125 câu hỏi và đáp về Luật hợp tác xã năm 2003
Luật hợp tác xã đầu tiên của nước ta được Quốc hội Khoá IX thông qua ngày 20 tháng 3 năm 1996, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 1997 đã tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho hợp tác xã đổi mới và phát triển trong điều kiện chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường định hướng XHCN.
LỜI GIỚI THIỆU
Luật hợp tác xã đầu tiên của nước ta được Quốc hội Khoá IX thông qua
ngày 20 tháng 3 năm 1996, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 1997
đã tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho hợp tác xã đổi mới và phát triển trong
điều kiện chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ
chế thị trường định hướng XHCN.
Đến nay, qua gần 8 năm thực hiện, nhiều qui định của Luật hợp tác xã
đã bộc lộ những hạn chế và bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu tiếp tục đổi
mới, phát triển và nâng cao hiệu quả của khu vực kinh tế hợp tác xã. Vì vậy,
đòi hỏi Luật hợp tác xã phải được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với những
thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
và bước phát triển mới của khu vực kinh tế hợp tác xã, phù hợp với khung
pháp lý nói chung và khung pháp lý về kinh tế nói riêng đã không ngừng được
hoàn thiện, bảo đảm cho mọi thành phần kinh tế cạnh tranh lành mạnh trong
khuôn khổ pháp luật, phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và quốc
tế.
Xuất phát từ yêu cầu đó, ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội khoá XI,
kỳ họp thứ 4 thông qua Luật Hợp tác xã năm 2003, có hiệu lực thi hành từ ngày
01 tháng 7 năm 2004 thay thế Luật Hợp tác xã năm 1996. Việc Quốc hội thông
qua Luật hợp tác xã năm 2003 một lần nữa khẳng định, Đảng và Nhà nước ta
luôn quan tâm đến sự phát triển hợp tác xã - bộ phận nòng cốt của kinh tế tập
thể.
Trên cơ sở kế thừa các qui định của Luật Hợp tác xã năm 1996, Luật
Hợp tác xã năm 2003 đã góp phần hoàn thiện khung pháp lý về hợp tác xã, phù
hợp với hệ thống pháp luật hiện hành, đặc biệt là hệ thống pháp luật kinh tế,
cũng như phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế về hợp tác xã.
Nhằm giúp bạn đọc, đặc biệt là những cán bộ quản lý hợp tác xã, các
nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách kinh tế và những ai quan tâm tới sự phát
triển hợp tác xã ở Việt Nam hiểu đầy đủ và sâu hơn về những nội dung qui
định trong Luật hợp tác xã năm 2003, Liên minh hợp tác xã Việt Nam phối hợp
với Nhà xuất bản .................... xuất bản cuốn sách “125 câu hỏi và đáp về
Luật hợp tác xã năm 2003”. Tài liệu này do Tiến sĩ Đinh Xuân Niêm, Trưởng
Ban chính sách và phát triển hợp tác xã biên soạn dưới sự chỉ đạo, biên tập và
chỉnh lý của Tiến sĩ Nguyễn Tiến Quân - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam.
5 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
Cuốn sách này nhằm giới thiệu một cách cơ bản nội dung, cũng như tinh thần
của Luật hợp tác xã năm 2003 và được trình bày dưới hình thức câu hỏi và trả
lời.
Liên minh hợp tác xã Việt Nam xin chân thành cảm ơn Văn phòng Viện
Friedrich Ebert (FES) tại Hà nội đã tạo điều kiện cho việc xuất bản cuốn sách
này.
Hy vọng rằng, cuốn sách “125 câu hỏi và đáp về Luật hợp tác xã năm
2003” sẽ góp phần nhanh chóng phổ biến nội dung Luật hợp tác xã năm 2003
đến đông đảo nhân dân và bạn đọc, làm cho kinh tế hợp tác xã ngày càng phát
triển mạnh mẽ và bền vững.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, song do việc biên soạn được tiến hành trong
một thời gian ngắn, nên khó tránh khỏi những sai sót, mong được bạn đọc
lượng thứ và đóng góp ý kiến xây dựng.
Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách với bạn đọc.
Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về địa chỉ:
Liên minh hợp tác xã Việt Nam - 77 Nguyễn Thái Học, Hà nội
Tháng 12 năm 2004
LIÊN MINH HỢP TÁC XÃ VIỆT NAM
6 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
Một số chữ viết tắt
HTX: Hợp tác xã
LHHTX: Liên hiệp hợp tác xã
TNHH: Trách nhiệm hữu hạn
UBND: Uỷ ban nhân dân
TT: Thông tư
NĐ: Nghị định
NĐ 177/2004/NĐ-CP: Nghị định số 177/2004/NĐ-CP ngày 12 tháng 10
năm 2004 của Chính phủ qui định chi tiết thi hành một số điều của Luật HTX
năm 2003.
NĐ 03/2000/NĐ-CP: Nghị định số 03/2000/NĐ-CP ngày 03 tháng 02 năm
2000 của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật doanh nghiệp.
NĐ 109/2004/NĐ-CP: Nghị định số 109/2004/NĐ-CP ngày 02 tháng 4 năm
2004 của Chính phủ về đăng ký kinh doanh (Nghị định này thay thế Nghị định số
02/2000/NĐ-CP ngày 03 tháng 02 năm 2000 của Chính phủ về đăng ký kinh doanh).
NĐ 125/2004/NĐ-CP: Nghị định số 125/2004/NĐ-CP ngày 19 tháng 5
năm 2004 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 03/2000/
NĐ-CP.
NĐ 37/2003/NĐ-CP: Nghị định số 37/2003/NĐ-CP ngày 10 tháng 4 năm
2003 của Chính phủ qui định xử phạt vi phạm hành chính về đăng ký kinh
doanh.
TT 06/2004-TT-NHNN: Thông tư số 06/2004-TT-NHNN ngày 27 tháng 9
năm 2004 của Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn về tổ chức tín dụng nội bộ hợp
tác xã.
7 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
Câu hỏi 1: Vì sao phải sửa đổi Luật HTX năm 1996?
Trả lời:
Luật HTX được kỳ họp thứ 9 Quốc hội Khoá IX thông qua ngày 20 tháng
3 năm 1996 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 1997 đã tạo môi
trường pháp lý thuận lợi cho HTX đổi mới và phát triển trong điều kiện
chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị
trường định hướng XHCN, đánh dấu giai đoạn phát triển mới của khu vực kinh
tế này. Sau hơn 6 năm thực hiện, Luật HTX đã từng bước đi vào cuộc sống và
bước đầu phát huy tác dụng, góp phần thúc đẩy HTX ở nước ta chuyển đổi
đúng hướng và tích cực, dần hình thành các HTX kiểu mới, bảo đảm các
nguyên tắc HTX, phát huy vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện trong hơn 6 năm cũng cho thấy, Luật HTX
năm 1996 đã bộc lộ những hạn chế và bất cập, đòi hỏi phải có sự sửa đổi, bổ
sung cho phù hợp với những điều kiện mới đã có nhiều thay đổi.
