Bí ẩn Các-xtơ

Các-xtơ là tên của một cao nguyên đá vôi nổi tiếng ở nước Nam Tư cũa. Từ cuối thế kỉ 17, nó đã trở thành tên gọi chung cho những vùng núi đá vôi trên thế giới. Từ cuối thế kỉ 17, nó đã trở thành tên gọi chung cho những vùng núi đá vôi trên thế giới - Bí ẩn Các-xtơ - Tại thư viện tài liệu trực tuyến Việt....

B› »n Àn b πc Ph nh≠ v´i C∏c em th©n m’n, {C∏c-xt¨} lµ t™n cÒa mÈt cao nguy™n Æ∏ v´i nÊi ti’ng Î n≠Ìc Nam T≠ cÚ. Tı cuËi th’ k˚ 17, n„ Æ∑ trÎ thµnh t™n g‰i chung cho nh˜ng vÔng nÛi Æ∏ v´i tr™n th’ giÌi. {ßﬁa h◊nh c∏c-xt¨}, c∏i t™n thoπt ti™n gÓi c∂m gi∏c xa lπ vµ mÌi mŒ ÆËi vÌi nhi“u ng≠Íi trong chÛng ta nh≠ng k˙ th˘c lπi r†t g«n gÚi. ß„ c„ th” lµ nh˜ng ng‰n nÛi Æ∏ gÂ gh“, hi”m trÎ vÔng T©y Bæc, hµng ngµn Æ∂o Æ∏ qu«n tÙ tr™n Vﬁnh Hπ Long, cÚng c„ th” lµ c∏c hang ÆÈng vÌi dﬂng s´ng ng«m ch∂y xuy™n qua lﬂng nÛi Æ∏ tπi Phong Nha - KŒ Bµng hay d∂i nÛi Æ∏ v´i Æ≠Óc bao phÒ bÎi c∏nh rıng nguy™n sinh trÔng Æi÷p CÛc Ph≠¨ng. VÀy Æﬁa h◊nh c∏c-xt¨ lµ g◊? N„ h◊nh thµnh ra sao vµ Î Æ„ c„ g◊ Æ∆c bi÷t? Rıng Xanh sË 24 sœ giÛp c∏c em t◊m c©u tr∂ lÍi cho nh˜ng thæc mæc nµy vµ kh∏m ph∏ th™m nh˜ng Æi“u b› »n, l˝ thÛ v“ Æﬁa h◊nh c∏c-xt¨ nhä. M|C L |C Trang Tin t¯c 3 C∏c-xt¨ lµ g◊? 4 ßﬁa h◊nh c∏c-xt¨ ra ÆÍi nh≠ th’ nµo? 6 Trong lﬂng nÛi Æ∏ 7 C∏c-xt¨ Î Vi÷t Nam 8 Vﬁnh Hπ Long - K˙ quan Æ∏ vµ n≠Ìc 10 B∂o tµng thi™n nhi™n 12 HÂ tr™n bi”n 13 Phong Nha - KŒ Bµng: V≠¨ng quËc hang s´ng 14 Nh˜ng k˙ quan hang ÆÈng 16 N≠Ìc ng«m vµ cuÈc sËng con ng≠Íi 17 ß’n CÛc Ph≠¨ng th®m "ng≠Íi x≠a" 18 C©y cËi vÔng nÛi Æ∏ 20 Nh˜ng c≠ d©n l©u ÆÍi 22 D¨i - »n s‹ trong hang Æ∏ 24 Trﬂ ch¨i: t◊m nhµ trong hang Æ∏ 25 Hang ÆÈng trong chi’n tranh 26 G„c chuy™n gia 27 CÔng suy ngh‹ 28 C©y næp †m 29 Th’ giÌi cÒa loµi b≠Ìm 30 V≠Ín quËc gia Bπch M∑ 31 Ti’ng n„i cÈng ÆÂng - Rıng thi™ng 33 C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng 34 GÀy ´ng ÆÀp l≠ng ´ng 35 Trang C©u lπc bÈ 38 G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng 44 Rıng Xanh C≠Íi 46 HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p 47 CÔng xem vµ suy ng…m 49 V®n phﬂng b∏c