Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Baøi 14:
RUÛI RO TYÛ GIAÙ VAØ CAÙCH TÖÏ BAÛO HIEÅM
1. Phaân tích ruûi ro tyû giaù
Trong baøi 5 chuùng ta ñaõ laøm quen vôùi khaùi nieäm ruûi ro laø moät söï khoâng chaéc chaén.
Trong baøi naøy chuùng ta seõ xem xeùt khaùi nieäm ruûi ro tyû giaù (exchange rate risk) vaø
phaân tích nguoàn goác phaùt sinh ruûi ro tyû giaù. Ruûi ro tyû giaù laø ruûi ro phaùt sinh do söï
bieán ñoäng tyû giaù laøm aûnh höôûng ñeán giaù trò kyø voïng trong töông lai. Ruûi ro tyû giaù coù
theå phaùt sinh trong nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa doanh nghieäp. Nhöng nhìn chung
baát cöù hoaït ñoäng naøo maø ngaân löu thu (inflows) phaùt sinh baèng moät loaïi ñoàng tieàn
trong khi ngaân löu chi (outflows) phaùt sinh moät loaïi ñoàng tieàn khaùc ñeàu chöùa ñöïng
nguy cô ruûi ro tyû giaù. Trong phaïm vi baøi naøy chuùng ta chæ taäp trung phaân tích ruûi ro
tyû giaù phaùt sinh trong 3 hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa doanh nghieäp laø hoaït ñoäng ñaàu tö,
hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu vaø hoaït ñoäng tín duïng.
1.1 Ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng ñaàu tö
Ruûi ro tyû giaù thöôøng phaùt sinh ñoái vôùi coâng ty ña quoác gia (multinational
corporations) hoaëc ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö taøi chính coù danh muïc ñaàu tö ña daïng hoaù
treân bình dieän quoác teá. Chaúng haïn Unilever hay P&G laø nhöõng coâng ty ña quoác gia
ñaõ coù maët ôû Vieät Nam raát sôùm. Khi ñaàu tö vaøo Vieät Nam, Unilever phaûi boû voán ra
baèng ngoaïi teä (USD) ñeå thieát laäp nhaø maùy, nhaäp khaåu nguyeân vaät lieäu cho saûn xuaát.
Phaàn lôùn saûn phaåm saûn xuaát ñeàu laø saûn phaåm tieâu duøng treân thò tröôøng Vieät Nam vaø
doanh thu ñöông nhieân baèng VND. Neáu nhö ñaïi boä phaän chi phí cuûa Unilever phaùt
sinh baèng ngoaïi teä (ngoaïi tröø tieàn löông cho nhaân coâng vaø caùn boä quaûn lyù Vieät
Nam), trong khi doanh thu ñaïi boä phaän baèng VND (ngoaïi tröø doanh thu xuaát khaåu
sang nöôùc thöù ba) thì Unilever phaûi ñoái maët thöôømg xuyeân vôùi ruûi ro tyû giaù bôûi vì neáu
USD leân giaù so vôùi VND thì chi phí saûn xuaát gia taêng töông ñoái so vôùi doanh thu.
Chaúng haïn neáu tröôùc ñaây tyû giaù USD/VND = 15.000, haøng naêm chi phí nguyeân lieäu
nhaäp khaåu nguyeân lieäu cuûa Unilever laø 1 trieäu USD, töông ñöông vôùi 15 tyû VND. Baây
giôø tyû giaù USD/VND = 15.350 thì chi phí nhaäp khaåu nguyeân lieäu quy ra VND laø 15,35
tyû VND, taêng leân 350 ñoàng moãi USD nhaäp khaåu. Ñieàu naøy khieán cho chi phí saûn xuaát
taêng theâm 350 trieäu ñoàng. Söï gia taêng naøy trong chöøng möïc naøo ñoù laøm cho lôïi nhuaän
giaûm ñi nhöng nghieâm troïng hôn coù theå laøm ñaûo loän keát quaû kinh doanh.
Beân caïnh aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nhö vöøa phaân tích, ruûi ro
tyû giaù cuõng coù theå aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö giaùn tieáp, töùc laø ñaàu tö treân thò
tröôøng taøi chính. Chaúng haïn moät nhaø ñaàu tö Hongkong vöøa ruùt voán ñaàu tö 500.000
USD khoûi thò tröôøng Myõ do laõi suaát USD giaûm vaø tình hình kinh teá Myõ khoâng maáy
khaû quan. Giaû söû baây giôø do höôûng öùng lôøi keâu goïi vaø khuyeán khích ñaàu tö cuûa Chính
Nguyeãn Minh Kieàu 1 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
phuû Vieät Nam, nhaø ñaàu tö muoán ñaàu tö mua coå phieáu SAM. Giaù thò tröôøng cuûa SAM
hieän taïi laø 30.000VND/coå phieáu trong khi tyû giaù USD/VND = 15.400. Nhö vaäy, vôùi
500 nghìn USD nhaø ñaàu tö coù theå mua ñöôïc (500.000 x 15.400)/30.000 = 256.666 coå
phieáu. Giaû söû moät naêm sau nhaø ñaàu tö vì lyù do naøo ñoù muoán baùn coå phieáu SAM ñeå ruùt
voán veà ñaàu tö nôi khaùc. Luùc naøy giaù coå phieáu SAM taêng ñeán 31.000 VND/coå phieáu
trong khi giaù USD cuõng taêng so vôùi VND leân ñeán 16.000 VND/USD. Soá USD nhaø ñaàu
tö ruùt veà baây giôø seõ laø (256.666 x 31.000)/16.000 = 496.000USD thaáp hôn voán ñaàu tö
ban ñaàu 4000USD maëc duø giaù coå phieáu taêng SAM taêng 1000VND! Trong tröôøng hôïp
naøy nhaø ñaàu tö toån thaát 4000USD (giaû söû boû qua coå töùc nhaø ñaàu tö nhaän ñöôïc sau moät
naêm). Söï toån thaát naøy do bieán ñoäng tyû giaù gaây ra vì giaù coå phieáu SAM taêng 1000 ñoàng
khoâng ñuû buø ñaép söï maát giaù cuûa VND. Lieäu söï maát giaù cuûa VND coù thu huùt ñöôïc voán
ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø laøm cho thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam soâi ñoäng hôn khoâng?