Một là, nhiều nội dung qui định trong Luật HTX năm 1996 chưa đáp ứng
được yêu cầu tiếp tục đổi mới kinh tế, đẩy mạnh cải cách hành chính và hoàn
thiện môi trường kinh doanh, cũng như không còn phù hợp với bước phát triển
mới của khu vực kinh tế hợp tác, HTX, như vấn đề về định nghĩa HTX, đối
tượng tham gia HTX, trình tự thành lập và đăng ký kinh doanh, tài sản và tài
chính của HTX, tổ chức quản lý HTX, tính chất, chức năng, nhiệm vụ của
Liên minh HTX, nội dung quản lý Nhà nước đối với HTX.
Hai là, từ khi Luật HTX năm 1996 có hiệu lực thi hành, khung pháp lý
nói chung và khung pháp lý về doanh nghiệp nói riêng đã không ngừng được
hoàn thiện và phát triển thêm. Luật doanh nghiệp ban hành năm 1999 đã tạo
môi trường pháp lý thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, bảo đảm quyền tự do kinh
doanh, bình đẳng trước pháp luật của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần
8 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
kinh tế. Luật Ngân sách Nhà nước, Pháp lệnh cán bộ, công chức... cũng đã
được ban hành. Vì vậy, một số qui định trong Luật HTX đã không còn phù hợp
với nội dung của các Luật, Pháp lệnh nói trên.
Ba là, trong điều kiện mở cửa và hội nhập nền kinh tế nước ta với các
nước trong khu vực và thế giới, các cơ sở kinh tế hợp tác và HTX Việt Nam
không thể phát triển đơn độc, mà phải liên kết chặt chẽ với nhau, liên kết với
các tổ chức thuộc các thành phần kinh tế khác, gắn bó với phong trào HTX của
các nước khu vực và quốc tế. Như vậy, Luật HTX Việt Nam cũng cần được
sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với xu hướng và yêu cầu phát triển chung đó.
Bốn là, trên cơ sở đường lối Đại hội IX của Đảng về phát triển kinh tế
tập thể, Nghị quyết số 13 - NQ/TW Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành trung
ương Đảng khóa IX ngày 18 tháng 3 năm 2002 "Về tiếp tục đổi mới, phát triển
và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể" một lần nữa khẳng định phát triển kinh
tế tập thể, mà nòng cốt là HTX mang tính tất yếu khách quan, để kinh tế tập
thể cùng với kinh tế Nhà nước ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của
nền kinh tế nhiều thành phần định hướng XHCN. Nghị quyết đã đề ra định
hướng, mục tiêu và xác định rõ những quan điểm về phát triển kinh tế tập thể
từ nay đến năm 2010. Để thực hiện có kết quả những nội dung này, Nghị
quyết cũng đã chỉ ra những nhiệm vụ cụ thể, trong đó nhiệm vụ sửa đổi, bổ
sung Luật HTX có vị trí quan trọng. Luật phải thể hiện rõ tính tự chủ, tự chịu
trách nhiệm của HTX trong lựa chọn ngành nghề kinh doanh mà pháp luật
không cấm, tạo điều kiện cho HTX dễ dàng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đa
dạng hoá ngành nghề phù hợp với nhu cầu của thị trường, tạo động lực cho
bước phát triển mới của kinh tế tập thể.
Xuất phát từ những yêu cầu đó, ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội
Khoá XI, kỳ họp thứ tư đã thông qua Luật HTX năm 2003, có hiệu lực thi hành
từ ngày 01 tháng 7 năm 2004, thay thế cho Luật HTX năm 1996.
Câu hỏi 2: Khái niệm HTX qui định trong Luật HTX năm 2003 có những
nội dung gì mới so với Luật HTX năm 1996?
Trả lời:
Khái niệm HTX là nội dung quan trọng, vì nó xác định bản chất của
HTX và là căn cứ để xây dựng toàn bộ nội dung pháp lý của pháp luật về HTX.
Luật HTX năm 1996 và Luật HTX năm 2003 đều khẳng định việc thành
lập HTX là hoàn toàn tự nguyện xuất phát từ nhu cầu, lợi ích chung của các
thành viên nhằm phát huy sức mạnh tập thể, cùng giúp đỡ nhau thực hiện có
9 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất,
tinh thần của từng xã viên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, khái niệm HTX trong Luật HTX năm 2003 đã bổ sung làm rõ
một số nội dung sau:
Một là, nếu như Luật HTX năm 1996 coi HTX là tổ chức kinh tế tự chủ
thì Luật HTX năm 2003 đã sửa lại thành HTX là tổ chức kinh tế tập thể để
khẳng định rằng HTX là một tổ chức mang tính chất tập thể cả về bản chất
kinh tế lẫn phương thức tổ chức, quản lý, có vai trò quan trọng trong nền kinh
tế thị trường nhiều thành phần định hướng XHCN, cùng kinh tế Nhà nước
ngày càng trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Còn khái niệm tự chủ
vốn là một trong các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX đã được Liên
minh HTX quốc tế và các nước trên thế giới thừa nhận, Luật HTX năm 2003
đã chuyển khái niệm tự chủ sang thành một trong các nguyên tắc tổ chức và
hoạt động của HTX.
Hai là, khác với Luật HTX năm 1996, Luật HTX năm 2003 không giới hạn
đối tượng tham gia HTX là "những người lao động" chung chung và trừu tượng,
mà xác định rõ tất cả các cá nhân (gồm cả cán bộ, công chức), hộ gia đình và pháp
nhân có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn hoặc vừa góp vốn vừa góp sức
đều có thể tham gia HTX. Việc qui định pháp nhân được tham gia HTX là một
bước đổi mới tư duy quan trọng của Đảng và Nhà nước ta, phù hợp thực tế phát
triển của các HTX trong nước cũng như trên thế giới, tạo điều kiện phát triển kinh
tế tập thể đa dạng và mạnh mẽ.
Ba là, để khẳng định tính chất của hoạt động kinh tế và sự bình đẳng
trước pháp luật giữa HTX như là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân với
các loại hình doanh nghiệp khác trong nền kinh tế thị trường của nước ta hiện
nay, Luật HTX năm 2003 đã ghi nhận "HTX hoạt động như một loại hình
doanh nghiệp".