C«y Vªn 50 Th´ng tin Tin t¯c! Tin t¯c... L‰c n≠Ìc bªng c©y thÒy trÛc ß«u th∏ng 6/2006, ba bπn Nguy‘n Tuy’t Trinh, Nguy‘n V®n Thﬁnh vµ Nguy‘n ß®ng PhÛc Long, lÌp 12 chuy™n sinh, Tr≠Íng ßπi h‰c Khoa h‰c t˘ nhi™n (Hµ NÈi) Æ∑ Æoπt gi∂i nh†t cuÈc thi "C∂i thi÷n vi÷c sˆ dÙng vµ b∂o v÷ nguÂn n≠Ìc" (l«n th¯ ba) do B∏o Khoa h‰c vµ ßÍi sËng ph∏t ÆÈng. M´ h◊nh d˘ thi cÒa c∏c bπn lµ dÔng c©y thÒy trÛc vµ mÈt loπi ho∏ ch†t Æ” n©ng cao ch†t l≠Óng n≠Ìc sinh hoπt. Ban gi∏m kh∂o cho bi’t, n’u m´ h◊nh nµy ti’p tÙc Æ≠Óc ph∏t tri”n sœ c„ th” ∏p dÙng Æ” cung c†p n≠Ìc sπch cho Hµ NÈi vµ vÔng ven s´ng HÂng. Theo trang Web cÒa BÈ Tµi nguy™n vµ M´i tr≠Íng, ngµy 06/06/2006 Nh˜ng chÛ rÔa hÂi h≠¨ng ß„ lµ mÈt gia Æ◊nh rÔa gÂm rÔa bË, mã vµ 32 rÔa con mÌi Æ≠Óc Æ≠a v“ Vi÷t Nam h´m 10/5 vıa qua. ß©y lµ nh˜ng chÛ rÔa Trung BÈ, loµi rÔa c˘c k˙ qu˝ hi’m, chÿ c„ Î vÔng Æ«m l«y mi“n Trung Vi÷t Nam. N®m 1999, rÔa bË mã bﬁ bæt vµ b∏n sang HÂng K´ng. Tuy nhi™n, c∏c chÛ Æ∑ may mæn Æ≠Óc c¯u tho∏t. Trong vﬂng b∂y n®m, c∆p rÔa nµy Æ∑ sinh Æ≠Óc 32 rÔa con. Hi÷n c∂ gia Æ◊nh rÔa Æang Æ≠Óc ch®m s„c tπi Trung t©m b∂o tÂn RÔa, V≠Ín quËc gia CÛc Ph≠¨ng. ß„ lµ nh˜ng "Vi÷t ki“u hoang d∑" Æ«u ti™n Æ≠Óc trÎ v“ qu™ h≠¨ng sau khi bﬁ bæt vµ b∏n ra n≠Ìc ngoµi. Theo Ch≠¨ng tr◊nh b∂o tÂn rÔa Ch©u É (ATP) L´ng Æu´i voi bﬁ bi’n thµnh ÆÂ l≠u ni÷m Loµi voi Î n≠Ìc ta Æang c„ nguy c¨ bﬁ tuy÷t chÒng. VÀy mµ g«n Æ©y, Î tÿnh ßæk Læk xu†t hi÷n loπi hµng "ÆÈc nh†t v´ nhﬁ": hµng l≠u ni÷m lµm tı l´ng Æu´i voi. MÁi ngµy c„ Æ’n hµng tr®m sÓi l´ng Æu´i voi bﬁ b∏n cho kh∏ch du lﬁch. ThÀm ch› b‰n trÈm cﬂn län lÛt t◊m c∏ch ch∆t Æu´i voi Æ” ki’m ti“n. Theo Ti“n Phong, sË 91, ngµy 8/5/2006 D¨i ng˘a sæp bﬁ tuy÷t chÒng Hai loµi d¨i ng˘a lÌn vµ d¨i ng˘a Th∏i Lan cÒa n≠Ìc ta nay chÿ cﬂn duy nh†t tπi khu v˘c chÔa D¨i, tÿnh S„c Tr®ng. SË l≠Óng hai loµi nµy Æang gi∂m sÛt nghi™m tr‰ng. Loµi d¨i ng˘a lÌn thÀm ch› chÿ cﬂn kho∂ng 20 c∏ th”. ChÛng bﬁ ng≠Íi d©n Æﬁa ph≠¨ng s®n bæt Æ” b∏n cho c∏c nhµ hµng Æ∆c s∂n. Theo trang Web cÒa BÈ Tµi nguy™n vµ M´i tr≠Íng, ngµy 10/5/2006 Rıng Xanh 3 Th´ng tin lµ g◊? C∏c-xt¨ lµ mÈt dπng Æﬁa h◊nh c˘c k˙ ÆÈc Æ∏o, Æ≠Óc h◊nh thµnh tr™n n“n c∏c loπi Æ∏ d‘ bﬁ n≠Ìc m≠a ®n mﬂn, Æ∆c bi÷t lµ Æ∏ v´i. ß∆c Æi”m nÊi bÀt nh†t cÒa Æﬁa h◊nh c∏c-xt¨ lµ nh˜ng h÷ thËng hang ÆÈng vµ s´ng suËi ng«m r†t Æa dπng vµ phong phÛ. 4 Th´ng tin ï *ßﬁa h◊nh c∏c-xt¨ nc bi t BÑ chi’m kho∂ng 1/10 ⁄ di÷n t›ch tr∏i Æ†t vµ c„ tÌi 1/4 d©n sË th’ giÌi hi÷n Æang sËng tr™n c∏c vÔng c∏c-xt¨ Æ„. 5 Th´ng tin ßﬁa h◊nh c∏c-xt¨ ra ÆÍi nh≠ th’ nµo? Bæt Æ«u tı nh˜ng sinh vÀt bi”n Hµng tri÷u n®m tr≠Ìc Æ©y, c∏c sinh vÀt bi”n nh≠ san h´, sﬂ, Ëc khi ch’t Æi Æ∑ Æ” lπi x∏c, v· vµ x≠¨ng d≠Ìi Æ∏y bi”n tπo n™n mÈt lÌp bÔn giµu can-xi. LÌp bÔn nµy t›ch tÙ ngµy cµng dµy vµ d«n bi’n thµnh Æ∏ v´i. NÛi Æ∏ v´i xu†t hi÷n Trong qu∏ tr◊nh vÀn ÆÈng cÒa tr∏i Æ†t, c∏c m∂ng v· tr∏i Æ†t va vµo nhau khi’n c∏c lÌp Æ∏ v´i d≠Ìi Æ∏y bi”n Æ≠Óc n©ng l™n b“ m∆t, cuÈn lπi vµ vÏ ra. Nh˜ng khËi nÛi Æ∏ v´i h◊nh thµnh vµ th≠Íng mang tr™n m◊nh v´ sË v’t n¯t. S≠ h◊nh thµnh Æﬁa h◊nh c∏c-xt¨ Tı c∏c khe n¯t, n≠Ìc m≠a len l·i vµ ®n s©u vµo lﬂng nÛi tπo thµnh hang ÆÈng vµ c∏c dﬂng ch∂y ng«m. N≠Ìc m≠a cÚng ®n mﬂn b“ m∆t nÛi Æ∏ tπo n™n h◊nh dπng gÂ gh“, lÎm chÎm Æ∆c thÔ cÒa nÛi Æ∏ v´i nh≠ chÛng ta th†y ngµy nay. C∏c k˚ lÙc: * Hang Ph¨-lin M®m-mËt Î M¸ dµi tÌi 560 c©y sË, lµ hang dµi nh†t tr™n th’ giÌi. * Hang s©u nh†t th’ giÌi lµ hang R™-x´ Gi®ng Bäc-na cÒa Ph∏p. Tı cˆa hang ph∂i Æi s©u xuËng h¨n 1.600 m mÌi tÌi Æ∏y hang. K˚ lÙc nµy Î Vi÷t Nam lµ hang CËng N≠Ìc Î tÿnh Lai Ch©u, vÌi chi“u s©u lµ 602 m. 6 Rıng Xanh Th´ng tin Nh◊n tı b™n ngoµi thÀt kh„ T R O N G L í N G N@I ßÉ t≠Îng t≠Óng rªng nÛi Æ∏ v´i lπi »n ch¯a b™n trong n„ c∂ MÈt dﬂng mÈt h÷ thËng chªng chﬁt c∏c hang ÆÈng vµ suËi Æang ch∂y ÆÈt s´ng, suËi ng«m. ChÛng lan t·a rÈng khæp vµ ngÈt bi’n m†t. ßi“u nµy li™n k’t vÌi nhau thµnh mÈt mπng l≠Ìi. C∏c em r†t th≠Íng x∂y ra Î vÔng Æıng b· qua c¨ hÈi kh∏m ph∏ chÛng, v◊ hang nÛi Æ∏ v´i bÎi s˘ c„ m∆t cÒa ÆÈng h«u nh≠ chÿ c„ Î vÔng Æ∏ v´i mµ th´i. nh˜ng lÁ hÛt vµ khe n¯t. Tı Æ©y, dﬂng n≠Ìc bæt Qua c∏c khe n¯t Æ«u cuÈc chu du vµo lﬂng vµ lÁ hÛt, n≠Ìc "g∆m nh†m" khËi Æ∏ v´i tı b™n nÛi Æ∏. trong