Cơ sở lí luận triết học của đường lối xã hội quá độ
Công cuộc xây dựng xã hội mới phải được tiến hành toàn diện trên
các mặt: quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, nền văn hoá và những con
người của xã hội. Công nghiệp hóa chính là con đường và bước đi tất yếu
để tạo ra cơ sở vật chất, kĩ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại.
LỜI MỞ ĐẦU
Công cuộc xây dựng xã hội mới phải được tiến hành toàn diện trên
các mặt: quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, nền văn hoá và những con
người của xã hội. Công nghiệp hóa chính là con đường và bước đi tất yếu
để tạo ra cơ sở vật chất, kĩ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại.
Xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại là
một quy luật chung, phổ biến đối với tất cả các nước. Tuy nhiên, tuỳ từng
nước khác nhau, do điểm xuất phát tiến lên không giống nhau cách thức
tiến hành xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại
sẽ không giống
nhau.
Nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội từ một nền kinh tế phổ biến là
sản xuất nhỏ, lao động thủ công là phổ biến. Cái thiếu thốn nhất của
chúng ta là một nền đại công nghiệp. Chính vì vậy chúng ta phải tiến hành
công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Trong thời đại ngày nay, công nghiệp hoá
phải gắn với hiện đại hoá. Công nghiệp hoá ở nước ta là nhằm xây dựng
cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Đó là nhiệm vụ trung tâm
trong suốt thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Từ năm 1996, đất nước ta đã chuyển sang giai đoạn đẩy mạnh công
nghiệp hoá, hiện đại hoá, phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một
nước công nghiệp. Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta chỉ
thực sự thành công chừng nào thự hiện thành công sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước.
Từ những lý do trên em quyết định chọn đề tài "Cơ sở lý luận triết
học của đường lối công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam trong
thời kỳ quá
độ"
Vì thời gian hoàn thành có hạn cũng như vốn hiểu biết còn nông cạn
và ít ỏi của mình, bài tiểu luận của em khó tránh khỏi những sai sót và
1
khuyết điểm còn phải sửa đổi và bổ sung. Vì vậy em rất mong và trân
trọng mọi ý
2
kiến đóng góp của thầy để từ đó em có thể củng cố được vốn hiểu biết
của mình. Em xin chân thành cảm ơn thầy.
I. NỘI DUNG VÀ MỤC TIÊU CỦA CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ
Ở VIỆT NAM THỜI KỲ QUÁ ĐỘ.
1. Nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam thời
kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
a) Khái niệm công nghiệp hoá, hiện đại hoá
Công nghiệp hoá được định nghĩa và có nhiều quan niệm khác
nhau song nó thường được hiểu là một quá trình gắn liền với việc xác định
một cơ cấu kinh tế hợp lý, trang bị kỹ thuật ngày càng hiện đại cho các
ngành kinh tế nhằm thủ tiêu tình trạng lạc hậu về kinh tế xã hội, khai thác
tối ưu các nguồn lực và lợi thế, đảm bảo nhịp độ tăng trưởng nhanh và ổn
định.
Ở thế kỷ XVII, XVIII khi cách mạng công nghiệp được tiến hành ở
Tây Âu, công nghiệp hoá được hiểu là quá trình thay thế lao động thủ công
bằng lao động sử dụng máy móc. Những khái niệm kinh tế nói chung và
khái niệm công nghiệp hoá nói riêng mang tính lịch sử, tức là luôn có sự
thay đổi cùng với sự phát triển của nền sản xuất xã hội, của khoa học
công nghệ. Do đó, việc nhận thức đúng đắn khái niệm này trong từng
giai đoạn phát triển của nền sản xuất xã hội có ý nghĩa to lớn cả về lý
luận và thực tiễn.
Kế thừa và chọn lọc những tri thức văn minh của nhân loại, rút những
kinh nghiệm trong lịch sử tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá và từ
thực tiễn công nghiệp hoá ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, Hội nghị ban
chấp hành Trung ương lần thứ 7 khoá VI và Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ VII Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định công nghiệp hoá là quá trình
chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ
và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang
sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện
3
và phương pháp tiên tiến hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp
và tiến bộ khoa học công nghệ tạo ra năng suất lao động xã hội cao.
