Bài giảng thủy văn_Chương 7-9
Trên lưu vực sông, bề mặt lưu vực thường xuyên chịu tác động của thiên nhiên (khí hậu, địa hình địa mạo...) và con người (khai phá đất đai, khai thác rừng...) nên bề mặt bị bào mòn
Chæång VII:
DOÌNG CHAÍY BUÌN CAÏT VAÌ VÁÚN ÂÃÖ BÄÖI LÀÕNG XOÏI
LÅÍ ÅÍ CAÏC CÄNG TRÇNH TRÃN SÄNG
I. KHAÏI NIÃÛM CHUNG
Trãn læu væûc säng, bãö màût læu væûc thæåìng xuyãn chëu taïc âäüng
cuía thiãn nhiãn (khê háûu, âëa hçnh âëa maûo...) vaì con ngæåìi (khai phaï
âáút âai, khai thaïc ræìng ...) nãn bãö màût bë baìo moìn. Saín pháøm cuía quaï
trçnh naìy (âáút bë baìo moìn) mäüt pháön giæî laûi åí sæåìn däúc, mäüt pháön âæåüc
doìng næåïc mang âi vaìo säng suäúi taûo thaình doìng chaíy buìn caït.
Theo hçnh thæïc váûn âäüng cuía buìn caït, ngæåìi ta chia ra 2 loaûi:
- Buìn caït lå læîng, laì buìn caït cuäún theo doìng næåïc åí traûng thaïi lå
læîng.
- Buìn caït âaïy laì loaûi buìn caït làn chuyãøn åí âaïy doìng säng.
Doìng buìn caït trãn säng thay âäøi theo khäng gian vaì thåìi gian.
Giæîa doìng chaíy cuía næåïc vaì doìng buìn caït coï quan hãû chàût cheí
våïi nhau. Vaìo muìa luî Q låïn thç buìn caït nhiãöu, vaìo muìa khä Q nhoí buìn
caït laûi êt. Buìn caït laìm cho âaïy säng cao dáön lãn vaì cæía säng láún dáön ra
biãøn. Doìng buìn caït coï taïc âäüng ráút låïn âãún âåìi säúng con säng. Chãú âäü
bäúi làõng xoïi låí vaì biãún âäøi doìng säng laì kãút quaí cuía doìng chaíy buìn
caït.
Trong viãûc xáy dæûng caïc cäng trçnh thuyí låüi (häö næåïc), giao
thäng, cáúp næåïc coï quan hãû troüng viãûc tênh toaïn buìn caït. Buìn caït liãn
quan chàût cheí âãún tuäøi thoü häö chæïa, âãún giao thäng thuyí, âãún cáúp næåïc
sinh hoaût (saûch), âãún næåïc tæåïi (phuì sa).
112
Theo thäúng kã doìng buìn caït tàng theo sæû tàng cuía Qsäng, khi læu
2
læåüng säng âaût Qmax, thç doìng chaíy buìn caït äøn âënh. Trãn cuìng mäüt
3
màût buìn caït phán bäú khäng âãöu, læåüng buìn caït tàng theo chiãöu sáu vaì
tàng dáön tæì båì ra giæîa säng.
II. GIAÏ TRË ÂÀÛC TRÆNG CUÍA BUÌN CAÏT
1. Læåüng ngáûm caït ρ:
Læåüng ngáûm caït laì khäúi læåüng ngáûm caït trong âån vë thãø têch;
Kyï hiãûu = ρ
Âån vë = kg/m3 hoàûc g/m3
2. Læu læåüng buìn caït R (kg/s):
Læu læåüng buìn caït laì khäúi læåüng buìn caït chuyãøn qua màût càõt
säng trong âån vë thåìi gian laì giáy.
Kyï hiãûu = R
Âån vë = kg/s
Læu læåüng buìn caït R coï thãø xaïc âënh tæì læåüng ngáûm caït ρ vaì læu
læåüng doìng chaíy Q.
