Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Baøi 14bis:
PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ
Nhö ñaõ trình baøy trong moân hoïc, nhöõng quyeát ñònh taøi chính bao goàm quyeát ñònh ñaàu tö,
quyeát ñònh taøi trôï, quyeát ñònh quaûn lyù taøi saûn ñöôïc xem xeùt trong phaïm vi moät quoác gia.
Treân bình dieän quoác teá, nhöõng quyeát ñònh naøy seõ thay ñoåi nhö theá naøo? Baøi naøy seõ trình
baøy moät soá khía caïnh lieân quan ñeán moâi tröôøng kinh doanh quoác teá coù aûnh höôûng khi phaân
tích taøi chính. Trong baøi naøy chuùng ta seõ xem xeùt nhöõng vaán ñeà phaân tích taøi chính ñaõ hoïc
töø ñaàu moân hoïc ñeán nay seõ bò aûnh höôûng nhö theá naøo trong moâi tröôøng kinh doanh quoác teá,
ñaëc bieät laø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tyû giaù vaø ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi.
1. Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng khi phaân tích taøi chính quoác teá
1.1 Yeáu toá ruûi ro
Khi coâng ty ña daïng hoaù hoaït ñoäng baèng caùch môû roäng vaø ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, quan heä
giöõa ruûi ro lôïi vaø nhuaän yeâu caàu cuûa nhaø ñaàu tö hay coå ñoâng coù nhöõng thay ñoåi ñaùng chuù yù.
Trong baøi phaân tích lôïi nhuaän vaø ruûi ro chuùng ta ñaõ thaáy ruûi ro coâng ty hay ruûi ro khoâng
toaøn heä thoáng coù theå caét giaûm ñöôïc baèng chieán löôïc ñaàu tö ña daïng hoaù trong khi vôùi ruûi ro
toaøn heä thoáng hay ruûi ro do neàn kinh teá khoâng theå caét giaûm baèng caùch ñaàu tö ña daïng hoùa.
Tuy nhieân, do chu kyø kinh teá cuûa moãi quoác gia khaùc nhau neân ruûi ro toaøn heä thoáng coù theå
caét giaûm ñöôïc neáu nhö coâng ty thöïc hieän chieán löôïc ñaàu tö ña daïng hoaù treân bình dieän
quoác teá. Chaúng haïn, vieäc McDonald ñaàu tö caùc nhaø haøng baùn thöùc aên nhanh khaép nôi treân
theá giôùi giuùp coâng ty traùnh ñöôïc ruûi ro toaøn heä thoáng. Neáu nhö ngöôøi tieâu duøng ôû caùc nuôùc
giaøu coù nhö Myõ hay UÙc ñang lo ngaïi hoäi chöùng beùo phì neân chuû tröông khoâng duøng thöùc
aên nhanh cuûa McDonald khieán cho doanh thu coâng ty coù nguy cô giaûm maïnh thì ôû nhöõng
nöôùc ñang phaùt trieån, nôi maø ñaïi ña soá daân cö chöa lo laéng laém vôùi hoäi chöùng beùo phì vaãn
chöa caûm thaáy lo ngaïi vaø coøn thích duøng saûn phaåm cuûa McDonald. Nhôø vaäy, McDonald co
theå caét giaûm ruûi ro nhôø ñaàu tö quoác teá.
1.2 Thueá
Caùc coâng ty ña quoác gia hoaït ñoäng ôû nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi luoân phaûi ñoái maët
vôùi chính saùch thueá khaùc nhau ôû moãi quoác gia.
Chính saùch thueá cuûa Myõ - Neáu coâng ty Myõ thöïc hieän hoaït ñoäng kinh doanh ôû nöôùc ngoaøi
thoâng qua moät chi nhaùnh (branch) hay boä phaän (division) cuûa noù thì thu nhaäp töø hoaït ñoäng
kinh doanh ôû nöôùc ngoaøi ñöôïc ghi nhaän treân baùo caùo thueá cuûa coâng ty vaø bò ñaùnh thueá
Nguyeãn Minh Kieàu 1 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
gioáng nhö thu nhaäp töø hoaït ñoäng kinh doanh trong nöôùc. Nhöng neáu coâng ty thöïc hieän hoaït
ñoäng kinh doanh thoâng qua coâng ty con (subsidiary) thì thu nhaäp thöôøng khoâng bò ñaùnh
thueá cho ñeán khi naøo thu nhaäp ñoù ñöôïc phaân chia cho coâng ty meï döôùi hình thöùc coå töùc.
Ñieàu naøy coù lôïi cho doanh nghieäp vì thueá bò hoaõn thu cho ñeán khi naøo coâng ty meï nhaän
ñöôïc lôïi nhuaän baèng tieàn.
Chính saùch thueá ôû nhöõng nöôùc khaùc - Moïi quoác gia ñeàu ñaùnh thueá thu nhaäp ñoái vôùi coâng
ty kinh doanh treân laõnh thoå cuûa mình. Moãi quoác gia coù chính saùch thueá khaùc nhau. Caùc
nöôùc keùm phaùt trieån hôn thöôøng coù chính saùch thueá öu ñaõi hôn nhaèm khuyeán khích vaø thu
huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi.
