CÁC LOẠI CHUỒN CHUỒN PHÚ QUỐC
Với hơn 50 loài, chiếm khoảng 20% tổng số loài đã biết ở Việt Nam ( thoe danh lục do Đỗ Mạnh Cường công bố năm 2006, khu hệ chuồn chuồn của Phú Quốc là khá phong phú. danhy lục naày chỉ là một "sản phẩm phụ" trong quá trình điều tra bứom tại Phú
Quốc, và chắc chắn là chưa hoàn chỉnh.
BÙI HỮU MẠNH
Danh lục bằng hình ảnh
các loài chuồn chuồn Phú Quốc
O D O N A T A
Lời cám ơn
Cám ơn ông Dominic Scriven và Tổ chức Wildlife At Risk đã nhiệt tình ủng hộ và tài trợ cho các đợt điều
tra cũng như việc in ấn cuốn sách này. Cám ơn anh Nguyễn Vũ Khôi, giám đốc của WAR, đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho cuộc điều tra và đóng góp một phần không nhỏ số ảnh chụp trong sách. Cám ơn ông Mätti
Hamäläinen, chuyên gia chuồn chuồn của Phần Lan, đã hỗ trợ tôi trong việc định danh các loài chuồn chuồn
cũng như cung cấp nhiều tài liệu quý báu về phân loại chuồn chuồn. Cám ơn các cán bộ kiểm lâm của Vườn
Quốc gia Phú Quốc và các nhân viên của khu du lịch sinh thái Eo Xoài đã hỗ trợ tôi trong quá trình điều tra.
Ảnh bìa, từ trái sang phải:
1. Rhyothemis obsolescens; 2. Archibasis viola, 3. Lyriothemis mortoni, 4. Elattoneura sp.
Bản quyền © Tổ chức Wildlife At Risk và Vườn Quốc gia Phú Quốc, 2007.
Tổ chức Wildlife At Risk xuất bản tài liệu này.
Khuyến khích việc bảo tồn sinh cảnh và môi trường tự nhiên của các loài có nguy cơ bị đe dọa trên đảo Phú Quốc.
Không được sao chép hoặc sử dụng các nội dung trong quyển sách này dưới bất kỳ hình thức nào mà không có sự
đồng ý của tác giả và những người giữ bản quyền.
BÙI HỮU MẠNH
Danh lục bằng hình ảnh
các loài chuồn chuồn Phú Quốc
O D O N A T A
Giới thiệu
Đầu năm 2007, tổ chức Wildlife At Risk đã yêu cầu tôi thực hiện một
số đợt điều tra bướm tại đảo Phú Quốc. Trong thời gian điều tra, một số
loài chuồn chuồn cũng đã được ghi nhận, chủ yếu là thông qua ảnh chụp.
Một số trong đó là những phát hiện mới cho Việt Nam. Anh Nguyễn Vũ
Khôi, Giám đốc WAR đã đề nghị tôi tập hợp các hình ảnh này thành một
quyển sách nhỏ để giới thiệu các ghi nhận này. Mặc dù mục tiêu chính
của cuộc điều tra là bướm, nhưng có khá nhiều thời gian số lượng bướm
gặp rất ít, do vậy tôi cũng đã tiến hành thu một số mẫu chuồn chuồn.
Mặc dù không nhiều nhưng số mẫu vật này đã rất có ích trong việc giúp
định danh các ảnh chụp. Với hơn 50 loài, chiếm khoảng 20% tổng số loài
đã biết ở Việt Nam (theo danh lục do Đỗ Mạnh Cương công bố năm
2006), khu hệ chuồn chuồn của Phú quốc là khá phong phú. Danh lục
này chỉ là một "sản phẩm phụ" trong quá trình điều tra bướm tại Phú
Quốc, và chắc chắn là chưa hoàn chỉnh, đặc biệt là các họ chuồn chuồn
không dễ dàng thu mẫu hoặc chụp ảnh như Aeshnidae, Gomphidae...
hoặc các họ rất khó định danh như Coenagrionidae. Tuy nhiên tôi hy
vọng rằng quyển sách hình ảnh này phần nào cũng phản ánh được những
loài chuồn chuồn phổ biến ở Phú Quốc, là một nguồn tài liệu tham khảo
sơ bộ cho những nghiên cứu chuyên sâu hơn sau này.