1.2 Ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu
Coù theå noùi ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu laø loaïi ruûi ro tyû giaù thöôøng
xuyeân gaëp phaûi vaø ñaùng lo ngaïi nhaát ñoái vôùi caùc coâng ty coù hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu
maïnh. Söï thay ñoåi tyû giaù ngoaïi teä so vôùi noäi teä laøm thay ñoåi giaù trò kyø voïng cuûa caùc
khoaûn thu hoaëc chi ngoaïi teä trong töông lai khieán cho hieäu quaû hoaït ñoäng xuaát nhaäp
khaåu bò aûnh höôûng ñaùng keå vaø nghieâm troïng hôn coù theå laøm ñaûo loän keát quaû kinh
doanh. Ñeå deã daøng hình dung, chuùng ta phaân tích taùc ñoäng cuûa ruûi ro tyû giaù moät caùch
rieâng bieät ñoái vôùi töøng loaïi hôïp ñoàng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu.
1.2.1 Ruûi ro tyû giaù ñoái vôùi hôïp ñoàng xuaát khaåu
Giaû söû ngaøy 18/11/2002 coâng ty Sagonimex ñang thöông löôïng kyù keát hôïp ñoàng xuaát
khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 18/05/2003 töùc
laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông löôïng hôïp ñoàng, tyû giaù
USD/VND = 15.381 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh toaùn (18/05/2003) chöa bieát.
Söï khoâng chaéc chaén cuûa tyû giaù USD/VND vaøo thôøi ñieåm thanh toaùn khieán cho hôïp
ñoàng xuaát khaåu cuûa Sagonimex chöùa ñöïng ruûi ro tyû giaù. Neáu ñeán haïn thanh toaùn,
USD tieáp tuïc leân giaù so vôùi VND thì beân caïnh lôïi nhuaän do hoaït ñoäng xuaát khaåu ñem
laïi coâng ty coøn kieám theâm ñöôïc khoaûn lôïi nhuaän taêng theâm do USD leân giaù so vôùi
VND. Ngöôïc laïi, neáu ñeán haïn thanh toaùn USD xuoáng giaù so vôùi VND thì doanh thu
kyø voïng baèng VND cuûa hôïp ñoàng xuaát khaåu treân giaûm ñi. Söï suït giaûm naøy laøm cho lôïi
nhuaän kyø voïng töø hôïp ñoàng xuaát khaåu giaûm ñi thaäm chí khieán cho hôïp ñoàng trôû neân
loã neáu nhö söï suït giaù USD nghieâm troïng hôn. Chaúng haïn, vaøo ngaøy thanh toaùn neáu
USD/VND = 15.281 thì cöù moãi USD xuaát khaåu coâng ty toån thaát 100VND do USD
xuoáng giaù. Toaøn boä hôïp ñoàng trò giaù 200.000USD, coâng ty bò thieät haïi 100 x 200.000 =
2 trieäu VND. Söï thieät haïi naøy khoâng lôùn laém trong phaïm vi moät hôïp ñoàng, nhöng neáu
Nguyeãn Minh Kieàu 2 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
tính chung trong toaøn boä hoaït ñoäng xuaát khaåu, coâng ty coù ñeán haøng traêm hôïp ñoàng
nhö vaäy, thieät haïi seõ lôùn ñaùng keå.
1.2.2 Ruûi ro tyû giaù ñoái vôùi hôïp ñoàng nhaäp khaåu
Giaû söû ngaøy 18/11/2002 coâng ty Cholonimex ñang thöông löôïng kyù keát hôïp ñoàng nhaäp
khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 18/05/2003 töùc
laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông löôïng hôïp ñoàng, tyû giaù
USD/VND = 15.381 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh toaùn (18/05/2003) chöa bieát.
Söï khoâng chaéc chaén cuûa tyû giaù USD/VND vaøo thôøi ñieåm thanh toaùn khieán cho hôïp
ñoàng nhaäp khaåu cuûa Cholonimex chöùa ñöïng ruûi ro tyû giaù. Neáu ñeán haïn thanh toaùn,
USD xuoáng giaù so vôùi VND thì beân caïnh lôïi nhuaän do hoaït ñoäng nhaäp khaåu ñem laïi
coâng ty coøn kieám theâm ñöôïc khoaûn lôïi nhuaän taêng theâm do USD xuoáng giaù so vôùi
VND laøm cho chi phí nhaäp khaåu giaûm töông ñoái. Ngöôïc laïi, neáu ñeán haïn thanh toaùn
USD leân giaù so vôùi VND thì chi phí nhaäp khaåu kyø voïng baèng VND cuûa hôïp ñoàng
nhaäp khaåu treân taêng leân. Söï gia taêng chi phí naøy laøm cho lôïi nhuaän kyø voïng töø hôïp
ñoàng nhaäp khaåu giaûm ñi thaäm chí khieán cho hôïp ñoàng trôû neân loã neáu nhö söï leân giaù
USD nghieâm troïng hôn. Chaúng haïn, vaøo ngaøy thanh toaùn neáu USD/VND = 15.481 thì
cöù moãi USD nhaäp khaåu laøm cho chi phí gia taêng 100VND so tyû giaù luùc thöông löôïng
hôïp ñoàng. Toaøn boä hôïp ñoàng trò giaù 200.000USD, coâng ty bò thieät haïi 100 x 200.000 =
2 trieäu VND. Söï thieät haïi naøy khoâng lôùn laém trong phaïm vi moät hôïp ñoàng, nhöng neáu
tính chung trong toaøn boä hoaït ñoäng nhaäp khaåu, coâng ty coù ñeán haøng traêm hôïp ñoàng
nhö vaäy hoaëc hôïp ñoàng coù giaù trò lôùn hôn, thieät haïi seõ lôùn ñaùng keå.
