Các hệ thống kí hiệu vật liệu kim loại
Mỗi nước đều có tiêu chuẩn qui định các mác (kí hiệu) cũng như các yêu cầu kĩ thuật cho các sản phẩm kim loại của mình và có cách viết tên các kí hiệu khác nhau. Ngoài tiêu chuẩn Việt Nam như đã trình bày, chúng ta thường gặp tiêu chuẩn quốc tế của các nước lớn trên thế giới: Mỹ, Nga, Pháp... và của EU
CÁC H TH NG KÝ HI U V T LI U KIM LO I
M i nư c u có tiêu chu n quy nh các mác (ký hi u) cũng như các yêu c u k thu t cho các
s n ph m kim lo i c a mình và có cách vi t tên các kí hi u (mác) khác nhau. Ngoài tiêu chu n Vi t
nam như ã trình bày, chúng ta thư ng g p tiêu chu n qu c t c a các nư c l n trên th gi i: M ,
Nh t, Nga, Trung qu c, Pháp, c, Anh,… và c a EU.
T ch c tiêu chu n Qu c t ISO (International Standard Organization) tuy có ưa ra các tiêu
chu n, song quá mu n i v i các nư c công nghi p phát tri n vì h ã có h th ng kí hi u t trư c và
ã quen dùng, không d gì s a i; vì th ch có tác d ng v i các nư c ang phát tri n, ang xây d ng
các tiêu chu n.
Tiêu chu n Nga ГOCT, Trung Qu c GB có ph n quen thu c nư c ta. Do các quan h l ch s ,
nói chung TCVN và GB u ư c xây d ng theo các nguyên tác c a ГOCT.
i v i thép cán thông d ng:
Các lo i thép ch quy nh ( m b o) cơ tính : ГOCT có các mác t CTO n CT6; GB : A1 n
A7 (Con s ch th t c p b n tăng d n. phân bi t thép sôi, n a l ng và l ng sau các mác ГOCT
có uôi KП, ПC, CП; c a GB có F, b ( thép l ng không có uôi);
Các lo i thép quy nh (b o m) thành ph n: ГOCT có các mác t БCTO n БCT6; GB: t B1
n B7;
Các lo i thép quy nh (b o m) c cơ tính l n thành ph n: ГOCT có các mác t БCT1 n
БCT5; GB có t C2 n C5.
i v i thép các bon ch t o máy ГOCT và GB có các ký hi u gi ng h t nhau: theo s ph n
v n các bon, ví d mác 45 là thép có trung bình 0,45 %C.
i v i thép d ng c các bon ГOCT có các mác t Y7 n Y13, GB có t T7 n T13 (s ch
ph n nghìn cacbon trung bình).
i v i thép h p kim có c ch (ch nguyên t h p kim) l n s (ch lư ng các bon và nguyên t
h p kim) theo nguyên t c:
• 2s u ch ph n v n các bon (n u không nh hơn 1% C thì không c n);
• Ti p theo là ký hi u c a t ng nguyên t và s ch ph n trăm c a nó (n u g n 1% hay không
nh hơn 1% thì không c n).
ГOCT dùng các ch cái Nga ký hi u nguyên t h p kim như sau: X ch Crôm, H ch Niken,
B ch Volfram, M ch Molipden, T ch Titan, K ch Côban, C ch Silic, ch Mn,P: bo; Ф: vanadi; Ю:
nhôm; д: ng; Б: niobi; Ц: zi ccôn; A: Nitơ; ч: t hi m; Riêng ch A saucùng ch thép ch t lư ngcao
ít S, P.
GB dùng chính ký hi u hóa h c bi u th t ng nguyên t , ví d : Cr cho crôm,… Như
12XH3A, 12CrNi3A là thép có kho ng 0.12%C, 1%Cr, kho ng 3%Ni v i ch t lư ng cao. XB Г,
CrWMn là thép có kho ng 1% C, kho ng 1%Cr, kho ng1%Mn và 1% W.
i v i h p kim m u ΓOCT ký hi u như sau:
- Π ch uy-ra, ti p sau là s th t AMΓ ch s th t Al, Mg ti p sau là th t AΠ ch h p kim
nhôm úc ti p sau là s th t .
