THỰC TẾ VỀ HIV/AIDS
HIV là từ viết tắt Tiếng Anh của loại Vi rút làm Suy giảm hệ miễn dịch ở Người. AIDS là từ viết tắt của Hội chứng Suy giảm khả năng Miễn dịch Mắc phải. Khi HIV làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể, người ta sẽ trở nên dễ bị thương tổn với một loạt các nguy cơ lây nhiễm mà cơ thể thường không có khả năng chống lại. Một hay nhiều những căn bệnh lây nhiễm này sẽ gây nên tử vong sau một số năm mắc bệnh....
Vietnam - Sweden cooperation programme
Strengthening Environmental Management
and Land Administration
ThỰC TẾ
VỀ HIV/AIDS
HIV là từ viết tắt Tiếng Anh của loại Vi rút làm
Suy giảm hệ miễn dịch ở Người. HIV/AIDS
AIDS là từ viết tắt của Hội chứng Suy giảm
khả năng Miễn dịch Mắc phải. Khi HIV làm Mối quan tâm của mọi người
suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể, người ta sẽ
trở nên dễ bị thương tổn với một loạt các nguy HIV được lây lan qua các chất lỏng trong cơ
cơ lây nhiễm mà cơ thể thường không có khả thể - cụ thể là máu, tinh dịch, những dịch tiết
năng chống lại. Một hay nhiều những căn bệnh từ âm đạo và sữa. Lây truyền qua các con
lây nhiễm này sẽ gây nên tử vong sau một số đường sau:
năm mắc bệnh.
• Quan hệ tình dục không an toàn, cả
Chưa có cách chữa bệnh AIDS. Những cùng giới lẫn khác giới, với một người
phương thức điều trị hiện có rất đắt và là bị nhiễm (con đường phổ biến nhất).
không thể đối với phần đông những người bị
AIDS. Đồng thời, HIV không phải là một cái • Máu và các sản phẩm có liên quan đến
chết bất ngờ, và người bị nhiễm HIV được điều máu, ví dụ, qua việc truyền máu đã bị
trị có thể tiếp tục sống trong nhiều năm sau khi nhiễm, cấy ghép các bộ phận hay mô
chuẩn đoán. sử dụng mũi tiêm bị nhiễm hoặc sử
dụng các dụng cụ sắc nhọn - có thể
Do đó, điều quan trọng là phải chống lại qua việc hoạt động tiêm chích ma túy
những nhận thức sai lầm và sự phân biệt hay dùng chung 'kim tiêm'.
đối xử với những người bị nhiễm HIV/AIDS.
• Truyền từ mẹ sang con, từ mẹ bị nhiễm
Một người có thể sống trong nhiều năm sau khi sang con khi mang thai, khi sinh và
mắc bệnh, phần lớn thời gian này là không có trong thời gian cho bú.
triệu chứng hay ốm yếu, mặc dù vậy họ vẫn có
thể truyền bệnh cho người khác. Tất nhiên, HIV không lây truyền qua việc ôm, hôn, bắt
nếu một người không biết rằng họ mắc bệnh, tay, muỗi hay côn trùng cắn, ho và sổ mũi,
họ sẽ không có biện pháp phòng ngừa và, dùng chung toilet hoặc bồn rửa mặt, dùng thức
không hề biết rằng họ lan truyền vi rút. ăn hoặc đồ uống từ tay người bị HIV.
NHËN THøC Vμ PHßNG NGõA
Sự phát triển của ngành giao thông (đặc biệt
là các dự án về đường bộ và đường sắt) có thể
góp phần làm tăng sự lây truyền HIV.
Các khu công nghiệp, khu khai thác khoáng
sản và bến cảng là những điểm nóng về HIV/
AIDS.
Càng nhiều phương tiện giao thông thì có
nghĩa là càng có nhiều người đi du lịch, và HIV
có thể lan truyền nhanh hơn và rộng hơn. Các
dự án xây dựng đường xá và cơ sở hạ tầng
khác luôn có sự tham gia của một số lượng lớn
các lái xe tải, lao động nhập cư, kỹ sư, doanh
nhân… Có một sự thật rõ ràng là đàn ông (nói
riêng) xa nhà và gia đình trong thời gian dài có
Sources: UNDP, UNAIDS, ILO, Reuters Alertnet, Danida, Family Health International
thể mua bán các dịch vụ tình dục và dính líu
vào quan hệ tình dục không an toàn hơn các
HIV/AIDS Ở VIỆT NAM đối tượng khác.