tπo n™n hang ÆÈng. ß∏ v´i bﬁ n≠Ìc hﬂa tan khi g∆p Æi“u ki÷n thuÀn lÓi læng Æ‰ng lπi thµnh c∏c nhÚ Æ∏. NhÚ Æ∏ rÒ tı tr«n hang xuËng vµ m‰c tı n“n hang l™n, khi g∆p nhau h◊nh thµnh cÈt Æ∏. V´ sË dﬂng ch∂y nh· tπo thµnh mÈt con s´ng lÌn, s©u d≠Ìi m∆t Æ†t. ß„ lµ s´ng ng«m. C∏c dﬂng s´ng ng«m c„ th” hoµ vµo nh˜ng dﬂng s´ng kh∏c ho∆c ÆÈt ngÈt hi÷n ra Î mÈt c∏nh ÆÂng hay thung lÚng nµo Æ„. Rıng Xanh 7 Th´ng tin Î Vi÷t Nam Phong c∂nh c∏c-xt¨ Î Vi÷t Nam kh∏ Æa dπng. N¨i nµy lµ nh˜ng c∏nh ÆÂng Æ∏ nh†p nh´, n¨i kh∏c lπi lµ nh˜ng vÔng Æ∏ tai mÃo lÎm chÎm, sæc nh‰n. ß„ cÚng c„ th” lµ nh˜ng d∑y nÛi trÔng Æi÷p bao phÒ bÎi rıng xanh bπt ngµn hay mÈt vÔng Æ∂o Æ∏ tr™n m∆t n≠Ìc m™nh m´ng. MÁi phong c∂nh c∏c-xt¨ Æ“u mang mÈt vŒ Æãp ri™ng vµ trÎ thµnh nh˜ng thæng c∂nh nÊi ti’ng h†p d…n kh∏ch du lﬁch xa g«n. 8 Rıng Xanh Th´ng tin Hµ NÈi ô n≠Ìc ta, Æﬁa h◊nh c∏c- xt¨ chi’m kho∂ng 1/6 di÷n t›ch l∑nh thÊ . Nh◊n tr™n b∂n ÆÂ, c∏c em c„ th” th†y c∏c vÔng c∏c-xt¨ tÀp trung chÒ y’u Î mi“n Bæc vµ mÈt sË tÿnh mi“n Trung. ßﬁa h◊nh nµy cÚng xu†t hi÷n Î mi“n Nam nh≠ng kh´ng Æ∏ng k”. Ngoµi vŒ Æãp ÆÈc Æ∏o, c∏c vÔng c∏c-xt¨ cﬂn lµ n¨i trÛ ngÙ cÒa nhi“u loµi ÆÈng, th˘c vÀt. MÈt sË n¨i Æ∑ trÎ thµnh "b∂o tµng v®n h„a, TP. HÂ Ch› Minh lﬁch sˆ" ch¯a Æ˘ng nh˜ng Æi“u thÛ vﬁ v“ cuÈc sËng cÒa con ng≠Íi tr≠Ìc Æ©y. Rıng Xanh 9 Th´ng tin Vﬁnh Hπ Long - "ThuÎ xa x≠a læm rÂi, khi ng≠Íi Vi÷t mÌi lÀp n≠Ìc Æ∑ ph∂i chﬁu nπn x©m l®ng. Ng‰c Hoµng sai RÂng Mã mang theo Æµn con xuËng hπ giÌi giÛp ng≠Íi Vi÷t Æ∏nh gi∆c. 10 Rıng Xanh Th´ng tin K˙ quan ß∏ vµ N≠Ìc Khi thuy“n gi∆c tı ngoµi bi”n µo πt ti’n vµo bÍ th◊ Æµn RÂng cÚng tı tı hπ giÌi. ßµn RÂng lÀp t¯c phun ra v´ sË ch©u ng‰c, nh˜ng ch©u ng‰c †y thoæt bi’n thµnh mu´n ngµn Æ∂o Æ∏ tr™n bi”n, sıng s˜ng nh≠ b¯c t≠Íng thµnh v˜ng ch∑i ng®n b≠Ìc ti’n cÒa qu©n thÔ..." C©u chuy÷n truy“n thuy’t tr™n Æ∑ giÛp cho chÛng ta hi”u th™m v“ s˘ t›ch cÒa Vﬁnh Hπ Long. Ngµy nay, vÌi g«n hai ngh◊n Æ∂o Æ∏, Hπ Long lµ mÈt trong nh˜ng vÔng nÛi Æ∏ v´i tr™n bi”n rÈng nh†t th’ giÌi. C∏c Æ∂o Æ∏ v´i vÌi ÆÒ h◊nh thÔ k˙ thÛ nh≠ hﬂn Gµ Ch‰i, hﬂn TrËng M∏i, hﬂn