Và cuối cùng, để khẳng định HTX là tổ chức kinh tế có chế độ trách
nhiệm hữu hạn, Luật HTX năm 2003 đã nhấn mạnh đến tính tự chịu trách
nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích lũy và
các nguồn vốn khác của HTX theo qui định của pháp luật.
Câu hỏi 3: Tại sao nói HTX là tổ chức kinh tế tập thể?
Trả lời:
10 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
HTX, hoạt động trong các lĩnh vực, ngành nghề kinh tế, là một tổ chức
kinh tế, được thành lập theo qui định của pháp luật để tiến hành các hoạt động
sản xuất, kinh doanh. Là một tổ chức kinh tế, HTX có tài sản độc lập, được
hình thành từ vốn hoạt động của HTX (bao gồm vốn góp của xã viên, vốn tích
luỹ thuộc sở hữu của HTX và các nguồn vốn hợp pháp khác), có điều lệ tổ chức
và hoạt động riêng, có tên gọi, biểu tượng riêng (nếu có), tự chủ và tự chịu trách
nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh, về tài chính, hạch toán và
hoạt động có hiệu quả trong những điều kiện cạnh tranh gay gắt của nền kinh
tế thị trường để tồn tại và phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu của xã viên,
bình đẳng trước pháp luật như các loại hình doanh nghiệp khác.
Tuy nhiên, HTX không chỉ là một tổ chức kinh tế được hiểu theo nghĩa
phổ thông mà HTX là một tổ chức kinh tế tập thể.
Từ các hình thức sở hữu cơ bản: Sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể và sở
hữu tư nhân, Văn kiện Đại hội IX Đảng cộng sản Việt Nam đã phân định rõ 6
thành phần kinh tế ở nước ta hiện nay với những hình thức tổ chức kinh doanh
đa dạng, đan xen, hỗn hợp: kinh tế Nhà nước; kinh tế tập thể; kinh tế cá thể,
tiểu chủ; kinh tế tư bản tư nhân; kinh tế tư bản Nhà nước; kinh tế có vốn đầu
tư nước ngoài.
Như vậy, kinh tế tập thể là một thành phần kinh tế trong nền kinh tế
nhiều thành phần ở nước ta. Kinh tế tập thể phát triển với nhiều hình thức đa
dạng, từ thấp đến cao, trong đó HTX là nòng cốt.
Vì vậy, khi nói HTX là một tổ chức kinh tế tập thể, thì khái niệm “kinh
tế tập thể” ở đây không chỉ bao hàm ý nghĩa HTX là một tổ chức tập hợp và
liên kết rộng rãi các cá nhân, các hộ sản xuất, kinh doanh, các pháp nhân mà
khái niệm “kinh tế tập thể” ở đây muốn nhấn mạnh đến HTX là một tổ chức
kinh tế, bên cạnh sở hữu của các thành viên, còn dựa trên sở hữu tập thể và
được quản lý dân chủ, khẳng định HTX là bộ phận nòng cốt của thành phần
kinh tế tập thể.
Câu hỏi 4: Tại sao nói HTX là một tổ chức kinh tế mang tính xã hội?
Trả lời:
HTX là một tổ chức tự chủ do những người lao động, các hộ gia đình,
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tự nguyện liên kết lại với nhau để đáp ứng các
mong muốn và nhu cầu chung của họ về kinh tế, xã hội và văn hoá thông qua
việc thành lập một tổ chức kinh tế sở hữu tập thể và quản lý dân chủ. HTX là
tổ chức tự trợ giúp của các thành viên và được xây dựng trên cơ sở các giá trị
11 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
về tự chịu trách nhiệm, dân chủ, bình đẳng, công khai và đoàn kết. Theo truyền
thống của những nhà sáng lập, xã viên HTX tin tưởng vào các giá trị đạo đức,
cởi mở, trung thực, có trách nhiệm xã hội và quan tâm đến người khác. Như
vậy, về bản chất, HTX trước hết là một tổ chức xã hội. Đồng thời với tư cách
là một tổ chức kinh tế độc lập, tự chủ, HTX cũng tiến hành các hoạt động sản
xuất, kinh doanh, sử dụng các chức năng kinh doanh như các doanh nghiệp để
phục vụ cho lợi ích của các thành viên. Tuy nhiên, khác với các doanh nghiệp
lấy lợi nhuận làm mục tiêu hoạt động, HTX với tư cách là tổ chức tự trợ giúp
nên mục tiêu trước hết là đáp ứng các nhu cầu và nguyện vọng chung của
thành viên về kinh tế và đời sống, phục vụ và hỗ trợ thành viên phát triển sản
xuất, kinh doanh, tăng thêm lợi ích cho thành viên; trong hoạt động coi trọng cả
lợi ích kinh tế - bao gồm lợi ích của thành viên và lợi ích tập thể - cả lợi ích xã
hội của thành viên. Thành viên gia nhập HTX là vì họ cần được HTX phục vụ,
cần HTX trợ giúp những việc mà họ không thể tự làm hoặc làm không có hiệu
quả. Nhờ tham gia HTX mà các thành viên khắc phục được những nhược điểm
và hạn chế của mình. Hoạt động sản xuất, kinh doanh của HTX chỉ là một
công cụ nhằm thúc đẩy tăng thêm lợi ích của thành viên thông qua vai trò phục
vụ của HTX. Hoạt động sản xuất, kinh doanh của HTX cần phải có hiệu quả,
có thể tạo ra lợi nhuận; lợi nhuận này hoặc được sử dụng để mở rộng, tăng
thêm việc phục vụ, hoặc được hoàn trả trực tiếp cho thành viên. Mục tiêu bao
trùm của HTX là trợ giúp, là phục vụ xã viên, không phải chỉ lợi nhuận.
HTX là một tổ chức mang tính cộng đồng cao, gắn với cộng đồng chung
và cộng đồng địa phương, góp phần xoá đói, giảm nghèo, xoá mù, tham gia giải
quyết các vấn đề xã hội, xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng, phúc lợi
công cộng, đề cao tinh thần đoàn kết tương trợ nhau trong đời sống, giúp đỡ
gia đình khó khăn. Tính cộng đồng xã hội thể hiện rất rõ ở nguyên tắc thứ tư
Điều 5 Luật HTX năm 2003 “Hợp tác và phát triển cộng đồng: xã viên phải có
ý thức phát huy tinh thần xây dựng tập thể và hợp tác với nhau trong HTX,
trong cộng đồng xã hội; hợp tác giữa các HTX trong nước và ngoài nước theo
qui định của pháp luật” và nguyên tắc thứ 7 của Liên minh HTX quốc tế:
“Quan tâm đến cộng đồng. Các HTX phấn đấu cho sự phát triển lâu dài thông
qua các chính sách với sự nhất trí của các xã viên”
Như vậy, HTX là một tổ chức xã hội, mang tính cộng đồng sâu sắc, có
mục tiêu giúp đỡ lẫn nhau và phát triển cộng đồng, trong đó các thành viên
tham gia HTX được bình đẳng, dân chủ trong việc quản lý HTX - mỗi người
12 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
một phiếu bầu, cùng có quyền lợi, nghĩa vụ trong phát triển HTX; hoạt động
theo các nguyên tắc HTX.
