Thủ tục đánh giá tác động môi trường và ra quyết định
Tài liệu tổng hợp nội dung qua 5 bài sau: bài 1 giới thiệu về đánh giá tác động môi trường, bài 2 luật đánh giá tác động môi trường ở hạ lưu sông Mê Công, bài 3 những thách thức trong việc áp dụng đánh giá tác động môi trường ở lưu vực sông Mê Công, bài 4 tổng quan về quy trình đánh giá tác động môi trường, bài 5 kinh tế môi trường trong quy trình EIA.
Ban th− ký Uû héi s«ng Mª C«ng
Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o m«i tr−êng
thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Phnom Penh 10/2001
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Môc lôc
Bµi 1 - giíi thiÖu vÒ ®¸nh gi¸ T¸c ®éng M«i tr−êng ................................................. 2
Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ...............................................................3
Tãm t¾t lÞch sö cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ......................................................5
Nh÷ng lîi Ých cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ........................................................6
Bµi 02 - LuËt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ë h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng........ 7
Campuchia ...................................................................................................................7
Lµo ...............................................................................................................................8
Th¸i Lan.....................................................................................................................10
ViÖt Nam....................................................................................................................12
Bµi 03 - Nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc ¸p dông ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng ë L−u vùc s«ng Mª C«ng ................................................................................. 16
Tãm t¾t mét sè th¸ch thøc .........................................................................................16
Bµi 04 - tæng quan vÒ quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng....................... 20
Sµng läc......................................................................................................................20
Kh¶o s¸t m«i tr−êng s¬ bé.........................................................................................23
X¸c ®Þnh ph¹m vi.......................................................................................................28
§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Çy ®ñ .......................................................................31
Nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng l−êng tr−íc vµ nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m thiÓu .................34
ThÈm ®Þnh vµ Rµ so¸t t¸c ®éng m«i tr−êng...............................................................40
Gi¸m s¸t m«i tr−êng ..................................................................................................41
Bµi 05 - Kinh tÕ m«i tr−êng trong quy tr×nh EIA ..................................................... 42
Lý thuyÕt nÒn kinh tÕ cæ ®iÓn vµ thùc tÕ....................................................................43
C¸c sai lÇm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cæ ®iÓn..........................................................43
Sù liªn hÖ gi÷a nÒn kinh tÕ vµ m«i tr−êng .................................................................46
C¸c vÊn ®Ò trong ®¸nh gi¸ kinh tÕ c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng......................................49
§¸nh gi¸ kinh tÕ cña c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng ..........................................................49
Tµi liÖu Tham kh¶o.............................................................................................................. 52
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 1
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Bµi 1 - giíi thiÖu vÒ ®¸nh gi¸ T¸c ®éng M«i tr−êng
C¸c kho¸ häc tr−íc ®· giíi thiÖu cho häc viªn vÒ
nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn to lín cña l−u vùc s«ng
Mª C«ng vµ c¸c mèi ®e do¹ ®Õn nguån tµi nguyªn
nµy do ¸p lùc ph¸t triÓn gia t¨ng g©y ra bëi sù t¨ng
nhanh kinh tÕ vµ d©n sè trong l−u vùc. ViÖc qu¶n lý
m«i tr−êng trong l−u vùc s«ng Mª C«ng hÕt søc phøc
t¹p v× ®©y lµ n¬i c− tró cña nh÷ng ng−êi thuéc lo¹i
nghÌo nhÊt trªn thÕ giíi. Sù nghÌo khæ ®· khiÕn cho
ng−êi ta khai th¸c qu¸ møc nguån tµi nguyªn thiªn
nhiªn t¹i chç hoÆc qu¸ møc mét nguån cô thÓ cã thÓ
chÞu ®ùng ®−îc. Khi con ng−êi kh«ng cã n−íc s¹ch
®Ó sèng hay kh«ng thÓ nu«i d−ìng con c¸i th× sù lµnh
m¹nh cña hÖ sinh th¸i vµ møc ®é khai th¸c tµi nguyªn ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng sÏ rÊt Ýt
®−îc quan t©m vµ ë thø h¹ng rÊt thÊp trong danh s¸ch c¸c vÊn ®Ò −u tiªn cña hä. Mét
vÊn ®Ò n÷a còng cÇn ®−îc quan t©m lµ c¸c nhµ qu¶n lý m«i tr−êng ë l−u vùc s«ng Mª
C«ng cã thÓ kh«ng muèn theo c¸c yªu cÇu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng mét c¸ch chÆt
chÏ ®èi víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t− n−íc ngoµi quan träng. H¬n n÷a, tµi nguyªn rõng,
n−íc, ®Êt vµ nguån lîi thuû s¶n trong l−u vùc sÏ ngµy cµng suy tho¸i nÕu ng−êi ta tiÕp
tôc ®Æt môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ lªn trªn viÖc qu¶n lý tµi nguyªn bÒn v÷ng.