1.3 Ruûi ro chính trò
Caùc coâng ty ña quoác gia hoaït ñoäng ôû nhieàu nöôùc khaùc nhau coù lôïi theá ôû choã ña daïng hoùa
hoaït ñoäng treân phaïm vi quoác teá coù theå giaûm thieåu ruûi ro toaøn heä thoáng khi chu kyø suy thoaùi
kinh teá trong nöôùc xaûy ra. Tuy nhieân, maët traùi cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi laø coâng
ty phaûi ñoái phoù thöôøng xuyeân hôn vôùi nhöõng baát oån vaø ruûi ro veà chính trò. Nhöõng ruûi ro vaø
baát oån chính trò caàn ñöôïc xem xeùt vaø ñaùnh giaù kyõ caøng khi ra caùc quyeát ñònh ñaàu tö nhöõng
döï aùn hoaït ñoäng ôû nöôùc ngoaøi.
2. Nhöõng loaïi ruûi ro tyû giaù trong kinh doanh quoác teá
Nhö treân ñaõ phaân tích, caùc coâng ty hoaït ñoäng treân phaïm vi quoác teá thöôøng xuyeân phaûi ñoái
maët vôùi nhieàu loaïi ruûi ro nhö ruûi ro thay ñoåi chính saùch thueá, ruûi ro chính trò, ... ñaëc bieät laø
ruûi ro tyû giaù, töùc laø ruûi ro do tyû giaù hoái ñoaùi thay ñoåi. Nhìn chung ruûi ro tyû giaù coù theå chia
thaønh 3 loaïi: ruûi ro do chuyeån ñoåi heä thoáng keá toaùn, ruûi ro giao dòch vaø ruûi ro kinh teá. Döôùi
ñaây seõ laàn löôït xem xeùt söï taùc ñoäng cuûa nhöõng loaïi ruûi ro naøy.
2.1 Ruûi ro chuyeån ñoåi heä thoáng keá toaùn
Ruûi ro do chuyeån ñoåi heä thoáng keá toaùn laø loaïi ruûi ro phaùt sinh do söï thay ñoåi baùo caùo taøi
chính (baùo caùo thu nhaäp vaø baûng caân ñoái taøi saûn) cuûa coâng ty meï khi chuyeån ñoåi töø caùc baùo
caùo taøi chính ôû quoác gia maø caùc coâng ty con ñang hoaït ñoäng. Söï thay ñoåi naøy coù theå do söï
khaùc bieät veà tieâu chuaån keá toaùn hoaëc do söï bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi gaây ra.
2.2 Ruûi ro giao dòch
Ruûi ro giao dòch lieân quan ñeán caùc khoaûn lôøi hoaëc loã xaûy ra khi thöïc hieän caùc giao dòch
kinh doanh ñoái ngoaïi. Caùc giao dòch naøy coù theå laø do mua hay baùn moät saûn phaåm, hoaëc do
Nguyeãn Minh Kieàu 2 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
vay hay cho vay moät khoaûn nôï hoaëc do mua saém taøi saûn baèng ngoaïi teä. Ví duï coâng ty
Honda Vieät Nam kyù moät hôïp ñoàng nhaäp khaåu linh kieän veà laép raùp xe maùy tieâu thuï treân thò
tröôøng Vieät Nam. Khi nhaäp khaåu coâng ty phaûi chi ra USD nhöng saûn phaåm saûn xuaát ra
ñöôïc tieâu thuï noäi ñòa vaø coâng ty thu veà VND. Neáu tyû giaù USD/VND thay ñoåi theo chieàu
höôùng USD leân giaù so vôùi VND thì chi phí nhaäp khaåu cuûa coâng ty gia taêng trong khi doanh
thu baèng VND vaãn nhö cuõ. Ñieàu naøy laøm cho hoaït ñoäng saûn xuaát vaø tieâu thuï cuûa coâng ty
chòu taùc ñoäng raát lôùn bôûi ruûi ro tyû giaù trong giao dòch.
2.3 Ruûi ro kinh teá
Ruûi ro kinh teá phaùt sinh do söï thay ñoåi cuûa doøng ngaân löu kyø voïng khi tyû giaù thay ñoåi. Ví
duï moät coâng ty Myõ hoaïch ñònh ñaàu tö môû roäng moät nhaø maùy ôû London vôùi chi phí döï kieán
laø 1,3 trieäu baûng Anh (GBP). Tyû giaù luùc hoaïch ñònh laø GPB/USD = 1,5812. Vôùi tyû giaù naøy
giaù trò khoaûn ñaàu tö töông ñöông 1,3 trieäu x 1,5812 = 2.055.560USD. Ñeán khi thöïc hieän döï
aùn, tyû giaù taêng ñeán 1,5972 USD/GBP, chi phí ñaàu tö baây giôø töông ñöông 2.076.360USD,
taêng 20.800USD so vôùi döï kieán. Söï thay ñoåi naøy laøm aûnh höôûng ñeán doøng ngaân löu kyø
voïng. Ñaây chính laø ruûi ro kinh teá xaûy ra do söï bieán ñoäng tyû giaù.