Câu hỏi 5: Vì sao Luật HTX năm 2003 không qui định HTX là một loại
hình doanh nghiệp mà lại qui định: "HTX hoạt động như một loại hình doanh
nghiệp"?
Trả lời:
Về bản chất, doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế do các nhà đầu tư
thành lập ra để tiến hành các hoạt động kinh doanh với mục đích tìm kiếm lợi
nhuận.
Theo Điều 3 Luật doanh nghiệp: "kinh doanh là việc thực hiện một,
một số hay tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ
sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi"
Theo định nghĩa này, một hành vi được coi là hành vi kinh doanh đồng
thời phải đáp ứng các dấu hiệu sau:
Thứ nhất, hành vi đó phải mang tính chất nghề nghiệp;
Thứ hai, hành vi đó phải diễn ra trên thị trường;
Thứ ba, hành vi đó phải là những hành vi thường xuyên;
Thứ tư, hành vi đó có mục đích kiếm lời.
Như vậy, những chủ thể thực hiện những hành vi kinh doanh được coi là
doanh nghiệp.
Cũng theo Điều 3 Luật doanh nghiệp thì "doanh nghiệp là tổ chức kinh tế
có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh
theo qui định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh
doanh".
Như vậy, theo các định nghĩa pháp lý trên, doanh nghiệp là những đơn vị
tồn tại trước hết vì mục đích kinh doanh, tức vì mục đích sinh lời. Điều đó có
nghĩa là, những đơn vị, thực thể pháp lý, kể cả khi chúng tồn tại trên thương
trường, nhưng không lấy kinh doanh, sinh lời làm mục tiêu chính cho hoạt động
của mình thì không phải là doanh nghiệp.
HTX là tổ chức được thành lập ra để giúp đỡ lẫn nhau, để phục vụ và hỗ
trợ cho thành viên thoả mãn các nhu cầu kinh tế, văn hoá và xã hội của mình,
không vì mục tiêu sinh lợi, do đó không thể coi HTX là doanh nghiệp được. Tuy
nhiên, khi tiến hành các hoạt động kinh tế, HTX cũng phải tuân thủ các nguyên
13 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
tắc và các qui định pháp luật về kinh doanh. Do vậy, Luật HTX năm 2003 không
xác định HTX là một loại hình doanh nghiệp, nhưng vẫn qui định “HTX hoạt
động như một loại hình doanh nghiệp” để khẳng định sự bình đẳng trong hoạt
động giữa HTX với tư cách là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân với các loại
hình doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường của nước ta hiện nay.
Câu hỏi 6: HTX là tổ chức kinh tế có trách nhiệm hữu hạn hay vô hạn?
Trả lời:
Theo điều 94 Bộ Luật dân sự thì pháp nhân chịu trách nhiệm đối với nợ và
các nghĩa vụ khác của mình trong phạm vi tài sản của pháp nhân. Điều đó có
nghĩa là pháp nhân là một tổ chức có trách nhiệm hữu hạn. HTX là một pháp nhân
kinh tế, nên HTX là tổ chức kinh tế có trách nhiệm hữu hạn, nghĩa là khi HTX
phát sinh nghĩa vụ về tài sản, chẳng hạn như khi HTX tuyên bố phá sản và toàn
bộ tài sản của HTX được đưa ra phát mại để thanh toán các khoản nợ, thì HTX
chỉ chịu trách nhiệm trả nợ trong giới hạn vốn Điều lệ, vốn tích luỹ và các nguồn
vốn khác của HTX tại thời điểm tuyên bố phá sản. Điều 1 và khoản 5 điều 7
Luật HTX năm 2003 qui định: “HTX có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách
nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các
nguồn vốn khác của HTX theo qui định của pháp luật”. Xã viên là thành viên của
HTX, vốn góp của xã viên là một trong các nguồn hình thành vốn và tài sản của
HTX, do đó xã viên cũng phải cùng HTX chịu trách nhiệm về các khoản nợ của
HTX, nhưng xã viên chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ trong phạm vi vốn góp
của mình. Khoản 5 điều 19 Luật HTX năm 2003 qui định xã viên có nghĩa vụ:
“Trong phạm vi vốn góp của mình, cùng chịu trách nhiệm về các khoản nợ, rủi
ro, thiệt hại, các khoản lỗ của HTX”.
Câu hỏi 7: Vì sao Luật HTX năm 2003 lại bỏ qui định Chính phủ ban
hành điều lệ mẫu HTX cho từng loại hình HTX?
Trả lời:
Thực hiện điều 4 Luật HTX năm 1996, Chính phủ đã ban hành 6 nghị
định về điều lệ mẫu HTX đối với các ngành và các lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên,
nội dung của các điều lệ mẫu này trùng lắp, kết cấu ít có sự khác biệt nhau,
nhưng lại chưa bao quát hết các loại hình HTX đã và đang xuất hiện. Sự khác
nhau chỉ là ở qui định về số lượng xã viên tối thiểu.
14 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
Số lượng xã viên
TT Tên Điều lệ mẫu
tối thiểu
01 Điều lệ mẫu HTX thương mại (NĐ 41) 15 (vùng núi, vùng sâu,
vùng xa 7)
02 Điều lệ mẫu quỹ tín dụng nhân dân (NĐ 30
42)
03 Điều lệ mẫu HTX nông nghiệp (NĐ 43) 7
04 Điều lệ mẫu HTX CN và xây dựng (NĐ 44) 9
05 Điều lệ mẫu HTX GTVT (NĐ 45) 10
06 Điều lệ mẫu HTX thuỷ sản (NĐ 46) 10
Các HTX hiện nay lại có xu hướng kinh doanh tổng hợp, đa chức năng,
mỗi HTX bao gồm nhiều lĩnh vực và ngành nghề khác nhau, khó xác định được
đâu là ngành nghề chính để xây dựng điều lệ của mình cho phù hợp với điều
lệ mẫu đã ban hành.
