Cẩm nang Xử lý nước cấp nông thôn
Tài liệu được biên soạn nhằm cung cấp cho người học một số kiến thức về: Yêu cầu xử lý nước cấp nông thôn, các sơ đồ xử lý nước, khái niệm và phân loại lọc nước, khử trùng nước, khử sắt và manggan,... Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.
Xử lí nước cấp nông thôn
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
XÆÍ LYÏ
NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN
5.1. YÃU CÁÖU XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN
5.1.1. Khaïi niãûm
Nguäön næåïc trong thiãn nhiãn thæåìng khäng saûch, âoìi hoíi phaíi coï biãûn
phaïp xæí lyï næåïc nhàòm âaût caïc yãu cáöu pháøm cháút næåïc åí caïc chè tiãu lyï, hoaï vaì
sinh hoüc nhàòm âaím baío sæïc khoeí cho ngæåìi tiãu duìng vaì cäüng âäöng. (Xem tiãu
chuáøn næåïc cáúp åí pháön phuû luûc). Cäng trçnh xæí lyï næåïc cáúp coï nhiãöu daûng kiãøu
khaïc nhau. Tuìy theo yãu cáöu duìng næåïc vaì nguäön cung cáúp, caïc kyî sæ seî quyãút
âënh choün læûa hçnh thæïc xæí lyï. Mäüt säú khêa caûnh cáön læu yï:
Yãu cáöu kyî thuáût: qui mä nhaì maïy xæí lyï, qui mä cäng trçnh træí vaì dáùn
næåïc, bäú trê vaì tênh toaïn thuíy læûc âæåìng äúng håüp lyï , ... Giaím thiãøu viãûc
bäú trê maïy moïc phæïc taûp vaì khoï baío dæåîng.
Yãu cáöu vãö cäng nghãû: næåïc sau khi âæåüc xæí lyï âaím baío âaût yãu cáöu
duìng næåïc, âaím baío viãûc cung cáúp âáöy âuí âãún ngæåìi tiãu duìng, haûn
chãú viãûc sæí duûng hoïa cháút âàõt tiãön vaì cäng nghãû phæïc taûp.
Yãu cáöu vãö kinh tãú: Chi phê cäng trçnh håüp lyï, giaï thaình næåïc âæåüc
ngæåìi tiãu duìng cháúp nháûn âæåüc, chi phê váûn haình vaì baío dæåîng tháúp.,
chi phê váûn haình vaì baío dæåîng tháúp.
Yãu cáöu vãö vãû sinh - mäi træåìng: hãû thäúng váûn haình khäng gáy ra caïc
váún âãö vãö mäi træåìng vaì vãû sinh khu væûc.
5.1.2. Phán loaûi
Coï thãø phán loaûi caïc cäng nghãû xæí lyï næåïc nhæ sau:
Baíng 5.1: Phán loaûi cäng nghãû xæí lyï næåïc
Phán loaûi Cäng nghãû AÏp duûng
Mæïc âäü Xæí lyï triãût âãø Næåïc sinh hoaût, ngaình CN näöi håi cao aïp
Xæí lyï khäng triãût âãø Ngaình cäng nghiãûp laìm nguäüi, ræía saìng, ...
Biãûn phaïp Khäng duìng cháút keo tuû Næåïc näng thän, traûm traûi, hiãûu quaí nhoí
Coï duìng cháút keo tuû Âaût yãu cáöu cao vãö âäü âuûc vaì âäü maìu
Säú báûc, Mäüt hay nhiãöu quaï trçnh Làõng loüc âäüc láûp hoàûc kãút håüp (2 quaï trçnh)
quaï trçnh Mäüt hay nhiãöu báûc quaï trçnh Làõng loüc så bäü räöi loüc trong (2 báûc loüc)
Âàûc âiãøm Tæû chaíy Næåïc tæû chaíy qua caïc cäng trçnh xæí lyï
doìng chaíy Coï aïp Næåïc chaíy qua caïc cäng trçnh kên
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 61
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tuyì theo thäng säú cháút læåüng næåïc, caïc cäng trçnh xæí lyï næåïc sau âæåüc khuyãún caïo
aïp duûng theo hiãûu quaí caïc quaï trçnh xæí lyï.