R = ρ.Q (kg/s)
Trong âoï: ρ - Læåüng ngáûm caït (kg/m3)
Q - Læu læåüng doìng säng (m3/s)
3. Khäúi læåüng buìn caït P (T/nàm):
Khäúi læåüng buìn caït chuyãøn qua màût càõt säng trong 1 nàm laì P
(T/nàm)
31,53x106
P = R x Tnàm = R (T/nàm)
103
113
4. Thãø têch buìn caït G (m3/nàm):
G= P
β - khäúi læåüng riãng cuía buìn caït (T/nàm)
β
5. Modun buìn caït Moc (T/nàm/km2):
Modun buìn caït laì khäúi læåüng buìn caït trung bçnh trãn âån vë diãûn
P
têch læu væûc, chaíy qua màût càõt säng trong 1 nàm, MOC =
F
(T/km2/nàm). Ngæåìi ta coìn goüi Mc laì hãû säú xám thæûc
III. TÊNH TOAÏN BUÌN CAÏT KHI COÏ ÂUÍ TAÌI LIÃÛU QUAN TRÀÕC:
Trong hçnh thæïc váûn âäüng cuía buìn caït coï 2 loaûi:
- Buìn caït lå læîng.
- Buìn caït âaïy
Trong tênh toaïn buìn caït, ngæåìi ta khäng duìng âãún âæåìng táön suáút
buìn caït, maì chè tênh læu læåüng buìn caït bçnh quán nhiãöu nàm.
1. Læu læåüng buìn caït bçnh quán nhiãöu nàm R0:
Khi coï taìi liãûu quan tràõc thç ngæåìi ta tênh læu læåüng buìn caït bçnh
quán nhiãöu nàm Ro theo cäng thæïc bçnh quán:
1
Ρο = ∑Ri
n
Ri - Læåüng buìn caït cuía nàm thæï i (kg/s)
n - Säú nàm quan tràõc
2. Læåüng ngáûm caït bçnh quán nhiãöu nàm ρ:
1000R o
ρo = (g/m3)
Qo
Ro - Læu læåüng buìn caït bçnh quán nhiãöu nàm (kg/s)
Qo - Læu læåüng bçnh quán nhiãöu nàm (m3/s)
ρο - Læåüng ngáûm caït bçnh quán nhiãöu nàm (g/m3)
114
ρο åí Haì Näüi Po = 585 g/m3
ρmax = 6970 g/m3 (31/7/66)
ρmin = 10,7 g/m3 (26/5/58)
3. Khäúi læåüng buìn caït chuyãøn qua màût càõt cæía ra:
Ta goüi Po - Khäúi læåüng buìn caït (T/nàm)
Po = ρo.Qo.Tnàm
ρo
=( 3
) x Qo x 31,536 x 106 (kg/nàm)
10
Po = 31,536 x ρo x Qo (T/nàm)
ρo - Læåüng ngáûm caït (g/m3)
Qo - Læu læåüng (m3/s)
Tnàm = 31,536 x 106 giáy
4. Thãø têch buìn caït chuyãøn qua màût càõt cæía ra:
Po
Go = (m3/nàm)
β
Po - Khäúi læåüng buìn caït (T/nàm)
βo - Khäúi læåüng riãng buìn caït (T/m3)
R o xTnàm
Hoàûc Go =
β
R o x 31,536x10 6 1
Go = x 3
β 10
31,536x10 6 Ro
Go = (m3/nàm)
β
Ro - Læu læåüng buìn caït bçnh quán nhiãöu nàm (kg/s)
To - 31,536x106 sec/nàm
β - Khäúi læåüng riãng cuía buìn caït (T/m3)
115
Âäúi våïi phuì sa β = 0,5 ÷ 0,7 T/m3
Âäúi våïi âáút caït β = 1,0 ÷ 1,5
Låïp bäöi làõng neïn chàût
III. TÊNH TOAÏN BUÌN CAÏT KHI KHÄNG COÏ TAÌI LIÃÛU QUAN TRÀÕC
Khi khäng coï taìi liãûu quan tràõc thç duìng caïc phæång phaïp sau:
1. Duìng baín âäö âàông trë ρ (g/m3):
Tæì ρo ta xaïc âënh Po
Po = ρo x Qo x Tnàm
Po = 31,536 x ρo x Qo (T/nàm)
⇒ Go = Po
(m3/nàm)
β
2. Duìng baín âäö phán vuìng buìn caït hay mæåün læu væûc tæång tæû:
Phæång phaïp naìy êt duìng vç thæåìng khäng chênh xaïc
3. Cäng thæïc kinh nghiãûm xaïc âënh buìn caït lå læîng:
Mäüt trong nhæîng cäng thæïc thæåìng duìng laì cäng thæïc
POLIAKOV
Po = 104 ε JK
ρo - Læåüng ngáûm caït bçnh quán
