Bài giảng Vật liệu sinh học điều trị vết bỏng
Vật liệu tổng hợp:
Tấm film: là những tấm polyme
Bao gồm: polyurethal, polyethylen, polycaprolactone...không khả năng hấp thụ, ít thấm dịch, khí
Điều trị vết bỏng nông, tiết dịch ít
VËt liÖu sinh häc
®iÒu trÞ vÕt báng
Ts Chu anh tuÊn
VËt liÖu tæng hîp
(synthetic dressings
• TÊm film: lμ nh÷ng tÊm polymer.
Bao gåm: polyurethal, polyethylen,
polycaprolactone… kh«ng kh¶ n¨ng hÊp thô, Ýt thÊm
dÞch, khÝ
§iÒu trÞ vÕt báng n«ng, tiÕt dÞch Ýt.
• TÊm bät xèp (foam): lμ nh÷ng polymer cña hydroxy
vinyl chlorid acetate
Bao gåm: polyvinyl, polyurethane, silastic foam,
lyofoam cã kh¶ n¨ng hÊp thô, thÊm dÞch, khÝ
§iÒu trÞ vÕt th−¬ng tiÕt dÞch nhiÒu nh− c¸c vÕt báng
s©u, vÕt loÐt giai ®o¹n 3,4
VËt liÖu tæng hîp
(synthetic dressings)
• Alginate dressing : Cã kh¶ n¨ng hÊp thô tèt
- §iÒu trÞ tèt c¸c vÕt báng s©u, c¸c vÕt loÐt tiÕt dÞch võa
hoÆc nhiÒu.
- Kh«ng hiÖu qu¶ víi VT tiÕt dÞch Ýt, VT cßn HT
• Composite (synthetic dressings): b¨ng hydrocolloid,
hydrogel sheets (Vigilon), gels (HEMA = hydroxy ethyl
methacrylate), super absorbent (Conva Tee)
T¸c dông: võa cã kh¶ n¨ng ng¨n chÆn VK, võa cã kh¶
n¨ng hÊp thô dÞch
VËt liÖu thay thÕ da
• VËt liÖu thay thÕ da: Lμ c¸c mμng tæng hîp, b¸n
tæng hîp hay nguån gèc sinh häc gièng hoÆc
kh«ng gièng da vÒ cÊu tróc nh−ng cã t¸c dông
thay thÕ c¸c chøc n¨ng cña da mét c¸ch t¹m thêi
hay l©u dμi
• Ph©n lo¹i:
– Theo môc ®Ých thay thÕ
• Thay thÕ da t¹m thêi
• Thay thÕ da l©u dμi
– Theo nguån gèc:
• Tæng hîp
• B¸n tæng hîp
• Sinh vËt
• C«ng nghÖ tÕ bμo vμ tÕ bμo gèc
C¸c lo¹i vËt liÖu thay thÕ da
• C¸c lo¹i m« tù nhiªn: da ®ång lo¹i; dÞ lo¹i; mμng èi
• C¸c vËt liÖu thay thÕ da
- Mμng hai líp tæng hîp (synthetic bilaminate)
- Phøc hîp nÒn collagen (collagen- based composites):
Biobrane, TransCyte, Integra.
• PhÇn t−¬ng tù trung b× nÒn collagen (collagen- based
dermal analogs): Alloderm
• VËt liÖu nu«i cÊy tÕ bμo t¸ch ra tõ m« (culture- derived
tissue): Apligraft, TB sõng tù th©n nu«i cÊy, NBS cÊy lªn
phÇn t−¬ng tù trung b×: l−íi polyglycolic (polyglactin);
mμng collagen- glycosaminoglycan.
