Bài 1: Gen, mã di truyền và quá trình nhân đôi ADN cơ bản
Về kiến thức :
Nêu được ý nghĩa của mã di truyền.
Nêu được các giai đoạn của quá trình nhân đôi ADN.
Nhân đôi ADN và ý nghĩa của Nhân đôi ADN .
Về kỹ năng :
Biết đọc và phân tích sơ đồ, hình vẽ
GV thực hiện: NGÔ THẾ ANH – THPT Đồng Đăng
I – KHÁI NIỆM VÀ CẤU TRÚC CỦA GEN
Em hãy đọc
1 – Khái niêm về Gen SGK và nêu khái
niệm về gen?
( SGK - 6 )
2 - Cấu trúc của Gen
( Hãy đọc SGK ( 2p’ ) rồi trả lời các câu hỏi sau: )
?
Câu 1. Cấu trúc chung của 1 Gen cấu trúc gồm
mấy vùng thứ tự các vùng là?
a. 3 vùng, vùng khởi đầu, vùng mã hoá, vùng kết thúc
b. 3 vùng, vùng điều hoà, vùng mã hoá, vùng kết thúc
c. 3 vùng, vùng mã hoá, vùng điều hoà, vùng kết thúc
d. 3 vùng, vùng điều hoà, vùng cấu trúc, vùng kết thúc
Câu 2. Tìm câu đúng trong các câu sau:
a. Vùng điều hoà nằm ở đầu 5’ của mạch bổ sung
của Gen cấu trúc.
b.Vùng mã hoá mang thông tin mã hoá các axit
amin, nằm ở vùng ngoài cùng của Gen cấu trúc.
c. Vùng mã hoá mang thông tin mã hoá các axit
amin, được nằm xen giữa: phía trái là vùng điều
hoà, phía phải là vùng kết thúc ở mạch mã gốc
của gen cấu trúc.
d.Vùng kết thúc luôn nằm cạnh vùng điều hoà, để
kết thúc quá trình điều hoà gen
3. Tại sao các mạch của ADN lại có các đầu mang kí hiệu là 3’ 5’?
• Tóm lại:
2. Cấu trúc chung của gen
- Gen cấu trúc gồm: 3 vùng
+ Vùng điều hoà: Nằm ở đầu gen mang tín hiệu khởi động
và kiểm soát quá trình phiên mã.
+ Vùng mã hoá: Mang thông tin mã hoá các axit amin
+ Vùng kết thúc: Nằm ở cuối gen mang tín hiệu kết thúc
phiên mã.
II . MÃ DI TRUYỀN
II ?
Hãy đọc SGK và cho biết:
1. Mã di truyền là gì? Tại sao MDT lại là mã bộ 3?
2. ADN có mấy loại Nuclêôtit các Nu này có mối liên hệ
như thế nào với mã di truyền?
3. Trong cơ thể SV có bao nhiêu loại axit amin - từ đó có thể
biết được cơ thể SV có bao nhiêu mã di truyền không?
Từ mã di truyền có thể suy ra đươc số Nu của gen?
4. ADN có quan hệ như thế nào với ARN?
5. Bộ 3 trên mARN được gọi là gì? Nếu biết Số bộ 3 trên
mARN thì ta có biết được số bộ 3 trên ADN không?
6. Đặc điểm của mã di truyền là gì?
II . MÃ DI TRUYỀN
II
1. Mã di truyền là trình tự 3 Nu kế tiếp nhau (mã bộ ba) trong
gen, quy định trình tự các axit amin trong chuỗi pôlipeptit
(prôtêin). MDT là mã bộ 3 vì: 3Nu = 1 MDT.
2. ADN có 4 loại Nu ( A, T, G, X ), các Nu này xắp sếp theo
1 trật tự nhất định cứ 3 Nu kế tiếp nhau tương ứng 1 mã di
truyền, quy định 1 axit amin trong chuỗi pôlipeptit.
3. Trong cơ thể sinh vật có 20 loại aa từ đây suy ra cơ thể
sinh vật có 43 = 64 mã di truyền. Căn cứ vào đây ta có thể
suy ra được số Nu của ADN ( gen ).
Số Nugen = (Số bộ ba ) x 3 x 2.
4. Mã di truyền của ADN được phiên mã sang mARN, do đó
sự giải mã mARN cũng chính là giải mã ADN.
5. Bộ 3 trên mARN được gọi là các CÔĐON. Nếu biết
Số bộ 3 trên mARN thì ta có thể biết được số bộ 3 trên
ADN vì 64 bộ 3 trên mARN tương ứng với 64 bộ 3 trên
ADN từ đây người ta có thể suy ra được số axit amin
trong chuỗi pôlipeptit:
A T G X A T G T A X G A X T… mạch bổ sung ADN 3.2 Nu
T A X G T A X A T G X T G A… mạch mã gốc
A U G X A U G U A X G A X U… mARN 3 ribô nu
1 axit
Met His Val Arg … … pôlipeptit amin
6. Đặc điểm của mã di truyền ( SGK - 8 )
Bảng minh chứng cho MDT có: tính đặc hiệu, tính thoái hoá
và tính phổ biến
? ?