Baíng 5.2: Hiãûu quaí caïc quaï trçnh xæí lyï næåïc
Quaï trçnh Laìm Âäng Làõng Tháúm Tháúm Duìng
xæí lyï thoaïng cæïng vaì loüc caït cháút
Thäng säú khê kãút bäng nhanh chlor
cháút læåüng næåïc
Haìm læåüng Oxy hoìa tan + o o - -- +
Khæí Dioxit carbon - o o + + +
Giaím âäü âuûc o +++ + +++ ++++ o
Giaím maìu o + + + + +
Khæí muìi vaì vë + + + + + +
Khæí khuáøn truìng o + + + ++++ ++++
Khæí sàõt vaì mangan + + + ++++ ++++ o
Khæí cháút hæîu cå + + + +++ ++++ +++
Ghi chuï:
+ : hiãûu quaí têch cæûc
o : khäng hiãûu quaí
- : hiãûu quaí khäng täút
(Nguäön: Nguyãùn Duy Thiãûn,
Caïc cäng trçnh cáúp næåïc saûch cho thë tráún vaì cäüng âäöng dán cæ nhoí, 2000)
5.2. CAÏC SÅ ÂÄÖ XÆÍ LYÏ NÆÅÏC
5.2.1. Caïc så âäö
Tuìy theo yãu cáöu duìng næåïc vaì khaí nàng taìi chênh maì ta coï caïc så âäö xæí lyï
næåïc khaïc nhau. Dæåïi âáy laì mäüt säú så âäö tæång âäúi âån giaín vaì phäø biãún:
Khi nguäön næåïc coï haìm læåüng càûn 2500 mg/l
Cháút keo tuû Cháút khæí truìng
Tæì traûm båm
cáúp I âãún
Bãø phaín Bãø làõng Bãø loüc Bãø chæïa
Bãø träün
æïng nhanh næåïc saûch
Cháút kiãöm hoïa
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 62
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Cháút keo tuû Cháút khæí truìng
Tæì traûm båm
cáúp I âãún
Bãø làõng trong coï Bãø loüc Bãø chæïa
Bãø träün
låïp càûn lå læíng nhanh næåïc saûch
Cháút kiãöm hoïa
Cháút keo tuû
Tæì traûm båm
cáúp I âãún
Bãø loüc Bãø chæïa
Bãø träün
tiãúp xuïc næåïc saûch
Cháút kiãöm hoïa
Hçnh 5.1: Caïc så âäö xæí lyï næåïc âån giaín khi coï haìm læåüng càûn nhoí hån 2500 mg/l
Khi nguäön næåïc coï haìm læåüng càûn 2500 mg/l
Tæì traûm båm
Cháút keo tuû Cháút khæí truìng
cáúp I âãún
Bãø
Bãø phaín Bãø Bãø loüc Bãø chæïa
làõng Bãø träün
æïng làõng nhanh næåïc saûch
så bäü
Cháút kiãöm hoïa
Häö Tæì nguäön âãún
làõng så
Cháút keo tuû Cháút khæí truìng
Traûm
Bãø phaín Bãø Bãø loüc Bãø chæïa
båm Bãø träün
æïng làõng nhanh næåïc saûch
Cháút kiãöm hoïa
Hçnh 5.2: Caïc så âäö xæí lyï næåïc âån giaín khi coï haìm læåüng càûn låïn hån 2500 mg/l
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 63
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi nguäön næåïc laì næåïc ngáöm
Cháút khæí truìng
Tæì traûm båm
giãúng âãún Giaìn mæa
hay thuìng Bãø làõng Bãø loüc Bãø chæïa
quaût gioï tiãúp xuïc nhanh næåïc saûch
Tæì traûm båm Cháút khæí truìng
giãúng âãún Giaìn mæa
hay thuìng Bãø làõng Bãø chæïa
quaût gioï tiãúp xuïc næåïc saûch
Cháút khæí truìng
Tæì traûm båm
giãúng âãún
Maïy neïn khê Báöu träün Bãø loüc
khê aïp læûc
Vaìo maûng læåïi
Cháút khæí truìng
Tæì traûm båm
giãúng âãún Phun mæa
trãn màût Bãø làõng Bãø chæïa
bãø loüc nhanh næåïc saûch
Hçnh 5.3: Caïc så âäö xæí lyï næåïc âån giaín khi nguäön næåïc laì næåïc ngáöm
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 64
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Caïc så âäö trãn phuì håüp våïi yãu cáöu sæí duûng næåïc khäng cao làõm, coï thãø aïp duûng
cho nhæîng vuìng näng thän, riãng træåìng håüp coï yãu cáöu næåïc uäúng coï cháút læåüng
cao (hoaìn toaìn khäng muìi, khäng vë, saûch truìng, coï yãu cáöu flo hoïa, ...) âãø duìng
trong chãú biãún näng saín, thæûc pháøm, næåïc uäúng âoïng chai, ta coï thãø sæí duûng så âäö
sau:
(Theo Warren Viessman, Jr. vaì Mark J. Hammer, 1998)
Caïc càõt nghéa vaì liãöu læåüng xæí lyï hoïa cháút, trçnh baìy åí pháön sau.