4
Song dù muốn hay không công nghiệp hoá ở nước ta hiện nay trước
mắt nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật bảo đảm tăng trưởng kinh tế
nhanh và bền vững. Song có lẽ sẽ là thiếu sót nếu chúng ta không quan tâm
giải quyết những vấn đề xã hội. Thực tiễn nước ta và kinh nghiệm của
một số nước đang phát triển cho thấy ngay từ bước đầu tiên của việc
hoạch định chiến lược và chương trình phát triển nhất thiết phải đảm bảo
tính đồng bộ giữa kinh tế xã hội, cùng với sự phát triển kinh tế phải xây
dựng những mặt thuộc hạ tầng của đời sống xã hội, tăng trưởng kinh tế
phải gắn với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hoá nâng cao đời
sống nhân dân.
Như vậy công nghiệp hoá là một quá trình lịch sử tất yếu nhằm tạo
nên những chuyển biến căn bản về kinh tế xã hội của đất nước trên cơ sở
khai thác có hiệu quả các nguồn lực và lợi thế trong nước, mở rộng
quan hệ kinh tế quốc tế. Xây dựng cơ cấu kinh tế nhiều ngành với trình
độ khoa học công nghệ ngày càng hiện đại.
Khái niệm công nghiệp hoá trên đây được Đảng ta xác định rộng hơn
những quan niệm trước đó, bao hàm cả về hoạt động sản xuất kinh doanh,
cả về dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội. Như vậy công nghiệp hoá theo tư
tưởng mới là không bó hẹp trong phạm vi trình độ các lực lượng sản xuất
đơn thuần, kỹ thuật đơn thuần để chuyển lao động thủ công thành lao động
cơ khí như quan niệm trước đây.
Khoa học công nghệ hiện đại là nhân tố then chốt của hiện đại
hoá. Hiện đại hoá có nội dung lớn và phong phú, bao gồm các mặt kinh tế,
chính trị và văn hoá. Hiện đại hoá thường được định nghĩa là một quá trình
mà nhờ đó các nước đang phát triển tìm cách đạt được sự tăng trưởng và
phát triển kinh tế, tiến hành cải cách chính trị và củng cố cơ cấu xã hội
nhằm tiến tới một hệ thống kinh tế, xã hội và chính trị giống hệ thống của
những nước phát triển. Hiện đại hoá cưỡng bức dập khuôn sẽ làm bại hoại
cho quốc gia vì nó đối nghịch với bản sắc dân tộc, thù địch với dân chủ.
5
b. Phát triển lực lượng sản xuất, cơ sở vật chất kỹ thuật của
chủ nghĩa xã hội trên cơ sở thực hiện cơ khí hoá nền sản xuất xã hội, áp
dụng những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại.
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa trước hết là quá trình cải
biến lao động thủ công, lạc hậu thành lao động sử dụng máy móc, tức là
phải cơ khí hoá nền kinh tế quốc dân. Đó là bước chuyển đổi căn bản từ
nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp.
Đi liền với cơ khí hoá là điện khí hoá và tự động hoá sản xuất
từng bước và trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đòi hỏi phải xây dựng và phát triển mạnh mẽ các ngành
công nghiệp, trong đó then chốt là ngành chế tạo tư liệu sản xuất. Sự phát
triển của các ngành chế tạo tư liệu sản xuất là cơ sở để cải tạo, phát triển
nền kinh tế quốc dân, phát triển khu vực nông - lâm ngư nghiệp.
Đồng thời, mục tiêu của công nghiệp hoá, hiện đại hoá còn là sử
dụng kỹ thuật, công ngày càng tiên tiến, hiện đại nhằm đạt năng suất lao
động cao. Tất cả những điều đó chỉ có thể được thực hiện trên cơ sở một
nền khoa học, công nghệ phát triển đến một trình độ nhất định.