NÕu ®−îc ho¹ch ®Þnh ®óng ®¾n, ph¸t triÓn kinh kÕ cã thÓ lµm gi¶m nghÌo ®ãi vµ ®em
l¹i mét cuéc sèng cã chÊt l−îng cao h¬n. Nã còng cã thÓ lµm gi¶m c¸c ¸p lùc cña sù
ph¸t triÓn lªn m«i tr−êng vµ lµm gi¶m tèc ®é suy tho¸i cña m«i tr−êng. Tuy nhiªn, ph¸t
triÓn kinh tÕ v« kÕ ho¹ch vµ kh«ng qu¶n lý cã thÓ ®em l¹i nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi
m«i tr−êng. ¸p lùc lªn m«i tr−êng ®ang ngµy cµng t¨ng lªn vµ tèc ®é suy tho¸i m«i
tr−êng ngµy cµng nhanh h¬n, dÉn ®Õn suy gi¶m sù bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i còng nh−
cña c¸c hÖ thèng kinh tÕ.
LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng xem xÐt mét c¸ch thÝch ®¸ng nhu cÇu vµ
giíi h¹n cña tµi nguyªn cã thÓ lµ v« cïng khã kh¨n. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi,
n¬i ng−êi d©n kh«ng ph¶i ®èi mÆt víi nghÌo ®ãi, hiÖn ®ang rÊt phæ biÕn trong l−u vùc
s«ng Mª C«ng, vÉn cßn tiÕp tôc m¾c sai lÇm trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ
m«i tr−êng. §«i khi v× nh÷ng lîi Ých tµi chÝnh cÇn thiÕt tr−íc m¾t ng−êi ta dÔ dµng bá
qua viÖc sö dông n¨ng l−îng bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn.
ViÖc tr«ng mong c¸c n−íc nghÌo trong l−u vùc s«ng Mª C«ng lµm theo chiÕn l−îc
qu¶n lý tµi nguyªn t−¬ng tù nh− c¸c quèc gia giµu cã vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi lµ
kh«ng thùc tÕ. Tuy nhiªn, c¸c quèc gia trong l−u vùc s«ng Mª C«ng cã thÓ vµ ®ang
t¨ng c−êng sö dông nh÷ng c«ng cô cña c¸c n−íc ph¸t triÓn, nh÷ng c«ng cô cã thÓ gióp
hä tiÕn nh÷ng b−íc dµi ®Ó ®¹t tíi sù qu¶n lý bÒn v÷ng h¬n nguån tµi nguyªn thiªn
nhiªn vµ hç trî viÖc t¨ng c−êng b¶o vÖ m«i tr−êng. Mét trong sè nh÷ng c«ng cô qu¶n
lý m«i tr−êng cã triÓn väng nhÊt ®ang ®−îc ¸p dông trong l−u vùc chÝnh lµ chñ ®Ò cña
kho¸ häc nµy.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 2
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Tæng quan vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng lµ mét c«ng cô qui ho¹ch vµ qu¶n lý, cung cÊp cho
nh÷ng nhµ qu¶n lý m«i tr−êng vµ nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh trong l−u vùc s«ng Mª
C«ng ph−¬ng ph¸p dù ®o¸n vµ gi¶m c¸c t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i tr−êng cña mét dù ¸n
hoÆc mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn ë mäi qui m«. Trong thùc tÕ, ng−êi ta thÊy r»ng, viÖc
t¨ng c−êng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gia t¨ng d©n sè trong l−u vùc s«ng Mª C«ng sÏ dÉn tíi
suy tho¸i mét sè thµnh phÇn m«i tr−êng. Tuy nhiªn, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng t¹o
cho c¸c quèc gia ven s«ng nhiÒu c¬ héi h¬n trong viÖc lùa chän vµ nhËn biÕt ®−îc c¸c
lo¹i vµ møc ®é cña nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng mµ hä sÏ ph¶i tiÕp nhËn nh− lµ hËu qu¶
tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn ®ang diÔn ra. Nh÷ng th¶m ho¹ vÒ m«i tr−êng vµ søc khoÎ céng
®ång cã thÓ phßng tr¸nh ®−îc, vµ nh÷ng ho¹t ®éng g©y h¹i tiÒm tµng cho m«i tr−êng
nh− ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cã thÓ ®−îc giíi h¹n trong nh÷ng khu vùc ®−îc khoanh
vïng cô thÓ, nhê ®ã cho phÐp gi÷ g×n, duy tr× c¸c khu vùc kh¸c kh«ng bÞ thiÖt h¹i.