3. Quaûn trò ruûi ro tyû giaù
Nhö treân ñaõ phaân tích, trong hoaït ñoäng kinh doanh treân bình dieän quoác teá, coâng ty thöôøng
gaëp phaûi nhöõng ruûi ro do söï bieán ñoäng tyû giaù gaây ra. Laøm theá naøo ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng
cuûa nhöõng loaïi ruûi ro naøy, ñoù laø muïc tieâu cuûa quaûn trò ruûi ro tyû giaù. Coù nhieàu caùch quaûn lyù
ruûi ro tyû giaù chaúng haïn nhö söû duïng caùc hôïp ñoàng kyø haïn, hôïp ñoàng giao sau, hôïp ñoàng
quyeàn choïn, hôïp ñoàng hoaùn ñoåi hoaëc keát hôïp caùc giao dòch mua, baùn vaø vay, cho vay
ngoaïi teä treân thò tröôøng tieàn teä ñeå traùnh ruûi ro tyû giaù. Baøi 17 seõ xem xeùt chi tieát hôn caùch
thöùc söû duïng caùc coâng cuï naøy ñeå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù.
4. Nhöõng vaán ñeà cô baûn veà taøi chính quoác teá
4.1 Sô löôïc veà thò tröôøng ngoaïi hoái Vieät Nam
4.1.1 Trung taâm giao dòch ngoaïi teä (1991)
Vôùi quyeát ñònh 207/NH-QÑ ngaøy 16/08/1991 Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam quyeát ñònh
thaønh laäp Trung taâm giao dòch ngoaïi teä hoaït ñoäng nhö moät thò tröôøng chính thöùc vôùi muïc
tieâu laø:
Nguyeãn Minh Kieàu 3 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
• Thieát laäp thò tröôøng ngoaïi teä chính thöùc giao dòch giöõa ngaân haøng vaø caùc ñôn vò
kinh teá
• Ñaùnh giaù vaø ño löôøng cung caàu ngoaïi teä treân thò tröôøng
• Quyeát ñònh tyû giaù chính thöùc hôïp lyù giöõa dollar Myõ vaø ñoàng Vieät Nam
• Chuaån bò nhöõng ñieàu kieän ban ñaàu cho vieäc hình thaønh thò tröôøng taøi chính trong
töông lai.
Sau 3 naêm hoaït ñoäng vôùi 2 phieân giao dòch dieãn ra haøng tuaàn vaøo ngaøy thöù ba vaø thöù saùu ôû
hai thaønh phoá Haø Noäi vaø TP.HCM, naêm 1994 Trung taâm giao dòch ngoaïi teä chaám döùt hoaït
ñoäng thay vaøo ñoù laø thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng.
4.1.2 Thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng (1994)
Thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng (NTLNH) ñöôïc thieát laäp theo Quyeát ñònh soá 203/NH-
QÑ ngaøy 20/09/1994 cuûa Thoáng ñoác Ngaân haøng Nhaø nöôùc nhaèm xaây döïng moät thò tröôøng
coù toå chöùc cho giao dòch ngoaïi teä giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi vaø taïo cô sôû hình thaønh
thò tröôøng ngoaïi hoái hoaøn chænh trong töông lai. Ngoaøi ra thoâng qua thò tröôøng NTLNH,
Ngaân haøng Nhaø nöôùc coù theå can thieäp moät caùch höõu hieäu vaøo thò tröôøng nhaèm thöïc thò
chính saùch tieàn teä quoác gia.
Tröôùc naêm 1998 caùc giao dòch ngoaïi hoái treân thò tröôøng ngoaïi hoái Vieät Nam chuû
yeáu laø giao dòch giao ngay (spot transactions). Naêm 1998 giao dòch ngoaïi teä kyø haïn
(forward transactions) vaø hoaùn ñoåi (swap transactions) môùi chính thöùc ñöôïc ñöa vaøo giao
dòch.
4.1.2 Söï ra ñôøi cuûa giao dòch kyø haïn vaø hoaùn ñoåi
Giao dòch ngoaïi teä kyø haïn vaø hoaùn ñoåi chính thöùc ra ñôøi töø khi Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban
haønh Quy cheá hoaït ñoäng giao dòch hoái ñoaùi keøm theo Quyeát ñònh soá 17/1998/QÑ-NHNN7
ngaøy 10/01/1998. Theo quy cheá naøy giao dòch hoái ñoaùi kyø haïn laø giao dòch trong ñoù hai beân
cam keát seõ mua, baùn vôùi nhau moät soá löôïng ngoaïi teä theo moät möùc giaù xaùc ñònh vaø vieäc
thanh toaùn seõ ñöôïc thöïc hieän trong töông lai. Quy cheá naøy cuõng xaùc ñònh tyû giaù kyø haïn laø tyû
giaù giao dòch do ngaân haøng thöông maïi, ngaân haøng ñaàu tö phaùt trieån yeát giaù hoaëc do hai
beân tham gia giao dòch tính toaùn vaø thoaû thuaän vôùi nhau nhöng phaûi baûo ñaûm trong bieân ñoä
qui ñònh giôùi haïn tyû giaù kyø haïn hieän haønh cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc taïi thôøi ñieåm kyù keát hôïp
ñoàng. Luùc môùi cho pheùp giao dòch chæ coù 28 ngaân haøng thöông maïi ñöôïc Ngaân haøng Nhaø
nöôùc caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng ngoaïi hoái kyø haïn vaø hoaùn ñoåi, trong ñoù coù 21 chi nhaùnh
ngaân haøng nöôùc ngoaøi, 7 ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam (4 NHTM quoác doanh vaø 3
NHTM coå phaàn).