- ch latông ti p sau là s ch ph m trăm ng ch brông ti p sau là dãy các nguyên t h p
kim và dãy s ch ph m trăm c a các nguyên t tương ng
GB ký hi u h p kim màu như sau:
- LF h p kim nhôm ch ng g , LY uy-ra (c hai lo i, ti p sau là s th t ), ZL: H p kim nhôm
úc v i 3 s ti p theo (trong ó s u tiên ch lo i, ví d 1 ch Al-Si, 2 ch Al-Cu)
- H ch latông, ti p sau là ch ph n trăm ng, Q là ch brông ti p sau là nguyên t h p kim
chính, s ch ph n trăm c a nguyên t chính và t ng các nguyên t khác.
i v i gang ΓOCT ký hi u như sau :
Cч ch gang xám và s ti p theo ch σb (kg/mm2) Bч ch gang c u và s ti p theo ch σb
(kg/mm2). Kч ch gang d o v i các ch s ch σb (kg/mm2) và δ(%)
GB ký hi u gang như sau: HT cho gang xám và s ti p theo ch σb (MPa). QT cho gang c u và
các s ch σb(MPa) và δ(%). KTH cho gang d o ferit. KTZ cho gang d o peclit và các ch s ti p theo
σb(MPa) và δ(%).
M là nư c có r t nhi u h th ng tiêu chu n ph c t p, song có nh hu ng l n n th gi i (ph
bi n trong sách giáo khoa và tài li u k thu t) c bi t các nư c ngoài h th ng xã h i ch nghĩa cũ.
ây ch trình bày các mác theo h tiêu chu n thư ng ư c dùng nh t i v i t ng lo i v t li u kim
lo i
i v i thép cán thông thư ng dùng ASTM (American Society for Testing and Materials) ký
hi u theo các s tròn (42, 50, 60, 65) ch σ0,2 min(ksi – 1ksi = 1000 psi = 6.8948MPa = 0.703kG/mm2)
i v i b ng HSLA thư ng dùng SAE (Society for Automotive Engineers) ký hi u b t u
b ng s 9 và hai s ti p theo ch σ0,2 min(ksi)
i v i thép C và h p kim k t c u cho ch t o máy thư ng dung h th ng AISI/SAE v i b n s
trong ó 2 s u ch lo i thép, 2 s cu i cùng ch ph n v n cacbon:
10xx thép cacbon 4xxx thép Mo
11xx thép d c t có S 5xxx thép Cr
12xx thép d c t có S và P 6xxx thép Cr-V
13xx thép Mn (1,00 – 1.765%) 7xxx thép W -Cr
15xx thép Mn (1.75%) 8xxx thép Ni-Cr-Mo
2xxx thép Ni 9xxx thép Si-Mn
3xxx thép Ni-Cr xxBxx thép B
xxLxx thép ch a P
Mu n bi t thành ph n c th ph i tra b ng. Ví d thép 1038 có 0,35-0,42%C; 0,60-0,90%Mn;
%P ≤ 0,040; %S ≤ 0,050 cho các bán thành ph m rèn, thanh, dây, cán nóng, cán tinh và ng không rèn;
thép 5140 có 0,38-0,43%C; 0,70-0,90%Mn; %P ≤ 0,035; %S ≤ 0,040; 0,15-0,3%Si; 0,70-0,90%Cr
N u thép ư c b o m th m tôi thì ng sau ký hi u có thêm ch H, ví d 5140 H, 1037 H.
i v i thép d ng c thư ng dùng h th ng c a AISI (American iron and steel institute) ư c
ký hi u b ng m t ch cái ch c i m c a thép và ch th t quy ư c:
M thép gió môlíp en
T thép gió volfram (tungsten)
H Thép làm khuôn d p nóng (hot word)
A Thép làm khuôn d p ngu i h p kim trung bình t tôi, tôi
trong không khí
D Thép làm khuôn d p ngu i, crôm và cácbon cao
O Thép làm khuôn d p ngu i tôi d u (oil – hardening)
S Thép làm d ng c ch u va p (shock – resisting)
L Thép d ng c có công d ng riêng h p kim th p (low-alloy)
P Thép làm khuôn ép (nh a) có cacbon th p
W Thép d ng c cacbon tôi nư c (water-hardening)
i v i thép không g , tiêu chu n c a AISI không nh ng th nh hành M mà còn ư c nhi u
nư c ưa vào tiêu chu n c a mình, nó ư c ký hi u b ng ba ch s trong ó b t u b ng 2 ho c 3 là
thép auxtenit, b ng 4 là thép ferit hay mactenxit.
i v i h p kim nhôm, tiêu chu n AA (Aluminum Association) có uy tín nh t M và trên th
gi i cũng ư c nhi u nư c ch p nh n, nó ký hi u b ng 4 ch s i v i lo i d ng:
1xxx l n hơn 99% Al 5xxx Al-Mg
2xxx Al-Cu 6xxx Al-Si-Mg
3xxx Al-Mn 7xxx Al-Zn
4xxx Al-Si 8xxx Al-nguyên t khác
H p kim nhôm úc cũng có 4 ch s song trư c s cu i (thư ng là s 0) có d u ch m (.)