Khi nguäön næåïc laì næåïc tæì caïc häö chæïa næåïc, häö thiãn nhiãn
Nguäön
(häö)
Cæía vaìo våïi
læåïi læåüc raïc
Chám chlorrine âãø khæí truìng nãúu cáön thiãút
Loüc qua than hoaût tênh âãø khæ muìi, vë nãúu cáön thiãút
Chám pheìn âãø âäng tuû
Bãø träün
Chám cháút phuû gia âãø häù tråü âäng tuû, nãúu cáön
Kãút bäng Kãút bäng
Loüc qua than hoaût tênh âãø khæ muìi, vë nãúu cáön thiãút
Bãø làõng Làõng
Chám Sodium fluorite âãø flo hoaï næåïc uäúng
Loüc caït Loüc caïc cháút khäng làõng
Chám chlorrine âãø khæí truìng láön cuäúi
Hçnh 5.4: Så âäö xæí lyï næåïc khi nguäön næåïc tæì häö chæïa
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 65
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi nguäön næåïc laì næåïcsäng
Nguäön (säng)
Cæía vaìo våïi
læåïi læåüc raïc
Maìn loüc polymer âãø loüc âæåüc caïc cháút
)
buìn vaì caïc ràõn å læíng
Bãø träün coï
Sæí duûng cháút âäng tuû, nãúu cáön
vaïch ngàn thiãút
Bãø làõng
Chám väi, thæåìng âæåüc aïp duûng
Loüc qua than hoaût tênh, nãúu cáön
Kãút bäng - Chám pheìn vaì silica hoaût tênh,
Laìm saûch thæåìng âæåüc aïp duûng
Kãút bäng -
Laìm saûch
Bãø träün
Chám väi, thæåìng âæåüc aïp duûng
Bãø làõng
Chám Sodium silicofluorite
Loüc caït
Chám Chlorine, thæåìng aïp duûng
Chám tro soda, thæåìng aïp duûng
Hçnh 5.5: Så âäö xæí lyï næåïc khi nguäön næåïc tæì säng
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 66
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi nguäön næåïc laì giãúng sáu
Nguäön (giãúng sáu)
Chám chlorrine âãø khæí sæû phaït triãøn cuía vi khuáøn
sàõt cuía âæåìng äúng vaì khæí ban âáöu Fe vaì Mg
Laìm thoaïng Laìm thoaïng: gia tàng oxy hoìa tan, oxy
bàòng khay hoïa Fe vaì Mg vaì giaím CO2
Chám chlorrine: oxy hoïa khæí Mg coìn soït
laûi
Bãø tiãúp xuïc
Täön læu: cho pheïp phaín æïng oxy
hoàûc
hoïa xaíy ra hoaìn toaìn
bãø täön læu
Loüc caït Khæí bäng càûn Fe vaì Mg
Chám Ammonia (àmäniàõc): âãø biãún âäøi
chlorine dæ tæû do thaình chlorine dæ kãút håüp
Chám Acid fluosilicic âãø flo hoaï næåïc uäúng
Hçnh 5.6: Så âäö xæí lyï næåïc khi nguäön næåïc tæì giãúng sáu
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 67
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi nguäön næåïc laì giãúng caûn
Nguäön (giãúng caûn)
Chám väi: taûo phaín æïng laìm mãöm næåïc
Chám pheìn âãø taûo sæû âäüng tuû, nãúu cáön
Hoìa träün, kãút bäng vaì làõng âoüng: sæí duûng
Laìm saûch - læåüng väi cao hån âãø khæí âäü cæïng cuía
kãút bäng næåïc, loaûi Fe vaì Mg
Duìng potassium permanganate ( thuäúc
têm) âãø khæí truìng nheû vaì coï taïc duûng
oxy hoïa Fe vaì Mg, nãúu cáön
Laìm saûch - Hoìa träün, kãút bäng vaì làõng âoüng: trung
hoaì læåüng väi cao âãø laìm mãöm næåïc, oxy
kãút bäng
hoïa loaûi Fe vaì Mg
Chám Acid fluosilicic âãø flo hoaï næåïc uäúng
Loüc âäi Khæí âäü cæïng kãút tuía räúi vaì oxy hoïa loaûi Fe
vaì Mg
caït vaì soíi
Chám Chlor: âãø hçnh thaình chlor dæ tæû do
trong hãû thäúng phán phäúi (khæí truìng trong
Hçnh 5.7: Så âäö xæí lyï næåïc khi nguäön næåïc tæì giãúng caûn
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 68
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5.2.2. Phaûm vi sæí duûng
Baíng 5.3: Phaûm vi sæí duûng caïc cäng nghãû xæí lyï næåïc (TCXD - 33) - 1985
Âiãöu kiãûn sæí duûng
Thaình pháön caïc cäng trçnh chênh cuía dáy chuyãön Cháút læåün g næåïc nguäön Cäng suáút
cäng nghãû H.læåüng Âäü maìu traûm xæí lyï
càûn khäng tan cobalt (m3/ngaìy)
(mg/l) (âäü)
1 2 3 4
I. Xæí lyï næåïc màût âuûc vaì coï maìu
A. Xæí lyï næåïc coï duìng pheìn
1- Traûm coï bãø loüc nhanh
a) Bãø loüc aïp læûc âãún 50 âãún 80 âãún 3000
b) Bãø loüc âãún 30 âãún 50 báút kyì
c) Bãø làõng âæïng, bãø loüc âãún 2500 báút kyì âãún 3000
d) Bãø làõng trong, bãø loüc âãún 2500 báút kyì âãún 3000
e) Bãø làõng ngang, bãø loüc âãún 2500 báút kyì trãn 3000
f) Bãø làõng så bäü, bãø làõng, bãø loüc âãún 2500 báút kyì báút kyì
g) bãø loüc haût to laìm trong mäüt pháön âãún 80 âãún 150 báút kyì
2- Bãø loüc tiãúp xuïc âãún 150 âãún 150 báút kyì
3- Bãø làõng/bãø làõng trong âãø laìm saûch mäüt pháön âãún 2500 báút kyì báút kyì
B. Xæí lyï næåïc khäng duìng pheìn
4- Traûm xæí lyï coï bãø loüc cháûm
a) Khi phuûc häöi phaíi láúy caït ra âãún 50 âãún 50 âãún 1000
b) Khi phuûc häöi khäng phaíi láúy caït ra âãún 700 âãún 50 âãún 30.000
(xåïi bàòng cå khê vaì ræía bàòng næåïc)
c) Bãø loüc så bäü, bãø loüc cháûm phuûc häöi bàòng cå giåïi âãún 1000 âãún 50 âãún 30.000
5. Bãø loüc haût to laìm trong mäüt pháön âãún 150 âãún 150 báút kyì
II. Xæí lyï næåïc ngáöm chæïa sàõt
1. Giaìn mæa (cäng trçnh laìm thoaïng tæû nhiãn) loüc Haìm læåüng sàõt báút kyì sau khi âãún 2400
phaï hay loüc tiãúp xuïc, loüc cháûm laìm thoaïng: pH 7; âäü báút kyì
kiãöm 2 mgâl/l
2. Giaìn mæa, bãø làõng tiãúp xuïc, loüc nhanh hoàûc giaìn H2S 0,2 mg/l.NH4 7
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 69
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Baíng 5.4: Caïc biãûn phaïp hoïa hoüc bäø sung vaì caïc hoïa cháút theo TCXD - 33: 1985
Caïc chè tiãu Phæång phaïp Hoïa cháút
cháút læåüng næåïc xæí lyï hoïa hoüc sæí duûng
Næåïc coï âäü âuûc cao Âaïnh pheìn. Xæí lyï bàòng cháút Pheìn nhäm, pheìn sàõt cháút phuû
phuû tråü keo tuû tråü keo tuû: poliacrilamit, axit
silic, hoaût hoïa, ...