1.3 Ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng tín duïng
Beân caïnh ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng ñaàu tö vaø xuaát nhaäp khaåu nhö vöøa phaân tích
treân ñaây, hoaït ñoäng tín duïng cuõng chöùa ñöïng ruûi ro tyû giaù raát lôùn. Ñieàu naøy ñaëc bieät
theå hieän roõ trong hoaït ñoäng tín duïng baèng ngoaïi teä cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi.
Ñöùng treân giaùc ñoä doanh nghieäp, khaùch haøng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi, vieäc vay
voán baèng ngoaïi teä cuõng bò aûnh höôûng bôûi ruûi ro tyû giaù. Chaúng haïn, hieän nay Ngaân
haøng Döï Tröõ Lieân Bang Myõ ñaõ haï laõi suaát xuoáng möùc thaáp nhaát chæ coøn 1,25%/naêm.
Ñaây laø cô hoäi hieám coù cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam coù theå vay voán ngoaïi teä vôùi chi
phí reû. Tuy nhieân, neáu vay USD trong thôøi gian töông ñoái daøi vôùi soá löôïng lôùn, doanh
nghieäp caàn löu yù taùc ñoäng cuûa yeáu toá ruûi ro tyû giaù.
Ví duï coâng ty Giadimex ñang thöông löôïng xin vay voán taøi trôï xuaát khaåu cuûa
HSBC soá tieàn 3 trieäu USD ñeå thu mua vaø cheá bieán haøng xuaát khaåu. Hieän taïi do laõi
suaát USD treân thò tröôøng giaûm neân HSBC ñoàng yù cho Giadimex vay vôùi laõi suaát
3%/naêm trong thôøi haïn 6 thaùng. Hieän taïi tyû giaù USD/VND = 15.381. Saùu thaùng sau
khi nôï ñaùo haïn, tyû giaù USD/VND laø bao nhieâu coâng ty chöa bieát, do ñoù, coâng ty ñoái
maët vôùi ruûi ro tyû giaù neáu kyù keát hôïp ñoàng vay voán naøy. Coâng ty öôùc tính, saùu thaùng
Nguyeãn Minh Kieàu 3 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
sau phaûi traû nôï caû goác vaø laõi laø 3(1+ 0,03 x 6/12) = 3,045 trieäu USD. Vôùi tyû giaù hieän
taïi coâng ty phaûi boû ra 3,045 x 15.381 = 46.835,145 trieäu VND traû nôï vaø laõi. Nhöng
neáu saùu thaùng sau tyû giaù USD/VND = 15.481 thì cöù moãi USD phaûi traû coâng ty phaûi boû
theâm 100VND, toång chi phí traû nôï vaø laõi seõ leân ñeán 3,045 x 15481 = 47.139,645 trieäu
VND, taêng 47.139,645 - 46.835,145 = 304,5 trieäu VND so vôùi öôùc tính.
Toùm laïi, trong baát kyø hoaït ñoäng naøo cuûa doanh nghieäp coù lieân quan ñeán ngoaïi
teä khieán cho ngaân löu thu vaø chi phaùt sinh khoâng cuøng moät loaïi tieàn ñeàu chöùa ñöïng
ruûi ro tyû giaù. Ruûi ro naøy nhieàu hay ít, ñaùng keå hay khoâng tuøy thuoäc vaøo (1) möùc ñoä
bieán ñoäng tyû giaù lôùn hay nhoû, (2) trò giaù hôïp ñoàng hay trò giaù caùc khoaûn thu chi lôùn
hay nhoû.
2. Caùc phöông phaùp töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù trong hoaït ñoäng xuaát nhaäp
khaåu
Nhö treân ñaõ phaân tích, ruûi ro tyû giaù tuøy theo möùc ñoä nghieâm troïng hay khoâng coù theå
daãn ñeán suït giaûm lôïi nhuaän kyø voïng hoaëc laøm ñaûo loän keát quaû kinh doanh cuûa coâng
ty. Nhieäm vuï cuûa ban giaùm ñoác, ñaëc bieät laø giaùm ñoác taøi chính, laø phaûi phaân tích möùc
ñoä aûnh höôûng cuûa ruûi ro tyû giaù vaø ñeà ra caùch thöùc töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù moät caùch
phuø hôïp. Duø raèng ruûi ro tyû giaù coù theå phaùt sinh trong nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau,
nhöng söï taùc ñoäng vaø caùch thöùc phoøng ngöøa coù theå töông töï nhau. Do vaäy, trong phaïm
vi baøy naøy chuùng ta laáy hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu laøm ñieån hình trong vieäc thieát keá
chieán löôïc phoøng traùnh ruûi ro tyû giaù.
Trong tröôøng hôïp coâng ty Sagonimex vaø coâng ty Colonimex nhö vöøa phaân tích
treân ñaây roõ raøng khi thöông löôïng caùc hôïp ñoäng xuaát hoaëc nhaäp khaåu coâng ty ñoái maët
vôùi ruûi ro tyû giaù. Vaán ñeà ñaët ra vôùi ban giaùm ñoác coâng ty vaø giaùm ñoác taøi chính laø: (1)
Coù quyeát ñònh ngöøa ruûi ro tyû giaù hay khoâng? (2) Neáu coù, ngöøa baèng caùch naøo?