Nguyeãn Minh Kieàu 4 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
4.2 Nieâm yeát tyû giaù
4.2.1 Kyù hieäu ñôn vò tieàn teä
Theo Toå chöùc tieâu chuaån quoác teá (ISO) trong giao dòch ngoaïi hoái ngöôøi ta kyù hieäu ñôn vò
tieàn teä baèng 3 kyù töï: hai kyù töï ñaàu chæ teân quoác gia, kyù töï sau cuøng chæ teân ñoàng tieàn. Baûng
1 döôùi ñaây lieät keâ kyù hieäu ñôn vò moät soá ñoàng tieàn giao dòch phoå bieán treân thò tröôøng ngoaïi
hoái ôû Vieät Nam:
Baûng 1: Kyù hieäu ñôn vò tieàn teä
Teâ n ngoaï i teä Kyù hieä u
US Dollar USD
Euro EUR
British Pound GBP
Swiss Franc CHF
Japanese Yen JPY
Australian Dollar AUD
Canadian Dollar CAD
Singapore Dollar SGD
Thai baht THB
Nguoàn: www.saigonnet.vn
4.2.2 Ñoàng tieàn yeát giaù vaø ñoàng tieàn ñònh giaù
Trong mua baùn ngoaïi teä khi noùi ñeán tyû giaù bao giôø cuõng lieân quan ñeán hai ñoàng tieàn: moät
ñoàng tieàn ñöôïc goïi laø ñoàng tieàn yeát giaù trong khi ñoàng tieàn kia goïi laø ñoàng tieàn ñònh giaù.
Ví duï trong tyû giaù giöõa USD vaø VND, kyù hieäu USD/VND = 15213, USD laø ñoàng tieàn yeát
giaù trong khi VND laø ñoàng tieàn ñònh giaù hoaëc trong tyû giaù GBP/USD = 1,1468, GBP laø
ñoàng tieàn yeát giaù coøn USD laø ñoàng tieàn ñònh giaù.
4.2.3 Yeát giaù tröïc tieáp vaø yeát giaù giaùn tieáp
Yeát giaù tröïc tieáp (direct quotation) laø kieåu yeát giaù trong ñoù ngoaïi teä ñoùng vai troø ñoàng tieàn
yeát giaù coøn noäi teä ñoùng vai troø ñoàng tieàn ñònh giaù, ví duï yeát giaù USD = 15213VND ôû
Nguyeãn Minh Kieàu 5 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
TP.HCM. Yeát giaù giaùn tieáp (indirect quotation) laø kieåu yeát giaù trong ñoù noäi teä ñoùng vai troø
ñoàng tieàn yeát giaù coøn ngoaïi teä ñoùng vai troø ñoàng tieàn ñònh giaù, ví duï yeát giaù 1GPB =
1,1468USD ôû London. Theo thoâng leä caùc ñoàng tieàn nhö baûng Anh, dollar Myõ vaø dollar UÙc
thöôøng yeát giaù giaùn tieáp coøn nhöõng ñoàng tieàn khaùc thöôøng yeát giaù tröïc tieáp.
4.2.4 Tyû giaù mua vaø tyû giaù baùn
Trong giao dòch mua baùn ngoaïi teä, ngaân haøng luoân phaân bieät giöõa khaùch haøng mua vaø
khaùch haøng baùn ngoaïi teä. Neáu khaùch haøng baùn thì ngaân haøng seõ mua vaø tyû giaù mua seõ
ñöôïc aùp duïng. Neáu khaùch haøng mua thì ngaân haøng seõ baùn vaø tyû giaù baùn seõ ñöôïc aùp duïng.
Giöõa tyû giaù baùn vaø tyû giaù mua coù cheânh leäch, cheânh leäch naøy söû duïng ñeå buø ñaép chi phí
giao dòch, buø ñaép ruûi ro bieán ñoäng tyû vaø taïo cho ngaân haøng lôïi nhuaän thoaû ñaùng töø hoaït
ñoäng kinh doanh ngoaïi teä. Cheânh leäch giaù baùn vaø giaù mua cao hay thaáp tuøy thuoäc vaøo
phaïm vi giao dòch cuûa töøng loaïi ngoaïi teä vaø möùc ñoä bieán ñoäng tyû giaù cuûa loaïi ngoaïi teä ñoù
treân thò tröôøng. Vôùi ngoaïi teä coù phaïm vi giao dòch roäng nhö USD thì cheânh leäch giaù baùn vaø
giaù mua thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc ngoaïi teä coù phaïm vi giao dòch heïp nhö AUD hay SGD.