? Hãy ®äc môc III (SGK) vµ cho biÕt:
1. Thời điểm xảy ra sự nhân đôi của ADN trong tế bào?
2. ADN nhân đôi theo nguyên tắc nào? Giải thích?
3. Có những thành phần nào tham gia vào quá trình nhân
đôi ADN
4. Các Nu tự do của môi trường nội bào liên kết với các Nu
mạch mã gốc theo nguyên tắc nào?
5. Mạch nào được tổng hîp liên tục? Mạch nào tổng hợp từng
đoạn? vì sao?
6. Kết quả quá trình nhân đôi ADN như thế nào?
7. Ý nghĩa tự nhân đôi ADN là gì?
11
III. QUÁ TRÌNH NHÂN ĐÔI CỦA ADN
ADN dạng xoắn kép
tãM L¹I: qu¸ tr×nh tù nh©n ®«I cña adn:
1. Thêi ®iÓm: X¶y ra trong ph©n bµo t¹i c¸c NST ë k× trung
gian gi÷a 2 lÇn ph©n bµo
2. ADN ®−îc nh©n ®«i theo nguyªn t¾c bæ sung vµ b¸n b¶o tån
3. ADN khu«n mÉu, c¸c lo¹i enzim: ADN – p«limeraza, enzim
th¸o xo¾n, ligaza…c¸c Nu tù do trong m«i tr−êng néi bµo.
4. Mçi Nu cña m¹ch m· gèc liªn kÕt víi 1 Nu tù do theo
nguyªn t¾c bæ sung: Agèc = Tm«I tr−êng , Tgèc = Am«I tr−êng ,
Ggèc = Xm«I tr−êng, Xgèc = Gm«I tr−êng m¹ch ®¬n míi.
5. M¹ch m· gèc cã chiÒu 3’- 5’ th× m¹ch AND míi sÏ ®−îc
tæng hîp liªn tôc, ng−îc l¹i m¹ch m· gèc cã chiÒu 5’- 3’ th×
m¹ch AND míi sÏ ®−îc tæng hîp gi¸n ®o¹n. V× enzim
ADN-p«limeraza chØ cã thÓ nhËn biÕt vµ bæ sung Nu
vµo nhãm 3’– OH cña m¹ch m· gèc, nªn m¹ch míi
®−îc tæng hîp sÏ liªn tôc.
6. KÕt qu¶: Tõ 1 ptö ADN “ mÑ” 1 lÇn tù sao 2ADN
“con” gièng hÖt nhau vµ gièng hÖt ADN “mÑ”.
Mçi ADN “con” cã 1 m¹ch lµ m¹ch m· gèc cßn 1
m¹ch lµ míi ®−îc tæng hîp Nguyªn t¾c b¸n
b¶o tån.
7. ý nghÜa: Lµ c¬ së cho NST tù nh©n ®«i gióp cho
bé NST cña loµi gi÷ tÝnh ®Æc tr−ng vµ æn ®Þnh.
• Củng cố
Điền những từ thích hợp sau vào chỗ trống:
1.Tháo xoắn 2. okazaki 3.liên tục 4. môi trường nội bào
5.and- ligaza 6. hydro 7. NTBS 8.ADN-polimeraza
9. mạch khuôn (gèc) 10. tách nhau
Trước hết phân tử ADN duỗi xoắn từ đầu này
đến đầu kia nhờ enzim… …
Các liên kết……… ….bị đứt , hai mạch đơn …
…………....ra
Dưới tác dụng của enzim………………….Các
nu tự do của……..............……….sẽ liên kết các nu
của……………………..theo..……...….. (A-T;G-X).
Điền những từ thích hợp sau vào chỗ trống:
a.Tháo xoắn b. okazaki c.liên tục d. môi trường nội bào
e.ADN- ligaza f. hydro g. NTBS h.and-polimeraza
i.mạch khuôn mẫu j. tách nhau
Sự tổng hợp giữa hai mạch khuôn mẫu khác nhau:
Mạch khuôn mẫu có chiều 3’ 5’tổng hợp nên sợi
mới theo chiều 5’ 3’một cách c.liên tục
………….gọi là sợi
liên tục(sợi nhanh)
Mạch khuôn mẫu có chiều 5’ 3’ chỉ tổng hợp thành
từng đoạn……. ……..Nhờ enzim e.ADN- ligaza Các
b. okazaki ……………
đoạn này được nối với nhau thành sợi tổng hợp gọi là
sôi không liên tục (sợi chậm)
- Làm bài 5, 6 SGK – 10
• BÀI TẬP VỀ NHÀ
- Trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK.
- Đọc trước bài 2 SGK – 12.
C¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o
C¶m ¬n c¸c em häc sinh