KÕt qu¶ cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng hç trî cho nh÷ng nhµ ra quyÕt ®Þnh cña
chÝnh phñ, c¸c nhµ qu¶n lý m«i tr−êng vµ céng ®ång ®Þa ph−¬ng x¸c ®Þnh xem liÖu mét
dù ¸n cã nªn thùc hiÖn hay kh«ng vµ víi h×nh thøc nµo. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
kh«ng thÓ ®−a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng, nh−ng nã lµ mét c«ng cô rÊt cÇn thiÕt cho
nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh. Mét sè ®Æc ®iÓm cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®−îc
thèng kª ë b¶ng 1.
B¶ng 1. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
Môc - §¶m b¶o sö dông mét c¸ch kh«n ngoan nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
®Ých - Trî gióp viÖc theo ®uæi môc ®Ých ph¸t triÓn mét c¸ch s¸ng suèt b»ng
c¸ch ®¸nh gi¸ c¸c ph−¬ng ¸n thay thÕ, c¶i tiÕn ®Ò c−¬ng thiÕt kÕ dù ¸n,
vµ t¨ng c−êng khÝa c¹nh x· héi trong dù ¸n.
- §¸nh gi¸ nh÷ng yÕu tè c¨n b¶n cña ®Ò ¸n ph¸t triÓn.
- X¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p lo¹i trõ hoÆc gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng tiÒm
Èn.
- Cung cÊp th«ng tin cho viÖc ra quyÕt ®Þnh
Môc - §¶m b¶o c¸c ¶nh h−ëng tiÒm tµng tíi m«i tr−êng ®−îc xem xÐt tr−íc
tiªu khi ra quyÕt ®Þnh.
- Thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
- Ng¨n chÆn c¸c ¶nh h−ëng cã h¹i cho m«i tr−êng trong trong ph¹m vi
kiÓm so¸t ®−îc vµ cã ranh giíi cô thÓ.
- T¹o c¬ héi cho céng ®ång ®−îc tham vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh
C¸c - ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng (dù ¸n, chÝnh s¸ch, ch−¬ng tr×nh).
nguyªn
- Quan t©m tíi nh÷ng sù thay ®æi theo thêi gian vµ c¸c qui m« kh«ng
lý c¬ gian kh¸c nhau.
b¶n
- Quan t©m tíi nh÷ng quan ®iÓm vÒ x· héi vµ v¨n ho¸ ngoµi c¸c ý kiÕn
khoa häc.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 3
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
- X¸c ®Þnh vµ truyÒn ®¹t nh÷ng ¶nh h−ëng tiÒm tµng tíi nh÷ng ng−êi liªn
quan vµ khuyÕn khÝch th¶o luËn kü l−ìng vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Lîi Ých - Thóc ®Èy viÖc lËp kÕ ho¹ch tèt h¬n vµ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ viÖc ra quyÕt
®Þnh cã tr¸ch nhiÖm h¬n.
- T¨ng kh¶ n¨ng cã thÓ ®−îc céng ®ång chÊp nhËn ®èi víi nh÷ng dù ¸n
cã nhiÒu tranh c·i.
- VÒ l©u dµi, tiÕt kiÖm thêi gian vµ tiÒn b¹c: gi¶m thêi gian phª chuÈn vµ
c¸c yªu cÇu ®iÒu chØnh.
