Bài giảng về Ti thể
Hình thành khi tế bào trưởng thành. không bào chứa sản phẩm trao đổi chất:
- Axit hữu cơ, axit amin, protein hòa tan, akaloid, glucosid
CHÖÔNG 1
SINH LYÙ TEÁ BAØO THÖÏC VAÄT
1.1 Caáu truùc vaø chöùc naêng sinh lyù cuûa teá baøo thöïc vaät :
1.1.1 Thaønh teá baøo
Thaønh thöù caáp (secondary wall–SW)
Thaønh sô caáp (primary wall–PW)
Baûn giöõa (middle lamella-ML)
PW – Chuû yeáu laø cellulose (1 phaân töû cellulose coù 3000 phaân töû
glucose).
Caùc phaân töû cellulose lieân keát laïi vôùi nhau taïo thaønh sôïi
microfibrills; moãi sôïi fibri coù φ = 5 – 12nm vaø chöùa 50-60 phaân töû
cellulose.
Ngoaøi ra coøn chöùa hemycellulose vaø cô chaát pectin (nguyeân lieäu
chính cuûa baûn giöõa).
PW chöùa 10% glycoprotein (coù nhieàu hydroxyprolin) coù taùc duïng taïo
caáu truùc teá baøo vaø giuùp teá baøo sinh tröôûng.
SW: khi teá baøo khoâng lôùn nöõa thì baét ñaàu hình thaønh SW
töø PW theo höôùng vaøo phía trong teá baøo.
SW chöùa 45% cellulose, ít hemycellulose hôn PW; SW
chöùa nhieàu lignin (35%) theo troïng löôïng khoâ cuûa moâ goã.
(Toå hôïp cellulose vôùi lignin laø cô sôû cuûa söï phaùt trieån
cuûa goã).
Thaønh teá baøo giuùp cho teá baøo giöõ vöõng ñöôïc hình thaùi.
Tham gia vaøo quaù trình trao ñoåi chaát (coù nhieàu nhoùm –
COOH cuûa uronic, pectic… neân deã tích ñieän aâm).
1.1.2 Khoâng baøo
Hình thaønh khi teá baøo tröôûng thaønh.
Khoâng baøo chöùa saûn phaåm trao ñoåi chaát :
Acid höõu cô, acid amin, protein hoaø tan, alcaloid,
glucosid, saéc toá hoaø tan trong nöôùc (Anthocyanin).
Trong khoâng baøo coù chöùa dòch baøo, vöøa laø saûn phaåm
cuûa trao ñoåi chaát vöøa tham gia tích cöïc vaøo quaù trình trao
ñoåi chaát.
Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dòch baøo raát caàn cho quaù trình
huùt nöôùc cuõng nhö trao ñoåi chaát noùi chung.
1.1.3 Chaát nguyeân sinh
Coù 2 phaàn :
Cô quan töû
Cô chaát
• 1.1.3.1 Cô quan töû :
• Nhaân : * Caáu truùc : hình troøn, baàu duïc 7-8 mμ, thaønh vaùch
coù hai lôùp, coù nhieàu loã troáng. Trong nhaân coù chöùa
CHROMATINE (DNA & RNA).
• * Chöùc naêng : chöông trình hoaù söï toång hôïp protein
ñaëc hieäu vaø tham gia vaøo quang hôïp.
• Laïp theå : (Plastid) : 3-4 ñeán 15-20 μ. Ñaùng chuù y laø luïc
laïp, chöùa chlorophylle tieán haønh chöùc naêng quang hôïp.
• Ty theå (Mitochondrion) hình caàu hoaëc hình que 1-5 μ. Ty
theå coù caáu taïo maøng keùp, laø trung taâm naêng löôïng cuûa teá
baøo.
• Vi theå (Ribosome) : kích thöôùc sieâu hieån vi 150-350 Ao,
caáu taïo noäi chaát (Endoplasme). Toång hôïp protein.
1.1.3.2 Teá baøo chaát (Cytoplasme)
Caáu taïo : dò theå, coù ngoaïi, trung vaø noäi chaát.