L≠ H≠¨ng nh´ cao tr™n m∆t bi”n xanh bi’c, tπo n™n mÈt t∏c ph»m Æi™u khæc hÔng v‹ cÒa thi™n nhi™n. VŒ Æãp vµ gi∏ trﬁ Æﬁa ch†t vµ Æﬁa mπo cÒa Vﬁnh Hπ Long Æ∑ hai l«n Æ≠Óc TÊ ch¯c Gi∏o dÙc, Khoa h‰c vµ V®n ho∏ Li™n hÓp quËc (UNESCO) c´ng nhÀn lµ Di s∂n Thi™n nhi™n Th’ giÌi. Rıng Xanh 11 Th´ng tin C∏c em c„ tin rªng Æ∏ cÚng bi’t n„i kh´ng? C„ th” c©u tr∂ lÍi sœ lµ kh´ng bÎi Æi“u Æ„ c„ vŒ r†t th«n thoπi. Nh≠ng c∏c em π, ch›nh nh˜ng Æ∂o Æ∏ lung linh tr™n bi”n ngµy nay Æ∑ "bÀt m›" cho c∏c nhµ khoa h‰c v“ nh˜ng trang sˆ sËng ÆÈng cÒa vﬁnh Hπ Long tı hµng tri÷u n®m tr≠Ìc Æ†y. B∂o tµng Lﬁch sˆ vÔng Æ∂o Æ∏ thi™n nhi™n KhËi Æ∏ v´i Î Hπ Long Æ≠Óc h◊nh thµnh tı VÔng ÆÂng bªng cÊ kho∂ng 340 tri÷u n®m ß∏y bi”n Î vﬁnh Hπ Long tr≠Ìc, khi n¨i Æ©y cﬂn lµ kh∏ bªng phºng. Tr™n Nh˜ng hang hµm ’ch mÈt vÔng bi”n n´ng. Æ„, ng≠Íi ta t◊m th†y Tr™n Vﬁnh Hπ Long c„ Sau Æ„, khËi Æ∏ nµy d†u v’t cÒa mÈt h÷ r†t nhi“u hang h◊nh Æ≠Óc n©ng l™n m∆t Æ†t, thËng s´ng cÊ dµy Æ∆c hµm ’ch. ß„ lµ k’t qu∂ bﬁ n≠Ìc ®n mﬂn vµ bﬁ Æ∑ tıng tÂn tπi trong cÒa hµng ngh◊n n®m chia cæt thµnh hµng thÍi k˙ b®ng hµ. ßi“u s„ng bi”n x´ vµo ch©n ngµn ng‰n nÛi nh·. Bi”n nµy ch¯ng t· n¨i Æ©y Æ∑ nÛi vµ ®n mﬂn Æ∏ tπo nhi“u l«n trµn vµo rÂi lπi c„ thÍi gian dµi lµ ÆÂng n™n. NhÍ nghi™n c¯u vﬁ rÛt Æi vµ k’t qu∂ lµ bªng. C∏c nhµ khoa h‰c tr› vµ h◊nh dπng cÒa nh˜ng nÛi Æ∏ nµy bﬁ cho rªng n’u ng≠Óc nh˜ng hang nµy, c∏c ngÀp mÈt ph«n hay dﬂng thÍi gian v“ 11 nhµ khoa h‰c c„ th” bi’t toµn bÈ, h◊nh thµnh ngh◊n n®m tr≠Ìc, chÛng Æ≠Óc m˘c n≠Ìc bi”n vµ c∂nh quan cÒa vﬁnh ta hoµn toµn c„ th” Æi ÆÈ lÌn thÒy tri“u c∏ch ngµy nay. bÈ tr™n vﬁnh. Æ©y hµng ngh◊n n®m. 12 Rıng Xanh Th´ng tin N’u c„ dﬁp Æ’n vÔng c∏c-xt¨ Hπ Long - C∏t Bµ, c∏c em HÂ Æıng b· qua c¨ hÈi th®m c∏c tÔng, ∏ng - nh˜ng h÷ sinh th∏i Æ∆c bi÷t cÒa vÔng nµy nhä. Chæc chæn chÛng ta sœ t◊m th†y nhi“u Æi“u thÛ vﬁ vµ bÊ ›ch Î Æ„. VÀy tÔng vµ ∏ng tr™n bi”n lµ g◊? ChÛng lµ nh˜ng hÂ hay ph‘u c∏c-xt¨ ch¯a n≠Ìc bi”n. Éng nªm g‰n trong lﬂng mÈt hﬂn Æ∂o, cﬂn tÔng do nhi“u hﬂn Æ∂o qu©y lπi mµ thµnh. TÔng vµ ∏ng th´ng ra bi”n qua nh˜ng Æ≠Íng ng«m ho∆c c∏c