§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng võa lµ c«ng cô hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, võa lµ
mét c«ng cô qu¶n lý tiªn phong. Nã ®−îc thiÕt kÕ ®Ó dù ®o¸n, ph©n tÝch vµ chØ ra
nh÷ng hËu qu¶ sinh th¸i ®i kÌm c¸c ho¹t ®éng ®−îc ®Ò xuÊt. Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng lµ lµm c©n b»ng gi÷a sù quan t©m vÒ m«i tr−êng theo kh¸i niÖm réng
h¬n cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi. Nãi chung, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
nh»m môc ®Ých ®o¸n tr−íc vµ ®Ò cËp c¸c t¸c ®éng tiÒm tµng ngay ë giai ®o¹n lËp kÕ
ho¹ch vµ thiÕt kÕ dù ¸n. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ sÏ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ sù thay ®æi kinh
tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng do ho¹t ®éng cña dù ¸n g©y ra. Nh÷ng th«ng tin nµy, sau khi
®−îc tr×nh bµy cho nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh vµ ng−êi lËp dù ¸n, cã thÓ ®−îc sö dông
®Ó quyÕt ®Þnh h×nh thøc dù ¸n nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng lîi Ých mong muèn mµ kh«ng g©y
ra nh÷ng suy tho¸i m«i tr−êng nghiªm träng. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng x¸c ®¸ng
cã thÓ ¶nh h−ëng lín ®Õn vÞ trÝ, quy m« dù ¸n, ®Õn c¸c c«ng nghÖ ®−îc ¸p dông vµ ®Õn
khu vùc h−ëng lîi hoÆc bÞ ¶nh h−ëng cña dù ¸n. Cô thÓ, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
ph¶i ®−îc thùc hiÖn nh− sau:
- X¸c ®Þnh nh÷ng nguån g©y t¸c ®éng m«i tr−êng cña dù ¸n (Tõ khi b¾t ®Çu x©y
dùng ®Õn lóc vËn hµnh) vµ nghiªn cøu c¸c thµnh phÇn m«i tr−êng cã gi¸ trÞ (VEC)
cã thÓ sÏ bÞ ¶nh h−ëng.
- Dù b¸o nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng t−¬ng tù cña c¸c dù ¸n dùa trªn c¸c VEC ®·
®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng hoÆc kÕt hîp c¶ hai.
- T×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶m nh÷ng t¸c ®éng kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc vµ lµm t¨ng
c¸c ®ãng gãp tÝch cùc cña dù ¸n b»ng c¸ch kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p gi¶m nhÑ hoÆc
®−a ra ph−¬ng ¸n thay thÕ, nh− thay ®æi vÒ c«ng suÊt, c«ng nghÖ, thiÕt kÕ hay vÞ trÝ
dù ¸n.
- Tr×nh bµy cho nh÷ng ng−êi ra quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng ng−êi liªn quan kh¸c kÕt qu¶
x¸c ®Þnh, dù ®o¸n vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng, cïng c¸c ph−¬ng ¸n gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ ®Ó
gi¶m thiÓu vµ gi¸m s¸t c¸c t¸c ®éng.
§iÒu quan träng cÇn ®−îc ®Ò cËp lµ trong khi viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
th−êng ®−îc b¾t ®Çu cho tõng dù ¸n ®¬n lÎ vµ nã còng cã thÓ ®−îc thùc hiÖn v−ît ra
ngoµi dù ¸n. Nh÷ng nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho mét dù ¸n ®¬n lÎ
còng ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c¸c t¸c ®éng luü tÝch réng h¬n tíi m«i tr−êng nh− lµm
khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng luü tÝch (CEA). T¸c ®éng luü tÝch lµ nh÷ng
t¸c ®éng cña mét dù ¸n kÕt hîp víi t¸c ®éng t−¬ng tù cña c¸c dù ¸n kh¸c ®·, ®ang hoÆc
sÏ ®−îc thùc hiÖn. Nh÷ng t¸c ®éng riªng lÎ cã thÓ nhá, nh−ng khi chóng céng l¹i sÏ
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 4
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
g©y ra lan réng c¸c ¶nh h−ëng bÊt lîi tíi m«i tr−êng. Ngoµi ra, nh÷ng nguyªn t¾c ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch
m«i tr−êng riªng biÖt hoÆc chiÕn l−îc qu¶n lý tµi nguyªn lµ mét phÇn cña viÖc ®¸nh gi¸
m«i tr−êng chiÕn l−îc (SEA). C¶ SEA vµ CEA sÏ ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt h¬n trong c¸c
kho¸ häc sau.