J - Âäü däúc bçnh quán cuía doìng säng
ε - Hãû säú xám thæûc láúy tæì baín âäö phán vuìng
K - Hãû säú hiãûu chènh âiãöu kiãûn laìm viãûc
K = K1.K2.K3
116
Hãû säú hiãûu chènh màût càõt læu væûc K1
Hçnh daûng màût càõt læu væûc K1
Màût càõt sæåìn däúc hçnh loîm 0,5
Màût càõt sæåìn däúc phàông 1,0
Màût càõt sæåìn däúc läöi 1,5
Hãû säú hiãûu chènh theo låïp phuí thæûc váût K2
Táöng phuí thæûc váût K2
Hai bãn säng laì âäöng coí 0,5
Mäüt bãn säng laì âäöng coí 1,0
Hai bãn säng laì ræìng ráûm 0,7
Mäüt bãn säng laì ræìng ráûm 1,4
Hai bãn laì ræìng thæa 0,9
Mäüt bãn laì ræìng thæa 0,8
Hai bãn säng laì âáút hoang 2,5
Hãû säú hiãûu chènh nham thaûch K3
Tçnh hçnh nham thaûch K3
Âaï 0,5
Seït vaì caït 1,0
Âáút vaìng 1,5
Hãû säú xám thæûc:
Xoïi moìn maûnh ε = 8 - 6
Xoïi moìn væìa ε = 6 - 4
Xoïi moìn êt ε=2-1
117
4. Xaïc âënh buìn caït âaïy:
Buìn caït âaïy So tênh theo buìn caït lå læîng Ro
So = β . Ro (kg/s)
β - Tyí lãû buìn caït âaïy so våïi buìn caït lå læîng
β = 0,05 ÷ 0,10 (vuìng âäöng bàòng); β = 0,1 ÷ 0,3 (vuìng nuïi)
IV. AÍNH HÆÅÍNG CUÍA CÄNG TRÇNH THUYÍ LÅÜI ÂÄÚI VÅÏI DOÌNG
CHAÍY BUÌN CAÏT
1. Khaïi niãûm chung:
Do xáy dæûng cäng trçnh trãn säng nãn laìm cho doìng chaíy thay
âäøi tæì âoï sinh ra bäöi làõng hoàûc xoïi låí åí cäng trçnh
- Bäöi làõng häö chæïa (thæåìng laìm âáûp)
- Xoïi låí åí båì kho næåïc
- Xoïi låí doìng säng haû læu âáûp ngàn næåïc
- Xoïi låí bäöi làõng gáön cäng trçnh láúy næåïc
2. Bäöi làõng buìn caït åí thæåüng læu âáûp (häö chæïa næåïc):
Sau khi xáy dæûng âáûp, mæûc næåïc dáng cao laìm cho læu täúc giaím
nhoí dáùn âãún sæû làõng âoüng cuía buìn caït trong kho næåïc.
Âãø tênh toaïn tuäøi thoü cäng trçnh ta xaïc âënh buìn caït bäöi làõng
trong 1 nàm
Khäúi læåüng buìn caït P (lå læîng)
Po = ρo.Qo.Tnàm
P = 31,536ρoQo (T/nàm)
Po - Haìm læåüng buìn caït bçnh quán nàm (g/m3)
Qo - Læu læåüng bçnh quán nàm (m3/s)
Tnàm - 31,536 x 106 giáy
118
- Thãø têch buìn caït bäöi làõng trong 1 nàm G0
Po
G0 = (m3/nàm)
β
Buìn caït âaïy âæåüc tênh theo buìn caït lå læîng
So = βo.Ro
3. Xoïi låí åí haû læu âáûp:
- Do häö chæïa giæî næåïc laûi nãn læu täúc giaím laìm buìn caït âæåüc
làõng âoüng trong häö, næåïc trong häö chæa xaí vãö haû læu mang buìn caït êt,
âãø khäi phuûc laûi khaí nàng mang buìn caït, doìng næåïc gáy ra xoïi låí mäüt
caïch phäø biãøn åí haû læu âáûp. Sæû xoïi låí åí haû læu âáûp chè coï thãø dæìng laûi,
sau khi læu täúc bë giaím xuäúng bàòng læu täúc khåíi âäüng buìn caït åí doìng
säng.
4. Xoïi låí åí båì kho næåïc"
Kho næåïc træî næåïc thç båì kho næåïc luìi dáön vaìo phêa sau laìm aính
hæåíng âãún cäng trçnh ven säng (âã, âáút âai canh taïc, laìng maûc, giao
thäng). Âáút ven båì âoï bë xoïi låí vaì làõng âoüng laûi laìm cho dung têch hæîu
êch cuía häö giaím xuäúng.