Vai trß t¸c dông cña c¸c
vËt liÖu thay thÕ da
• Che phñ, b¶o vÖ vÕt th−¬ng >
Gãp phÇn h¹n chÕ suy mßn,
nhiÔm khuÈn…
• Gi¶m ®au
• Phôc håi m«i tr−êng sinh häc
tèt nhÊt cho bÒ mÆt VT
• KÝch thÝch qu¸ tr×nh liÒn VT
– T¹o m«i tr−êng thuËn lîi:
Èm, v« khuÈn…
– C¸c yÕu tè sinh häc: Grow
factors…
• C¶i thiÖn chÊt l−îng sÑo sau
khi liÒn VT
• T¨ng sù tho¶i m¸i, dÔ chÞu
cho bÑnh nh©n trong qu¸
tr×nh §T
Vai trß sinh häc liÒn vÕt th−¬ng
cña c¸c thμnh phÇn cña trung b×
• T¹o thμnh phÇn thuéc cÊu tróc da, t¹o khung ®ì
cho LVT
• Chøa c¸c thμnh phÇn cã ho¹t tÝnh sinh häc kÝch
thÝch c¸c phase LVT
• Collagen: Gi¸ ®ì cho TB di c−, tiÕt ®Ñm gian
bμo, chÊt dÉn ®−êng cho TB ph¸t triÓn
• Elastin: t¨ng tÝnh ®μn håi cña m«
• Fibronectin: kÕt g¾n c¸c TB, ®Þnh h−íng cho c¸c
TB, kÝch thÝch tÕ bμo biÓu m« t¨ng ph©n chia vμ
di c−, ho¸ øng ®éng víi NBS vμ §TB
Vai trß sinh häc liÒn vÕt th−¬ng
cña c¸c thμnh phÇn cña trung b×
• Glycosaminoglycan: KÕt dÝnh TB, dÉn ®−êng
cho c¸c sytokin LVT, gi¶m ho¹t ®éng cña
protease, gi¸ ®ì cho c¸c tp kh¸c cña trung b×
• Acid Hyaluronic: duy tr× ®Öm n−íc cña m«,
gi¶m viªm, kÝch thÝch LVT, ®iÒu chØnh vÞ trÝ TB
• C¸c yÕu tè t¨ng tr−ëng: KÝch thÝch tÊt c¶ c¸c
giai ®o¹n cña LVT
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Da ®ång lo¹i (Allograft)
- Lμ lo¹i vËt liÖu thay thÕ da lý t−ëng ®iÒu trÞ báng
- T¸c dông: ®ãng kÝn vÕt th−¬ng, chuÈn bÞ nÒn ghÐp
- ChØ ®Þnh: che phñ vÕt báng s©u, diÖn réng.
- Nh−îc ®iÓm:
H¹n chÕ nguån cho da
ChÊt l−îng phô thuéc tuæi, vÞ trÝ vïng cho da
Thêi gian b¶o qu¶n l¹nh s©u gi¶m kh¶ n¨ng sèng
Nguy c¬ l©y truyÒn bÖnh truyÒn nhiÔm
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Da dÞ lo¹i (Xenograft)
- Dïng da cña loμi kh¸c ®iÒu trÞ vÕt th−¬ng báng
- Môc ®Ých: che phñ vÕt th−¬ng nhê cÊu tróc 2 líp
gÇn gièng da ng−êi
- ChØ ®Þnh: Báng trung b× n«ng; che phñ t¹m thêi
báng trung b× s©u, báng s©u sau c¾t ho¹i tö.
- ¦u ®iÓm: cã s½n, b¸m dÝnh tèt, gi¶m ®au, t¹o ®iÒu
kiÖn tèt liÒn VT, kh«ng kÝch øng
- Nh−îc ®iÓm: kh«ng g©y t¸i lËp tuÇn hoμn, cã thÓ
l©y truyÒn bÖnh.
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
* Trung b× da lîn:
– Che phñ vÕt báng n«ng, s¹ch
– Che phñ vïng lÊy da
– Che phñ t¹m thêi nÒn vÕt th−¬ng báng s©u sau khi c¾t
bá ho¹i tö > hç trî qu¸ tr×nh h×nh thμnh m« h¹t
– Che phñ lªn m« h¹t khi ch−a cã ®iÒu kiÖn, ch−a ®ñ da
tù th©n ®Ó ghÐp
– Cã thÓ phèi hîp víi da tù th©n theo kiÓu Mowlem-
Jackson hay Sandwich ë nh÷ng BN báng s©u diÖn réng
- Cã thÓ dïng ®Ó chuÈn bÞ nÒn ghÐp tr−íc khi ghÐp c¸c
s¶n phÈm cña nu«i cÊy tÕ bμo
Trung b× da lîn
• −u ®iÓm cña trung b× da lîn
– Cã ®Çy ®ñ c¸c −u thÕ cña mét vËt liÖu thay thÕ
da cã nguån gèc tõ m« ®éng vËt: KÕt dÝnh tèt
víi bÒ mÆt VT, gi¶m ®au, chèng mÊt dÞch thÓ,
n−íc, chèng nhiÔm khuÈn, cã t¸c dông sinh häc
nhê líp collagen…
– Cã thÓ lÊy ®−îc c¸c m¶nh trung b× víi c¸c kÝch
cì kh¸c nhau
– Da lîn cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång víi da ng−êi
vÒ cÊu tróc gi¶i phÉn vμ m« häc
– S½n cã, dÔ lÊy, dÔ sö dông
– Gi¸ thμnh hîp lý
• Nh−îc ®iÓm: SÏ bÞ bong th¶i, ph©n huû sau
mét thêi gian (3-7 ngμy); CÇn b¶o qu¶n.