1xx.0 Nhôm s ch thương ph m
2xx.0 Al-Cu
3xx.0 Al-Si-Cu (Mg)
4xx.0 Al-Si
5xx.0 Al-Mg
7xx.0 Al-Zn
8xx.0 Al-Sn
i v i h p kim ng ngư i ta dung h th ng CDA (Copper Development Association):
1xx Không nh hơn 99% Cu (riêng 19x l n hơn 97% Cu)
2xx Cu-Zn (latông)
3xx Cu-Zn-Pb
4xx Cu-Zn-Sn
5xx Cu-Sn
60x – 64x Cu-Al và Cu-Al-nguyên t khác
65x – 69x Cu-Si và Cu-Zn-nguyên t khác
7xx Cu-Ni và Cu-Ni-nguyên t khác
Ngoài các t ch c tiêu chu n trên, M còn hàng ch c các t ch c khác cũng có ký hi u riêng
v v t li u kim lo i, do v y vi c phân bi t chúng r t khó khăn. Xu t phát t ý mu n có m t ký hi u
th ng nh t cho m i thành ph n c th , SAE và SATM t 1967 ã ưa ra h thông s th ng nh t UNS
(Unified Numbering System) trên cơ s c a nh ng s trong các ký hi u truy n th ng. UNS g m 5 con
s và ch ng u ch lo i v t li u, ây ch gi i thi u m t s : A – nhôm, C - ng, F – gang, G –
thép cacbon và thép h p kim, H – thép b o m th m tôi, S – thép không g và ch u nhi t, T – thép
d ng c .
Trong s năm con s ó s có nhóm ba - b n con s ( u hay cu i) l y t các ký hi u
truy n th ng k trên (tr gang, thép d ng c ).
Ví d , UNS G 10400 xu t phát t AISI/SAE 1040 (thép 0,40%C), UNS A 91040 xu t phát t
AA 1040 (h p kim nhôm bi n d ng có 99,40% Al).
Nh t B n ch dung m t tiêu chu n JIS (Japanese Industrial Standards), v i c i m là dung
hoàn toàn h o ư ng qu c t , c th là ng su t theo MPa.
T t c các thép u ư c b t u b ng ch S.
Thép cán thông d ng ư c ký hi u b ng s ch gi i h n b n kéo hay gi i h n ch y th p nh t
(tuỳ t ng lo i). SS – thép cán thư ng có tác d ng chung, SM – thép cán làm k t c u hàn, n u thêm ch
A là SMA – thép ch ng ăn mòn trong khí quy n, SB – thép t m làm n i hơi.
Thép cacbon ch t o máy: SxxC hay SxxCK trong ó xx ch ph n v n cacbon trung bình
(ch K cu i là lo i có ch t lư ng cao: lư ng P, S không l n hơn 0,025%).
Thép h p kim ch t o máy g m h th ng ch và s :
+ B t u b ng SCr – thép Cr, SMn – thép Mangan, SNC – thép niken-crôm, SNCM –
thép nikel-crôm-môlíp en, SCM – thép crôm-môlíp en, SACM – thép nhôm-crôm-môlíp en, SMnC –
thép mangan-crôm;
+ Ti p theo là ba ch s trong ó hai ch s cu i cùng ch ph n v n cacbon trung bình.
Thép d c t ư c ký hi u b ng SUM, thép àn h i SUP, thép lăn – SUJ và sơ th t .
Thép d ng c b t u b ng SK và s th t :
SKx – thép d ng c cacbon
SKHx – thép gió
KSx – thép làm dao c t và khuôn d p ngu i
SKD và SKT – thép làm khuôn d p nóng, úc áp l c.
Thép không g ư c ký hi u b ng SUS và s ti p theo trùng v i s c a AISI, thép ch u nhi t
ư c ký hi u b ng SUH.
Gang xám ư c ký hi u b ng FCxxx, gang c u FCDxxx, gang d o lõi en – FCMBxxx, lõi
tr ng – FCMWxxx, peclit – FCMPxxx, các s xxx u ch gi i h n b n.