Nạn dịch này ở Việt Nam phát triển chậm hơn
các nước khác trong khu vực, như Campuchia
Theo một nghiên cứu thì có 39% lái xe tải ở
thành phố cảng Cần Thơ và 20% lao động
CHIÕN §ÊU VíI
hay Thái Lan, nhưng phát triển mạnh hơn ở Lào nhập cư ở Hải Phòng nói rằng họ đã qua đêm
hay Indonesia. Liên Hợp Quốc ước tính rằng có ít với các lao động tình dục trong năm qua. HIV/AIDS
nhất 280.000 người nhiễm HIV trong tổng số 84
triệu dân. Các quan chức y tế cho biết số lượng Chiến lược quốc gia của Việt Nam về phòng
HIV/AIDS ảnh hưởng đến ph¸t triển kinh tế
những trường hợp mới đang gia tăng nhanh
và x· hội ở nhiều cấp độ: cá nhân, hộ gia ngừa và kiểm soát HIV/AIDS kêu gọi các cơ
chóng tới 100 trường hợp nhiễm mỗi ngày. Năm
đình, cộng đồng, doanh nghiệp, chính phủ và ở quan và địa phương trên cả nước kết hợp các
2005 ở Việt Nam, có khoảng 14.000 người chết
tầm vĩ mô. hoạt động phòng ngừa và kiểm soát HIV/AIDS
có liên quan đến AIDS.
như một trong các mục tiêu ưu tiên trong các
Khi một người bị suy yếu vì AIDS, gia đình của chương trình phát triển kinh tế xã hội của
Nhiều người bị nhiễm khi tiêm chích ma túy, sử họ phải đối mặt với những chi tiêu ngày càng mình.
dụng kim tiêm và xi lanh đã bị nhiễm, hiện nay, tăng để chăm sóc họ và thường phải bán đi tài
phần lớn các trường hợp lây nhiễm là do quan hệ sản của mình. Các thành viên khác trong gia Tháng 1/2007, Luật về HIV/AIDS có hiệu lực ở
tình dục. Đây là một sự thay đổi đáng lo ngại về đình có thể phải nghỉ học hoặc làm để chăm Việt Nam. Luật góp phần củng cố quyền lợi
bệnh dịch và nó cho thấy HIV/AIDS từ chỗ chỉ là sóc họ. Khi người đó chết đi, những mất mát của người bị nhiễm HIV và kêu gọi giáo dục về
một vấn đề cho một vài nhóm nguy cơ trở thành về thu nhập có thể đẩy những gia đình này đến AIDS tại nơi làm việc (các cơ quan nhà nước ở
vấn đề cho tất cả người dân nói chung. nghèo đói. các cấp là những nơi làm việc quan trọng).
Trình bày về HIV/AIDS
Tài liệu nhỏ bé này về nhận thức HIV/AIDS với mong muốn sử dụng
trong quy trình lồng ghép QHSDĐ/ĐMC tại các tỉnh SEMLA. Tài liệu
này gồm 1 tài liệu hướng dẫn (3 trang) cho TA hoặc giảng viên, một
tờ rơi để photo và phân phát cho các đối tượng tham gia, và một vài
slide trên PowerPoint nhằm hỗ trợ phần tập huấn về nhận thức trong
một buổi hội thảo hay một khóa tập huấn.
Mục đích là nhằm nâng cao nhận thức giữa những người ra quyết
định và cán bộ ngành TNMT về những rủi ro và ảnh hưởng của việc
lây truyền HIV/AIDS.
Thực ra chỉ là việc mô tả HIV/AIDS trong các cuộc họp cùng các tài
liệu và báo cáo chính thức góp phần phá vỡ những điều cấm kỵ và
những tiếng xấu. Tôi đề nghị tất cả các bạn có trách nhiệm nêu lên
những vấn đề này trong các cuộc họp, hội thảo và các khóa tập
huấn. Những ghi chú hướng dẫn và các slide bằng Powerpoint sẽ
cung cấp cho các bạn đủ hiểu biết cơ bản để làm điều đó.