Rất mong nhận được sự đóng góp của bạn đọc, đặc biệt là việc định
danh các loài chuồn chuồn thông qua ảnh chụp. Mọi góp ý xin vui lòng
© Nguyễn Vũ Khôi
gửi về địa chỉ thư điện tử [email protected].
? Cratilla metallica ♀. Eo Xoài, 20 - VI - 2007
i
Các ghi chú và quy ước sử dụng trong tài liệu
- Ngay phía dưới tên khoa học của loài là địa điểm và thời gian
chụp ảnh.
- Trong thời gian chụp ảnh, tháng được thể hiện bằng chữ số La
Mã.
- ♂: con đực, ♀: con cái. Một số ảnh chụp không xác định được
giới tính không có biểu tượng này.
- cs: chiều dài cánh sau tính bằng milimét (mm).
- Các địa điểm chụp ảnh hoặc thu mẫu chính được giới thiệu ở
bản đồ bên trái.
- Các ảnh chụp định danh không chắc chắn có dấu hỏi ở phía
trước.
- Đối với một số loài không thu được mẫu vật tại Phú Quốc,
nhưng có ảnh chụp, kích thước của loài đó được trích dẫn
theo tài liệu Dragonflies of Peninsula Malaysia and
Singapore của tác giả A. G. Orr (2005) để bạn đọc tham
khảo. Những loài này bao gồm (theo thứ tự abc):
Brachythemis contaminata, Ceriagrion auranticum,
Ictinogomphus decoratus, Ischnura senegaensis, Neurobasis
chinensis, Onychothemis testacea, Potamarcha congener,
Pseudagrion pruinosum, Rhyothemis triangularis.
- Đối với những ảnh chụp không định danh được đến cấp loài
và không có mẫu vật, kích thước không có.
ii
DANH LỤC CHUỒN CHUỒN PHÚ QUỐC
Họ Calopterygidae Họ Platycnemididae Nannophya pygmaea Rambur, 1842
Neurobasis chinensis (Linnaeus, 1758) Coeliccia yamasakii Asahina, 1984 Neurothemis fluctuans (Fabricius, 1793)
Vestalis gracilis (Rambur, 1842) Copera marginipes (Rambur, 1842) Neurothemis fulvia (Drury, 1773)
Neurothemis tullia (Drury, 1773)
Họ Chlorocyphidae Họ Protoneuridae Onychothemis testacea Laidlaw, 1902
Heliocypha biforata (Selys, 1859) Elattoneura sp. Orchithemis pulcherrima Brauer, 1878
Libellago hyalina (Selys, 1859) Aciagrion borneense Ris, 1911 Orthetrum chrysis (Selys, 1891)
Orthetrum glaucum (Brauer, 1865)
Họ Euphaeidae Họ Gomphidae Orthetrum sabina (Drury, 1770)
Euphaea ochracea Selys, 1859 Ictinogomphus decoratus (Selys, 1858) Pantala flavescens (Fabricius, 1798)
Gomphidae ?Gen ?sp. Potamarcha congener (Rambur, 1842)
Họ Lestidae
Rhyothemis obsolescens Kirby, 1889
? Platylestes heterostylus Lieftinck, 1932 Họ Aeshnidae
Rhyothemis phyllis (Sulzer, 1776)
Anax guttatus (Burmeister, 1839)
Họ Coenagrionidae Rhyothemis triangularis Kirby, 1889
Agriocnemis pygmaea (Rambur, 1842) Họ Corduliidae Rhyothemis variegata (Linnaeus, 1763)
Archibasis viola Lieftinck, 1948 Idionyx sp. Tetrathemis irregularis Brauer, 1868
Ceriagrion auranticum Fraser, 1922 Tetrathemis platyptera Selys, 1878
Ceriagrion cerinorubellum (Brauer, 1865) Họ Libellulidae Tholymis tillarga (Fabricius, 1798)
Ischnura senegalensis (Rambur, 1842) Brachygonia oculata (Brauer, 1878) Trithemis aurora (Burmeister, 1839)
Onychargia atrocyana Selys, 1865 Brachythemis contaminata (Fabricicus, 1793) Trithemis festiva (Rambur, 1842)