Caïc nhán täú gáy xoïi låí båì kho næåïc laì:
- Soïng gioï - Cáúu taûo âëa cháút
- Næåïc mæa - Låïp phuí thæûc váût
- Næåïc ngáûm - Âëa hçnh âëa maûo
Trong caïc yãúu täú trãn thç säúng laì yãúu täú quyãút âënh nháút âäúi våïi
sæû diãùn biãún båì kho næåïc.
119
5. Aính hæåíng cuía cæía láúy næåïc âäúi våïi sæû diãùn biãún doìng säng:
a. Âäúi våïi cäng trçnh láúy næåïc khäng âáûp:
Qua cäúng láúy næåïc âáöu kãnh, næåïc tæì säng chaíy vaìo kãnh. Nãúu
læu læåüng säng låïn thç læu læåüng coï thãø láúy vaìo kãnh cuîng låïn vaì
ngæåüc laûi.
Cæía láúy næåïc nãn bäú trê vaìo båì loîm vç åí âoï chuí læu chaûy saït båì
âäü sáu låïn nãn læu læåüng láúy vaìo kãnh cuîng låïn. Taûi cuía láúy næåïc, mäüt
bãn bäöi mäüt bãn xoïi, træåïc cäúng láúy næåïc thç mäüt bãn xoïi mäüt bãn bäöi.
b. Cäng trçnh láúy næåïc coï âáûp:
Cäng trçnh láúy næåïc coï âáûp, mæûc næåïc trong säng âæåüc äøn âënh
vaì læu læåüng láúy vaìo kãnh coï thãø khäúng chãú mäüt caïch chuí âäüng. Khi
khäng coï yãu cáöu duìng næåïc, thç cæía láúy næåïc thæåìng âæåüc âoïng kên
âãø traïnh xoïi låí vaì bäöi làõng trong kãnh.
V. AÍNH HÆÅÍNG CUÍA CÄNG TRÇNH GIAO THÄNG (CÁÖU) ÂÄÚI VÅÏI
SÆÛ DIÃÙN BIÃÚN DOÌNG SÄNG
1. Sæû xoïi låí bäöi làõng cáöu giao thäng:
Cäng trçnh giao thäng trãn säng laì cáöu ä tä vaì cáöu âæåìng sàõt
Do caïc truû cáöu thu heûp doìng chaíy laìm cho doìng säng biãún âäøi so
våïi säng thiãn nhiãn sinh ra xoïi låí, bäöi láúp åí vuìng säng xáy dæûng cáöu.
+ ÅÍ thæåüng bãn cáöu do mäú caín tråí, nãn doìng chaíy æï laûi, dáng cao
laìm læu læåüng âån vë giaím nhoí, læu täúc doìng chaíy bë giaím, nãn buìn
caït bäöi làõng laûi.
+ Taûi vë trê truì cáöu vaì mäú cáöu doìng chaíy bë caïc cäng trçnh baío vãû
åí âáöu cáöu caín tråí nãn læu læåüng âån vë tàng, læu täúc tàng theo gáy ra
hiãûn tæåüng xoïi låí.
120
+ ÅÍ haû læu cáöu doìng chaíy måí räüng laìm læu læåüng âåün vë giaím,
læu täúc giaím sinh ra bäöi làõng
Sæû xoïi låí theo chiãöu räüng cuía säng noïi chung tæång âäúi nhoí.
Chiãöu sáu cuía màût càõt nåi coï cáöu biãún âäøi mang tênh cháút chu kyì laìm
cho båì säng åí 2 âáöu cáöu cuîng bë xoïi låí mang tênh cháút chu kyì.
2. Xoïi låí cuûc bäü åí chán truû cáöu:
a. Nguyãn nhán xoïi låí truû cáöu:
- Do doìng chaíy quanh truû cáöu thay âäøi âäüt ngäüt
- Doìng chaíy gàûp truû cáöu bë dáng lãn vaì uäún quanh thaình hçnh
làng truû laìm cho v vaì q tàng lãn vaì hæåïng doìng chaíy thay âäøi gáy ra
xoïi nhanh vaì xoïi sáu.
d d
2d
Biãøu âäö læu täúc åí thæåüng læu cáöu
b. Quaï trçnh xoïi åí truû cáöu:
Xoïi
Chia laìm 3 giai âoaûn
- Giai âoaûn hçnh thaình häö xoïi: Häö
xoïi khäng phaíi træåïc truû maì åí vë trê 2
bãn truû. ÅÍ âoï doìng chaíy thay âäøi âäüt
ngäüt. Sau âoï lan dáön vãö thæåüng læu vaì 2
Xoïi
bãn truû cáöu
121
- Giai âoaûn phaït triãøn häö xoïi: Xoïi
Bäöi
caìng phaït triãøn sáu vaì räüng, laìm häö xoïi Xoïi
chuyãøn dëch vãö thæåüng læu vaì 2 bãn truû
cáöu.