Baûng 2 nieâm yeát giaù moät soá ngoaïi teä giao dòch vaøo ngaøy 11/04/2002 bao goàm tyû giaù mua,
tyû giaù baùn vaø cheânh leäch giöõa giaù baùn vaø giaù mua:
Baûng 2: Tyû giaù ngoaïi teä vaøo ngaøy 11/04/2002
Giaù mua
Teân ngoaïi teä Kyù hieäu Tieàn maët Chuyeån khoaûn Giaù baù n Cheânh leäch (%)
US Dollar USD 15,195.00 15,213.00 15,215.00 0.01%
Euro EUR 13,296.50 13,336.51 13,512.16 1.30%
British Pound GBP 21,547.02 21,698.91 22,004.83 1.39%
Swiss Franc CHF 9,009.52 9,073.03 9,200.95 1.39%
Japanese Yen JPY 114.27 115.42 117.28 1.59%
Australian Dollar AUD 7,948.92 8,004.95 8,134.07 1.59%
Canadian Dollar CAD 9,374.74 9,459.88 9,612.46 1.59%
Singapore Dollar SGD 8,164.83 8,222.44 8,355.06 1.59%
Nguoàn: www.saigonnet.vn
4.3 Tyû giaù cheùo
Tyû giaù cheùo laø tyû giaù giöõa caùc ngoaïi teä khaùc (khoâng phaûi USD) so vôùi VND ñöôïc xaùc ñònh
thoâng qua USD. Caùch xaùc ñònh tyû giaù cheùo nhö sau:
Nguyeãn Minh Kieàu 6 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
• Tyû giaù cheùo giöõa 2 ñoàng tieàn yeát giaù tröïc tieáp baèng tyû giaù USD so vôùi ñoàng tieàn ñònh
giaù chia cho tyû giaù USD so vôùi ñoàng tieàn yeát giaù. Ví duï: EUR/VND =
(USD/VND)/(USD/EUR) = 15213/1,1428 = 13312
• Tyû giaù cheùo giöõa 2 ñoàng tieàn yeát giaù giaùn tieáp baèng tyû giaù ñoàng tieàn yeát giaù so vôùi
USD chia cho tyû giaù ñoàng tieàn ñònh giaù so vôùi USD. Ví duï: GBP/AUD =
(GBP/USD)/(AUD/USD) = 1,4268/0,5214 = 2,7365
• Tyû giaù cheùo giöõa moät ñoàng tieàn yeát giaù giaùn tieáp vôùi moät ñoàng tieàn yeát giaù tröïc tieáp
baèng tyû giaù ñoàng tieàn yeát giaù so vôùi USD nhaân tyû giaù USD so vôùi ñoàng tieàn ñònh giaù. Ví
duï: GBP/VND = (GBP/USD) x (USD/VND) = 1,4268 x 15213 = 21706.
4.4 Giao dòch ngoaïi teä giao ngay
Giao dòch giao ngay laø giao dòch mua hoaëc baùn ngoaïi teä maø vieäc chuyeån giao ñöôïc thöïc
hieän chaäm nhaát laø 2 ngaøy laøm vieäc keå töø ngaøy thoaû thuaän giao dòch (t+2). Muïc ñích cuûa
giao dòch giao ngay laø nhaèm chuyeån töø ñoàng tieàn mình ñang coù sang ñoàng tieàn mình ñang
caàn ñeå thöïc hieän thanh toaùn.
4.4.1 Giao dòch mua/baùn USD
Caên cöù vaøo tyû giaù USD/VND do ngaân haøng thöông maïi nieâm yeát, khaùch haøng seõ thöïc hieän
giao dòch. Neáu khaùch haøng mua USD thì tyû giaù baùn seõ ñöôïc aùp duïng, neáu khaùch haøng baùn
USD thì tyû giaù mua seõ ñöôïc aùp duïng. Ví duï caên cöù vaøo baûng yeát giaù USD/VND vaøo ngaøy
11/04/2002 (baûng 2), coâng ty A mua 100.000USD seõ phaûi thanh toaùn cho ngaân haøng
100.000 x 15.215 = 1.521.500.000VND trong khi coâng ty B baùn 100.000USD seõ ñöôïc ngaân
haøng thanh toaùn 100.000 x 15213 = 1.521.300.000VND.