Ñoái vôùi quyeát ñònh thöù nhaát, coù ngöøa ruûi ro tyû giaù hay khoâng, khoâng phaûi laø
quyeát ñònh deã daøng traû lôøi. Vôùi Sagonimex, laø coâng ty coù hôïp ñoàng xuaát khaåu 6 thaùng
sau seõ ñeán haïn thanh toaùn, neáu khoâng ngöøa thì 6 thaùng sau neáu USD xuoáng giaù coâng
ty seõ bò thieät haïi, coøn neáu ngöøa ruûi ro tyû giaù baèng caùch baùn USD theo hôïp ñoàng kyø
haïn thì 6 thaùng sau neáu USD leân giaù coâng ty seõ bò toån thaát. Chuyeän 6 thaùng sau
USD seõ leân giaù hay xuoáng giaù khoâng ai bieát tröôùc ñöôïc. Ñeå coù theå traû lôøi ñöôïc caâu hoûi
thöù nhaát, Sagonimex neân:
• Thöù nhaát, phaân tích bieán ñoäng tyû giaù USD/VND trong voøng saùu thaùng tôùi seõ
nhö theá naøo? Töø ñoù döï baùo xaùc suaát USD seõ leân giaù laø bao nhieâu phaàn traêm,
bao nhieâu phaàn traêm khaû naêng USD seõ khoâng leân giaù so vôùi VND.
• Thöù hai, xem xeùt möùc ñoä aûnh höôûng vaø khaû naêng chòu ñöïng veà taøi chính cuûa
coâng ty neáu khoâng ngöøa ruûi ro tyû giaù.
• Cuoái cuøng, xem xeùt thaùi ñoä cuûa ban giaùm ñoác ñoái vôùi ruûi ro.
Nguyeãn Minh Kieàu 4 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
Döïa treân cô sôû 3 söï phaân tích naøy, ban giaùm ñoác seõ ra quyeát ñònh thöù nhaát laø coù ngöøa
ruûi ro hay khoâng. Noùi chung, vôùi nhöõng ngöôøi ngaïi ruûi ro khi ñöùng tröôùc nhöõng hôïp
ñoàng nhö vaäy hoï seõ ra quyeát ñònh phoøng ngöøa ruûi ro duø bieát raèng quyeát ñònh nhö theá
coù theå bò thieät hai neáu nhö USD leân giaù. Trong tình huoáng nhö vaäy, hoï xem söï thieät
hai (neáu coù) nhö laø chi phi baûo hieåm caàn chi ra ñeå mua laáy moät söï yeân taâm bôûi vì lôïi
nhuaän maø hoï kyø voïng laø lôïi nhuaän sinh ra töø hoaït ñoäng xuaát khaåu chöù khoâng phaûi lôïi
nhuaän sinh ra töø söï bieán ñoäng tyû giaù.
Ñoái vôùi quyeát ñònh thöù hai, ngöøa baèng caùch naøo, tuøy theo ñieàu kieän vaø khaû
naêng thöïc hieän coâng ty coù theå löïa choïn moät trong nhöõng phöông phaùp seõ trình baøy
chi tieát döôùi ñaây.
2.1 Söû duïng hôïp ñoàng xuaát nhaäp khaåu song haønh
Ñaây laø phöông phaùp töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù ñôn giaûn baèng caùch tieán haønh song
haønh cuøng moät luùc caû hai hôïp ñoàng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu coù giaù trò vaø thôøi haïn
töông ñöông nhau. Baèng caùch naøy, neáu USD leân giaù so vôùi VND thì coâng ty seõ söû
duïng phaàn laõi do bieán ñoäng tyû giaù töø hôïp ñoàng xuaát khaåu ñeå buø ñaép phaàn toån thaát do
bieán ñoäng tyû giaù cuûa hôïp ñoäng nhaäp khaåu. Ngöôïc laïi, neáu USD giaûm giaù so vôùi VND
thì coâng ty seõ söû duïng phaàn lôïi do bieán ñoäng tyû giaù töø hôïp ñoàng nhaäp khaåu ñeå buø ñaép
thieät haïi do bieán ñoäng tyû giaù cuûa hôïp ñoàng xuaát khaåu. Keát quaû laø duø USD leân giaù hay
xuoáng giaù ruûi ro tyû giaù luoân ñöôïc trung hoøa.
Caùch naøy ñôn giaûn, höõu hieäu, deã thöïc hieän vaø ít toán keùm neáu nhö coâng ty coù
theå hoaït ñoäng ña daïng hoaù caû xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu. Tuy nhieân, vaán ñeà cuûa phöông
phaùp naøy laø khaû naêng coù theå kieám ñöôïc cuøng moät luùc caû hai hôïp ñoàng coù thôøi haïn vaø
giaù trò töông ñöông nhau hay khoâng.
2.2 Söû duïng quyõ döï phoøng ruûi ro tyû giaù
Neáu coâng ty khoâng theå kieám ñöôïc cuøng moät luùc caû hai hôïp ñoàng xuaát khaåu vaø nhaäp
khaåu coù thôøi haïn vaø giaù trò töông ñöông nhau, coâng ty coù theå söû duïng quyõ döï phoøng ñeå
traùnh ruûi ro tyû giaù. Theo phöông phaùp naøy, khi naøo kieám ñöôïc phaàn lôïi nhuaän doâi
theâm do bieán ñoäng tyû giaù thuaän lôïi coâng ty seõ trích phaàn lôïi nhuaän naøy laäp ra quyõ döï
phoøng buø ñaép ruûi ro tyû giaù. Khi naøo tyû giaù bieán ñoäng baát lôïi khieán coâng ty bò toån thaát,
coâng ty söû duïng quyõ naøy ñeå buø ñaép.