Læåüng phuì sa cuía häö xoïi váûn
Xoïi
chuyãøn vãö haû læu thç gàûp doìng chaíy
Bäöi
quáøn taûo 2 daíi bäöi âäúi xæïng qua tim
truûc trãn cáöu.
Täúc âäü xoïi âaût tåïi mæïc nháút âënh thç læu täúc V giaím thç baíi bäöi
tháúp dáön.
- Giai âoaûn phaït triãøn häö xoïi haû læu truû: ÅÍ giai âoaûn naìy læu
læåüng taíi phuì sa taûi caïc häö xoïi nhoí hån khaí nàng taíi phuì sa cuía doìng
chaíy (thåìi kyì naìy xoïi 2 bãn vaì haû læu truû coï täúc âäü cháûm) laìm cho caïc
baíi bäöi sau truû tháúp dáön vaì caïc häö xoïi 2 bãn truû keïo dáön vãö phêa haû læu
taûo ra häú xoïi åí haû læu phaït triãøn trong thåìi gian daìi.
Khi doìng chaíy âuí khaí nàng mang buìn caït cuía häú xoïi chaíy theo
doìng næåïc thç viãûc xoïi låí seî ngæng.
Âäü sáu häú xoïi haû læu bàòng (0,5 ÷ 0,7) láön âäü sáu häú xoïi thæåüng
læu vaì 2 bãn truû.
c. Tênh xoïi låí åí chán truû cáöu:
Giaï thaình truû cáöu chiãúm pháön låïn väún xáy dæûng, thåìi gian thi
cäng daìi. Giaï thaình mäö vaì truû cáöu phuû thuäüc vaìo chiãöu sáu moïng. Maì
chiãöu sáu moïng phuû thuäüc vaìo âäü sáu xoïi låí åí truû.
Tênh toaïn xoïi chán cáöu hiãûn nay coï ráút nhiãöu cäng thæïc
- Cäng thæïc træåìng ÂHXD Hanoi
122
- Cäng thæïc cuía Viãûn NC âæåìng bäü Liãn Xä
- Cäng thæïc Træåìng ÂH Cäläraâä (Myî)
- Cäng thæïc cuía ÁÚn Âäü - Pakistan, ...
ÅÍ âáy chè giåïi thiãûu 2 cäng thæïc thæåìng duìng åí Viãût Nam trong
thiãút kãú cáöu.
α) Cäng thæïc cuía ÂHXD Hanoi
+ Khi Vsäng < [VKX]
V 1,04
hch = 0,97 Kdb0,83h0,17( )
[VKX ]
+ Khi Vsäng ≥ [VKX]
V 1,16
hch = 0,52 Kdb0,88h0,12( )
[VKX ]
Trong âoï: hch - Chiãöu sáu xoïi cuûc bäü låïn nháút taûi chán truû cáöu
Kd - Hãû säú hçnh dàng truû cáöu (Kd = 0,153 ÷ 0,198)
h - Chiãöu sáu næåïc taûi truû næåïc khi xoïi
[VK] - Váûn täúc khäng xoïi cho pheïp
Âaïy säng laì âáút caït [Vk] = 0,7 m/s
san soíi [Vk] = (1,0 ÷ 1,2 ) m/s
Âaï cuäüi [Vk] = (1,5 ÷ 2,1) m/s
V - Váûn täúc taûi truû cáöu træåïc khi xoïi cuûc bäü
b - Chiãöu räüng truû tênh toaïn
β) Cäng thæïc cuía Viãûn NC Âæåìng bäü Liãn Xä
V r
hch = b2/3h3/5( ) Kd
VB
hch - Chiãöu sáu sáu xoïi låïn nháút åí chán truû cáöu
VB - Täúc âäü doìng chaíy khuáúy âuûc buìn caït
123
VB = 3 gϖh
h - Chiãöu sáu næåïc træåïc khi xoïi
ω - Âæåìng kênh thuyí læûc haût âáút âaïy säng
ω = f (âæåìng kênh haût âáút)
Khi d = 0,01 ÷ 0,1 thç ω = 0,07 ÷ 0,7
d=1÷5 thç ω = 9,5 ÷ 25
d = 100 ÷250 thç ω = 108 ÷ 170
n - säú muî. Khi V > VB thç n =3/4
V ≤ VB thç n = 2/3
K: Hãû säú hçnh daïng truû cáöu.