4.4.2 Giao dòch mua/baùn ngoaïi teä khaùc USD
Ñoái vôùi ngoaïi teä khaùc khoâng phaûi USD ngaân haøng seõ xaùc ñònh tyû giaù cheùo sau ñoù nieâm yeát
tyû giaù cuûa ngoaïi teä ñoù vôùi VND. Caên cöù vaøo baûng yeát giaù cuûa ngaân haøng thöông maïi khaùch
haøng coù theå giao dòch mua hoaëc baùn ngoaïi teä. Caùch xaùc ñònh tyû giaù cheùo trong giao dòch
giao ngay nhö sau:
• Tyû giaù cheùo giöõa 2 ñoàng tieàn yeát giaù tröïc tieáp
Ví duï: Coù tyû giaù USD/VND: 15213 –15 vaø USD/EUR: 1,1448 – 88
Tyû giaù mua EUR/VND = [Tyû giaù mua USD/VND]/ [Tyû giaù baùn USD/EUR]
= 15213/1,1488 = 13243
Nguyeãn Minh Kieàu 7 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Tyû giaù baùn EUR/VND = [Tyû giaù baùn USD/VND]/ [Tyû giaù mua USD/EUR]
= 15215/1,1448 = 13291
• Tyû giaù cheùo giöõa 2 ñoàng tieàn yeát giaù giaùn tieáp
Ví duï: Coù tyû giaù GBP/USD:1,4268 – 08 vaø AUD/USD: 0,5212 – 72
Tyû giaù mua GBP/AUD = [Tyû giaù mua GBP/USD] / [Tyû giaù baùn AUD/USD]
= 1,4268/0,5272 = 2,7064
Tyû giaù baùn GBP/AUD = [Tyû giaù baùn GBP/USD] / [Tyû giaù mua AUD/USD]
= 1,4308/0,5212 = 2,7452
• Tyû giaù cheùo giöõa moät ñoàng tieàn yeát giaù giaùn tieáp vôùi moät ñoàng tieàn yeát giaù tröïc tieáp Ví
duï: Coù tyû GBP/USD: 1,4268 – 08 vaø USD/VND: 15213 –15
Tyû giaù mua GBP/VND = [Tyû giaù mua GBP/USD]x [Tyû giaù mua USD/VND]
= 1,4268 x 15213 = 21706
Tyû giaù baùn GBP/VND = [Tyû giaù baùn GBP/USD] x [Tyû giaù baùn USD/VND]
= 1,4308 x15215 = 21770
4.5 Giao dòch ngoaïi ngoaïi teä kyø haïn
Giao dòch ngoaïi teä kyø haïn laø giao dòch mua hoaëc baùn ngoaïi teä maø vieäc chuyeån giao ñöôïc
thöïc hieän sau moät kyø haïn nhaát ñònh keå töø ngaøy hai beân thoaû thuaän giao dòch. Giao dòch
ngoaïi teä kyø haïn coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù.
Ví duï coâng ty C coù moät khoaûn nôï 100.000USD seõ ñeán haïn thanh toaùn sau 3 thaùng
nöõa trong khi coâng ty D coù khoaûn phaûi thu trò giaù 150.000USD 6 thaùng nöõa seõ ñeán haïn thu.
Tyû giaù giao ngay hieän taïi USD/VND: 15213 – 15215 nhöng tyû giaù giao ngay vaøo ngaøy ñaùo
haïn laø bao nhieâu chöa bieát. Ba thaùng sau neáu USD leân giaù so vôùi VND thì coâng ty C seõ bò
thieät haïi vì moùn nôï luùc naøy qui ra VND cao hôn luùc tröôùc. Saùu thaùng sau neáu USD xuoáng
giaù so vôùi VND thì coâng ty D seõ bò toån thaát vì khoaûn nôï phaûi thu baây giôø qui ra VND ít hôn
luùc tröôùc.
Ñeå traùnh ruûi ro do bieán ñoäng tyû giaù, coâng ty C coù theå lieân heä mua ngoaïi teä kyø haïn ôû
ngaân haøng trong khi coâng ty D seõ lieân heä baùn ngoaïi teä kyø haïn cho ngaân haøng. Ngaân haøng
thöông maïi vôùi tö caùch laø ñònh cheá taøi chính trung gian seõ mua ngoaïi teä kyø haïn cuûa coâng ty
D vaø baùn ngoaïi teä kyø haïn cho coâng ty C.
4.5.1 Caùch xaùc ñònh tyû giaù kyø haïn
Nguyeãn Minh Kieàu 8 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Goïi Fm vaø Fb laàn löôït laø tyû giaù mua vaø tyû giaù baùn kyø haïn, LSTG(VND) vaø LSCV(VND) laàn
löôït laø laõi suaát tieàn göûi vaø laõi suaát cho vay ñoàng Vieät Nam, LSTG(NT) vaø LSCV(NT) laàn
löôït laø laõi suaát tieàn guûi vaø cho vay ngoaïi teä, vaø n laø kyø haïn cuûa hôïp ñoàng. Coâng thöùc (1)
xaùc ñònh tyû giaù kyø haïn nhö sau:
1 + LSTG (VND ) 1 + LSCV (VND ) (1)
Fm = S m
1 + LSCV ( NT )
Fb = S b
1 + LSTG ( NT )
Coâng thöùc treân ñöôïc suy ra töø ñaúng thöùc caân baèng laõi suaát (IRP). Khi vaän duïng vaøo thöïc
tieãn, ñeå deã daøng tính toaùn caùc ngaân haøng thöông maïi thöôøng söû duïng coâng thöùc (2) tính
gaàn ñuùng nhö sau:
S m [LSTG (VND ) − LSCV ( NT )]n S b [LSCV (VND ) − LSTG ( NT )]n (2)
Fm = S m + Fb = S b +
36000 36000
4.5.2 Ví duï minh hoaï
Giaû söû ngaøy 11/04/2002 coù tyû giaù USD/VND: 15213 – 15215, laõi suaát VND: 0,45 –
0,55%/thaùng, laõi suaát USD: 3,2 – 4,8%/naêm. Coâng ty Sagonimex coù moät hôïp ñoàng nhaäp
khaåu trò giaù 128.000USD seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 11/07/2002 vaø coâng ty Gidomex
coù hôïp ñoàng xuaát khaåu trò giaù 132.000USD seõ ñeán haïn thu tieàn vaøo ngaøy 11/10. Vì lo sôï
ruûi ro bieán ñoäng tyû giaù neân hai coâng ty treân lieân heä mua baùn ngoaïi kyø haïn vôùi ngaân haøng.