cˆa. TÔng vµ ∏ng Æ“u t≠¨ng ÆËi k›n n™n ›t s„ng, n≠Ìc trong Æ’n m¯c nhi“u khi c„ th” nh◊n xuËng tÀn Æ∏y. ß∏y cÒa tÔng vµ ∏ng th≠Íng Æ≠Óc bao phÒ bÎi nh˜ng rπn san h´ hay nh˜ng loµi rong bi”n tuy÷t Æãp. Qua c∏c cˆa th´ng ho∆c mπch ng«m, nhi“u sinh vÀt bi”n "lang thang" Æ’n Æ©y vµ thÀm ch› Æ∑ Î lπi lu´n. C∏c nhµ khoa h‰c cho bi’t trong c∏c tÔng, ∏ng cﬂn c„ nhi“u loµi qu˝ hi’m nh≠ trai ng‰c, Ëc ÆÙn hay con sÛt. V◊ th’, ngoµi phong c∂nh Æãp, tÔng vµ ∏ng cﬂn lµ nh˜ng "phﬂng th› nghi÷m t˘ nhi™n" Æ” c∏c nhµ khoa h‰c nghi™n c¯u ÆÍi sËng sinh vÀt bi”n. Rıng Xanh 13 Th´ng tin Kh∏c vÌi Hπ Long, Phong Nha - KŒ Bµng Æ≠Óc bi’t Æ’n nh≠ lµ mÈt v≠¨ng quËc c˘c k˙ phong phÛ v“ hang ÆÈng vµ s´ng suËi ng«m. Tı x≠a, con ng≠Íi Æ∑ ph∏t hi÷n ra vŒ Æãp ti“m »n cÒa n¨i nµy vµ ghi chäp lπi trong c∏c th≠ tﬁch cÊ, nh≠ng m∑i tÌi g«n Æ©y nh˜ng kh∏m ph∏ s©u mÌi Æ≠Óc c´ng bË. pHong nha - kŒ bµng V≠¨ng quËc hang s´ng V≠¨ng quËc hang s´ng SÎ d‹ c„ t™n g‰i hang s´ng bÎi h«u h’t hang ÆÈng cÒa Phong Nha- KŒ Bµng Æ“u c„ c∏c dﬂng s´ng, suËi ng«m ch∂y qua. Gæn vÌi h÷ thËng gÂm hµng tr®m hang ÆÈng lÌn nh·, c∏c dﬂng s´ng ng«m Æ∑ k’t thµnh mÈt mπng l≠Ìi dﬂng ch∂y ng«m rÈng khæp trong lﬂng nÛi Æ∏. S´ng Son S´ng Son lµ mÈt dﬂng s´ng lÌn cÒa vÔng Phong Nha - KŒ Bµng. ß©y lµ n¨i nhÀn n≠Ìc tı c∏c s´ng, suËi ng«m ch∂y ra, cÚng lµ con Æ≠Íng duy nh†t Æ≠a du kh∏ch vµo th®m quan ÆÈng Æãp B∑i c∏t nh†t - ÆÈng Phong trong hang Nha. C„ nh˜ng Æoπn trong hang, dﬂng s´ng ng«m ngµy cµng n´ng d«n nh≠Íng chÁ cho nh˜ng b∑i Æ∏ s·i ho∆c bÍ c∏t træng mﬁn. Nh≠ng v◊ sao trong hang lπi c„ c∏t, s·i nhÿ? Ch›nh lµ nhÍ dﬂng n≠Ìc Æ∑ Æ≠a chÛng tı vÔng th≠Óng l≠u v“ Æ†y. 14 Rıng Xanh Th´ng tin S˘ ®n mﬂn k˙ di÷u Hang s´ng cÊ Chÿ khi vµo trong lﬂng ßa sË hang s´ng trong c∏c hang ÆÈng, ta vÔng nÛi Æ∏ Phong Nha mÌi th†y n≠Ìc Æ∑ ®n - KŒ Bµng Æ“u v…n mﬂn Æ∏ nhi“u Æ’n Æang hoπt ÆÈng . nh≠Íng nµo. Tuy nhi™n, mÈt sË Trong hang Vﬂm, ›t Æ∑ k’t thÛc n≠Ìc Æ∑ tπo n™n qu∏ tr◊nh nµy. nh˜ng kho∂ng N≠Ìc kh´ng kh´ng gian cﬂn ch∂y n˜a m™nh m´ng khi’n chÛng tÌi m¯c ta trÎ thµnh c„ c∂m nh˜ng gi∏c Æ„ lµ hang kh´. mÈt s©n vÀn