Næåïc coï âäü maìu cao, coï Chlor hoaï træåïc, âaïnh Chlor pheìn cháút phuû tråü keo
nhiãöu cháút hæîu cå vaì phuì pheìn, xæí lyï bàòng cháút phuû tuû, äzän
du sinh váût tråü keo tuû, äzän hoïa
Âäü kiãöm tháúp Kiãöm hoïa næåïc Väi, xäâa, xuït
Coï muìi vaì vë Cacbon hoaï, chlor hoïa Than hoaût tênh, chlor loíng,
træåïc, chlor hoïa træåïc keìm Kali permanganat, amäniàc,
amäniàc hoïa, xæí lyï bàòng äzän
kali
Næåïc coï nhiãöu muäúi cæïng Khæí carbon, laìm mãöm bàòng Väi, xäâa, pheìn (sàõt chlorua),
väi, xäâa, trao âäøi iän muäúi àn, axit sulfuric
Haìm læåüng muäúi cao hån Trao âäøi ion, âiãûn phán, Axit sulfuric
tiãu chuáøn chæng cáút
Coï hydro sulfua (H2 S) Axit hoïa, laìm thoaïng, chlor Axit sulfuric, xäâa, xuït, väi
hoïa, âaïnh pheìn
Nhiãöu oxy hoìa tan Liãn kãút bàòng caïc cháút khæí Sulfate hoàûc natri thiosulfate.
Khê sunfurå, hydrazin
Næåïc khäng äøn âënh, trë Permanganat, äzän hoïa, Väi, xäâa, phäút phaït natri
säú baîo hoìa tháúp (àn moìn) kiãöm hoïa, phäút phaït hoïa
Næåïc khäng äøn âënh coï Axit hoïa, phäút phaït hoïa Axit sulfuric, phäút phaït natri
chè säú baîo hoìa cao
Næåïc coï vi truìng Chlor hoïa, äzän hoïa Chlor, väi, xäâa, pheìn
Kali permanganat
Næåïc coï nhiãöu sàõt Laìm thoaïng, chlor hoïa,
kiãöm hoïa, âaïnh pheìn bàòng
kali permanganate, loüc
kation
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 70
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5.3. LOÜC NÆÅÏC
5.3.1. Khaïi niãûm vaì phán loaûi
Loüc næåïc laì mäüt trong nhæîng quaï trçnh laìm caíi thiãûn cháút læåüng næåïc caí vãö
màût lyï hoüc, hoïa hoüc vaì sinh hoüc bàòng caïch cho chuïng âi qua caïc låïp váût liãûu loüc
nhàòm phán taïch trãn bãö màût hoàûc mäüt pháön sáu trong caïc låïp váût liãûu caïc haûi càûn
lå læíng, caïc cháút keo tuû vaì mäüt pháön vi sinh váût trong næåïc.
Váût liãûu loüc thæåìng âæåüc sæí duûng räüng raîi laì caït mën, caït thä, saûn soíi, than âaï, xè
than, xå dæìa, sæï xäúp ... laì nhæîng thæï reí tiãön vaì dãù tçm vaì hiãûu quaí tæång âäúi cao.
Ngoaìi ra, cäng nghãû hiãûn âaûi coìn taûo ra caïc váût liãûu xäúp bàòng vaíi maìng, såüi hoïa
hoüc, haût loüc, ... âãø gia tàng hiãûu quaí loüc.
Trong quaï trçnh loüc, caïc taûp cháút báøn trong næåïc bë giæî laûi vaì têch tuû trãn bãö màût vaì
trong caïc läù kheî, caïc mao quaín cuía váût liãûu loüc. Dáön dáön chuïng têch tuû tråí thaình
læûc caín cho quaï trçnh loüc vaì laìm hiãûu suáút loüc giaím dáön. Do váûy, sau mäüt thåìi gian
sæí duûng, ngæåìi ta phaíi vãû sinh, thay ræía váût liãûu loüc.