Hoûi tyû giaù maø ngaân haøng chaøo cho hai coâng ty treân laø bao nhieâu? Neáu hai beân thoaû thuaän
giao dòch thi khi ñaùo haïn thanh toaùn theá naøo?
Ñoái vôùi coâng ty Gidomex, ngaân haøng chaøo tyû giaù mua coù kyø haïn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
S m [LSTG (VND ) − LSCV ( NT )]n 15213[(0,45 x12) − 4,8]180
Fm = S m + = 15213 + = 15258
36000 36000
Khi ñaùo haïn, ngaân haøng seõ mua 132.000USD cuûa Gidomex vôùi tyû giaù coá ñònh Fm= 15258
vaø chi cho Gidomex 132.000 x 15258 = 2.014.056.000VND.
Ñoái vôùi coâng ty Sagonimex, ngaân haøng seõ chaøo giaù baùn coù kyø haïn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
S b [LSCV (VND ) − LSTG ( NT )]n 15215[(0,55 x12) − 3,2)90
Fb = S b + = 15215 + = 15344
36000 36000
Nguyeãn Minh Kieàu 9 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Khi ñaùo haïn, ngaân haøng seõ baùn 128.000USD cho Sagonimex vôùi tyû giaù coá ñònh Fb= 15344
vaø thu cuûa Sagonimex 128.000 x 15344 = 1.964.032.000VND.
4.6 Giao dòch ngoaïi teä hoaùn ñoåi
Giao dòch hoaùn ñoåi laø giao dòch bao goàm ñoàng thôøi caû hai giao dòch: giao dòch mua vaø giao
dòch baùn cuøng moät soá löôïng ñoàng tieàn naøy vôùi ñoàng tieàn khaùc, trong ñoù kyø haïn thanh toaùn
cuûa hai giao dòch khaùc nhau vaø tyû giaù cuûa hai giao dòch ñöôïc xaùc ñònh taïi thôøi ñieåm kyù hôïp
ñoàng (Quyeát ñònh soá 17/1998/QÑ-NHNN7 ngaøy 10/01/1998).
4.6.1 Caùc loaïi giao dòch hoaùn ñoåi
Coù hai tröôøng hôïp xaûy ra hôïp ñoàng hoaùn ñoåi nhö sau: (1) Ngaân haøng mua giao ngay vaø
baùn coù kyø haïn vaø (2) ngaân haøng baùn giao ngay vaø mua coù kyø haïn. Döôùi ñaây seõ laáy ví duï
minh hoaï caùc loaïi giao dòch naøy.
4.6.2 Ví duï minh hoïa
Ngaøy 11/04/2002 coâng ty Trilimex muoán mua 50.000USD ñeå thanh toaùn moät hôïp ñoàng
nhaäp khaåu ñeán haïn. Maët khaùc, coâng ty bieát raèng mình coù moät hôïp ñoàng xuaát khaåu seõ ñeán
haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 22/09/2002 vaø khi ñoù coâng ty caàn baùn laïi 50.000USD cho ngaân
haøng. Ngöôïc vôùi Trilimex, cuøng ngaøy naøy coâng ty Cholimex muoán baùn giao ngay
20.000USD vöøa thu ñöôïc töø hôïp ñoàng xuaát khaåu nhöng ñoàng thôøi muoán mua laïi soá USD
naøy vaøo ngaøy 15/10/2002 vì khi ñoù Cholimex coù moät hôïp ñoàng nhaäp khaåu ñeán haïn thanh
toaùn. Ñeå giaûi quyeát nhu caàu mua vaø baùn ngoaïi teä trong tình huoáng treân, Trilimex vaø
Cholimex lieân heä vaø thöïc hieän hôïp ñoàng hoaùn ñoåi vôùi ngaân haøng.
Ngaân haøng chaøo cho Trilimex vaø Cholimex tyû giaù vaø laõi suaát vaøo ngaøy 11/04/203
nhö sau: USD/VND: 15213 – 15215, laõi suaát VND: 0,45 – 0,55%/thaùng, laõi suaát USD: 3,2
– 4,8%/naêm.
Neáu Trilimex vaø Cho limex ñoàng yù thöïc hieän giao dòch hoaùn ñoåi vôùi ngaân haøng,
caùc giao dòch dieãn ra nhö sau:
Vaøo ngaøy hieäu löïc (11/04/2002):
• Ngaân haøng baùn giao ngay 50.000USD cho Trilimex vaø nhaän ñöôïc: 50.000 x 15215 =
760.750.000VND trong khi Trilimex nhaän 50.000USD.
• Ngaân haøng mua giao ngay 20.000USD cuûa Cholimex vaø chi ra 20.000USD trong khi
Cholimex nhaän ñöôïc: 20.000 x 15213 = 304.260.000VND.