Khi mà nền khoa học của thế giới đang có sự phát triển như vũ
bão, khoa học đang trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, khi mà công
nghệ đang trở thành nhân tố quyết định chất lượng sản phẩm, chi phí sản
xuất … tức là đến khả năng cạnh tranh của hàng hoá, hiệu quả của sản
xuất, kinh doanh thì khoa học công nghệ phải là động lực của công nghiệp
hoá, hiện đại hoá. Tại Hội nghị lần thứ hai ban chấp hành Trung ương
khoá VIII, Đảng ta đã xác định rõ: "Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước phải bằng và dựa vào khoa học và công nghệ" [Đảng cộng sản Việt
Nam. Văn kiện hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương khoá
VIII. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội,
1997.tr59], "Khoa học và công nghệ phải trở thành nền tảng và động lực
cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá" [Đảng cộng sản Việt Nam Văn kiện
hội nghị
6
lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương khoá VIII. NXB Chính trị Quốc
gia, Hà Nội, 1997. tr 48]
Phát triển khoa học công nghệ trong điều kiện Việt Nam hiện nay
cần chú ý tới những vấn đề sau:
Thứ nhất, phải xác định được những phương hướng đúng đắn cho sự
phát triển khoa học - công nghệ. Khoa học - công nghệ là lĩnh vực hết
sức rộng lớn, trong khi đó đội ngũ cán bộ khoa học nước ta còn nhỏ
bé, chất lượng thấp, khả năng của nước ta về vốn liếng, phương tiện
nghiên cứu còn rất hạn hẹp. Do đó chúng ta không thể cùng một lúc đầu tư
để phát triển tất cả các lĩnh vực khoa học công nghệ mà phải lựa chọn
những lĩnh vực nhất định để đầu tư. Việc lựa chọn đúng sẽ tạo điều kiện
cho khoa học công nghệ phát triển và ngược lại, việc lựa chọn sai thì không
những ảnh hưởng xấu tới sự phát triển của khoa học công nghệ mà còn
ảnh hưởng không tốt đến công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Phương hướng
chung cho sự phát triển khoa học công nghệ ở nước ta là: phát huy những
lợi thế của đất nước, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ
tiên tiến, đặc biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, tranh thủ
ứng dụng ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ biến nhiều hơn
những thành tựu mới về khoa học và công nghệ, từng bước phát triển kinh
tế tri thức.
Ngày nay, xu hướng vận động chung của lực lượng sản xuất hiện
đại là không ngừng thay thế dần các trang thiết bị kỹ thuật, các quy trình,
hệ thống công nghệ chưa hoàn thiện bằng những thiết bị, những hệ thống
công nghệ cao, công nghệ sạch, mang nhiều hàm lượng tri thức: điều này
chỉ có thể thực hiện được bằng con đường phát triển khoa học và công
nghệ. Như vậy, khoa học và công nghệ đã thúc đẩy sự phát triển của lực
lượng sản xuất theo hướng hiện đại, và đó là tiền đề, là cơ sở của hiện đại
hoá nền sản xuất xã hội, vì lực lượng sản xuất là yếu tố quyết định trong
một phương thức sản xuất.
Thứ hai, phải tạo dựng được những điều kiện cần thiết cho sự phát
7
triển khoa học công nghệ. Việc xác định những phương hướng đúng cho
sự phát
8
triển khoa học công nghệ là cần thiết nhưng chưa đủ, mà khoa học công
nghệ chỉ phát triển khi được đảm bảo những điều kiện kinh tế - xã hội cần
thiết. Những điều kiện đó là: đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ có số
lượng đủ lớn, chất lượng cao, đầu tư ở mức cần thiết, các chính sách
kinh tế - xã hội phù hợp, con người với tri thức nghề nghiệp, kỹ năng, kỹ
xảo và kinh nghiệm sản xuất là một yếu tố cực kỳ quan trọng của lực
lượng sản xuất. Khoa học và công nghệ cũng có vai trò to lớn, quyết định
trong việc biến đổi yếu tố con người trong lực lượng sản xuất theo chiều
hướng hiện đại. Khoa học công nghệ đã trang bị cho con người thông qua
giáo dục đào tạo những tri thức lý luận và kinh nghiệm cần thiết để họ có
thể nhanh chóng vận hành tốt và thích nghi với các trang thiết bị kỹ thuật
hiện đại, tiên tiến trong sản xuất, cũng như có đủ năng lực giải quyết
những tình huống phức tạp, có vấn đề trong sản xuất và đời sống.
Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, người lao động
lực lượng sản xuất thứ nhất - không những phải được nâng cao trình độ
văn hoá và khoa học - công nghệ mà còn phải được trang bị cả cơ sở
vật chất - kỹ thuật tiên tiến. Họ vừa là kết quả sự phát triển lực lượng
sản xuất, vừa là người tạo ra sự phát triển đó.
c. Chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại hoá, hợp lý và
hiệu quả cao
Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá cũng là quá trình chuyển đổi
cơ cấu kinh tế. Cơ cấu của nền kinh tế quốc dân là cấu tạo hay cấu trúc
của nền kinh tế bao gồm các ngành kinh tế các vùng kinh tế, các thành phần
kinh tế… và mối quan hệ hữu cơ giữa chúng. Trong cơ cấu của nền kinh
tế, cơ cấu các ngành kinh tế là quan trọng nhất, quyết định các hình thức
cơ cấu kinh tế khác. Cơ cấu kinh tế hợp lý là điều kiện để nền kinh tế
tăng trưởng, phát triển. Vì vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hóa đòi hỏi phải
xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý, hiện đại.
9
Cơ cấu kinh tế không ngừng biến đổi, vận động do sự vận động,
biến đổi của lực lượng sản xuất và của quan hệ sản xuất. Xu hướng
chuyển dịch cơ cấu kinh tế được coi là hợp lý, tiến bộ là tỷ trọng khu vực
công nghiệp và xây dựng, đặc biệt là tỷ trọng khu vực dịch vụ tăng; tỷ
trọng khu vực nông, lâm, ngư nghiệp và khai khoáng ngày càng giảm trong
tổng giá trị sản phẩm xã
hội.
Cơ cấu kinh tế hợp lý trong một nền kinh tế thị trường hiện đại đòi
hỏi công - nông nghiệp - dịch vụ phát triển mạnh mẽ, hợp lý và đồng bộ.
Mạng lưới dịch vụ với tư cách là một ngành kinh tế phát triển nó có thể
phục vụ tốt cho sự phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp và nông
nghiệp.
Xây dựng cơ cấu kinh tế cần thiết là yêu cầu khách quan của mỗi
nước trong thời kỳ công nghiệp hoá. Vấn đề quan trọng là tạo ra một cơ
cấu kinh tế hợp lý. Một cơ cấu kinh tế được coi là hợp lý khi nó đáp ứng
các yêu cầu sau
đây:
- Nông nghiệp phải giảm dần về tỷ trọng; công nghiệp, xây dựng
và dịch vụ phải tăng dần về tỉ trọng.
- Trình độ kỹ thuật của nền kinh tế không ngừng tiến bộ, phù hợp
với xu hướng của sự tiến bộ khoa học và công nghệ đã và đang diễn ra
như vũ bão trên thế giới.
-Cho phép khai thác tối đa mọi tiềm năng của đất nước, của các
ngành, các địa phương, các thành phần kinh tế
- Thực hiện sự phân công và hợp tác quốc tế theo xu thế toàn cầu hoá
kinh tế, do vậy cơ cấu kinh tế được tạo dựng phải là cơ cấu mở.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội được thực hiện theo phương châm; kết hợp công nghệ với
nhiều trình độ, tranh thủ công nghệ mũi nhọn tiên tiến vừa tận dụng được
nguồn lao động dồi dào, cho phép rút ngắn khoảng cách lạc hậu, vừa phù
10
hợp với nguồn vốn có hạn ở trong nước; lấy quy mô vừa và nhỏ là chủ
yếu; có tính đến quy mô lớn những phải hợp lý và có điều kiện, giữ được
tốc độ tăng trưởng hợp
11
lý, tạo ra sự cân đối giữa các ngành, các lĩnh vực kinh tế và các vùng
trong nền kinh tế.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta trong những năm trước mắt
cần thực hiện theo định hướng chung sau đây: chuyển dịch cơ cấu kinh tế,
cơ cấu đầu tư dựa trên cơ sở phát huy các thế mạnh và các lợi thế so sánh
của đất nước, tăng sức cạnh tranh, gắn với nhu cầu thị trường trong và
ngoài nước, nhu cầu đời sống nhân dân và quốc phòng, an ninh. Tạo thêm
sức mua của thị trường trong nước và mở rộng thị trường ngoài nước, đẩy
mạnh xuất khẩu.