Các h p kim nhôm và ng có nhóm l y s theo AA và CDA v i phía trư c có A (ch nhôm),
C (ch ng).
Pháp và c có tiêu chu n AFNOR (Association Franccaise de NORmalisation) và DIN
(Deutsche Institut fur Normalisierung), chúng có nhi u nét gi ng nhau.
Pháp, c cũng như các nư c trong lien minh châu âu EU ang trên quá trình nh t th hoá kinh
t cũng như tiêu chu n. Hi n nay các nư c trong EU ã dung chung tiêu chu n EN 10025 – 90 v thép
cán thong d ng làm k t c u xây d ng v i các mác Fe 310, Fe 360, Fe 430, Fe 510, Fe 590 (s ch
b n kéo theo MPa).
Thép cacbon ch t o máy ư c ký hi u theo s ph n v n cacbon trung bình. Ví d , v i thép
có kho ng 0,35%C AFNOR ký hi u là C35 hay XC35 (mác sau có dao ng thành ph n h p hơn), DIN
ký hi u C35 hay CK35.
Thép h p kim th p (lo i không có nguyên t nào vư t quá 5%) ư c ký hi u theo tr t t sau:
- Hai ch s u bi u th lư ng cacbon trung bình theo ph n v n;
- Li t kê các nguyên t h p kim: DIN dùng chính ký hi u hóa h c, còn AFNOR dùng
các ch cái: C cho crôm, N cho niken, M cho mangan, S cho silic, D cho molipden, W cho volfram, V
cho vanadi;
- Li t kê lư ng các nguyên t h p kim theo tr t t , sau khi ã nhân s ph n trăm v i 4 ( i v i
Mn, Si, Cr, Co, Ni) và v i 10 ( i v i các nguyên t còn l i). Ví d : 34 CD4 c a AFNOR và 34CrMo 4
c a DIN có kho ng 0.34%C, kho ng 1% Cr và kho ng 0.10%Mo.
B ng i chi u m t s mác thép, gang c a các nư c
TCVN ΓOCT GB UNS AISI/SAE JIS AFNOR DIN BS
C45 45 45 G10450 1045 S45C X45 C45 06A45
40Cr 40X 40Cr G51400 5140 SCr440 42C4 42C4 530A40
OL100Cr2 ЩX15 GCr15 G52986 42100 SUJ2 100C6 100C6 535A99
20Cr13 20X13 2X13 S42000 420 SUS420J1 Z20C13 X20Cr13 420S29
08Cr18Ni10 08X18H90 0Cr18Ni9 S30200 304 SUS304 Z7CN18.09 X15Cr-Ni18 304S31
CD100 Y10 T10 T72301 W109 SK4 Y1-90 10 -
210Cr12 X12 Cr12 T30403 D3 SKD1 Z200C12 C105W1 BD3
80Ư18Cr4V P18 W18Cr4V T12001 T1 SKH2 Z80WCV X210C12 BT1
----------- 18-04-01 S 18-0-1
ASTM
-----------
CT34 CT2 A2 - 36 SS330 F3360 Fe360 Fe360
GX28-48 Cч30 HT300 F12803 No40 FC300 FGL300 GG30 260
GC50-2 Bч50 QT500-7 F33800 8055-06 FCD500 FGS500-7 GGG50 B500/7
Thép h p kim cao (lo i có ít nh t m t nguyên t vư t quá 5%) thì trư c ký hi u có ch Z
(AFNOR), X (DIN) và lư ng nguyên t h p kim u bi u th úng theo ph n trăm. Ví d , Z20C13
(AFNOR), X20 Cr13 (DIN) là mác thép không g có kho ng 0.20% C và kho ng 13%Cr.
AFNOR ký hi u gang xám b ng FGLxxx, gang c u b ng FGSxxx-xx và gang d o MBxxx-xx,
trong ó nhóm ba con s u ch gi i h n b n kéo theo Mpa, nhóm hai con s sau ch giãn dài (%).
DIN ký hi u gang xám b ng GGxx, gang c u b ng GGGxx và gang d o lõi en GTSxx-xx,
gang d o lõi tr ng GTWxx-xx v i các s bi u th gi i h n b n theo kG/mm2 và giãn dài (%).