Dæûa vaìo tênh cháút loüc, ta coï 2 phæång phaïp loüc: loüc nhanh vaì loüc cháûm.
Baíng 5.4. Sæû khaïc biãût giæîa loüc nhanh vaì loüc cháûm
Thäng säú Loüc nhanh Loüc cháûm
Bãö màût loüc Täúi âa 100 m2 Tæì 100 m2 - 10.000 m2
Cäüt næåïc trãn váût liãûu loüc 1-3m 0,8 - 1,8 m
Chiãöu cao váût liãûu loüc 0,5 - 2,5 m 0,6 - 1,0 m
Âæåìng kênh haût 0,5 - 5 mm 0,1 - 0,5 mm
Âäü âäöng âãöu cuía haût Ráút quan troüng Khäng quan troüng
Täøn tháút cäüt næåïc dæåïi 3 m 1 - 2 m cäüt næåïc
Váûn täúc loüc 3 - 20 m/h 0,05 - 0,5 m/h
Thåìi gian loüc 10 - 150 giåì 1 - 12 thaïng
Laìm saûch - ræía loüc Duìng doìng chaíy ngæåüc Laìm saûch 3-5 cm trãn
Taïc duûng Taïch cháút gáy âuûc màût
Coï tênh háúp thuû khi Taïch hiãûu quaí vi sinh,
coï than hoaût tênh taûp cháút hæîu cå
Taïch âæåüc acid (khi Giaím COD
duìng cäüt loüc CaCO3) Oxy hoïa amoniac
Oxy hoïa taïch âæåüc Taïch âæåüc caïc cháút gáy
sàõt vaì mangan âuûc coï kêch thæåïc nhoí
ÆÏng duûng loüc nhanh
sinh hoüc NH4 +, hæîu
cå, C, NO2, NO3-, ...
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 71
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5.3.2. Loüc nhanh
Loüc nhanh (Rapid Filtration) laì mäüt trong nhæîng biãûn phaïp laìm trong næåïc.
Nãúu thiãút bë hoàûc phæång tiãûn coï täúc âäü loüc trong khoaíng 5 - 50 m3/giåì cho mäüt
âån vë diãûn têch loüc (1 m2 ) thç âæåüc xem laì loüc nhanh. Bãø loüc nhanh âæåüc duìng phäø
biãún trong hãû thäúng xæí lyï næåïc màût coï duìng cháút âäng tuû hoàûc khæí sàõt cuía hãû
thäúng xæí lyï næåïc ngáöm. Quaï trçnh loüc nhanh âæåüc sæí duûng âáöu tiãn nàm 1895 åí
Hoa kyì do Somerville vaì New Jerxy thæûc hiãûn vaì åí thaình phäú Zurich (Thuûy sé).
Cáön phán biãût:
Theo tênh cháút loüc:
Loüc nhanh træûc tiãúp: hoaìn toaìn mang tênh cháút váût lyï, khäng qua xæí lyï hoïa
hoüc. Næåïc âæåüc loaûi boí caïc cháút càûn vaì cháún báøn khaïc nhåì âi qua caïc váût
liãûu loüc khaïc nhau do tæû chaíy hoàûc âäüng læûc (båm).
Loüc nhanh coï âäng tuû: coï sæû tham gia caïc hoaï cháút coï taïc duûng laìm âäng tuû
caïc haût buìn caït lå læíng træåïc khi âi qua caïc låïp váût liãûu loüc.
Theo chiãöu loüc:
Loüc tæì cao xuäúng tháúp (loüc xuäi): næåïc âæåüc båm lãn cao vaì chaíy xuäúng
theo taïc duûng cuía troüng læûc hoàûc aïp suáút, váût liãûu loüc hoaìn toaìn chçm trong
næåïc. Caïc váût liãûu loüc âæåüc choün laì nhæîng cháút coï troüng læåüng riãng låïn hån
næåïc (caït, saûn soíi, than âaï, ...). ÅÍ daûng loüc naìy, täøn tháút thuíy læûc doìng chaíy
thæåìng ráút cao.
Loüc tæì dæåïi lãn cao (loüc ngæåüc): Næåïc âæåüc âáøy ngæåüc lãn qua mäi træåìng
loüc laì caïc váût liãûu loüc xäúp âæåüc bao che trong caïc læåïi baío vãû. Váût liãûu loüc
nheû hån næåïc (boüt xäúp, haût nhæûa, maìng loüc, ...). ÅÍ daûng loüc naìy, næåïc phaíi
âæåüc træî trong caïc äúng låïn nhæng täøn tháút thuíy læûc âæåüc giaím nheû do
troüng læåüng váût liãûu loüc nhoí.
Loüc 2 chiãöu: næåïc chaíy qua váût liãûu loüc theo caí 2 chiãöu, tæì dæåïi lãn vaì tæì
xuäúng. Næåïc âaî loüc âæåüc thu åí giæîa.