d) Thiết lập quan hệ sản xuất phù hợp theo định hướng xã hội
chủ
nghĩa
Công nghiệp hoá ở nước ta nhằm mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã
hội.
Do đó công nghiệp hoá không chỉ là phát triển lực lượng sản xuất, mà còn
là quá trình thiết lập, củng cố và hoàn thiện quan hệ sản xuất phù hợp theo
định hướng xã hội chủ nghĩa.
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt thống nhất và tác
động lẫn nhau trong một phương thức sản xuất xã hội: chính sự thống nhất
và tác động đó đã hình thành nên quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản
xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Quy luật này vạch rõ
tính chất phụ thuộc khách quan của quan hệ sản xuất vào trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất cũng như sự tác động trở lại của quan hệ sản
xuất trong quá trình sản xuất và phát triển xã hội.
Bất cứ sự thay đổi nào của quan hệ sản xuất, nhất là quan hệ sở hữu
về tư liệu sản xuất, cũng đều là kết quả tất yếu của sự phát triển lực
lượng sản xuất. Công nghiệp hoá hiện đại hoá không chỉ là phát triển
mạnh lực lượng sản xuất, khơi dậy và khai thác mọi tiềm năng kinh tế,
mọi nguồn lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tuỳ theo trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất mà quan hệ sản xuất sẽ từng bước được cải
12
biến cho phù hợp.
Trình độ xã hội hoá cao của lực lượng sản xuất hiện đại tất yếu đòi
hỏi phải xác lập chế độ công hữu về những tư liệu sản xuất chủ yếu. Chế
độ công
13
hữu về tư liệu sản xuất sẽ chiếm ưu thế tuyệt đối khi cơ sở vật chất kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội được xây dựng xong về căn bản. Để đạt tới
trình độ đó phải trải qua quá trình phát triển kinh tế - xã hội lâu dài, trong
đó quan hệ sản xuất được cải biến dần từ thấp đến cao theo trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất.
2. Nội dung cụ thể của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong
những năm trước mắt.
a) Đặc biệt coi trọng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
và nông thôn.
Tăng cường chỉ đạo và huy động các nguồn lực cần thiết để đẩy
nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn. Phát triển
toàn diện nông, lâm, ngư nghiệp gần với công nghiệp chế biến nông,
lâm, thuỷ sản nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng đa dạng của nông,
lâm, ngư nghiệp, bảo đảm vững chắc yêu cầu an toàn lương thực cho xã
hội, tạo nguồn nguyên liệu có khối lượng lớn chất lượng cao, đủ tiêu
chuẩn đáp ứng yêu cầu của công nghiệp chế biến, tăng thêm việc làm và
thu nhập cho người lao động, tăng giá trị và khối lượng hàng xuất khẩu.
Tiếp tục phát triển và đưa công nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp lên
một trình độ mới bằng ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, nhất là
công nghệ sinh học; đẩy mạnh thuỷ lợi hoá, cơ giới hoá, điện khí hoá;
quy hoạch sử dụng đất hợp lý, đổi mới cơ cấu cây trồng, vật nuôi, giải
quyết tốt vấn đề tiêu thụ nông sản hàng hoá. Đầu tư nhiều hơn cho phát
triển kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội ở nông thôn. Phát triển công nghiệp
dịch vụ, các ngành nghề đa dạng, chú trọng công nghiệp chế biến cơ khí
phục vụ nông nghiệp, các làng nghề, chuyển một bộ phận quan trọng lao
động nông nghiệp sang khu vực công nghiệp và dịch vụ, tạo nhiều việc làm
mới; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện đời sống nông dân và
dân cư ở nông thôn.
b) Phát triển công nghiệp
Công nghiệp vừa phát triển các ngành sử dụng nhiều lao động vừa di
nhanh vào một số ngành, lĩnh vực có công nghệ hiện đại, công nghệ cao.