d. Cao trçnh âàût moïng truû cáöu:
MNTL
Cao trçnh täúi thiãøu âàût moïng âm
âx - Cao trçnh âaïy säng sáu khi xoïi h
hmax
∆K - Chiãöu sáu moïng càõm vaìo âáút
hch
∆H - Chiãöu sáu dæû træî âx
âm = âx - ( ∆K + ∆H) ∆Η
∆Κ âm
124
Chæång VIII:
TÇNH TOAÏN HÇNH THUYÍ VÀN VUÌNG
AÍNH HÆÅÍNG THUYÍ TRIÃÖU
I. KHAÏI NIÃÛM CHUNG VÃÖ THUYÍ TRIÃÖU
1. Hiãûn tæåüng thuyí triãöu:
Mæûc næåïc biãøn lãn xuäúng theo mäüt chu kyì nháút âënh ta goüi laì
thuyí triãöu
Chu kyì thuyí triãöu åí mäùi nåi coï khaïc nhau.
- Thæåìng trong mäüt ngaìy âãm coï
+ 2 láön thuyí triãöu lãn taûo âènh triãöu
+ 2 láön thuyí triãöu xuäúng taûo chán triãöu
H (m)
- Trong 1 thaïng coï
Âènh cao triãöu
Âènh triãöu tháúp
+ 2 láön triãöu cæåìng 2 Triã
lãn
Chu kyì
öu
öu
+ 2 láön triãöu keïm 1
xuä
Triã
triãöu
Biãn âäü triãöu
úng
Màût biãøn t
0
-1
-2 Chán triãöu cao
Chán triãöu tháúp
Mäüt ngaìy âãm
H
Triãöu cæåìng
Triãöu Tiãöu
2
Thåìi
0
Triãöu Triãöu
Thåìi
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 (Ngaìy
Quaï trçnh mæïc næåïc triãöu trong thaïng
125
- Chãnh lãûch mæûc næåïc giæîa âènh triãöu vaì chán triãöu ta goüi laì
BIÃN ÂÄÜ TRIÃÖU.
- Khoaíng caïch thåìi gian giæîa 2 âènh triãöu goüi ta laì CHU KYÌ
TRIÃÖU.
2. Phán loaûi thuyí triãöu:
Dæûa vaìo chu kyì ngæåìi ta phán laìm 4 loaûi triãöu nhæ sau:
a. Baïn nháût triãöu âãöu:
Trong mäüt ngaìy màût tràng (24 giåì 50 phuït) coï
+ 2 láön triãöu lãn
+ 2 láön triãöu xuäúng
b Nháût triãöu âãöu:
Trong mäüt ngaìy màût tràng coï
+ 1 láön triãöu lãn
+ 1 láön triãöu xuäúng
c. Baïn nháût triãöu khäng âãöu:
+ 2 láön triãöu lãn, 2 âènh khaïc nhau
+ 2 láön triãöu xuäúng, 2 chán khaïc nhau
d. Nháût triãöu khäng âãöu:
+ 1 láön triãöu lãn
+ 1 láön triãöu xuäúng
Xuáút hiãûn trong 15 ngaìy, chè coï 7 ngaìy nháût triãöu, coìn laûi laì xuáút
hiãûn baïn nháût triãöu.
3. Nguyãn nhán sinh ra triãöu:
Næåïc biãøn chëu taïc âäüng cuía læûc háúp dáùn cuía Màût tràng, Màût tråìi
laì læûc ly tám cuía quaí âáút (quay xung quanh hãû thäúng Màût âáút - Màût
126
tràng) khäng âãöu nhau nãn sinh ra thuyí triãöu.
Ngoaìi ra ngæåìi ta coìn giaíi thêch thuyí triãöu bàòng thuyãút âäüng læûc
cho ràòng thuyí triãöu laì do 2 loaûi cháún âäüng cæåîng bæïc vaì tæû do cuía
næåïc biãøn gáy ra thuyí triãöu.