ÆÈng c„ m∏i che. N≠Ìc B› mÀt cÚng ki’n tπo c∏c cﬂn Î v∏ch ng®n, chia hang ph›a ÆÈng thµnh nhi“u gian tr≠Ìc phﬂng nËi li“n nhau. Trong nhi“u gian phﬂng cﬂn trang tr› ¶Ìc t›nh c∂ mµnh rÃm, cÈt trÙ vµ mu´n tÊng ÆÈ vπn h◊nh thÔ bªng nhÚ Æ∏. H∑y soi dµi c∏c ÆuËc lπi g«n, c∏c em sœ th†y chÛng hang l„ng l∏nh r†t Æãp. s´ng cÒa Phong Nha - KŒ Bµng Æ∑ Thµnh tr◊ b†t kh∂ Æ≠Óc kh∏m x©m phπm ph∏ cho Æ’n Kh∏m ph∏ hang ÆÈng bªng thuy“n nay lµ thÀt thÛ vﬁ nh≠ng kh´ng ph∂i lu´n kho∂ng 85 ki- d‘ dµng. Vµo mÔa m≠a lÚ, cˆa l´-mät. Nh≠ng hang bﬁ ngÀp n≠Ìc vµ kh´ng c„ th˘c t’, h÷ c∏ch nµo l‰t vµo b™n trong. thËng hang s´ng N’u Æ’n th®m ÆÈng Phong Î vÔng nµy cﬂn lÌn Nha, c∏c em nhÌ tr∏nh h¨n th’ nhi“u, bÎi mÔa m≠a lÚ nhä. ngay c∂ cuÈc th∏m hi”m lÌn nh†t cÚng mÌi chÿ tÌi Æ≠Óc nh˜ng ph«n hang b™n ngoµi. Cﬂn bi’t bao hang ÆÈng nªm s©u trong lﬂng Æ†t v…n ch≠a Æ≠Óc ai bi’t Æ’n, ngay c∂ ÆËi vÌi c∏c nhµ khoa h‰c. Chæc hºn lµ chÛng »n ch¯a r†t nhi“u Æi“u h†p d…n. Rıng Xanh 15 Th´ng tin "Phong Nha Æ÷ nh†t ÆÈng" Kh´ng ph∂i ng…u nhi™n mµ Phong Nha Æ≠Óc coi lµ "Æ÷ nh†t" trong sË hµng tr®m hang ÆÈng cÒa vÔng nÛi Æ∏ ÆÂ sÈ nµy. CÚng nh˜ng m®ng Æ∏, nhÚ Æ∏, cÚng vÌi dﬂng s´ng ng«m ch∂y qua nh≠ bao hang ÆÈng kh∏c nh≠ng Phong Nha c„ Æ≠Óc s˘ k’t hÓp hµi hoµ cÒa tπo ho∏. Khi chi’c thuy“n nan nhÃ nhã ti’n vµo cˆa hang, †n t≠Óng Æ«u ti™n Æ’n vÌi ta lµ c„ hµng vπn ng‰n n’n lung linh Æ„n chµo. Nh˜ng ng‰n n’n †y Æ≠Óc thæp bÎi ∏nh s∏ng t˘ nhi™n nhÍ m∆t n≠Ìc "Æ›nh" l™n tr«n hang. ßi s©u vµo trong, nh˜ng "c©y n’n" d«n bi’n m†t nh≠Íng chÁ cho nguÂn s∏ng duy nh†t, †y lµ ng‰n ÆuËc tr™n tay ta. Mµn tËi bao phÒ cÚng lµ lÛc ng≠Íi ta bæt Æ«u tﬂ mﬂ t˘ h·i: Ti’p theo sœ lµ g◊ nhÿ? Vµ thÀt b†t ngÍ, gi˜a kh´ng gian rÈng lÌn †y hi÷n ra mÈt t†m th∂m mﬁn. ƒy lµ mÈt tri“n c∏t phºng mÎ ra mÈt nh∏nh hang kh´. Nhã b≠Ìc qua tri“n c∏t, chÛng ta b≠Ìc vµo mÈt th’ giÌi thπch nhÚ vÌi ÆÒ h◊nh thÔ k˙ lπ. ß©y th˘c s˘ lµ lÛc ta c„ th” th·a s¯c th∂ tr› t≠Îng t≠Óng bay bÊng cÒa m◊nh. Nh˜ hang ßóng ng n Hang dµi "k˚ lÙc" ua Cho Æ’n nay, hang Vﬂm Æ≠Óc coi lµ mÈt trong nh˜ng hang dµi nh†t n≠Ìc ta. Hang dµi