Phát triển mạnh công nghiệp chế biến nông sản, thuỷ sản, may mặc, da -
giầy; một số sản phẩm cơ khí, điện tử, công nghiệp phần mềm… Xây
dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng quan trọng sản xuất tư
liệu sản xuất cần thiết để trang bị cho các ngành kinh tế và quốc phòng.
Khai thác có hiệu quả các nguồn tài nguyên dầu khí, khoáng sản, vật liệu
xây dựng. Chú trọng phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ; xây dựng một
số tập đoàn doanh nghiệp lớn đi đầu trong cạnh tranh và hiện đại hoá.
c) Xây dựng kết cấu hạ tầng
Trong cơ chế thị trường, kết cấu hạ tầng có vai trò hết sức quan
trọng đối với sự phát triển của sản xuất, kinh doanh và đời sống của dân
cư. Từ một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu đi lên chủ nghĩa xã hội, kết cấu
ở hạ tầng của nền kinh tế nước ta hết sức thấp kém, không đáp ứng được
yêu cầu của sản xuất kinh doanh và của đời sống dân cư. Do vậy, trong
những năm trước mặt, việc xây dựng kết cấu hạ tầng của nền kinh tế
được coi là một nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Do khả năng
tài chính hạn hẹp, việc xây dựng kết cấu hạ tầng phải tập trung vào cải
tạo, mở rộng và nâng cấp. Khắc phục tình trạng xuống cấp của hệ thống
giao thông hiện có bằng cách khôi phục nâng cấp và mở rộng những tuyến
giao thông trọng yếu. Mở thêm cảng sông, cảng biến, sân bay. Tiếp tục
phát triển và hiện đại hoá mạng thông tin liên lạc quốc gia, mở rộng mạng
lưới điện đáp ứng nhu cầu và cung cấp điện ổn định. Cải thiện việc cấp
thoát nước ở đô thị, thêm nguồn nước sạch cho nông thôn.
d) Phát triển nhanh du lịch, các ngành du lịch
Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng các ngành dịch vụ, thương
mại, kể cả thương mại điện tử, các loại hình vận tải, bưu chính - viễn
thông, du lịch, tài chính, ngân hàng, kiểm toán, bảo hiểm, chuyển giao
công nghệ, tư vấn pháp lý, thông tin thị trường… sớm phổ cập sử dụng tin
học và mạng thông tin quốc tế trong nền kinh tế và đời sống xã hội. Phát
triển dịch vụ trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của dân
cư. Phát triển dịchvụ còn nhằm nâng cao hiệu quả của sản xuất kinh
doanh. Sự phát triển củacác ngành ngân hàng, thông tin bưu điện, thương
mại, giao thông vận tải, trực tiếp quyết định hiệu quả của các ngành sản
xuất vật liệu, kinh doanh.
Sự phát triển của ngành du lịch cho phép khai thác tiềm năng du lịch,
tăng thu nhập, tạo việc làm, đồng thời còn góp phần mở rộng giao lưu,
mở cửa nền kinh tế, phát triển kinh tế đối ngoại.
e) Phát triển hợp lý các vùng lãnh thổ
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng, lãnh thổ trên cơ sở khai thác triệt
để các lợi thế, tiềm năng của từng vùng, liên kết hỗ trợ nhau, làm co tất cả
các vùng cùng nhau phát triển. Tập trung nguồn lực cho các địa bàn trọng
điểm mang lại hiệu quả cao, đẩy mạnh hợp tác phát triển, hỗ trợ những
nơi khó khăn. Đảng cộng sản Việt Nam xác định phát huy vai trò của các
vùng kinh tế trọng điểm có mức tăng trưởng cao, tích luỹ lớn, đồng thời
tạo điều kiện phát triển các vùng khác trên cơ sở phát huy thế mạnh của
từng vùng. Quan tâm phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường quốc
phòng - an ninh. Hỗ trợ cho những vùng khó khăn để phát triển kết cấu hạ
tầng, nguồn nhân lực, nâng cao dân trí, đưa các vùng này vượt qua tình trạng
kém phát triển.