Quy trình QHSDĐ có thể là một cơ hội để nâng cao nhận thức giữa
cán bộ các cấp từ Bộ TNMT, Sở TNMT và địa phương về những tác
động kinh tế và xã hội có thể xảy ra của bệnh dịch - gồm cả những
thay đổi về nhân khẩu và gia tăng những rủi ro về HIV/AIDS mà có
thể có sự tham gia của các dự án về cơ sở hạ tầng.
Sự liên quan trong nhận thức về HIV/AIDS gia đình có thể phải nghỉ học hoặc làm để chăm
sóc họ. Khi người đó chết đi, những mất mát về
trong Quy hoạch Sử dụng Đất và ĐMC
thu nhập có thể đẩy những gia đình này đến
nghèo đói.
Có một số vấn đề liên quan đến HIV/AIDS mà có
thể nêu lên được trọng QHSDĐ và các quá trình Ở các nước bị ảnh hưởng nặng nề, tác động về
lập kế hoạch khác. kinh tế vĩ mô là vô cùng to lớn. Những cái chết
của các công nhân sản xuất, sự gia tăng chi phí
Cần xem xét số liệu và ước tính về tỉ lệ nhiễm trong chăm sóc sức khỏe, tuyển dụng lao động
HIV trong phân tích những thay đổi về nhân và đào tạo có thể làm giảm lợi ích một cách
khẩu. Cần đặc biệt phân tích các nhóm dân cư nghiêm trọng và giảm tính cạnh tranh quốc tế.
hay các vùng địa lý mà phải nâng cao nhận thức
và phòng ngừa HIV. Giới và phòng ngừa HIV
Trong quy trình QHSDĐ, cần hiểu rằng các dự án Cách tiếp cận cơ bản về phòng ngừa lây nhiễm
phát triển lớn kèm theo nó là một rủi ro về sự gia HIV là khuyến khích thay đổi hành vi. Có nghĩa là
tăng lây nhiễm HIV. người ta cân có đủ thông tin về HIV/AIDS, nó
Nâng cao nhận thức về những rủi ro có liên quan được lây truyền ra sao và có thể làm gì để phòng
đến: ngừa sự lây nhiễm đó. Điều đó cũng có nghĩa là
cần tính đến vai trò của giới và những kỳ vọng.
• con đường di dân và giao thông
• các khu kinh tế/ khu khai khoáng/ khu Ở Việt Nam, phần đông những người bị nhiễm là
quân sự/ khu thương mại/ các vùng biên nam giới, nhưng phụ nữ ngày càng bị nhiễm
giới nhanh chóng hơn nam giới và những rủi ro ngày
• kế hoạch phát triển du lịch càng tăng từ HIV. Vì phụ nữ thường thiếu sự tự
do trong chọn lựa, đôi khi họ thấy rất khó tránh
khỏi bị lây nhiễm HIV. Nhiều phụ nữ có thể nhận
Tác động kinh tế và xã hội của HIV/AIDS thức họ phải làm gì để tự bảo vệ, nhưng không
thể phòng ngừa vì không có quyền, sự lệ thuộc
HIV/AIDS ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và xã
về kinh tế với đối tượng và sợ bị hành hung nếu
hội ở nhiều cấp độ: cá nhân, hộ gia đình, cộng
họ từ chối quan hệ tình dục.
đồng, doanh nghiệp, chính phủ và tầm kinh tế vĩ
mô.
Mong muốn về mặt xã hội và văn hóa đối với đàn
ông là họ phải có khí chất, mạnh mẽ, đồng thời
Khi một người bị suy yếu vì AIDS, gia đình của vô hình chung chấp nhận việc đàn ông đi với gái
họ phải đối mặt với những chi tiêu ngày càng mại dâm và có hành vi gây nguy hiểm ví dụ
tăng để chăm sóc họ và thường xuyên phải bán
không sử dụng bao cao su, làm tăng nguy cơ lây
đi tài sản của mình. Các thành viên khác trong
nhiễm HIV.
HIV và các tỉnh SEMLA
Một vài tỉnh SEMLA cần chú ý đến việc phòng
ngừa HIV/AIDS. Trong những năm gần đây,
Bình Định đã đầu tư xây dựng nhiều tuyến
đường giao thông liên tỉnh, "xây dựng mạng
lưới đường bộ nối liền các thành phố với vùng
nông thôn, đồng bằng với vùng biển và vùng
cao. Các tuyến đường góp phần làm thức tỉnh
tiềm năng của các vùng đất có thu nhập thấp
đã không còn hệ thống giao thông cũ
kỹ" (Trang web Bình Định).