Nguyeãn Minh Kieàu 10 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Vaøo ngaøy ñaùo haïn cuûa Trilimex (22/09/2002)
• Ngaân haøng nhaän laïi 50.000USD vaø chi cho Trilimex moät soá VND baèng 50.000 nhaân
vôùi tyû giaù mua coù kyø haïn (Fm), ñöôïc xaùc ñònh bôûi coâng thöùc:
S m [Lstg(VND) - Lscv(NT)]N 15213[(0,4 5x12) - 4,8]161
Fm = S m + = 15213 + = 15254
100 x 360 100 x 360
Trilimex nhaän 50.000 x 15254 = 762.700.000VND
Vaøo ngaøy ñaùo haïn cuûa Cholimex (15/10/2002)
• Cholimex nhaän laïi 20.000USD vaø chi cho ngaân haøng moät soá VND baèng 20.000USD
nhaân vôùi tyû giaù baùn coù kyø haïn Fb ñöôïc xaùc ñònh bôûi coâng thöùc:
S b [Lscv(VND) - Lstg(NT)]N 15215[(0,55 x12) − 3,2)184
Fb = S b + = 15215 + = 15479
100 x 360 100 x 360
• Ngaân haøng giao laïi cho Cholimex 20.000USD vaø nhaän 20.000 x 15479 =
309.580.000VND.
Trong ví duï treân ñaây thôøi haïn hôïp ñoàng cuûa Trilimex laø N=161 ngaøy tính töø ngaøy
11/04/2002 ñeán heát ngaøy 22/09/2002 vaø thôøi haïn hôïp ñoàng cuûa Cholimex laø N=184 ngaøy
tính töø ngaøy 11/04/2002 ñeán heát ngaøy 15/10/2002.
Qua hai ví duï treân ñaây chuùng ta thaáy roõ ñöôïc tính chaát keát hôïp giöõa moät hôïp ñoàng
giao ngay vaø moät hôïp ñoàng coù kyø haïn ôû hai thôøi ñieåm khaùc nhau cuûa hôïp ñoàng hoaùn ñoåi.
Nhôø vaäy maø ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu mua vaø baùn laïi hoaëc baùn vaø mua laò cuøng loaïi ngoaïi teä
ôû hai thôøi ñieåm khaùc nhau cuûa khaùch haøng.
4.7 Töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù
Ruûi ro tyû giaù töùc laø ruûi ro phaùt sinh do söï bieán ñoäng cuûa tyû giaù gaây ra. Veà nguoàn goác ruûi ro
tyû giaù phaùt sinh khi ngoaïi teä seõ chi ra trong töông lai coù theå leân giaù so vôùi noäi teä hoaëc
ngoaïi teä seõ thu veà trong töông lai coù theå xuoáng giaù so vôùi noäi teä. Ruûi ro cuõng coù theå xaûy ra
khi doanh thu kieám ñöôïc baèng moät loaïi ñoàng tieàn trong khi chi phí phaùt sinh baèng moät
ñoàng tieàn khaùc. Chaúng haïn, coâng ty nhaäp khaåu nguyeân vaät lieäu baèng USD ñeå saûn xuaát
haøng hoaù tieâu thuï trong nöôùc thu veà VND. Trong töông lai neáu USD taêng giaù so vôùi VND
Nguyeãn Minh Kieàu 11 25/11/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14bis
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
thì chi phí qui ra VND gia taêng trong khi thu nhaäp baèng VND khoâng thay ñoåi. Nhö vaäy,
coâng ty seõ phaûi ñoái phoù vôùi ruûi ro tyû giaù. Nhö ñaõ trình baøy ôû caùc phaàn treân, coâng ty coù theå
söû duïng hôïp ñoàng kyø haïn vaø hôïp ñoàng hoaùn ñoåi ñeå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù.
Neáu coâng ty coù moät khoaûn thu nhaäp baèng ngoaïi teä seõ thu veà trong töông lai thì coù
theå töï baûo hieåm ruûi ra tyû giaù baèng hôïp ñoàng baùn ngoaïi teä kyø haïn. Vôùi hôïp ñoàng naøy, coâng
ty coù theå khoaù chaët tyû giaù ôû möùc coá ñònh bieát tröôùc, do ñoù, baûo hieåm ñöôïc ruûi ro bieán ñoäng
tyû giaù. Ngöôïc laïi neáu coâng ty coù moät khoaûn nôï phaûi thanh toaùn baèng ngoaïi teä trong töông
lai thì coù theå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù baèng hôïp ñoàng mua ngoaïi teä kyø haïn. Vôùi hôïp ñoàng
naøy coâng ty coù theå khoaù chaët khoaûn nôï phaûi traû cuûa mình ôû tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc, do ñoù,
baûo hieåm ñöôïc ruûi ro bieán ñoäng tyû giaù.
4.8 YÙ kieán thaûo luaän
• Baïn nghó gì veà trieån voïng phaùt trieån cuûa thò tröôøng kyø haïn vaø hoaùn ñoåi ôû Vieät Nam?
Theo baïn caùc loaïi thò tröôøng naøy coù thu huùt ñöôïc caùc doanh nghieäp hay khoâng? Taïi
sao?
• Baïn nghó gì veà trieån voïng phaùt trieån cuûa thò tröôøng töông lai vaø quyeàn choïn ôû Vieät
Nam? Theo baïn taïi sao hieän taïi Vieät Nam chöa theå giao dòch caùc loaïi hôïp ñoàng
naøy?
Nguyeãn Minh Kieàu 12 25/11/02