Taïc duûng cuía than hoüat tênh trong caïc bãø loüc
Than hoaût tênh (active coat/activated carbon) coï thãø laìm ra tæì caïc nguyãn liãûu
thä coï chæïa carbon. Noï coï thãø tæì than âaï, than nung tæì cáy, than nung tæì gaïo dæìa,
than buìn... Caïc nguyãn liãûu naìy âæåüc xæí lyï bàòng caïch khæí næåïc vaì carbon hoïa
bàòng nung nhiãût cháûm trong âiãöu kiãûn thiãúu khê theo sæû hoaût hoïa âãø hçnh thaình
mäüt saín pháøm coï cáúu truïc xäúp cao. Bäüt than hoaût tênh (Powered activated carbon -
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 72
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
PAC) duìng trong xæí lyï næåïc våïi âàûc âiãøm háúp phuû ráút cao våïi caïc cháút gáy muìi
trong næåïc. Våïi PAC, liãöu sæí duûng âãø khæí muìi vaì vë khoaíng 5 mg/l chho thåìi
gian tiãúp xuïc tæì 10 - 15 phuït. Than hoaût tênh daûng häüt (Granular activated carbon -
GAC) laìm tæì than âaï coï âàûc âiãøm lyï hoüc täút nháút vãö tyí troüng, coï kêch thæåïc phán
tæí, coï tênh khaïng moìn vaì thaình pháön tro. Do nhæîng âàûc tênh tinh tãú nhæ váûy, than
GAC âæåüc duìng trong viãûc loüc trong caïc chäù khuáúy, váûn chuyãøn næåïc trong bãø xi-
màng vaì taïi kêch hoaût nhiãût.
Coï thãø sæí duûng than âaï khai thaïc nguyãn khäúi hoàûc daûng haût, than cäúc coï âæåìng
kênh 1 - 3 mm. Than cáy (caïc loaûi cáy ræìng) âæåüc nung nhiãût, than gaïo dæìa, than
buìn eïp thaình baïnh hoàûc daûng bäüt. Than gaïo dæììa nung kyî coï khaí nàng háúp thu
muìi ráút cao so våïi caïc loaûi than khaïc.
Âäúi våïi loaûi næåïc coï muìi cáön loüc qua than âaï våïi bãö daìy loüc khoaíng 1,5 - 4 meït.
Täúc âäü loüc 50 m/h. Æåïc tênh âãø loüc 1 m3 næåïc/giåì cáön khoaíng 0,06 - 0,12 m3 than.
Nãúu duìng bäüt than, träün khoaíng 5 - 12 mg/lêt næåïc.
Kãút cáúu bãø loüc nhanh
Hçnh 5.8 laì mäüt daûng thiãút kãú bãø loüc nhanh theo nguyãn tàõc troüng læûc. Bãø loüc loaûi
naìy coï 2 taïc duûng loüc næåïc vaì ræía bãø.
Khi loüc næåïc: Næåïc sau khi âæåüc dáùn tæì bãø làõng sang (säú 1), âæa qua maïng
phán phäúi (säú 8) vaìo bãø loüc vaì chaíy theo troüng læûc qua caïc låïp váût liãûu loüc
(caït, soíi âaï). Hãû thäúng thu næåïc âaî loüc (säú 2) vaì dáùn ra ngoaìi (säú 3). Trong
thåìi gian âáöu loüc, khoïa caïc van säú 3 vaì säú 6, måí van säú 4 âãø xaí boí læåüng
næåïc âáöu, thåìi gian xaí boí læåüng næåïc âáöu qui âënh khoaíng 10 phuït . Khi
láúy næåïc loüc trong thç phaíi khoïa caïc van säú 4 vaì van säú 6.
Khi ræía bãø: Næåïc ræía âæåüc båm aïp læûc hoàûc tæì âaìi næåïc cung cáúp vaìo bãø
qua äúng dáùn (säú 6), khoïa van säú 3. Næåïc seî traìo ngæåüc qua låïp soíi âaï lãn
låïp caït loüc keïo theo caïc càûn báøn traìo vaìo maïng thu næåïc ræía (säú 5), theo
hæåïng däúc âäø vaìo maïng táûp trung (säú 8) vaì theo läù xaí (van säú 4) xuäúng
mæång thoaït næåïc (säú 7). Khi naìo tháúy næåïc xuäúng mæång thoaït hãút âuûc
thç ngæng.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 73
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
8
1
5
10
Caït loüüc 4
3
Soíi âaï
6
2 9
7
MÀÛT ÂÆÏNG
4
5 1
6
2
2 10
3
3
7
MÀÛT BÀÒNG
Hçnh 5.8: Bãø loüc nhanh troüng læûc
1. ÄÚng dáùn næåïc tæì bãø làõng sang; 2. ÄÚng thu næåïc âaî loüc vaì phán næåïc ræía;
3. ÄÚng thu næåïc âaî loüc; 4. ÄÚng xaí næåïc loüc ræía;
5. Maïng phán næåïc loüc vaì thu næåïc ræía; 6. ÄÚng dáùn næåïc ræía loüc;
7. Mæång thoaït næåïc ræía bãø; 8. Maïng phán phäúi næåïc cáön loüc;
9. ÄÚng xaí næåïc loüc âáöu; 10. Van âiãöu chènh täúc âäü loüc.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 74
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ta coï thãø xáy dæûng caïch loüc nhanh aïp læûc nhàòm táûp duûng aïp læûc maïy båm âeí âæa
næåïc âaî qua loüc nhanh lãn thaïp næåïc, traïnh viãûc bäú trê båm 2 láön nhæ hçnh:
Thaïp næåïc
Bãø loüc nhanh
aïp læûc
Âãún hãû thäúng
phán phäúi
Giãúng
båm chçm
Hçnh 5.9: Bãø loüc nhanh aïp læûc âãø khoíi båm 2 láön
Hçnh dæåïi laì mäüt loaûi bãø loüc aïp læûc kiãøu compact, säú khäúi loüc coï thãø gia tàng theo
aïp læûc âáöu båm.