tÌi 15 km vµ mang ˙ q k mÈt d∏ng v„c k˙ v‹ vÌi nh˜ng vﬂm Æ∏ lÌn vµ con s´ng ng«m mÎ rÈng. Ngay c∂ nh˜ng nhÚ Æ∏ trong hang cÚng cao lÌn Æ’n m¯c c„ th” ghi vµo "k˚ lÙc". C„ nh˜ng khËi nhÚ Æ∏ lÌn bªng c∂ mÈt tﬂa nhµ c¨ Æ†y. R†t may mæn lµ hang Vﬂm nªm s©u trong rıng giµ n™n Æ’n nay h«u nh≠ v…n cﬂn gi˜ nguy™n nät hoang s¨ vËn c„. 16 Rıng Xanh Th´ng tin ≠Ìc tπi c∏c vÔng Æ∏ v´i th≠Íng ph©n bË kh´ng Æ“u. B“ m∆t nÛi Æ∏ h«u N nh≠ lu´n khan hi’m vµ cπn ki÷t n≠Ìc, trong khi Æ„ n≠Ìc ng«m lπi v´ cÔng dÂi dµo. Ch›nh nguÂn n≠Ìc ng«m †y Æ∑ cung c†p n≠Ìc cho r†t nhi“u ng≠Íi d©n sinh sËng quanh nh˜ng vÔng nÛi Æ∏. N≠Ìc ng«m vµ cuÈc sËng cÒa con ng≠Íi ô vÔng Phong Nha - KŒ Bµng, n≠Ìc ng«m tı nÛi Æ∏ th≠Íng ÆÊ ra c∏c dﬂng s´ng lÌn nh≠ s´ng Son, s´ng Chµy. Nh˜ng con s´ng nµy "nu´i d≠Ïng" cuÈc sËng cÒa hµng chÙc ngh◊n ng≠Íi d©n n¨i Æ©y. ß∆c bi÷t, khi mÔa kh´ tÌi, n≠Ìc m≠a h«u nh≠ kh´ng c„ th◊ n≠Ìc tı c∏c s´ng suËi ng«m cµng trÎ n™n qu˝ gi∏. M∆c dÔ n≠Ìc ng«m r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi cuÈc sËng cÒa nh˜ng ng≠Íi d©n quanh vÔng c∏c-xt¨ nh≠ng nguÂn n≠Ìc nµy r†t d‘ bﬁ ´ nhi‘m. Do kh´ng c„ lÌp Æ†t chæn l‰c n™n n≠Ìc m≠a qua h÷ thËng c∏c khe n¯t, lÁ hÛt c„ th” cuËn theo Æ†t c∏t, Æ∏ s·i, x∏c ÆÈng th˘c vÀt vµ c∂ r∏c do con ng≠Íi th∂i ra xuËng c∏c mπch ng«m. Nh˜ng ch†t g©y ´ nhi‘m theo dﬂng n≠Ìc sœ ph∏t t∏n sang c∂ nh˜ng dﬂng s´ng, suËi kh∏c. Rıng Xanh 17 Th´ng tin ß’n CÛc Ph≠¨ng th®m "ng≠Íi x≠a" CÛc Ph≠¨ng lµ khu rıng nguy™n sinh tr™n nÛi Æ∏ v´i nªm gi˜a ba tÿnh Ninh B◊nh, Thanh H„a vµ Hﬂa B◊nh. ß©y cÚng lµ v≠Ín quËc gia Æ«u ti™n cÒa n≠Ìc ta. Tuy c∏c hang, ÆÈng Î CÛc Ph≠¨ng kh´ng ÆÂ sÈ, hÔng v‹ nh≠ h÷ thËng hang cÒa Phong Nha nh≠ng lπi c„ ˝ ngh‹a r†t lÌn v“ m∆t khoa h‰c. Ng≠Íi ta Æ∑ t◊m th†y Î Æ„ nh˜ng d†u hi÷u v“ s˘ sËng cÒa con ng≠Íi c∏ch Æ©y hµng vπn n®m. CuÈc sËng cÒa nh˜ng c≠ d©n Æ«u ti™n Giai Æoπn ng≠Íi nguy™n thu˚ sËng Î CÛc Ph≠¨ng t≠¨ng ¯ng vÌi hai n“n v®n ho∏ S¨n Vi vµ Hoµ B◊nh Î n≠Ìc ta, trong kho∂ng tı 12.500 n®m Æ’n 7.000 n®m tr≠Ìc Æ©y. Ngay tı thÍi †y, con ng≠Íi Æ∑ ch‰n c∏c hang Æ∏ lµm 18 Rıng Xanh

Tải về miễn phí