Trung b× da lîn (tiÕp)
• C¸c d¹ng b¶o qu¶n vμ sö dông:
– D¹ng t−¬i
• −u ®iÓm
• Nh−îc ®iÓm
– D¹ng b¶o qu¶n l¹nh
• −u ®iÓm
• Nh−îc ®iÓm
– D¹ng b¶o qu¶n trong dung dÞch glycerin 96%
• −u ®iÓm
• Nh−îc ®iÓm
Trung b× da lîn (tiÕp)
• C¸ch dïng:
– LÊy trung b× da lîn ra khái m«i tr−êng b¶o qu¶n:
• L¹nh s©u: n©ng nhiÖt ®é tõ tõ
• Glycerin: röa s¹ch b»ng n−íc muèi sinh lý
- Lμm s¹ch nÒn vÕt th−¬ng, cÇm m¸u
- GhÐp tÊm trung b× da lîn lªn nÒn ghÐp sao cho tÊm
trung b× ¸p s¸t vμo bÒ mÆt VT
- Dïng g¹c kh¸ng sinh, g¹c tÈm betadin3%...®¸p lªn
tÊm trung b×
- Dïng mét líp g¹c tÈm vaselin phñ lªn + g¹c kh«
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Mμng èi (Amniotic membrane)
- LÊy tõ mμng nhau thai, thμnh phÇn cã:
fibronectin, collagene, sîi l−íi, líp tÕ bμo biÓu b×.
- T¸c dông: hμng rμo sinh häc che phñ vÕt th−¬ng
- ChØ ®Þnh: báng n«ng ®é II, III; vïng cho da; che
phñ da m¾t l−íi tØ lÖ 1:3
- ¦u ®iÓm: b¸m dÝnh tèt, gÇn trong suèt
- Nh−îc ®iÓm: dÔ mñn n¸t, dÔ bong; cÇn thay hμng
ngμy hoÆc c¸ch ngμy; cã thÓ l©y truyÒn bÖnh TN.
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Mμng Biobrane
- Gåm líp l−íi nylon ®−îc tr¸ng líp silicon máng
- T¸c dông: hμng rμo che phñ vÕt th−¬ng, ng¨n VK
x©m nhËp, gi¶m mÊt n−íc, gi¶m ®au khi thay b¨ng.
- ChØ ®Þnh: vÕt báng n«ng s¹ch, vïng cho da, báng
trung b× s©u ®· c¾t s¹ch HT.
- Ou LF (1998) ®iÒu trÞ 106 BN báng trung b× b»ng
Biobrane: rót ng¾n thêi gian khái, gi¶m gi¸ thμnh
®iÒu trÞ
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• TransCyte
- NBS tõ da bao qui ®Çu trÎ s¬ sinh, cÊy lªn Biobrane.
- T¸c dông: hμng rμo che phñ VT. NBS tiÕt ra:
Collagene type I, III, V
Protein chÊt c¨n b¶n ngo¹i bμo: fibronectin,
tenascin, Các glycosaminoglycan: versican, decorin
TGF β, KGF, VEGF, IGF...
- ChØ ®Þnh: báng trung b× n«ng, s©u
Che phñ t¹m thêi sau c¾t HT tr−íc khi ghÐp da
VËt liÖu thay thÕ da t¹m thêi
• Orcell
- Gåm 2 líp: TB sõng, NBS ®ång lo¹i cÊy lªn
collagene
- T¸c dông: t¹o chÊt nÒn t¶ng t−¬ng hîp sinh häc
c¸c TB tiÕt ra: FGF-1;GM-CMS; KGF-1…
chÊt nÒn gióp cho cytokine, YTTT ho¹t ®éng
che phñ sinh häc, thóc ®Èy liÒn VT
- ChØ ®Þnh: Báng trung b× n«ng, s©u
Che phñ t¹m thêi sau c¾t HT tr−íc khi ghÐp da