Anh v i tiêu chu n BS (British Standard) ký hi u thép và gang như sau:
Thép ư c ký hi u b ng h th ng ch và s :
- Ba con s u ch lo i thép;
- M t ch : A, M, H ( trong ó H ch thép m b o th m tôi);
- Hai con s sau cùng ch ph n v n cacbon.
Gang xám ký hi u b ng xxx, gang c u b ng xxx/xx, gang d o lõi en b ng Bxx-xx, gang d o
lõi tr ng b ng Wxx-xx, gang d o peclit b ng Pxx-xx, trong ó nhóm s th nh t ch giư i h n b n kéo
theo Mpa hay kG/mm2 tùy theo có ba hay hai con s , nhóm th hai ch giãn dài theo %.
Thép không g ư c ký hi u b ng xxxSxx, trong ó xx l y theo AISI.
PH L C
1 - Thành ph n hóa h c c a các mác thép cacbon ch t lư ng thư ng phân nhóm B
2 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a nhóm thép k t c u cacbon ch t lư ng t t
3 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a thép xây d ng h p kim th p
4 - Thành ph n hóa h c c a các thép th m cacbon
5 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép hóa t t
6 - Thành ph n hóa h c c a thép àn h i
7 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a thép d c t
8 - M t s lo i thép d ng c chính c a M (Tiêu chu n SAE/AISI)
9 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép d ng c h p kim th p
10 - Thành ph n hóa h c c a m t s lo i thép gió
11 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép khuôn d p ngu i
12 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép khuôn d p nóng
13 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a m t s lo i thép không g
14 - M t s mác gang thông d ng (Theo tiêu chu n ASTM)
15 - Ký hi u, công d ng c a m t s ng (TCVN 1659-75)
16 - Thành ph n, ký hi u c a m t s latông theo TCVN và CDA
17 - Thành ph n, ký hi u c a m t s brông theo TCVN và CDA
18 - Ký hi u và tr ng thái gia công h p kim nhôm c a Nga, M và Canada
19 - Tiêu chu n ký hi u h p kim nhôm theo Aluminum Association
20 - B ng quy i thành ph n, ký hi u m t s HK nhôm theo TCVN và Aluminum Association (AA)
1 - Thành ph n hóa h c c a các mác thép cacbon ch t lư ng thư ng phân nhóm B
Si trong thép, % S, % P, %
Mác thép C, % Mn, %
Sôi N a l ng L ng Không quá
BCT31 ≤0.23 - - - - 0.06 0.06
BCT33 0.06-0.12 0.25-0.50 0.05 0.05-0.17 0.12-0.30 0.05 0.04
BCT34 0.09-0.15 0.25-0.50 0.05 0.05-0.17 0.12-0.30 0.05 0.04
BCT38 0.14-0.22 0.30-0.65 0.07 0.05-0.17 0.12-0.30 0.05 0.04
BCT42 0.18-0.27 0.40-0.70 0.07 0.05-0.17 0.12-0.30 0.05 0.04
BCT51 0.28-0.37 0.50-0.80 - 0.05-0.17 0.15-0.35 0.05 0.04
BCT61 0.38-0.49 0.50-0.80 - 0.05-0.17 0.15-0.35 0.05 0.04
2 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a nhóm thép k t c u cacbon ch t lư ng t t
Cơ tính sau khi thư ng hóa
c ng ak,
Mác σb, σ0.2, δ5, Ψ,
C, % Mn, % HB sau , HB kJ/m2
thép MPa MPa % %