Mặt khác, trong thời gian qua, việc xây dựng điều lệ HTX chưa được các
HTX quan tâm đúng mức, hầu hết các HTX, nhất là các HTX trong lĩnh vực nông
nghiệp, đều sao chép lại nội dung của các điều lệ mẫu do Chính phủ ban hành. Vì
vậy, Luật HTX năm 2003 đã bỏ qui định về điều lệ mẫu, đồng thời bổ sung chi
tiết và rõ ràng hơn những nội dung cần có của một điều lệ HTX, được qui định
ngay trong Luật tại điều 12 và thay vào việc qui định Chính phủ ban hành điều lệ
mẫu, Luật HTX năm 2003 chỉ qui định Chính phủ ban hành mẫu hướng dẫn HTX
viết điều lệ để các HTX có thể dựa vào đó xây dựng điều lệ HTX phù hợp với các
điều kiện và nội dung hoạt động của mình.
Câu hỏi 8: Nhà nước thực hiện những chính sách gì đối với HTX?
Trả lời:
Nhận thức rõ vai trò kinh tế và xã hội quan trọng của HTX, Đảng và Nhà
nước ta luôn chủ trương khuyến khích và tạo điều kiện phát triển HTX trong
tất cả các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân, nhằm đạt mục tiêu
dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Cụ thể hoá chủ trương đó, điều 3 Luật HTX năm 2003 đã khẳng định,
Nhà nước thực hiện các chính sách sau đây đối với HTX:
- Ban hành và thực hiện các chính sách, các chương trình hỗ trợ phát
triển HTX về đào tạo cán bộ; phát triển nguồn nhân lực; đất đai; tài chính; tín
dụng; xây dựng quỹ hỗ trợ phát triển HTX; áp dụng khoa học và công nghệ;
15 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
tiếp thị và mở rộng thị trường; đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng; tạo điều kiện
để HTX được tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của Nhà
nước;
- Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để HTX phát triển;
- Bảo đảm địa vị pháp lý và điều kiện sản xuất, kinh doanh của HTX
bình đẳng với các loại hình doanh nghiệp khác;
- Bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của HTX theo qui định của pháp luật;
- Tôn trọng quyền tự chủ, tự quyết, tự chịu trách nhiệm của HTX trong
sản xuất, kinh doanh;
- Không can thiệp vào công việc quản lý nội bộ và hoạt động hợp pháp của
HTX.
Do hoạt động của các HTX nông nghiệp có những đặc thù riêng về xã
viên, vốn, lao động, sản phẩm, thị trường..., Luật HTX năm 2003 có qui định
cụ thể về chính sách của Nhà nước đối với HTX nông nghiệp: "Đối với HTX
nông nghiệp, Chính phủ qui định cụ thể chính sách ưu đãi phù hợp với đặc thù
và trình độ phát triển trong từng thời kỳ".
Những chính sách này được cụ thể hoá trong các nghị định của Chính
phủ và các thông tư hướng dẫn thi hành của các bộ, ngành có liên quan.
Câu hỏi 9: Tại sao Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đối với HTX?
Chính sách đó có ảnh hưởng tới sự bình đẳng của các doanh nghiệp thuộc các
thành phần kinh tế không?
Trả lời:
Phát triển HTX không những có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, mà còn có
ý nghĩa quan trọng về xã hội. HTX là tổ chức kinh tế, đồng thời cũng là tổ
chức xã hội của những người lao động, các hộ gia đình, các cơ sở sản xuất
nhỏ. Đây là lực lượng xã hội to lớn, đông đảo, nhưng đồng thời họ phần lớn là
những người khó khăn, những người nghèo, những người hạn chế về vốn, về
kỹ thuật và về công nghệ, luôn bị chèn ép, thậm chí bị bóc lột và thường ở thế
yếu trong điều kiện của cơ chế thị trường cạnh tranh gay gắt. Để khắc phục
những khó khăn, thế yếu của mình, những người lao động, các hộ gia đình, các
cơ sở sản xuất nhỏ tự phải tập hợp lại, liên kết với nhau để phát triển kinh tế,
giải quyết những vấn đề đời sống, văn hoá, xã hội của mình, của cộng đồng
và thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội công bằng và bền vững. Do vậy, Nhà
nước cần có chính sách hỗ trợ đối với HTX. Những chính sách hỗ trợ của Nhà
16 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
nước đối với HTX trước hết nhằm mục tiêu thu hút ngày càng nhiều các lực
lượng lao động, nhất là những hộ nông dân, những người thợ thủ công, các cơ
sở sản xuất nhỏ tham gia xây dựng HTX; khuyến khích, hỗ trợ để HTX vươn
lên, đẩy mạnh hoạt động sản xuất, kinh doanh và giúp đỡ xã viên với hiệu quả
cao nhất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo định hướng
XHCN. Các chính sách đó không phải là bao cấp, không nhằm tạo chỗ dựa để
HTX ỷ lại, trông chờ vào Nhà nước, làm yếu đi tính năng động, sáng tạo, tính
tự chủ, tự chịu trách nhiệm của HTX, mà nhằm tạo những điều kiện cần thiết
cho HTX đổi mới và không ngừng phát triển, tạo ra sự bình đẳng giữa HTX
với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau.
Trong cơ chế thị trường, Nhà nước dựa vào hệ thống pháp luật và hệ
thống chính sách để quản lý và điều chỉnh mối quan hệ giữa các ngành, các lĩnh
vực, giữa các vùng, giữa các thành phần kinh tế, giữa phát triển kinh tế và xã
hội ... nhằm bảo đảm cho nền kinh tế phát triển cân đối, hài hòa, ổn định, bền
vững và bảo đảm công bằng xã hội theo định hướng XHCN.
Việc Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ đối với HTX không làm ảnh
hưởng đến sự bình đẳng giữa HTX với các doanh nghiệp. Chính sách hỗ trợ của
Nhà nước đối với HTX không ngoài mục đích nhằm bảo đảm địa vị pháp lý và
điều kiện để HTX có thể thực sự bình đẳng với các loại hình doanh nghiệp, bảo
đảm quyền và lợi ích hợp pháp của HTX.
HTX là một tổ chức kinh tế hoạt động trên thị trường, do đó, ngoài các
chính sách và qui định riêng cho HTX, các HTX cũng phải tuân thủ các qui định,
cũng như được hưởng những chính sách chung về khuyến khích, hỗ trợ kinh
doanh qui định ở Luật khuyến khích đầu tư trong nước và các văn bản pháp
quy khác.
Câu hỏi 10: Nguyên tắc HTX là gì ?