Pseudagrion williamsoni Fraser, 1922 Cratilla lineata (Brauer, 1878) Trithemis pallidinervis (Kirby, 1889)
Pseudagrion microcephalum (Rambur, 1842) Crocothemis servilia (Drury, 1770) Urothemis signata (Selys, 1872)127
Pseudagrion pruinosum (Burmeister, 1839) Diplacodes nebulosa (Fabricius, 1793) Zygonix iris Selys, 1869
Pseudagrion rubriceps Selys, 1876 Diplacodes trivialis (Rambur, 1842)
Lathrecista asiatica (Fabricius, 1798)
Lyriothemis mortoni Ris, 1919
© Nguyễn Vũ Khôi © Nguyễn Vũ Khôi
Neurobasis chinensis cs 34mm
2 Trái: ♂ - Rừng Quốc phòng, V - 2007
Phải: ♂ - Rừng Quốc phòng, V - 2007
C A L O P T E R Y G I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi
Vestalis gracilis cs 36mm
Trái: ♂♀ - Rừng Quốc phòng, V - 2007 3
Phải: ♀ - Rừng Quốc phòng, 27 - III - 2006
C A L O P T E R Y G I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi
Heliocypha biforata cs 23mm
Trên trái: ♂♀ - Rừng Quốc phòng, 16 - III - 2007
Trên phải: ♀ - Rừng Quốc phòng, 28 - III - 2006
Dưới phải: ♂ - Rừng Quốc phòng, 28 - III - 2006
4
C H L O R O C Y P H I D A E
Libellago hyalina cs 19mm
Trên trái: ♀ - Núi Tượng, 14 - VII - 2007
Trên phải: ♂ - Rừng Quốc phòng, 20 - IV - 2007
Dưới trái: ♀ - Rừng Quốc phòng, 16 - III - 2007
Dưới phải: ♂ - Đá Bàn, 26 - XII - 2007
5
C H L O R O C Y P H I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi
Euphaea ochracea cs 27mm
6 Trái: ♂ - Rừng Quốc phòng, V - 2007
Trên phải: ♀ - Suối Tranh, 27 - XII - 2007
Dưới phải: ♂ - Đá Bàn 26 - XII - 2007
E U P H A E I D A E
Agriocnemis pygmaea cs 11,5mm Agriocnemis sp.
Trái: ♂ - Rừng Quốc phòng, 27 - III - 2006 Phải: ♀ - Rừng Quốc phòng, 20 - IV - 2007
7
C O E N A G R I O N I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi
Ceriagrion auranticum cs 17mm
Trái: ♂ - Rừng Quốc phòng, V - 2007
Archibasis viola cs 22mm
Trên phải và dưới phải: ♂ - Đá Bàn, 26 - XII - 2007
8
C O E N A G R I O N I D A E
Ceriagrion cerinorubellum cs 20mm
Trên trái: ♀ - Eo Xoài, 02 - IV - 2006
Dưới trái: ♂ - Rừng Quốc phòng, 29 - III - 2006
Onychargia atrocyana cs 18mm
Phải: ♀ - Eo Xoài, 11 - VII - 2007
9
C O E N A G R I O N I D A E
Ischnura senegalensis cs 15mm
10 Trái: ♂♀ - Rừng Quốc phòng, 17 - III - 2007
Trên phải: ♀ - Rừng Quốc phòng, 27 - III - 2006
Dưới phải: ♂ - Rừng Quốc phòng, 31 - III - 2006 C O E N A G R I O N I D A E
Pseudagrion microcephalum cs 17mm 11
Trái: ♂, phải: ♀. Các ảnh chụp tại Đá Bàn, 19 - IV - 2007
C O E N A G R I O N I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi
Pseudagrion williamsoni cs 16mm
Trái: ♂♀ - Rừng Quốc phòng, 26 - III - 2007
12
Trên phải và dưới phải: ♂ - Rừng Quốc phòng, 31 - III - 2006
C O E N A G R I O N I D A E
Pseudagrion pruinosum cs 24mm
♂, các ảnh chụp tại Rừng Quốc phòng, 19 - IV - 2007
13
C O E N A G R I O N I D A E
© Nguyễn Vũ Khôi © Nguyễn Vũ Khôi
14 Pseudagrion rubriceps cs 17,5mm
♂, hai ảnh chụp tại Rừng Quốc phòng, 21 - III - 2007
C O E N A G R I O N I D A E