Caáu truùc ñieån hình laø caáu truùc maøng.
Caáu truùc maøng taïo nhieàu tieåu khu vöïc.
Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa chaát nguyeân sinh.
Nöôùc 85% DNA 0,4%
Protein 10 RNA 0,7
Lipid 2
Chaát höõu cô 13,4 Chaát voâ cô 1,5
• Nöôùc laø dung moâi lyù töôûng, hoaø tan ñöôïc nhieàu chaát. Coù khaû
naêng phaân ly thaønh H+ vaø OH-
H
• (OH- + H+ -O ).
H
• Daïng nöôùc: töï do vaø keát hôïp
Nöôùc keát hôïp thaåm thaáu (nöôùc bò ion giöõ laïi)
Nöôùc keát hôïp keo (bao quanh caùc kaït keo hoaëc micelle keo)
• Nöôùc töï do ñöôïc laáy ñi bôûi dung dòch ñöôøng 30% sau 2 giôø.
Nöôùc bao quanh caùc haït keo bôûi löïc huùt töông ñöông haøng
1000atm; khoâng boác hôi ôû 100oC, khoâng ñoâng ñaëc ôû 0oC,
khoâng hoaø tan caùc chaát v.v..
• Nöôùc töï do: phaûn aûnh hoaït tính…
• Nöôùc keát hôïp: phaûn aûnh tính beàn vöõng.
Tính chaát vaät lyù vaø hoùa keo cuûa chaát nguyeân sinh :
Tính chaát vaät lyù :
Chaát loûng theå hieän ôû söï di chuyeån.
Coù caáu truùc theå hieän ôû ñoä nhôùt.
Cô quan sinh saûn thöôøng coù ñoä nhôùt cuûa chaát nguyeân
sinh cao cho neân khaû naêng chòu ñöïng toát hôn. Ñoä nhôùt
chòu aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä vaø ñoàng thôøi thay ñoåi theo
chu kyø phaùt trieån caù theå; söï thay ñoåi theå hieän roõ ôû caùc
böôùc chuyeån giai ñoaïn.
Ion coù hoùa trò 2, 3 laøm taêng ñoä nhôùt caáu truùc, K+ laøm
giaûm…
Tính chaát hoaù keo :
Ñoä lôùn cuûa caùc phaàn töû cuûa chaát nguyeân sinh
khoaûng 0,001 – 0,1μ trong moâi tröôøng phaân taùn taïo
thaønh dung dòch keo. Keo öa nöôùc, song khoâng tan
trong nöôùc.
Caùc traïng thaùi sol, coaxecva, ngöng keát hoaëc hoaù
gel.
Hoaù gel – dung dòch ñaëc, song khoâng maát nöôùc
(vaãn giöõ ñöôïc khoaûng 90% nöôùc).
1.2 Söï haáp thuï nöôùc cuûa teá baøo (thaåm thaáu):
a. Khi teá baøo coøn non b. Khi teá baøo tröôûng thaønh
Töông quan giöõa S, P vaø T
Hieän töôïng co vaø phaûn co nguyeân sinh. Naèm
trong moät cô theå hoaøn chænh – söï haáp thu nöôùc
cuûa teá baøo chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu yeáu toá vaø
ñaëc bieät raát caàn naêng löôïng.
1.3 Söï haáp thu
chaát tan (tính
thaám):
Söï xaâm nhaäp chaát tan
vaøo trong teá baøo laø
moät quaù trình sinh lyù,
hoaït ñoäng caàn naêng
löôïng.
Söï haáp thuï chaát tan
mang tính choïn loïc roõ
raøng
Moâi tröôøng dinh döôõng sau thôøi gian coù söï
thay ñoåi veà noàng ñoä caùc chaát.
Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc chaát ñi vaøo teá
baøo khoâng thuï ñoäng, maø laø chuû ñoäng coù
choïn loïc.
Noàng ñoä chaát tan ôû trong dòch baøo khoâng
gioáng noàng ñoä chaát tan ôû ngoaøi moâi tröôøng
laø moät chöùng minh cho tính choïn loïc cuûa
teá baøo.