Caùch naøy cuõng khaù ñôn giaûn vaø chaúng toán keùm chi phí khi thöïc hieän. Vaán ñeà
laø thuû tuïc keá toaùn vaø coâng taùc quaûn lyù quyõ döï phoøng sao cho quyõ naøy khoâng bi laïm
duïng vaøo vieäc khaùc.
Nguyeãn Minh Kieàu 5 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
2.3 Söû duïng hôïp ñoàng kyø haïn
Hôïp ñoàng kyø haïn, nhö ñaõ trình baøy trong baøi 16, laø moät coâng cuï coù theå giuùp coâng ty
traùnh ñöôïc ruûi ro tyû giaù nhôø tyû giaù mua hoaëc baùn trong hôïp ñoàng naøy ñöôïc xaùc ñònh
tröôùc vaø coá ñònh. Ñeå minh hoaï vieäc söû duïng hôïp ñoàng kyø haïn töï baûo hieåm ruûi ro tyû
giaù, chuùng ta laàn löôït xem xeùt hai hôïp ñoàng xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu rieâng bieät.
Ñoái vôùi hôïp ñoàng xuaát khaåu seõ ñeán haïn thanh toaùn sau moät thôøi haïn nhaát
ñònh ruûi ro tyû giaù phaùt sinh neáu nhö ngoaïi teä (USD) xuoáng giaù so vôùi noäi teä (VND).
Nhaèm traùnh ruûi ro, coâng ty seõ lieân heä vôùi ngaân haøng thöông maïi ñeå thoaû thuaän baùn
ngoaïi teä kyø haïn vôùi thôøi haïn töông ñöông thôøi haïn cuûa hôïp ñoàng xuaát khaåu. Baèng
caùch naøy, ngaân haøng thöông maïi seõ thoaû thuaän vôùi coâng ty tyû giaù mua kyø haïn coá ñònh
bieát tröôùc. Vôùi tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc, coâng ty chaéc chaén doanh thu xuaát khaåu quy
ra VND laø bao nhieâu khi ñeán haïn, baát chaáp söï bieán ñoäng tyû giaù giao ngay treân thò
tröôøng luùc ñoù laø bao nhieâu.
Ví duï ngaøy 18/11/2002 coâng ty Sagonimex ñang thöông löôïng kyù keát hôïp ñoàng
xuaát khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 18/05/2003
töùc laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông löôïng hôïp ñoàng, tyû
giaù USD/VND = 15.381 – 83 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh toaùn (18/05/2003)
chöa bieát. Ñeå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù, coâng ty lieân heä vôùi ngaân haøng Eximbank ñeå
baùn 200.000USD kyø haïn 6 thaùng. Sau khi tham khaûo tyû giaù giao ngay ôû thôøi ñieåm
hieän taïi vaø laõi suaát kyø haïn 6 thaùng1 cuûa USD laø 3 – 3,5 vaø VND laø 0,60 – 0,75 treân
thò tröôøng tieàn teä TP.HCM, Eximbank chaøo tyû giaù mua kyø haïn 6 thaùng cho
Sagonimex nhö sau:
S m [LSTG (VND ) − LSCV ( NT )]n 15381[(0,6)(12) − 3,5]180
Fm = S m + = 15381 +
36000 36000
= 15666
Vôùi tyû giaù naøy Sagonimex bieát chaéc sau saùu thaùng doanh thu xuaát khaåu mình seõ thu
veà laø 200.000 x 15666 = 3.133.200.000VND baát chaáp tyû giaù giao ngay treân thò tröôøng
luùc ñeán haïn thanh toaùn laø bao nhieâu ñi nöõa.
Ñoái vôùi hôïp ñoàng nhaäp khaåu seõ ñeán haïn thanh toaùn sau moät thôøi haïn nhaát
ñònh ruûi ro tyû giaù phaùt sinh neáu nhö ngoaïi teä (USD) leân giaù so vôùi noäi teä (VND).
Nhaèm traùnh ruûi ro, coâng ty seõ lieân heä vôùi ngaân haøng thöông maïi thoaû thuaän mua
ngoaïi teä kyø haïn vôùi thôøi haïn töông ñöông thôøi haïn cuûa hôïp ñoàng nhaäp khaåu. Baèng
caùch naøy, ngaân haøng thöông maïi seõ thoaû thuaän vôùi coâng ty tyû giaù baùn kyø haïn coá ñònh
bieát tröôùc. Vôùi tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc, coâng ty chaéc chaén chi phí nhaäp khaåu quy ra
1
Laõi suaát tieàn göûi USD laø 3 trong khi laõi suaát cho vay USD laø 3,5%/naêm. Laõi suaát tieàn göûi VND laø 0,60
trong khi laõi suaát cho vay VND laø 0,75%/thaùng.
Nguyeãn Minh Kieàu 6 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
VND laø bao nhieâu khi ñeán haïn, baát chaáp söï bieán ñoäng tyû giaù giao ngay treân thò
tröôøng luùc ñoù laø bao nhieâu.