4. Âàûc træng cuía triãöu:
a. Chiãöu sáu xám nháûp màûn
Trong quaï trçnh truyãön triãöu vaìo säng, do sæû taïc âäüng tæång häù
giæîa doìng chaíy trong säng vaì doìng triãöu maì hçnh thaình giåïi haûn doìng
triãöu. Vë trê naìy khäng cäú âënh maì thay âäøi theo muìa luî vaì kiãût Triãöu
biãøn taïc âäüng vaìo säng laìm cho säng coï näöng âäü màûn tàng. Tuyì theo
yãu cáöu duìng næåïc våïi näöng âäü màûn khaïc nhau maì xaïc âënh âäü sáu
xám nháûp màûn L (km)
b. Mæûc næåïc triãöu bçnh quán
Laì giaï trë bçnh quán maì mæûc næåïc triãöu âo âæåüc trong tæìng giåì
hoàûc 30 phuït cuía mäüt con triãöu hay mäüt thåìi kyì triãöu.
c. Mæûc næåïc triãöu giæîa
Hâ + Hch
Hgiæîa =
2
d. Mæûc næåïc âènh triãöu Hâ
e. Mæûc næåïc chán triãöu Hch
f. Biãn âäü triãöu: Chãnh lãûch mæûc næåïc giæîa Hâ vaì Hch
II. TÊNH TOAÏN MÆÛC NÆÅÏC TRIÃÖU THIÃÚT KÃÚ
1. Tênh toaïn Htriãöu khi coï säú liãûu thæûc âo:
a. Thäúng kã taìi liãûu triãöu:
Tuyì theo yãu cáöu cäng trçnh maì thiãút kãú taìi liãûu
+ Âäúi våïi cäng trçnh tæåïi, thäúng kã Hch
127
+ Âäúi våïi phaït âiãûn, thäúng kã biãn âäü triãöu
+ Âäúi våïi tiãu næåïc, thäúng kã Hâ
Choün mäùi nàm mäüt maìn taìi liãûu, tênh toaïn táön suáút, sau âoï tæì P%
xaïc âënh Hch (hoàûc Hâ hay biãn âäü
Giaï trë Hâp% laì giaï trë âãø thiãút kãú cäng trçnh tiãu næåïc (âäúi våïi
cäng trçnh láúy næåïc tæåïi thç tênh HchánP%)
2. Tênh toaïn mæûc næåïc triãöu thiãút kãú theo phæång phaïp Mariutin:
- Phæång phaïp naìy thêch håüp våïi træåìng håüp chãnh lãûch mæûc
næåïc triãöu haìng ngaìy khäng låïn.
- Giaí thiãút laì âæåìng phán bäú coï daûng âäúi xæïng, tæïc Cs = 0.
- Âäúi våïi âæåìng PIII coï thãø tênh giaï trë. Hp% theo cäng thæïc.
Hp = (∅CV+1) H
1
H= ∑ Hi
n
σ
Cv =
H
σ − Khoaíng lãûch quán phæång
∅ - Khoaíng lãûch tung âäü ∅ = f(CSP)
Aïp duûng khi CS = 0
Váûy ∅ = f(P)
Båíi váûy Hp coï thãø tênh nhæ sau:
Hp = H (∅CS+1)
- Chuï yï trong xaïc âënh caïc âàûc træng thäúng kã
+ Tênh H
Âãø âån giaîn ta phán cáúp mæûc næåïc (caïch nhau 10 cm)
Goüi fi - säú láön xuáút hiãûn cuía Hi
128
1
Váûy H = ∑ Hifi
n
+ Trë säú σ, CV
σ=
∑ (H i − H )f i CV =
σ
( n − 1) H
+ Tênh ∅
Càn cæï vaìo P tra ∅ våïi CS = 0
Phæång phaïp Marintin láúy daûng phán bäú âäúi xæïng âãø tênh toaïn
nãn kãút quaí thu âæåüc Hmax thiãn låïn, Hmin thiãn nhoí nãn ráút an toaìn.
III. CHOÜN DAÛNG TRIÃÖU THIÃÚT KÃÚ
1. Choün daûng triãöu âiãøn hçnh:
- Laì mäüt daûng con triãöu thæûc tãú vaì coï daûng âaûi diãûn cho hiãûn
tæåüng triãöu åí âëa phæång våïi nguyãn tàõc choün laì
- Coï Htriãöu xáúp xè Hp
- Daûng triãöu âiãøn hçnh báút låüi cho viãûc thiãút kãú cäng trçnh. Vê duû:
khi tênh toaïn cäng trçnh láúy næåïc tæì säng chëu aính hæåíng cuía triãöu thç
triãöu coï chán triãöu tháúp vaì xaíy ra vaìo luïc cáön tæåïi laì con triãöu báút låüi
cáön âæåüc choün. Âäúi våïi cäng trçnh tiãu næåïc ra säng thç daûng triãöu báút
låüi laì loaûi coï âènh triãöu cao, thåìi gian triãöu lãn daìi, thåìi gian triãöu
xuäúng ngàõn laì con triãöu báút låüi cho viãûc tiãu næåïc.