≥ ≤ ≥
C8 0.05-0.12 0.35-0.65 320 200 33 60 131 - -
C10 0.07-0.14 0.35-0.65 340 210 31 55 143 - -
C15 0.12-0.19 0.35-0.65 380 230 27 55 149 - -
C20 0.17-0.24 0.35-0.65 420 250 25 50 163 - -
C25 0.22-0.30 0.50-0.80 460 280 23 50 170 - 900
C30 0.27-0.35 0.50-0.80 500 300 21 45 179 - 800
C35 0.32-0.40 0.50-0.80 540 320 20 45 207 - 700
C40 0.37-0.45 0.50-0.80 580 340 19 40 217 187 600
C45 0.42-0.50 0.50-0.80 610 360 16 40 229 197 500
C50 0.47-0.55 0.50-0.80 640 380 14 35 241 207 400
C55 0.52-0.60 0.50-0.80 660 390 13 - 255 217 -
C60 0.57-0.65 0.50-0.80 690 410 12 35 255 217 -
C65 0.62-0.70 0.50-0.80 710 420 10 30 255 229 -
C70 0.67-0.75 0.50-0.80 730 430 9 30 269 229 -
C75 0.72-0.80 0.50-0.80 1100 900 7 30 285 241 -
C80 0.77-0.85 0.50-0.80 1100 950 6 30 285 241 -
C85 0.82-0.90 0.50-0.80 1150 1000 6 30 302 255 -
Ghi chú:
- Các mác u ch a 0.17-0.37 %Si;
- M u th có ư ng kính và chi u dày nh hơn 80 mm;
- dai va p các thép th tr ng thái hóa t t;
- Cơ tính c a các thép C75, C80, C85 cũng th tr ng thái hóa t t (Tôi va ram cao)
3 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a thép xây d ng h p kim th p
Thành ph n các nguyên t , % Cơ tính
Mác thép σb, σ0.2, δ,
C Si Mn Cr khác
MPa MPa %
19Mn 0.16-0.22 0.2-0.4 0.7-1.1 0.35-0.45Mo
38CrNi3MoV 0.33-0.42 1.20-1.50 -D3 2.25 - 12.0 - - 1.0 - - ngu i, calip,…
H – Thép làm vi c nhi t cao
-H10 0.40 - 3.25 0.4 - 2.5 - - Khuôn ép kim lo i
-H21 0.35 - 3.5 - 0.9 - - - (Al, Mg). khuôn
úc, khuôn rèn-
-H42 0.60 - 4.0 2.0 - 8.0 - -
d p,…
T- Thép gió h volfram
-T1 0.75 - 4.0 1.0 18.0 - - - Dao ti n, phay, bào,
-T6 0.80 - 4.5 1.5 20.0 - 12 - mũi khoan,…
M- Thép gió h W và Mo
-M1 0.80 - 4.1 1.0 1.5 8.0 - - D ng c c t nhanh,
-M2 0.90 - 4.0 2.0 6.0 5.0 - - có tính ch ng mài
-M30 0.80 - 2.0 1.25 2.0 0.8 5.0 - mòn r t cao
P – Thép làm khuôn ép Polyme
-P1 0.17 - 2.0 - - 0.2 - 0.5Ni D ng c ép ùn
-P2 0.10 - 2.6 - - - - 1.25Ni nh a,…
9 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép d ng c h p kim th p
Mác thép Thành ph n các nguyên t , %
C Cr Mn Si W
130Cr05 1.25-1.40 0.40-0.60 - 11 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép khuôn d p ngu i
Mác thép Thành ph n các nguyên t , %
C Cr W Mn Si Khác
100CrWMn 0.90-1.05 0.9-1.2 1.2-1.6 0.8-1.1 ≤0.4 -
100CrWSiMn 0.90-1.05 0.6-1.1 0.5-0.8 0.6-0.9 0.65-1.0 0.05-0.15V
210Cr12 2.00-2.20 11.5-13.0 - ≤0.35 ≤0.4 -
160Cr12Mo 1.45-1.65 11.0-12.5 - ≤0.35 ≤0.4 0.4-0.6Mo
130Cr12V 1.25-1.45 11.0-12.5 - ≤0.35 ≤0.4 0.7-0.9V
110Cr6WV 1.05-1.15 5.5-6.5 1.1-1.5 ≤0.45 ≤0.35 0.5-0.8V
40CrSi 0.34-0.45 1.3-1.6 - ≤0.40 1.2-1.6 -
40CrW2Si 0.35-0.44 1.0-1.3 2.0-2.5 ≤0.40 0.6-0.9 -
12 - Thành ph n hóa h c c a m t s thép khuôn d p nóng