Trả lời:
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX là những tư tưởng, quan
điểm chủ đạo mang tính chất xuất phát điểm và chỉ đạo xuyên suốt quá trình
tổ chức và hoạt động của HTX; xác định tính đặc thù của HTX, qua đó phân
biệt HTX với những loại hình doanh nghiệp khác nhau. Các nguyên tắc HTX
mang tính phổ biến, được áp dụng chung cho mọi loại hình HTX ở tất cả các
nước trên thế giới; đồng thời cũng mang tính ổn định tương đối, ít bị ảnh
hưởng bởi thời gian và không gian. Các HTX nào tổ chức và hoạt động không
tuân thủ các nguyên tắc HTX thì không thể được xem như những HTX đích
17 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
thực. Các nguyên tắc HTX được định ra nhằm bảo đảm những tư tưởng, quan
điểm, mục đích và tính chất của HTX được quán triệt trong thực tiễn. Để trở
thành một HTX đích thực và để phát huy cao nhất tính ưu việt của HTX, mỗi
HTX khi xây dựng điều lệ tổ chức và hoạt động của mình đều phải tuân thủ
những nguyên tắc HTX.
Việc áp dụng những nguyên tắc HTX vào thực tiễn đời sống cần phù
hợp với những điều kiện và hoàn cảnh riêng cụ thể của mỗi nước, nhưng về
cơ bản, vẫn phải bảo đảm những tính chất có tính phổ biến của HTX.
Đối với các HTX, việc hiểu đúng các nguyên tắc và vận dụng vào thực
tiễn, cũng như việc phân biệt HTX với một tổ chức kinh tế khác, có ý nghĩa
cực kỳ quan trọng.
Câu hỏi 11: Ai là người đề xướng ra các nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của HTX ?
Trả lời:
28 người thợ dệt ở Rochdale (Vương quốc Anh) được xem là những người
sáng lập ra HTX đầu tiên và đề xướng ra nguyên tắc tổ chức và hoạt động của
HTX. Tháng 8 năm 1884, những người thợ dệt này đã cùng nhau góp tiền lập nên
một cửa hàng cung cấp bột mì, bơ đường và mứt sồi cho các thành viên với giá rẻ
hơn và chất lượng lượng tốt hơn so với các cửa hàng tư nhân khác. Sau đó họ thành
lập xưởng xay bột ngô, lò bánh, các hình thức tập thể chăm sóc sức khoẻ, chữa
bệnh cho người ốm đau, chôn cất người chết, tổ chức ra các tủ sách báo và phòng
đọc... để phục vụ các thành viên. Về thực chất, ở đây lúc đầu là một HTX tiêu thụ,
sau đó trở thành một tổ chức cộng đồng tương trợ, giúp đỡ nhau về đời sống vật
chất và tinh thần. Trên thực tế, trước khi HTX ở Rochdale ra đời, nghĩa là trước
năm 1884, đã có một số HTX được tổ chức và hoạt động. Nhưng tầm quan trọng
của HTX Rochdale là ở chỗ nó đã đưa ra những nguyên tắc và điều lệ cơ bản cho
tổ chức và hoạt động của HTX. Những nguyên tắc này về sau được mang tên là
“Những nguyên tắc Rochdale”. Cũng chính vì vậy mà HTX Rochdale được coi là
HTX đầu tiên trên thế giới và 28 người thợ dệt ở Rochdale được xem là những
người sáng lập ra HTX đầu tiên trên thế giới.
“Những nguyên tắc Rochdale” gồm các nguyên tắc sau:
1- Xã viên rộng mở;
2- Bán hàng thanh toán bằng tiền mặt;
3- Mỗi người một phiếu bầu;
18 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
4- Bán hàng tốt, hàng thật;
5- Thu nhập cố định trên đồng vốn;
6- Tiền lãi chia theo quan hệ mua của xã viên với cửa hàng;
7- Giáo dục cho các xã viên;
8- Trung lập về tôn giáo và chính trị.
Qua gần hai thế kỷ, các nguyên tắc này đã được vận dụng, bổ sung,
hoàn thiện và làm phong phú thêm nhiều lần ở các nước khác nhau và vẫn là
nền tảng của phong trào HTX thế giới ngày nay. Đặc biệt, các nguyên tắc này
đã được Uỷ ban về các nguyên tắc HTX của Liên minh HTX quốc tế chỉnh
sửa, bổ sung và hoàn thiện vào các năm 1934, 1937, 1966 và lần cuối cùng vào
năm 1995, trong đó đã bãi bỏ 2 nguyên tắc:
- Trung lập về tôn giáo và chính trị;
- Bán hàng thanh toán bằng tiền mặt.
Tháng 9 năm 1995, tại Đại hội Liên minh HTX quốc tế lần thứ 31 tổ
chức tại thành phố Manchester, nước Anh, Liên minh HTX quốc tế đã thông
qua 7 nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX như sau:
1- Thành viên tự nguyện và rộng mở;
2- Xã viên kiểm soát một cách dân chủ;
3- Xã viên tham gia vào hoạt động kinh tế của HTX;
4- Độc lập và tự chủ;
5- Giáo dục, đào tạo và thông tin;
6- Hợp tác giữa các HTX;
7- Quan tâm đến cộng đồng.
Câu hỏi 12: So với Luật HTX năm 1996, Luật HTX năm 2003 đã có
những sửa đổi, bổ sung gì về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX?
Trả lời:
Căn cứ vào bản chất của HTX, tiếp thu những nguyên tắc của phong
trào HTX quốc tế, điều 7 Luật HTX năm 1996 đã đề ra 5 nguyên tắc tổ chức
và hoạt động của HTX ở Việt Nam như sau:
1. Tự nguyện gia nhập và ra HTX;
19 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
2. Quản lý dân chủ và bình đẳng;
3. Tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi;
4. Chia lãi bảo đảm kết hợp lợi ích của xã viên và phát triển HTX;
5. Hợp tác và phát triển cộng đồng.
Để phù hợp với sự phát triển của HTX trong những điều kiện mới và
tiếp cận hơn nữa với các nguyên tắc do Liên minh HTX quốc tế đề ra, Luật
HTX năm 2003, trên cơ sở kế thừa và làm rõ các nguyên tắc đã qui định trong
Luật HTX năm 1996, đã sắp xếp, bổ sung và điều chỉnh lại nội dung các
nguyên tắc. Điều 5 Luật HTX năm 2003 qui định HTX tổ chức và hoạt động
theo 4 nguyên tắc sau:
1. Tự nguyện;
2. Dân chủ, bình đẳng và công khai;
3. Tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi;
4. Hợp tác và phát triển cộng đồng.
Như vậy, xét về hình thức thì Luật HTX năm 2003 đã giảm bớt một
nguyên tắc, nguyên tắc thứ tư. Tuy nhiên, nếu đi sâu xem xét bản chất, thì 4
nguyên tắc do Luật HTX năm 2003 đề ra không những đã kế thừa được, mà
còn phát triển và làm rõ thêm nội dung 5 nguyên tắc của Luật HTX năm 1996,
đồng thời tiếp nhận được tư tưởng của các nguyên tắc do Liên minh HTX
quốc tế đề ra.