Næåïc thä Næåïc âaî loüc
Hçnh 5.10: Bãø loüc aïp læûc kiãøu compact
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 75
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ræía bãø loüc nhanh
Hiãûu quaí cuía bãø loüc nhanh tuìy thuäüc vaìo yãúu täú: bãö daìy cuía låïp caït loüc, chu
kyì giæîa 2 láön ræía bãø, cháút læåüng næåïc loüc vaì täøn tháút aïp læûc cuía bãø. ÅÍ giai âoaûn
âáöu, täøn tháút aïp læûc cuía váût liãûu loüc nhoí, nãn täúc âäü loüc låïn, ngæåüc laûi caìng vãö sau,
täøn tháút låïn dáön do càûn báøn baïm nhiãöu vaì càûn bë âáøy sáu xuäúng låïp váût liãûu loüc
nãn täúc âäü loüc giaím dáön. Thæûc tãú, ngæåìi ta dæûa vaìo nhiãöu láön thæí nghiãûm âãø xaïc
âënh hiãûu quaí loüc. Bãø loüc nhanh cáön phaíi ræía âuïng chu kyì âãø baío âaím hiãûu quaí
laìm viãûc cuía bãø. Ngæåìi ta coï thãø duìng næåïc aïp læûc âãø ræía hoàûc duìng gioï thäøi
maûnh ngæåüc lãn váût liãûu loüc âãø âáøy caïc buûi càûn ra khoíi váût liãûu caït. Tuy nhiãn caïch
ræía bàòng caït thuáön tuïy váùn thæåìng âæåüc aïp duûng. Âäi khi caí 2 phæång phaïp âãöu
âæåüc sæí duûng. Khi cho næåïc aïp læûc vaìo bãø âãø ræía váût liãûu loüc, do taïc duûng cuía
doìng næåïc chaíy ngæåüc lãn, låïp loüc seî giaín nåí, bãö daìy cuía váût liãûu loüc tàng lãn.
I I-I
ÄÚng xaí Caït La Caït
L
Næåïc ræía loüc
I ÄÚng dáùn næåïc ræía loüc
Hçnh 5.11: Minh hoüa sæû giaín nåí chiãöu daìy cuía váût liãûu loüc khi ræía bãø
Baíng 5.5: Cæåìng âäü ræía vaì thåìi gian ræía loüc (Nguäön: Nguyãùn Ngoüc Dung, 1999)
Bãø loüc 1 låïp Âäü giaín nåí Qui trçnh ræía Cæåìng âäü Thåìi gian
caït thaûch anh tæång âäúi loüc bàòng ræía loüc ræía loüc
våïi d (mm) (%) (l/s.m 2) (phuït)
0,7 - 0,8 45 næåïc 14 - 16 7-5
0,9 - 1,0 30 næåïc 16 - 18 7-5
1,1 - 1,2 20 næåïc 18 - 20 7-5
20 gioï 15 - 20 6-5
0,7 - 0,8 næåïc 08 - 11 7-5
0,9 - 1,0 20 gioï 15 - 20 6-5
næåïc 09 - 12 7-5
1,1 - 1,2 15 gioï 15 - 20 6-5
næåïc 10 - 13 7-5
gioï 15 - 20
gioï 15 - 20 3-2
0,7 - 0,8 20 næåïc 02 - 03 4-3
0,9 - 1,0 næåïc 05 - 06 6-5
Bãø loüc hai låïp 50 næåïc 15 - 16 08 - 06
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 76
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi thiãút kãú cáön læu yï chiãöu daìi äúng chênh theo kêch thæåïc bãø. Khäúng chãú täúc âäü
doìng chaíy trong äúng dáùn næåïc ræía âãún bãø loïc khäng quaï 2 m/s, täúc âäü næåïc chaíy
åí âáöu äúng phán phäúi chênh laì 1 - 1,2 m/s vaì åí âáöu caïc äúng nhaïnh laì 1,8 - 2 m/s.
Caïc äúng nhaïnh âæåüc khoan 2 haìng läù phán phäúi so le åí næía bãn dæåïi vaì coï
khuynh hæåïng taûo thaình goïc 45 so våïi phæång thàóng âæïng. Âæåìng kênh caïc läù tæì
10 - 12 mm. Khoaíng caïch giæîa caïc truûc cuía äúng nhaïnh láúy bàòng 250 - 300 mm vaì
giæîa caïc tim läù laì 200 - 300 mm (theo Nguyãùn Ngoüc Dung, 1999).