2. Thu phoïng triãöu âiãøn hçnh thaình con triãöu thiãút kãú
129
Chæång IX:
CÁÖU VÆÅÜT SÄNG VAÌ CÄÚNG QUA ÂÆÅÌNG
I. KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN VÃÖ CÁÖU VÆÅÜT SÄNG, CÄÚNG
- Cáöu âæåìng sàõt, âæåìng ä tä væåüt qua caïc säng låïn laì pháön quan
troüng cuía hãû thäúng giao thäng.
- Cáöu væåüt säng laì cäng trçnh täøng håüp gäöm
+ Cáöu
+ Âæåìng dáùn vaìo cáöu
+ Cäng trçnh baío vãû gia cäú båì
+ Cäng trçnh hæåïng doìng
1. Phán loaûi cáöu væåüt säng:
a. Theo mæïc âäü thäng xe trong muìa luî:
- Cáöu mæïc næåïc cao: Âaím baío thäng xe liãn tuûc våïi mæûc næåïc luî
thiãút kãú.
- Cáöu mæûc næåïc tháúp: Coï thãø ngæìng thäng xe trong mäüt säú ngaìy
khi luî låïn.
- Cáöu thaïo måí: Ngæìng thäng xe mäüt säú giåì nháút âënh trong ngaìy
âãø taìu thuyãön qua laûi.
b. Phán loaûi theo chiãöu daìi cáöu:
- Cáöu låïn : coï chiãöu daìi cáöu Lc > 100m
- Cáöu trung coï Lc = 30 ÷ 100m
- Cáöu nhoí coï Lc < 30m
c. Phán loaûi theo âiãöu kiãûn laìm viãûc:
Âiãöu kiãûn laìm viãûc cuía caïc loaûi cáöu vaì cäúng qua âæåìng coï khaïc nhau
130
- Cáöu låïn vaì cáöu trung: Laìm viãûc càng thàóng trong thåìi gian luî,
chëu taïc âäüng doìng luî
Âäúi våïi doìng chaíy qua cáöu låïn, phæïc taûp sinh bäöi làõng xoïi låí nãn
cáön coï cäng trçnh gia cäú cáöu låïn, laìm thu heûp doìng chaíy tæì âoï sinh ra
xoïi lå.í
- Cáöu nhoí xáy dæûng våïi âaïy säng âæåüc gia cäú chäúng xoïi. Vaì truû
cuîng khäng bë xoïi cuûc bäü.
- Cäúng qua âæåìng laìm viãûc våïi váût liãûu chäúng xoïi nãn khäng såü
doìng næåïc chaíy qua phaï hoaûi.
d. Phán loaûi theo tênh toaïn thuyí læûc:
- Cáöu nhoí vaì cäúng: Våïi chãú âäü doìng chaíy qua loìng säng khäng
xoïi. Säú læåüng cáöu nhoí cäúng ráút nhiãöu 0,5 ÷ 2 caïi/km
- Cáöu låïn: Loìng säng coï chãú âäü buìn caït diãùn biãún phæïc taûp sinh
ra xoïi, låí bäöi làõng åí vuìng xáy dæûng cáöu.
2. Nhiãûm vuû cå baín cuía cáöu cäúng:
- Phuûc vuû täút váûn taíi trãn âæåìng, baío âaím xe chaûy våïi máût âäü,
täúc âäü thiãút kãú
- Baío âaím cáöu laìm viãûc an toaìn våïi læu læåüng luî thiãút kãú Qp
- Cáöu phaíi baío âaím yãu cáöu kinh tãú kyî thuáût trong tênh toaïn
+ Xaïc âënh mæûc næåïc luî, mæûc næåïc thäng thuyãön, Qp% doìng chuí
læu.
+ Dæû âoaïn xoïi låí
+ Coï keì hæåïng doìng, keì baío vãû cáöu
3. Læûa choün vë trê cáöu væåüt säng:
Cáöu væåüt säng phaíi âàût åí nåi coï:
131