Nguyên tắc 1 và nguyên tắc 4 đã kế thừa toàn bộ tinh thần nội dung
nguyên tắc 1 và 5 của Luật HTX năm 1996, chỉ chỉnh sửa về từ ngữ cho phù
hợp với nội dung sửa đổi của Luật HTX năm 2003.
Về nguyên tắc thứ hai trong Luật HTX năm 2003.
Để thực hiện đầy đủ quyền làm chủ tập thể của xã viên và bảo đảm dân
chủ và bình đẳng trong tổ chức và hoạt động của HTX, đòi hỏi xã viên phải
được cung cấp đầy đủ, trung thực, khách quan thông tin về mọi hoạt động và
tình hình tổ chức quản lý của HTX. Chỉ có trên cơ sở đó quyền dân chủ và
quyền bình đẳng của xã viên mới được thực hiện đầy đủ. Vì vậy, Luật HTX
năm 2003 coi "công khai" là một nội dung trong nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của HTX và bổ sung nội dung này vào nguyên tắc thứ hai của Luật HTX
năm 1996: "dân chủ, bình đẳng và công khai". Trong đó qui định rõ việc "thực
hiện công khai phương hướng sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối và
20 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
những vấn đề khác qui định trong điều lệ HTX". Việc qui định "công khai" là
một nội dung nguyên tắc đã đặt xã viên HTX vào đúng vị trí trung tâm, với tư
cách của người làm chủ. Sự bổ sung này đã làm cho các qui định của Luật HTX
năm 2003 trở nên đầy đủ và hoàn thiện hơn, và tiếp cận gần hơn với các nguyên
tắc do Liên minh HTX quốc tế đề ra. Vì công khai, về thực chất, là được cung
cấp đầy đủ thông tin. Nguyên tắc thứ năm do Liên minh HTX quốc tế đề ra là:
"giáo dục, đào tạo và thông tin". Như vậy, Luật HTX năm 2003 của Việt Nam
đã tiếp thu một phần nội dung của nguyên tắc này.
Về nguyên tắc thứ 3 trong Luật HTX năm 2003.
Để bảo đảm tính lôgích về nội dung trong các qui định của luật, Luật
HTX năm 2003 đã gộp nguyên tắc thứ 3 và thứ 4 của Luật HTX năm 1996 thành
một nguyên tắc chung và trở thành nguyên tắc thứ 3. Việc gộp chung ở đây chỉ
có ý nghĩa sắp xếp lại từ ngữ và câu văn cho hợp lý, còn tinh thần các nội dung
của hai nguyên tắc vẫn được kế thừa trọn vẹn không có gì thay đổi. Vì, xét về
bản chất, thì việc "chia lãi" qui định như ở điều 4 Luật HTX năm 1996 đã nằm
trong nội dung qui định ở điều 3 Luật HTX năm 1996.
Tự chủ là thuộc tính vốn có của các tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân.
HTX được xác định là tổ chức kinh tế đương nhiên cũng có thuộc tính tự chủ. Vì
là tổ chức kinh tế tự chủ, nên mọi hoạt động hợp pháp của HTX đều do HTX tự
quyết định, tự chịu trách nhiệm trên cơ sở bảo đảm mọi xã viên và HTX cùng
có lợi, không phụ thuộc vào bất kỳ cơ quan, tổ chức nào. Chính tính tự chủ đòi
hỏi HTX phải tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi. Tính tự chịu trách nhiệm và
cùng có lợi là nội dung cụ thể của thuộc tính tự chủ, khẳng định thuộc tính tự chủ
của HTX. Vì vậy, Luật HTX năm 2003 đã coi "tự chủ" là một nguyên tắc trong
tổ chức và hoạt động của HTX và được ghi nhận chung với nguyên tắc thứ 3. Qui
định này cũng phù hợp với nguyên tắc "độc lập, tự chủ" do Liên minh HTX quốc
tế đưa ra.
Câu hỏi 13: Nguyên tắc tự nguyện trong tổ chức và hoạt động của HTX
được hiểu như thế nào?
Trả lời:
Theo nguyên tắc này, việc gia nhập HTX của mỗi cá nhân, hộ gia đình và
pháp nhân là hoàn toàn dựa trên cơ sở tự nguyện, không bị sự cưỡng chế và sức
ép của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào. Mọi cá nhân không phân biệt giới tính, dân
tộc, tôn giáo, thành phần giai cấp, mọi hộ gia đình, mọi pháp nhân có đủ điều
kiện theo qui định của Luật HTX, tán thành điều lệ HTX dự định gia nhập đều
21 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
có quyền gia nhập HTX. HTX không hạn chế việc kết nạp xã viên mới, luôn
rộng mở cho tất cả những cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân nào cần tới sự phục
vụ và giúp đỡ của HTX, đồng thời chấp nhận thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ mà
điều lệ HTX qui định. Xã viên HTX cũng có quyền ra khỏi HTX theo qui định
của điều lệ HTX, nếu thấy HTX không mang lại lợi ích cho mình.
Để bảo đảm quyền tự nguyện, cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân cần
suy xét kỹ lưỡng xem HTX có thực sự mang lại lợi ích cho mình không và mình
có thể thực hiện được các nghĩa vụ xã viên đối với HTX do điều lệ qui định
không, trên cơ sở đó làm đơn tự nguyện gia nhập HTX. Đơn gia nhập HTX
phải được ban quản trị xem xét trình đại hội xã viên thông qua.
Khi xã viên thấy không cần tham gia HTX nữa, cũng có quyền làm đơn
tự nguyện xin ra HTX và được hưởng các quyền lợi, cũng như có trách nhiệm
thực hiện các nghĩa vụ còn lại theo điều lệ HTX qui định.
Để bảo đảm quyền tự nguyện của mình, xã viên có quyền khiếu nại lên
cấp có thẩm quyền khi yêu cầu gia nhập hoặc xin ra HTX không được giải
quyết mà chưa rõ lý do chính đáng.
HTX do chính các xã viên tự nguyện góp vốn hoặc vừa góp vốn, góp sức
lập ra, nhằm đáp ứng những yêu cầu chung, lợi ích chung do chính mình đặt ra.
Do đó, HTX là của xã viên và vì xã viên. Yếu tố tự nguyện sẽ quyết định mọi
sự thành công trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và tổ chức
quản lý của HTX. Mọi sự ép buộc sẽ làm suy giảm tính tích cực, sáng tạo, chủ
động của xã viên đối với việc xây dựng HTX.
Câu hỏi 14: Nguyên tắc dân chủ, bình đẳng và công khai trong tổ chức
và hoạt động của HTX được hiểu như thế nào?