Mác thép Thành ph n các nguyên t , %
C Mn Cr W (Mo) Ni (Si) V
50CrNiMo 0.50-0.60 0.50-0.80 0.5-0.8 (0.15-0.3) 1.4-1.8 -
50CrNiW 0.50-0.60 0.50-0.80 0.5-0.8 0.4-0.7 1.4-1.8 -
50CrMnMo 0.50-0.60 1.20-1.60 0.6-0.9 (0.15-0.3) - -
30Cr2W8V 0.30-0.40 0.15-0.40 2.2-2.7 7.5-8.5 - 0.2-0.5
40Cr2W5MoV 0.35-0.45 0.15-0.40 2.2-3.0 4.5-5.5 - 0.6-0.9
40Cr5W2VSi 0.35-0.45 0.15-0.40 4.5-5.5 1.6-2.2 (0.8-1.2) 0.6-0.9
13 - Thành ph n hóa h c và cơ tính c a m t s lo i thép không g
S hi u thép Thành ph n các nguyên t Tr ng Cơ tính, δ,
(SAE/AISI) thái MPa %
C Cr Ni Khác σ0.2 σb
Lo i Mactenxit
410 0.15 13.0 - - ram 1375 1760 10
440B 0.75-0.95 17.0 - - 400oC 1900 1950 3
Lo i Ferit
405 14 - M t s mác gang thông d ng (Theo tiêu chu n ASTM)
Mác gang Ký hi u Gi i h n Gi i h n d o c ng Mác tương ương
tiêu chu n b n kéo min ch y min min, % max, HB theo tiêu chu n Liên
Xô cũ
ksi MPa ksi MPa
Gang xám
No.20B* A48 20 138
No.25B A48 25 172 C 8-36
No.30B A48 30 207 C 1-40
No.35B A48 35 241 C 4-44
No.40B A48 40 276 C 8-48
No.45B A48 45 310 C 2-52
No.50B A48 50 345 C 5-56
No.55B A48 55 379 C 8-60
No.60B A48 60 414
Gang c u
32510 A 47-84 50 32.5 10 156
35018 A 47-84 53 35 18 156
22010 A47M-90 340 220 10 156
40010 A220-88 60 40 10 149-197
45008 A220-88 65 45 8 156-197
45006 A220-88 65 45 6 156-207
50005 A220-88 70 50 5 179-229
60004 A220-88 80 60 4 197-241
70003 A220-88 85 70 3 217-269
80002 A220-88 95 80 2 241-285
90001 A220-88 105 90 1 269-231
280M10 A220M-88 400 280 10 149-197 B 0-10
310M8 A220M-88 450 310 8 156-197
310M6 A220M-88 450 310 6 156-207
340M5 A220M-88 480 340 5 179-229 B 5-5
410M4 A220M-88 550 410 4 197-241
480M3 A220M-88 590 480 3 217-269
550M2 A220M-88 650 550 2 241-285
620M1 A220M-88 720 620 1 269-231
Gang d o
0-40-18 A 536-84 60 414 40 276 18
5-45-12 A 536-84 65 448 45 310 12
0-55-06 A 536-84 80 552 55 379 6.0
10-70-03 A 536-84 100 689 70 483 3.0
10-90-02 A 536-84 120 827 90 621 2.0
Ghi chú: Sau các ký hi u mác gang có th có các ch cái A, B, C, S ph thu c vào ư ng kính m u
th , ây, B ng v i m u có ư ng kính là 30.5 mm.
15 - Ký hi u, công d ng c a m t s ng (TCVN 1659-75)
Hàm lư ng % ng d ng
STT Mác
Cu Bi Pb O P T ng
1 Cu99.99 99.99 0.0005 0.001 - 0.001 0.01 Làm dây d n i n
Làm dây d n ho c ch t o
2 Cu99.97 99.97 0.001 0.004 - 0.002 0.03
h p kim ch t lư ng cao
3 Cu99.95 99.95 0.001 0.004 0.02 0.002 0.5 Như Cu99.97
Làm dây d n i n ch t o
4 Cu99.90 99.90 0.001 0.005 0.05 - 0.1
brông không Sn
5 Cu99.90 99.90 0.001 0.005 0.01 0.04 0.1 Như Cu99.90
16 - Thành ph n, ký hi u c a m t s latông theo TCVN và CDA
Ký hi u
Tên Thành ph n, %
TCVN CDA
Latông LCuZn30 260 30Zn
Latông LCuZn40 280 40Zn
Latông h i quân LCuZn29Sn1 464 29Zn-1Sn
Latông LCuZn38Al1Fe - 38Zn1AlFe