Ví duï ngaøy 18/11/2002 coâng ty Cholonimex ñang thöông löôïng kyù keát hôïp ñoàng
nhaäp khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 18/05/2003
töùc laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông löôïng hôïp ñoàng, tyû
giaù USD/VND = 15.381 – 83 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh toaùn (18/05/2003)
chöa bieát. Ñeå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù, coâng ty lieân heä vôùi ngaân haøng Eximbank ñeå
mua 200.000USD kyø haïn 6 thaùng. Sau khi tham khaûo tyû giaù giao ngay ôû thôøi ñieåm
hieän taïi vaø laõi suaát kyø haïn 6 thaùng2 cuûa USD laø 3 – 3,5 vaø VND laø 0,60 – 0,75 treân
thò tröôøng tieàn teä TP.HCM, Eximbank chaøo tyû giaù baùn kyø haïn 6 thaùng cho
Cholonimex nhö sau:
S b [LSCV (VND ) − LSTG ( NT )]n 15383[(0,75)(12) − 3)]180
Fb = S b + = 15383 +
36000 36000
= 15844
Vôùi tyû giaù naøy Cholonimex bieát chaéc saùu thaùng sau chi phí nhaäp khaåu seõ chi ra laø
200.000 x 15844 = 3.168.800.000VND baát chaáp tyû giaù giao ngay treân thò tröôøng luùc
ñeán haïn thanh toaùn laø bao nhieâu ñi nöõa.
2.4 Söû duïng hôïp ñoàng hoaùn ñoåi
Hôïp ñoàng hoaùn ñoåi nhö ñaõ trình baøy trong baøi 16 laø daïng hôïp ñoàng keát hôïp giöõa hôïp
ñoàng giao ngay vaø hôïp ñoàng kyø haïn giöõa hai thôøi ñieåm thoaû thuaän vaø ñaùo haïn. Do
vaäy, neáu hôïp ñoàng kyø haïn coù theå söû duïng nhö moät coâng cuï ngöøa ruûi ro tyû giaù thì hôïp
ñoàng hoaùn ñoåi cuõng coù theå söû duïng ñöôïc nhö laø moät coâng cuï ngöøa ruûi ro tyû giaù. Caùch
thöùc vaän duïng vaø thöïc hieän cuõng töông töï nhö trong tröôøng hôïp söû duïng hôïp ñoàng kyø
haïn vöøa trình baøy.
2.5 Söû duïng hôïp ñoàng töông lai
Hôïp ñoàng töông lai hay hôïp ñoàng giao sau treân thò tröôøng ngoaïi hoái cuõng coù theå söû
duïng nhö moät coâng cuï ngöøa ruûi ro tyû giaù. Chaúng haïn trong tröôøng hôïp cuûa coâng ty
Sagonimex vöøa phaân tích treân ñaây, coâng ty coù theå traùnh ruûi ro baèng caùch baùn hôïp
ñoàng giao sau, seõ ñeán haïn thanh toaùn sau 6 thaùng nöõa. Do tyû giaù treân thò tröôøng giao
sau vaø tyû giaù treân thò tröôøng giao ngay coù moái töông quan cuøng chieàu chaët cheõ vôùi
nhau neân neáu sau 6 thaùng giaù USD giaûm so vôùi VND thì Sagonimex seõ coù lôïi töø vieäc
baùn hôïp ñoàng giao sau, trong khi thieät haïi töø khoaûn phaûi thu cuûa hôïp ñoàng xuaát khaåu
2
Laõi suaát tieàn göûi USD laø 3 trong khi laõi suaát cho vay USD laø 3,5%/naêm. Laõi suaát tieàn göûi VND laø 0,60
trong khi laõi suaát cho vay VND laø 0,75%/thaùng.
Nguyeãn Minh Kieàu 7 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
vaø ngöôïc laïi. Baèng caùch laáy lôïi töø hôïp ñoàng naøy buø ñaép cho thieät haïi cuûa hôïp ñoàng
kia, Sagonimex coù theå töï baûo hieåm ñöôïc ruûi ro tyû giaù.
Ngöôïc laïi vôùi Sagonimex, Cholonimex coù theå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù baèng
caùch mua hôïp ñoàng giao sau. Do tyû giaù treân thò tröôøng giao sau vaø tyû giaù treân thò
tröôøng giao ngay coù moái töông quan cuøng chieàu chaët cheõ vôùi nhau neân neáu sau 6
thaùng USD leân giaù so vôùi VND thì Cholonimex seõ coù lôïi töø vieäc mua hôïp ñoàng giao
sau trong khi thieät haïi töø khoaûn phaûi traû cuûa hôïp ñoàng nhaäp khaåu vaø ngöôïc laïi. Baèng
caùch laáy lôïi töø hôïp ñoàng naøy buø ñaép cho thieät haïi cuûa hôïp ñoàng kia, Cholonimex cuõng
coù theå töï baûo hieåm ñöôïc ruûi ro tyû giaù.
2.6 Söû duïng hôïp ñoàng quyeàn choïn
Veà cô baûn coù hai loaïi hôïp ñoàng quyeàn choïn (options) treân thò tröôøng ngoaïi hoái: quyeàn
choïn mua (call option) vaø hôïp ñoàng quyeàn choïn baùn (put option).
Quyeàn choïn mua laø moät taøi saûn taøi chính cho pheùp ngöôøi mua noù coù quyeàn,
nhöng khoâng baét buoäc, ñöôïc mua moät soá löôïng ngoaïi teä theo tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc
trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. Quyeàn choïn baùn laø moät taøi saûn taøi chính cho pheùp
ngöôøi mua noù coù quyeàn, nhöng khoâng baét buoäc, ñöôïc baùn moät soá löôïng ngoaïi teä theo
tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc trong moät thôøi haïn nhaát ñònh.
Tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc goïi laø tyû giaù thöïc hieän, töùc laø tyû giaù seõ ñöôïc aùp duïng
neáu ngöôøi mua quyeàn choïn thöïc hieän quyeàn cuûa hoï. Thôøi haïn nhaát ñònh tính töø luùc
mua quyeàn choïn cho ñeán khi quyeàn choïn heát haïn goïi laø thôøi haïn cuûa quyeàn choïn. Ñeå
coù quyeàn choïn ngöôøi ta phaûi mua. Soá tieàn ngöôøi mua phaûi boû ra ñeå coù ñöôïc quyeàn choïn
goïi laø chi phí mua quyeàn choïn.