Trả lời:
Đây là nguyên tắc quan trọng thể hiện ý tưởng và nguồn sức mạnh của HTX.
Theo nguyên tắc này, mọi xã viên có quyền tham gia quản lý, kiểm tra,
giám sát HTX và có quyền ngang nhau trong biểu quyết.
Để bảo đảm nguyên tắc này, mọi xã viên đều có quyền dự đại hội xã
viên hoặc bầu đại biểu đi dự đại hội xã viên là cơ quan có quyền quyết định
cao nhất của HTX, dự các cuộc họp xã viên để bàn bạc và biểu quyết các công
việc của HTX; ứng cử, bầu cử vào ban quản trị, trưởng ban quản trị, chủ
nhiệm, ban kiểm soát và những chức danh được bầu khác của HTX; việc biểu
quyết tại đại hội xã viên và các cuộc họp xã viên không phụ thuộc vào số vốn
22 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
góp hay chức vụ của xã viên trong HTX. Mỗi xã viên hoặc đại biểu xã viên chỉ
có 1 phiếu biểu quyết và các phiếu biểu quyết đều có giá trị như nhau. Xã viên
có quyền đề đạt ý kiến với ban quản trị, chủ nhiệm, ban kiểm soát HTX và
yêu cầu được trả lời; yêu cầu ban quản trị, chủ nhiệm, ban kiểm soát triệu tập
đại hội xã viên bất thường. Mọi xã viên trong HTX đều phải có nghĩa vụ như
nhau trong việc chấp hành điều lệ, Nội qui HTX, nghị quyết đại hội xã viên và
được hưởng các quyền lợi như nhau theo qui định của điều lệ HTX và các qui
định của pháp luật có liên quan.
Mọi hoạt động của HTX như tình hình sản xuất, kinh doanh, tài chính,
phân phối thu nhập, trích lập các quỹ, các đóng góp xã hội, các quyền lợi và
nghĩa vụ của xã viên, tình hình hoạt động của ban quản trị, ban kiểm soát, ...
phải được công khai tới xã viên trong đại hội xã viên, hoặc thông báo bằng văn
bản định kỳ trực tiếp tới từng xã viên, nhóm xã viên sinh sống theo địa bàn,
hoặc thông tin trên bản tin hàng ngày tại trụ sở HTX.
Câu hỏi 15: Nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cùng có lợi trong
tổ chức và hoạt động của HTX được hiểu như thế nào?
Trả lời:
Theo nguyên tắc này, mọi hoạt động của HTX đều do HTX tự quyết định
và tự chịu trách nhiệm, không một tổ chức, cá nhân nào được can thiệp vào công
việc quản lý nội bộ và hoạt động hợp pháp của HTX. HTX phải tự hạch toán, tự
chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh, liên doanh, liên kết
với các đơn vị thuộc mọi thành phần kinh tế trong thành công, cũng như rủi ro,
thua thiệt, lời ăn, lỗ chịu; tự quyết định về bộ máy tổ chức quản lý, về huy động
nguồn vốn phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. HTX tự quyết định và tự
chịu trách nhiệm về phân phối thu nhập, phân phối lãi hàng năm, bảo đảm HTX
và xã viên cùng có lợi, kết hợp lợi ích của xã viên và sự phát triển của HTX, hoàn
thành nghĩa vụ đóng góp với Nhà nước theo qui định của pháp luật và các chính
sách có liên quan. Mỗi xã viên trong HTX được hưởng quyền lợi theo vốn góp,
công sức đóng góp và theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX, cùng chịu trách
nhiệm về những rủi ro của HTX trong phạm vi vốn góp của mình, cùng nhau
quyết định những giải pháp khắc phục rủi ro.
HTX có quyền từ chối những yêu cầu của tổ chức, cá nhân khi thấy việc
thực hiện những yêu cầu đó làm thiệt hại đến lợi ích chung của xã viên và
không được xã viên đồng tình; có quyền khiếu nại những hành vi vi phạm đến
quyền và lợi ích hợp pháp của HTX, đồng thời HTX phải có trách nhiệm chấp
23 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
hành chế độ thống kê, kế toán, kiểm toán và chế độ báo cáo theo qui định và
chấp hành các qui định khác của pháp luật.
Câu hỏi 16: Nguyên tắc hợp tác và phát triển cộng đồng được hiểu
như thế nào?
Trả lời:
Với tính chất "hợp tác" đặc trưng của loại hình kinh tế HTX, đòi hỏi các
xã viên phải luôn phát huy tinh thần xây dựng tập thể, nêu cao ý thức hợp tác,
đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong mọi hoạt động của HTX, cũng như
của từng xã viên, cùng nhau chăm lo xây dựng và phát triển HTX, đồng thời
phải có ý thức hợp tác trong cộng đồng xã hội. Các HTX trong từng địa
phương, trong từng vùng và trong phạm vi cả nước cũng cần quan tâm hợp tác,
giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất - kinh doanh và trong các hoạt động
khác, cùng nhau đoàn kết xây dựng, phát triển phong trào HTX ngày một lớn
mạnh. Chính sự hợp tác này sẽ tạo ra sự liên kết để từng bước hình thành các
liên hiệp HTX theo vùng và trong các lĩnh vực và ngành nghề khác nhau nhằm
tăng thêm tiềm lực và sức cạnh tranh của các HTX thành viên. Các HTX trong
nước cũng cần hợp tác với các HTX trong khu vực và các nước khác trên thế
giới để một mặt, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh của mình
và mặt khác, góp phần tăng cường sự hiểu biết và tình hữu nghị giữa nhân dân
nước ta với các nước bạn bè trên thế giới, đồng thời có những đóng góp thiết
thực vào sự phát triển chung của phong trào HTX thế giới.
Câu hỏi 17: HTX có quyền chủ động đăng ký kinh doanh những ngành
nghề nào?
Trả lời:
HTX có quyền chủ động đăng ký và hoạt động kinh doanh, không cần
phải xin phép bất cứ cơ quan nhà nước nào, nếu ngành, nghề kinh doanh:
- Không thuộc ngành, nghề cấm kinh doanh;
- Không thuộc ngành, nghề kinh doanh phải có giấy phép kinh doanh;
- Không thuộc ngành nghề kinh doanh phải có vốn pháp định;
- Không thuộc ngành, nghề kinh doanh phải có chứng chỉ hành nghề.
Câu hỏi 18: Khi kinh doanh các ngành, nghề mà pháp luật qui định phải
có điều kiện, thì HTX phải bảo đảm có đủ những điều kiện gì để được kinh
doanh những ngành nghề đó?
24 Hỏi đáp về Luật HTX năm 2003