g) Mở rộng và nâng cao hiệu quả của kinh tế đối ngoại
Trong nền kinh tế toàn cầu hoá, mở cửa nền kinh tế là cần thiết với
tất cả các nước công nghiệp hóa, hiện đại hoá không thể thành công nếu
không mở cửa nền kinh tế. Trong việc mở cửa hội nhập, phải đẩy mạnh
xuất khẩu, coi xuất khẩu là hướng ưu tiên và là trọng điểm của kinh tế đối
ngoại: Tạo thêm các mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Giảm tỉ trọng sản phẩm
thô và cơ chế tăng tỉ trọng sản phẩm chế biến sâu và tình trạng hàng xuất
khẩu. Nâng cao tỉ trọng phần giá trị gia tăng trong quá trình hàng nhập khẩu.
Giảm dần nhập siêu, có chính sách bảo hộ hợp lý sản xuất trong nước.
Điều chỉnh cơ cấu thị trường để vừa hội nhập khu vực, vừa hội nhập toàn
cầu xử lý đúng đắn lợi ích giữa ta với đối tác, tăng dự trữ ngoại tệ…
3. Mục tiêu của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam thời
kì quá đ ộ
Mục tiêu tổng quát của sự nghiệp công nghiệp hoá của nước ta được
Đảng cộng sản Việt Nam xác định tại Đại hội lần thứ VIII và tiếp tục
khẳng định tại đại hội lần thứ IX là:"Đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém
phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo
nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thàh một nước công nghiệp
theo hướng hiện
đại [Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ
IX. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr. 89].
Nước công nghiệp ở đây cần được hiểu là một nước có nền kinh tế
mà trong đó lao động công nghiệp trở thành phổ biến trong các ngành và các
lĩnh vực của nền kinh tế. Tỉ trọng công nghiệp trong nền kinh tế cả về
GDP cả về lực lượng lao động đều vượt trội so với nông nghiệp.
Phấn đấu đến năm 2010, tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng ít
nhất gấp đôi so với năm 2000, chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế và cơ
cấu lao động, giảm tỉ lệ lao động nông nghiệp xuống còn khoảng 50%.
Để thực hiện mục tiêu tổng quát trên trong mỗi giai đoạn phát triển
của nền kinh tế, công nghiệp hoá cần phải thực hiện được những mục tiêu
cụ thể nhất định. Trong những năm trước mắt, trong điều kiện về vốn còn
hạn hẹp; đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, tình hình kinh tế - xã hội
phát triển, tăng trưởng chưa thật ổn định, chúng ta cần tập trung, nỗ lực
đẩy mạnh công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn, ra sức phát triển các
ngành công nghiệp chế biến nông - lâm - thuỷ sản.
II. CƠ SỞ LÍ LUẬN TRIẾT HỌC CỦA ĐƯỜNG LỐI CÔNG NGHIỆP HOÁ,
HIỆN ĐẠI HOÁ Ở VIỆT NAM THỜI KÌ QUÁ ĐỘ
1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá hướng đến sự phát triển của
lực lượng sản xuất
Theo quan niệm của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác, lịch sử sản xuất
vật chất của nhân loại đã hình thành mối quan hệ khách quan, phổ biến.
Một mặt, con người phải quan hệ với giới tự nhiên nhằm biến đổi giới tự
nhiên đó, quan hệ này được biểu hiện ở lực lưỡng, mặt khác, con người
phải quan hệ với nhau để tiến hành sản xuất, mặt khác, con người phải
quan hệ với nhau để tiến hành sản xuất, quan hệ này được biểu hiện ở
quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt đối
lập biện chứng của một thể thống nhất không thể tách rời. Trong mỗi
phương thức sản xuất thì lực lượng sản xuất đóng vai trò quyết định. Lực