Hôïp ñoàng quyeàn choïn treân thò tröôøng ngoaïi hoái cuõng coù theå söû duïng nhö moät
coâng cuï ngöøa ruûi ro tyû giaù. Trong tröôøng hôïp cuûa coâng ty Sagonimex, ñang thöông
löôïng hôïp ñoàng xuaát khaåu traû chaäm, ñeå traùnh ruûi ro tyû giaù coâng ty coù theå mua quyeàn
choïn baùn trò giaù 200.000USD vôùi thôøi haïn 6 thaùng. Ngöôøi baùn quyeàn choïn seõ chaøo cho
coâng ty tyû giaù thöïc hieän, ví duï USD/VND = 15420. Trong suoát thôøi haïn cuûa quyeàn
choïn coâng ty coù quyeàn baùn 200.000USD cho ngöôøi baùn quyeàn choïn ôû tyû giaù coá ñònh
bieát tröôùc laø USD/VND = 15420. Khi hôïp ñoàng xuaát khaåu ñeán haïn thanh toaùn,
Sagonimex thu veà ñöôïc 200.000USD, soá ngoaïi teä naøy coâng ty coù quyeàn baùn theo tyû giaù
USD/VND = 15420 baát chaáp tyû giaù treân thò tröôøng laø bao nhieâu.
Trong tröôøng hôïp coâng ty Cholonimex, ñeå traùnh ruûi ro coâng ty coù theå mua
quyeàn choïn mua trò giaù 200.000USD vôùi thôøi haïn 6 thaùng. Ngöôøi baùn quyeàn seõ chaøo
cho coâng ty tyû giaù, ví duï USD/VND = 15420. Trong suoát thôøi haïn cuûa quyeàn choïn coâng
ty coù quyeàn mua 200.000USD töø ngöôøi baùn quyeàn choïn ôû tyû giaù coá ñònh bieát tröôùc laø
USD/VND = 15420. Khi hôïp ñoàng nhaäp khaåu ñeán haïn thanh toaùn, Cholonimex ñöôïc
mua 200.000USD theo tyû giaù bieát tröôùc laø USD/VND = 15420. Soá ngoaïi teä naøy coâng ty
coù duøng ñeå thanh toaùn hôïp ñoàng nhaäp khaåu vaø coá ñònh chi phí nhaäp khaåu quy ra
Nguyeãn Minh Kieàu 8 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
VND baát chaáp tyû giaù giao ngay treân thò tröôøng luùc hôïp ñoàng nhaäp khaåu ñeán haïn laø
bao nhieâu.
2.7 Söû duïng thò tröôøng tieàn teä
Söû duïng thò tröôøng tieàn teä ñeå töï baûo hieåm ruûi ro tyû giaù laø caùch thöùc vaän duïng keát hôïp
caùc giao dòch mua baùn ngoaïi teä treân thò tröôøng ngoaïi hoái vôùi caùc giao dòch vay vaø cho
cho vay treân thò tröôøng tieàn teä ñeå coá ñònh caùc khoaûn phaûi thu hoaëc phaûi traû sao cho
chuùng khoûi leä thuoäc vaøo söï bieán ñoäng tyû giaù. Ñeå minh hoïa caùch thöùc söû duïng thò
tröôøng tieàn teä nhö moät coâng cuï ngöøa ruûi ro tyû giaù, chuùng ta laàn löôït xem xeùt tröôøng
hôïp cuûa Sagonimex vaø Cholonimex.
Ngaøy 18/11/2002 coâng ty Sagonimex ñang thöông löôïng kyù keát hôïp ñoàng xuaát
khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo ngaøy 18/05/2003 töùc
laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông löôïng hôïp ñoàng, tyû giaù
USD/VND = 15.381 - 83 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh toaùn (18/05/2003) chöa
bieát, do ñoù, hôïp ñoàng xuaát khaåu naøy chòu aûnh höôûng cuûa ruûi ro tyû giaù. Ñeå traùnh ruûi ro
tyû giaù Sagonimex quyeát ñònh söû duïng keát hôïp caùc giao dòch treân thò tröôøng tieàn teä.
Muoán vaäy Sagonimex tìm hieåu theâm laõi suaát treân thò tröôøng vaø ñöôïc bieát laõi suaát kyø
haïn 6 thaùng3 cuûa USD laø 3 – 3,5 vaø VND laø 0,60 – 0,75 treân thò tröôøng tieàn teä
TP.HCM. Sagonimex sôï raèng saùu thang sau USD xuoáng giaù neân quyeát ñònh baùn USD
ngay baây giôø. Nhöng baây giôø hôïp ñoàng xuaát khaåu chöa ñeán haïn thanh toaùn neân chöa
coù USD ñeå baùn, do ñoù, Sagonimex tieán haønh vay USD roài ñem baùn ra thò tröôøng. Caùc
giao dòch coù theå toùm taét nhö sau:
Ngaøy 18/11/2002:
• Vay USD trong thôøi haïn 6 thaùng: Soá tieàn vay baèng PV(200.000) = 200.000/(1+
0,035 x 6/12) = 196.560USD
• Baùn 196.560USD vöøa vay ñöôïc 196.560 x 15381 = 3.023.289.360VND
• Ñaây chính laø doanh thu xuaát khaåu quy ra VND cuûa coâng ty. Coâng ty coù theå söû
duïng cho muïc ñích kinh doanh sinh lôïi hoaëc ít nhaát göûi ngaân haøng laáy laõi suaát
toái thieåu 0,60%/thaùng.