Latông LCuZn29Sn1Pb3 - 29Zn1Sn3Pb
Mayso LCuZn27Ni18 770 27Zn18Ni
17 - Thành ph n, ký hi u c a m t s brông theo TCVN và CDA
Ký hi u
STT Thành ph n, %
TCVN CDA
1 BCuSn5P0.15 - 5Sn-0.1P
2 BCuSn5Zn5Pb5 836 5Sn-5Zn-5Pb
3 BCuAl5 - 5Al
4 BCuAl9Fe4 952 9Al-4Fe
5 BCuPb30 - 30Pb
6 BcuBe2 172 1.9Be-0.2Co
18 - Ký hi u và tr ng thái gia công h p kim nhôm c a Nga, M và Canada
Nga M , Canada
Ký hi u Ý nghĩa Ký hi u Ý nghĩa
H p kim nhôm bi n d ng H p kim nhôm bi n d ng và úc
M m m F Tr ng thái phôi thô
T Tôi và hóa già t nhiên O và k t tinh l i
T1 Tôi và hóa già nhân t o H Tr ng thái bi n d ng
H Bi n c ng H11 Bi n d ng v i m c bi n c ng nh
Bi n c ng không hoàn toàn
H1 Bi n c ng m nh H12 Bi nd ng v im c ¼ bi n c ng
TH Tôi, hóa già t nhiên, bi n c ng H14 Bi nd ng v im c ½ bi n c ng
T1H Tôi, bi n c ng, hóa già nhân t o H16 Bi nd ng v im c ¾ bi n c ng
T1H1 Tôi, bi n c ng 20%, hóa già nhân H18 Bi nd ng v im c 4/4 bi n c ng
t o
H p kim nhôm úc H19 Bi n d ng v i m c bi n c ng r t l n
T1 Hóa già nhân t o sau úc H2X Bi n d ng ti p theo h i ph c (X=2..9)
T2 H3X Bi n d ng ti p theo n nh hóa (X=2..9)
T4 Tôi T1 Tôi sau bi n d ng nóng, hóa già t nhiên
T5 Tôi, hóa già m t ph n T3 Tôi, bi n d ng ngu i, hóa già t nhiên
T6 Tôi, hóa già hóa b n c c i T4 Gi ng T3 nhưng không có bi n d ng
ngu i
T7 Tôi, hóa già n nh T5 Gi ng T1 nhưng hóa già nhân t o
T8 Tôi, hóa già bi n m m (qua hóa già) T6 Gi ng T4 nhưng hóa già nhân t o
T7 Gi ng T6 nhưng hóa già
T8 Tôi sau bi n d ng nóng, hóa già nhân t o
T9 Tôi, hóa già nhân t o, bi n d ng ngu i
19 - Tiêu chu n ký hi u h p kim nhôm theo Aluminum Association
H p kim nhôm bi n d ng H p kim nhôm úc
H th ng h p kim Lo i ký hi u H th ng h p kim Lo i ký hi u
Al≥99% 1000 Al s ch công nghi p 100.0
Al-Cu và Al-Mg-Cu 2000 Al-Cu 200.0
Al-Mn 3000 Al-Si-Mg và Al-Si-Cu 300.0
Al-Si 4000 Al-Si 400.0
Al-Mg 5000 Al-Mg 500.0
Al-Mg-Si 6000 Al-Zn 700.0
Al-Zn-Mg và Al-Zn-Mg-Cu 7000 Al-Sn 800.0
Al-Các nguyên t khác 8000
20 - B ng quy i thành ph n, ký hi u m t s HK nhôm theo TCVN và Aluminum Association (AA)
Ký hi u Thành ph n
H h p kim
TCVN AA
H p kim bi n d ng
Al s ch Al 99.60 1060 99.60 Al
Al công nghi p Al 99.00 1100 99.00 Al
Al-Cu AlCu4.4Mg0.5Mn0.8 2014 4.4Cu-0.5Mg-0.8Mn
Al-Cu-Mg AlCu4.4Mg1.5Mn0.6 2024 4.4Cu-1.5Mg-0.6Mn
Al-Mn AlMn1.2 3004 1.2Mn-0.12Cu
Al-Mg AlMg1.4 5050 1.4Mg
Al-Mg-Si AlMg1Si0.6 6061 1Mg-0.6Si-0.2Cr-0.3Cu
Al-Zn-Mg AlZn4.5Mg1.4 7005 4.5Zn-1.4Mg-0.12Cr-0.4Mn-0.15Zr
Al-Zn-Mg-Cu AlZn5.6Mg2.5Cu4.6 7075 5.6Zn-2.5Mg-1.6Cu
H p kim úc
Al-Cu AlCu4.5 295.0 4.5Cu-1Si
Al-Si-Cu AlSi5.5Cu4.5 308.0 5.5Si-4.5Cu
Al-Si-Mg AlSi7Mg0.3 356.0 7Si-0.3Mg
Al-Si-Mg-Cu AlSi12Mg1.3Cu4Mn0.6 - 12Si-1.3Mg-2Cu-0.6Mn-1Ni-0.2Ti
