Bài 32: Bệnh truyền nhiễm và miễn dịch
- Phagơ gây thiệt hại cho ngành công nghiệp vi sinh như thế nào?
- Virut thực vật lan truyền theo con đường nào? nêu vai trò virut trong sản xuất chế phẩm sinh học?
M«n Sinh häc 10
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
KiÓm tra bμi cò
1. Phag¬ g©y thiÖt h¹i cho ng μnh c«ng nghiÖp vi sinh
nh− thÕ nμo ?
2. V irut thùc vËt lan truyÒn theo con ®−êng nμo ?
Nªu vai trß cña virut trong s¶n xuÊt chÕ phÈm sinh häc ?
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
K h¸i niÖm: lμ bÖnh do vi sinh vËt g©y ra, cã kh¶ n¨ng l©y
lan tõ c¸ thÓ nay sang c¸ thÓ kh¸c.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
- T¸c nh©n g©y bÖnh: do vi khuÈn, vi nÊm, ®éng vËt
nguyªn sinh, virut...
- §iÒu kiÖn g©y bÖnh:
+ §éng lùc (kh¶ n¨ng g©y bÖnh cña virut).
+ Sè l−îng nhiÔm ®ñ lín.
+ Con ®−êng x©m nhËp thÝch hîp.
- C¸c gai ®o¹n cña bÖnh truyÒn nhiÔm:
+ NhiÔm bÖnh.
+ ñ bÖnh.
+ X uÊt hiÖn triÖu chøng bÖnh.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
* G åm hai ph−¬ng thøc truyÒn: truyÒn ngang vμ truyÒn däc.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
- TruyÒn ngang (truyÒn tõ c¸ thÓ nμy sang c¸ thÓ kh¸c):
+ Qua sol khÝ (lμ c¸c giät keo nhá nhiÔm vi sinh vËt bay
trong kh«ng khÝ) b¾n ra khi ho hoÆc h¾t h¬i.
+ Qua ®−êng tiªu hãa, vi sinh vËt tõ ph©n vμo c¬ thÓ qua
thøc ¨n, n−íc uèng bÞ nhiÔm.
+ Qua tiÕp xóc trùc tiÕp, vÕt th−¬ng, quan hÖ t×nh dôc,
h«n nhau hay ®å dïng hμng ng μy.
+ Qua ®éng vËt c¾n hoÆc c«n trïng ®èt.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
- TruyÒn däc (truyÒn tõ thÕ hÖ nμy sang thÕ hÖ kh¸c): lμ
truyÒn tõ mÑ sang thai nhi qua nhau thai, nhiÔm khi sinh në
hoÆc qua s÷a mÑ. Sau mét thêi gian ñ bÖnh, c¸c triÖu chøng
x uÊt hiÖn nh− viªm da vμ ®au t¹i chç hay t¸c ®éng tíi c¸c c¬
quan ë xa.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
3. C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm th−êng gÆp do virut:
a. BÖnh ®−êng h« hÊp:
- 90% c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp lμ do virut nh− viªm phæi,
viªm phÕ qu¶n, c¶m l¹nh, viªm häng, viªm ®−êng h« hÊp
cÊp, cóm.
- L μ do virut tõ Sol khÝ ®i qua niªm m¹c vμo m¹ch m¸u råi
tíi c¸c n¬i kh¸c nhau cña ®−êng h« hÊp.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
3. C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm th−êng gÆp do virut:
a. BÖnh ®−êng h« hÊp:
b. BÖnh ®−êng tiªu hãa:
- V irut x©m nhËp qua miÖng, nh©n lªn trongm« b¹ch huyÕt.
- V μo m¸u råi tíi c¸c c¬ quan kh¸c nhau cña hÖ tiªu hãa.
- V μo xoang ruét råi ra ngoμi theo ph©n.
- C¸c bÖnh th−êng gÆp: viªm gan, quai bÞ, tiªu ch¶y, viªm
d¹ dμy, ruét...
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
3. C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm th−êng gÆp do virut:
a. BÖnh ®−êng h« hÊp:
b. BÖnh ®−êng tiªu hãa:
c. BÖnh hÖ thÇn kinh:
- V irut vμo c¬ thÓ b»ng ®−êng h« hÊp, tiªu hãa, niÖu, sau ®ã
vμo m¸u råi tíi hÖ thÇn kinh trung −¬ng, nh− viªn n·o, viªm
m μng n·o, b¹i liÖt.
- Mét sè virut tíi thÇn kinh trung −¬ng theo d©y thÇn kinh
ngo¹i vi, nh− bÖnh d¹i.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
3. C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm th−êng gÆp do virut:
a. BÖnh ®−êng h« hÊp:
b. BÖnh ®−êng tiªu hãa:
c. BÖnh hÖ thÇn kinh:
d. BÖnh ®−êng sinh dôc:
L ©y qua quan hÖ t×nh dôc nh− bÖnh HIV, bãng n−íc sinh
dôc, môn c¬m sinh dôc, ung th− cæ tö cung, viªm gan B.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
1. BÖnh truyÒn nhiÔm:
2. Ph−¬ng thøc l©y truyÒn:
3. C¸c bÖnh truyÒn nhiÔm th−êng gÆp do virut:
a. BÖnh ®−êng h« hÊp:
b. BÖnh ®−êng tiªu hãa:
c. BÖnh hÖ thÇn kinh:
d. BÖnh ®−êng sinh dôc:
e. BÖnh da:
- Virut vμo c¬ thÓ qua ®−êng h« hÊp, sau ®ã vμo m¸u råi
míi ®i ®Õn da.