ÄÚng
nhaïnh
ÄÚng
chênh
läù läù
45 45
ÄÚng
nhaïnh
250 - 300 mm
Hçnh 5.12: Giaìn äúng phán phäúi næåïc ræía loüc
Hãû thäúng thu næåïc ræía loüc thæåìng laìm bàòng bã-täng cäút theïp, táúm kim loaûi, cháút
deío hoàûc gäù. Maïng phaíi âæåüc bäú trê sao cho khaí nàng thu næåïc trãn toaìn bäü bãø vaì
dãù daìng tiãu næåïc. Chiãöu räüng cuía maïng xaïc âënh theo cäng thæïc:
B K.
q2 ; (m) (5-1)
1,57 a
m
5
3
trong âoï: qm - læu læåüng næåïc ræía thaïo qua maïng, qm = W.d.l (l/s)
våïi W - cæåìng âäü ræía loüc (l/s.m2), xem baíng 5.6.
d - khoaíng caïch giæîa caïc tám maïng (m)
l - chiãöu daìi cuía maïng (m)
a - tè säú giæîa chiãöu cao cuía pháön chæî nháût våïi næía chiãöu räüng maïng
a = 1 - 1,5 m
K - hãû säú hçnh daûng, theo hçnh sau:
1,5 x 1,5 x
x x
Hçnh 5.13: Minh hoüa
hçnh daûng maïng thu 2x 2x
Diãûn têch F = 4x Diãûn têch F =
K = 2,1 4,57x
K=2
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 77
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Khi duìng biãûn phaïp ræía loüc bàòng gioï vaì næåïc kãút håüp, cáön gàõn thãm caïc táúm chàõn
baío vãû åí meïp âãø ngàn viãûc caït bë cuäún träi vaìo maïng loüc.
Meïp baío vãû ngàn caït vaìo maïng
Hçnh 5.14: Minh hoüa meïp baío vãû maïng thu næåïc
Váût liãûu loüc trong bãø loüc nhanh (vaì caí bãø loüc %haût qua ráy
100
cháûm) thæåìng laì caït thaûch anh, âaï nghiãön,
80
than gáöy, polime, ... Váût liãûu loüc cáön phaíi
60
tæång âäúi âäöng âãöu, coï âäü bãön cå hoüc vaì
40
hoïa hoüc cao. Coï thãø duìng phæång phaïp ráy d80
saìng âãø xaïc âënh thaình pháön cuía váût liãûu 20
d10
loüc. Hãû säú khäng âäöng nháút cuía váût liãûu loüc 0 0.6 0.8 1.0
0.2 0.4 1.2 1.4
âæåüc xaïc âënh tæì biãøu âäö thaình pháön haût, Cåî ráy (mm)
theo tè säú K = d80/d10. (hçnh minh hoüa bãn) Hçnh 5.15: Biãøu âäö thaình pháön
haût qua ráy saìng
Baíng 5.6: Täúc âäü loüc cuía bãø loüc nhanh
Kiãøu Âàûc træng cuía váût liãûu loüc
bãø loüc dmin dmax ddt Hãû säú khäng Chiãöu daìy Täúc âäü loüc Täúc âäü loüc
nhanh (mm) (mm) (mm) âäöng nháút K låïp loüc (mm) bçnh thæåìng tàng cæåìng
Vbt (m/h) Vtc (m/h)
Mäüt låïp 0,5 1,25 0,7 - 0,8 2,0 - 2,2 (caït thaûch anh) 5,5 - 6,0 6 - 7,5
váût liãûu 700 - 800
våïi cåî haût 0,7 1,60 0,8 - 1,0 1,8 - 2,0 1200 - 1300 7,0 - 8,0 8 - 10
khaïc nhau 0,8 2,00 1,0 - 1,2 1,5 - 1,7 1800 - 2000 8,0 - 10,0 10 - 12
Hai låïp 0,5 1,25 0,7 - 0,8 2,0 - 2,2 (caït thaûch anh) 8 - 10 10 - 12
váût liãûu 700 - 800
0,8 1,8 1,0 - 1,2 2,0 - 2,2 (than antracite)
400 - 500
(Nguäön: Nguyãùn Ngoüc Dung, Xæí lyï Næåïc cáúp, 1999)
Baíng 5.7: Chiãöu cao låïp âåî
Cåî haût låïp âåî (mm) Chiãöu daìy låïp âåî (mm)
40 - 20 Màût trãn låïp naìy cao bàòng màût trãn äúng phán phäúi nhæng cao
hån läù phán phäúi êt nháút 100 mm
20 - 10 100 - 150
10 - 5 100 - 150
5-2 50 - 100
(Nguäön: Nguyãùn Ngoüc Dung, Xæí lyï Næåïc cáúp, 1999)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 78
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
SÅ ÂÄÖ TRAÛM LOÜC NHANH NÆÅÏC MÀÛT
3
8
6
11
12
7
1
2 4 4 5 9 10 13
14
Hçnh 5.16: Minh hoüa màût càõt ngang cuía mäüt traûm loüc nhanh
(veî laûi theo Terence J. McGhee, Water Supply and Sewerage, 1991)
1. Tæì traûm båm næåïc màût; 2. Bãø khuáúy träün; 3. Traûm chám hoïa cháút; 4. Bãø träün tuyãøn näøi;
5. Bãø làõng; 6. Thaïp næåïc ræía bãø; 7. Næåïc dáùn tæì bãø làõng; 8. Bãø loüc nhanh;
9. Van dáùn næåïc âaî loüc; 10. Van dáùn næåïc ræía bãø; 11. Van dáùn næåïc âaî âäng tuû;
12. Thuìng chám chlor khæí truìng; 13. Bãø chæïa næåïc saûch; 14. ÄÚng dáùn ra båm cáúp næåïc saûch.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 79