Giao thông đi lại gần gũi với Thành phố Hồ Chí Công nghiệp du lịch là một nhân tố khác trong
Minh - vùng bi ảnh hưởng nhất ở Việt Nam - Bà việc phòng ngừa HIV, có thể được nhận biết và
Rịa Vũng Tàu và Đồng Nai là những nơi bị đặt giải quyết trong quy trình QHSDĐ, ví dụ ở Côn
vào thực trạng gia tăng lây nhiễm HIV. Nghệ Đảo, Long Hải và Phú Quốc.
An nằm trong số các tỉnh có mức phổ biến HIV
cao nhât.
1. HIV là cụm từ viết tắt bằng Tiếng Anh có 2. Vi rút gây Suy giảm hệ miễn dịch ở
nghĩa là Vi rút gây suy giảm hệ miễn dịch ở người (HIV) được lây lan qua các chất lỏng
Người. trong cơ thể - cụ thể là máu, tinh dịch, những dịch
tiết từ âm đạo và sữa. Lây truyền qua các con
AIDS là cụm từ viết tắt của Hội chứng Suy Giảm đường sau:
Miễn Dịch mắc phải. Khi HIV làm suy yếu hệ miễn
• Quan hệ tình dục không an toàn, cả cùng
dịch của cơ thể, người ta sẽ trở nên dễ bị thương
giới lẫn khác giới, với một người bị nhiễm
tổn với một loạt các nguy cơ lây nhiễm mà cơ thể
(con đường phổ biến nhất).
thường không có khả năng chống lại. Một hay
• Máu và các sản phẩm có liên quan đến
nhiều những căn bệnh lây nhiễm này sẽ gây nên
máu, ví dụ, qua việc truyền máu đã bị
tử vong sau một số năm mắc bệnh.
nhiễm, cấy ghép các bộ phận hay mô sử
dụng mũi tiêm bị nhiễm hoặc sử dụng các
Chưa có cách chữa bệnh AIDS. Những phương
dụng cụ sắc nhọn - có thể qua việc hoạt
thức điều trị hiện có rất đắt và là không thể đối với
động tiêm chích ma túy hay dùng chung
phần đông những người bị AIDS. Đồng thời, HIV
'kim tiêm'.
không phải là một cái chết bất ngờ, và người bị
• Truyền từ mẹ sang con, từ mẹ bị nhiễm
nhiễm HIV được điều trị có thể tiếp tục sống trong
sang con khi mang thai, khi sinh và trong
nhiều năm sau khi chuẩn đoán. Do vậy, điều quan
thời gian cho bú.
trọng là phải chống lại những nhận định sai và sự
phân biệt đối xử với những người bị nhiễm HIV/ HIV không bị lây qua:
AIDS. • ôm, hôn, bắt tay
• muỗi hoặc côn trùng cắn
Một người có thể sống trong nhiều năm sau khi • ho và sổ mũi
mắc bệnh, phần lớn thời gian này là không có • dùng chung toilet hoặc bồn rửa mặt
triệu chứng hay ốm yếu, mặc dù vậy họ vẫn có • dùng thức ăn hoặc đồ uống từ tay người
thể truyền bệnh cho người khác. Tất nhiên, nếu
một người không biết rằng họ mắc bệnh, họ sẽ bị HIV.
không có biện pháp phòng ngừa và, không hề biết
rằng họ lan truyền vi rút. 3. Nạn dịch này ở Việt Nam phát triển chậm
hơn các nước khác trong khu vực, như Campu-
chia hay Thái Lan, nhưng phát triển mạnh hơn ở
Lào và Indonesia. Liên Hợp Quốc ước tính rằng có
ít nhất 280.000 người nhiễm HIV trong tổng số 84
triệu dân. Các quan chức y tế cho biết số lượng
những trường hợp mới đang gia tăng nhanh
chóng tới 100 trường hợp nhiễm mỗi ngày. Năm
2005 ở Việt Nam, có khoảng 14.000 người chết có
liên quan đến AIDS.