- Tuy nhiªn còng th−êng l©y qua tiÕp xóc trùc tiÕp hoÆc qua
®å dïng hμng ng μy, nh− bÖnh ®Ëu mïa, môn c¬m, sëi...
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
* K h¸i niÖm:
- L μ k h¶ n¨ng cña c¬ thÓ chèng l¹i c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh.
- §−îc chia lμm hai lo¹i: miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu v μ
miÔn dÞch ®Æc hiÖu.
* MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu lμ g×, tÇm quan
träng cña chóng ra sao ?
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
- K h¸i niÖm: lμ m iÔn dÞch tù nhiªn mang tÝnh bÈm sinh.
- TÝnh ®Æc hiÖu: miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu kh«ng ®ßi hái
ph¶i cã sù tiÕp xóc tr−íc víi kh¸ng nguyªn. Chóng cã vai trß
quan träng khi c¬ chÕ miÔn dÞch ®Æc hiÖu ch−a kÞp ph¸t huy
t¸c dông.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
- C¬ chÕ t¸c ®éng:
+ Ng¨n c¶n kh«ng cho vi sinh vËt x ©m nhËp vμo c¬ thÓ
(da, niªm m¹c,nhung mao ®−êng h« hÊp trªn, n−íc m¾t, n−íc
tiÓu...).
+ Tiªu diÖt c¸c vi sinh vËt x©m nhËp (thùc bμo, tiÕt dÞch
ph¸ hñy).
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
- V Ý dô:
+ Da vμ niªm m¹c lμ bøc thμnh kh«ng cho vi sinh vËt x©m
nhËp (trõ khi bÞ tæn th−¬ng).
+ §−êng h« hÊp trªn cã hÖ thèng nhung mao chuyÓn ®éng
liªn tôc tõ trong ra ngoμi ®Ó hÊt c¸c vi sinh vËt ra khái c¬ thÓ.
+ DÞch axit cña d¹ dμy ph¸ hñy vi sinh vËt mÉn c¶m axit,
dÞch mËt ph©n hñy vá ngoμi chøa lipit.
+ N−íc m¾t, n−íc tiÓu röa tr«i vi sinh vËt ra khái c¬ thÓ.
+ §¹i thùc bμo vμ b¹ch cÇu trung tÝnh giÕt vi sing vËt theo
c¬ chÕ thùc bμo.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu:
- X Èy ra khi cã kh¸ng nguyªn x©m nhËp.
- Gåm 2 lo¹i lμ m iÔn dÞch thÓ dÞch vμ m iÔn dÞch tÕ bμo.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu:
a. MiÔn dÞch thÓ dÞch:
- Ph−¬ng thøc miÔn dÞch: h×nh thμnh kh¸ng thÓ lμm kh¸ng
nguyªn kh«ng ho¹t ®éng ®−îc.
- C¬ chÕ t¸c ®éng: Kh¸ng nguyªn ph¶n øng ®Æc hiÖu víi
kh¸ng thÓ, kh¸ng nguyªn nμo kh¸ng thÓ nÊy, kh¸ng nguyªn
chØ ph¶n øng víi lo¹i kh¸ng thÓ m μ nã kÝch thÝch t¹o thμnh.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu:
a. MiÔn dÞch thÓ dÞch:
b. MiÔn dÞch tÕ bμo:
- Ph−¬ng thøc miÔn dÞch: cã sù tham gia cña tÕ bμo T ®éc (cã
nguån gãc tõ tuyÕn øc).
- C¬ chÕ t¸c ®éng: TÕ bμo nμy khi ph¸t hiÖn ra tÕ bμo nhiÔm
th× sÏ tiÕt ra pr«tªin ®éc ®Ó lμm tan tÕ bμo nhiÔm, kiÕn virut
kh«ng nh©n lªn ®−îc.
- Trong bÖnh do virut, miÔn dÞch tÕ bμo ®ãng vai trß chñ lùc, v×
virut n»m trong tÕ bμo nªn tho¸t khái sù tÊn c«ng cña kh¸ng thÓ.
Bμi 32: BÖnh truyÒn nhiÔm vμ miÔn dÞch
I. BÖnh truyÒn nhiÔm.
II. MiÔn dÞch.
1. MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu:
2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu:
3. Phßng chèng bÖnh truyÒn nhiÔm:
- Ng μy nay nhê thuèc kh¸ng sinh m μ hÇu hÕt c¸c bÖnh
truyÒn nhiÔm ®Òu ®−îc ch÷a khái vμ k hã trë thμnh ®¹i dÞch,
ngo¹i trõ bÖnh virut.
- BiÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó ®Ò phßng lμ tiªm vacxin, kiÓm so¸t
vËt trung gian truyÒn bÖnh, gi÷ vÖ sinh c¸ nh©n vμ céng ®ång.