Ngaøy ñaùo haïn 18/05/2003:
Maëc duø ngaøy ñaùo haïn baây giôø chöa xaûy ra nhöng coâng ty coù theå bieát chaéc tröôùc ñöôïc
vaøo ngaøy naøy coâng ty seõ:
3
Laõi suaát tieàn göûi USD laø 3 trong khi laõi suaát cho vay USD laø 3,5%/naêm. Laõi suaát tieàn göûi VND laø 0,60
trong khi laõi suaát cho vay VND laø 0,75%/thaùng.
Nguyeãn Minh Kieàu 9 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
• Thu nôï töø hôïp ñoàng xuaát khaåu 200.000USD (ngöôøi nhaäp môû L/C qua ngaân
haøng coù uy tín).
• Söû duïng soá USD naøy thanh toaùn nôï vay caû goác vaø laõi luùc ñaùo haïn: 196.560(1+
0,035 x 6/12) = 200.000USD
• Thu nôï soá VND töø hoaït ñoäng ñaàu tö hoaëc göûi ngaân haøng caû goác vaø laõi laø
3.023.289.360(1 + 0,006 x 6) = 3.132.127.777VND.
Nhö vaäy baèng caùc giao dòch vay muôïn vaø mua baùn treân thò tröôøng tieàn teä vaø thò
tröôøng ngoaïi hoái, Sagonimex bieát chaéc ñöôïc mình seõ thu ñöôïc bao nhieâu VND töø hôïp
ñoàng xuaát khaåu, do ñoù traùnh ñöôïc ruûi ro bieán ñoäng cuûa tyû giaù.
Ñoái vôùi coâng ty Cholonimex, ngaøy 18/11/2002 coâng ty ñang thöông löôïng kyù
keát hôïp ñoàng nhaäp khaåu trò giaù 200.000USD. Hôïp ñoàng seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo
ngaøy 18/05/2003 töùc laø saùu thaùng sau keå töø ngaøy kyù hôïp ñoàng. ÔÛ thôøi ñieåm thöông
löôïng hôïp ñoàng, tyû giaù USD/VND = 15.381 - 83 trong khi tyû giaù ôû thôøi ñieåm thanh
toaùn (18/05/2003) chöa bieát, do ñoù, hôïp ñoàng nhaäp khaåu naøy chòu aûnh höôûng cuûa ruûi ro
tyû giaù. Ñeå traùnh ruûi ro tyû giaù Cholonimex quyeát ñònh söû duïng keát hôïp caùc giao dòch
treân thò tröôøng tieàn teä. Muoán vaäy Cholonimex tìm hieåu theâm laõi suaát treân thò tröôøng
vaø ñöôïc bieát laõi suaát kyø haïn 6 thaùng4 cuûa USD laø 3 – 3,5 vaø VND laø 0,60 – 0,75 treân
thò tröôøng tieàn teä TP.HCM. Cholonimex sôï raèng saùu thaùng sau USD leân giaù neân quyeát
ñònh mua USD ngay baây giôø. Nhöng baây giôø giaû söû coâng ty chöa coù VND ñeå mua USD,
do ñoù, Cholonimex tieán haønh vay VND roài söû duïng tieàn vay ñöôïc ñeå mua USD. Caùc
giao dòch coù theå toùm taét nhö sau:
Ngaøy 18/11/2002:
• Vay VND trong thôøi haïn 6 thaùng: Soá tieàn vay baèng PV(200.000) x 15383 =
[200.000/ (1 + 0,03 x 6/12)]x 15383 = 197.044 x 15383 = 3.031.127.852VND
• Söû duïng soá VND vöøa vay mua ñöôïc 3.031.127.852/15383 = 197.044USD.
• Soá USD naøy duøng ñeå chuaån bò thanh toaùn hôïp ñoàng nhaäp khaåu. Do vieäc thanh
toaùn chöa ñeán haïn neân coâng ty coù theå ñaàu tö treân thò tröôøng tieàn teä trong voøng
6 thaùng vôùi laõi suaát 3%/naêm.
Ngaøy ñaùo haïn 18/05/2003:
Maëc duø ngaøy ñaùo haïn baây giôø chöa xaûy ra nhöng coâng ty coù theå bieát chaéc tröôùc ñöôïc
vaøo ngaøy naøy coâng ty seõ:
4
Laõi suaát tieàn göûi USD laø 3 trong khi laõi suaát cho vay USD laø 3,5%/naêm. Laõi suaát tieàn göûi VND laø 0,60
trong khi laõi suaát cho vay VND laø 0,75%/thaùng.
Nguyeãn Minh Kieàu 10 02/12/02
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaân tích taøi chính Baøi giaûng 14
Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng
• Thu nôï töø soá USD ñaàu tö caû goác vaø laõi baây giôø laø 197.044(1 + 0,03x6/12) =
200.000USD.
• Söû duïng soá USD naøy thanh toaùn hôïp ñoàng nhaäp khaåu ñeán haïn trò giaù
200.000USD.
• Traû nôï vay VND caû goác vaø laõi 3.031.127.852(1 + 0,0075 x 6) =
3.167.528.605VND. Ñaây chính laø chi phí VND maø coâng ty phaûi boû ra ñeå nhaäp
khaåu haøng hoaù.
Nhö vaäy baèng caùc giao dòch vay muôïn vaø mua baùn treân thò tröôøng tieàn teä vaø thò
tröôøng ngoaïi hoái, Cholonimex bieát chaéc ñöôïc mình seõ chi ra bao nhieâu VND cho hôïp
ñoàng nhaäp khaåu, do ñoù traùnh ñöôïc ruûi ro bieán ñoäng cuûa tyû giaù.
Nguyeãn Minh Kieàu 11 02/12/02
Copyright by webtailieu.net