Nhiều người bị nhiễm khi tiêm chích ma túy sử
dụng kim tiêm và xi lanh đã bị nhiễm, hiện nay,
phần lơn các trường hợp lây nhiễm là do quan hệ
tình dục. Đây là một sự thay đổi đáng lo ngại về
bệnh dịch và nó cho thấy HIV/AIDS từ chỗ chỉ là
một vấn đề cho một vài nhóm nguy cơ trở thành
vấn đề cho tất cả người dân nói chung.
4. Giao thông và các dự án lớn khác 5. Pháp luật và hành động
Sự phát triển của ngành giao thông (đặc biệt là Chiến lược quốc gia của Việt Nam nhằm phòng
các dự án về đường bộ và đường sắt) có thể góp ngừa và kiểm soát HIV/AIDS kêu gọi toàn bộ các
phần làm tăng sự lây truyền HIV. đơn vị và địa phương trên cả nước kết hợp các
hoạt động phòng ngừa và kiểm soát HIV/AIDS
Càng nhiều phương tiện giao thông thì có nghĩa là như một trong các mục tiêu ưu tiên trong các
càng có nhiều người đi du lịch, và HIV có thể lan chương trình phát triển kinh tế xã hội của mình.
truyền nhanh hơn và rộng hơn. Các dự án xây
dựng đường xá và cơ sở hạ tầng khác luôn có sự Tháng 1/2007, Luật về HIV/AIDS có hiệu lực ở
tham gia của một số lượng lớn các lái xe tải, lao Việt Nam. Luật góp phần củng cố quyền lợi của
động nhập cư, kỹ sư, doanh nhân… Có một sự người bị nhiễm HIV và kêu gọi giáo dục về AIDS
thật rõ ràng là đàn ông (nói riêng) xa nhà và gia tại nơi làm việc (các cơ quan nhà nước ở các cấp
đình trong thời gian dài có thể mua bán các dịch là những nơi làm việc quan trọng).
vụ tình dục và dính líu vào quan hệ tình dục không
an toàn hơn các đối tượng khác. Trong luật này, có một số nguyên tắc cơ bản sau:
Theo một nghiên cứu do tổ chức Sức khỏe Gia Thông tin, giáo dục và tuyên truyền nhằm thay đổi
đình Quốc tế (FHI), thì có 39% lái xe tải ở thành hành vi là biện pháp cơ bản trong phòng ngừa
phố cảng Cần Thơ và 20% lao động nhập cư ở HIV/AIDS.
Hải Phòng nói rằng họ đã ngủ với các lao động
tình dục trong năm qua. Trong khi thiếu vác xin hay biện pháp chữa trị,
Các khu công nghiệp, khu khai thác khoáng sản thông tin và giáo dục là những thành phần không
và bến cảng là những điểm nóng về HIV/AIDS. thể thiếu trong các chương trình phòng chống
HIV, vì sự lan truyền của bệnh tật chỉ có thể bị
hạn chế bằng cách tuyên truyền thông tin và hành
vi có trách nhiệm.
Bộ TNMT/ Sở TNMT có thể làm gì?
Sự phối hợp đa ngành và vận động toàn dân tham
• Nhận thức về những rủi ro tại các khu xây gia vào các hoạt động kiểm soát HIV/AIDS trong
dựng, nơi giao thông, thương mại… các chương trình phát triển kinh tế xã hội.
• Thảo luận các biện pháp phòng ngừa và HIV/AIDS không còn chỉ là một vấn đề sức khỏe.
phối hợp với các quan chức y tế, ví dụ, Nó ảnh hưởng đến cả nền kinh tế và mô hình xã
phân phát tờ rơi, áp phích, bao cao su, tổ hội của nhiều nước, và đó là nguyên nhân chính
chức các buổi tuyên truyền với công nhân dẫn đến đói nghèp và phân biệt đối xử.
hay liên đoàn lao động, tư vấn sức khỏe…
Chấm dứt kỳ thị và phân biệt đối xử với người bị
nhiễm HIV/AIDS và gia đình họ.
Sự kỳ thị và phân biệt đối xử làm suy giảm nỗ lực
phòng ngừa HIV, nỗ lực đó phụ thuộc vào một
môi trường cởi mở, đáng tin cậy và tôn trọng
những quyền cơ bản.