Tãm t¾t lÞch sö cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®−îc chÝnh thøc c«ng bè vµo cuèi nh÷ng n¨m 1960 nh−
lµ mét c«ng cô vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý cho c¶ viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh. §¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®−îc sö dông ®Ó hç trî viÖc x¸c ®Þnh, dù ®o¸n vµ gi¶m thiÓu
c¸c hËu qu¶ m«i tr−êng cã thÓ nh×n thÊy tr−íc do c¸c dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng ph¸t
triÓn g©y ra. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cã nh÷ng lóc ®−îc hiÓu nh− lµ mét c«ng cô
lËp kÕ ho¹ch chÝnh thèng v× lóc ®Çu ng−êi ta nh×n nhËn nã nh− mét trë lùc cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ.
Hai ®¹o luËt quan träng ®−îc th«ng qua ®· lµm t¨ng phÇn tin cËy vµo viÖc ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng. N¨m 1969, Mü ban hµnh ®¹o luËt ChÝnh s¸ch M«i tr−êng quèc gia
(NEPA), ®¹o luËt nµy yªu cÇu thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho mét sè lo¹i
dù ¸n. NEPA vÒ c¬ b¶n ®· ®−a ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµo ¸p dông réng r·i trªn
toµn thÕ giíi v× mét sè quèc gia ®· th«ng qua chØ dÉn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña hä trong
suèt nh÷ng n¨m tõ 1970 tíi 1990. §¹o luËt qu¶n lý tµi nguyªn cña New Zealand n¨m
1990 cã ý nghÜa then chèt trong viÖc chÊp thuËn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng lµ mét
c«ng cô lËp kÕ ho¹ch hîp ph¸p, nã lµ c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn ®Ò cËp ®Õn nguyªn t¾c sö
dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.
ThÝ dô vÒ viÖc më réng ph¹m vi cho ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
XÐt viÖc chÝnh phñ Canada theo ®uæi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng b»ng c¸ch khuyÕn
khÝch vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së b¶o tån vµ n©ng cao chÊt l−îng m«i
tr−êng;
XÐt viÖc ®¸nh gi¸ m«i tr−êng cung cÊp mét c«ng cô hiÖu qu¶ trong viÖc g¾n kÕt nh÷ng
yÕu tè m«i tr−êng vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh trªn tinh thÇn theo ®uæi
vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
XÐt viÖc chÝnh phñ Canada cam kÕt thùc hiÖn vai trß l·nh ®¹o ë Canada vµ trªn b×nh
diÖn quèc tÕ trong viÖc dù ®o¸n vµ ng¨n ngõa suy tho¸i chÊt l−îng m«i tr−êng vµ ®ång
thêi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cao vÒ chÊt l−îng m«i
tr−êng cña ng−êi Canada.
Giíi thiÖu vÒ ®¹o luËt ®¸nh gi¸ m«i tr−êng cña Canada
Do phÇn lín 2 ®¹o luËt nµy ®−îc thõa nhËn réng r·i vµ cã ¶nh h−ëng lín, nhiÒu quèc
gia theo ®ã ®· th«ng qua qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña m×nh,
yªu cÇu viÖc ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i dù ¸n vµ c¸c ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh ph¶i g¾n chÆt víi c¸c
nguyªn t¾c ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®−îc nhiÒu n−íc ghi
nhËn lµ mét yªu cÇu trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn tµi nguyªn thiªn nhiªn (Sadler and
Verheem, 1996).
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 5
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Nh÷ng lîi Ých cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
L−u vùc s«ng Mª C«ng cã tiÒm n¨ng to lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¸c lÜnh vùc:
nghÒ c¸, nu«i trång thuû s¶n, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, khai má vµ thuû ®iÖn. C¸c ®ßi
hái cña khu vùc còng nh− thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh liªn quan ®Õn nguån tµi
nguyªn thiªn nhiªn l−u vùc s«ng Mª C«ng sÏ ngµy cµng t¨ng. Trong nhiÒu tr−êng hîp,
c¸c dù ¸n vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tíi con ng−êi vµ
m«i tr−êng thiªn nhiªn cña l−u vùc. Cã thÓ, lîi Ých lín nhÊt mµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng mang l¹i cho c¸c quèc gia trong l−u vùc s«ng Mª C«ng lµ t¨ng kh¶ n¨ng kiÓm
so¸t viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn cña hä.
§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®em l¹i nh÷ng nhµ qu¶n lý m«i tr−êng vµ nh÷ng ng−êi
ra quyÕt ®Þnh quyÒn ®−îc yªu cÇu ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng, bÊt kÓ ai lµ
ng−êi ®Ò xuÊt dù ¸n (vÝ dô: tæ chøc c«ng nghiÖp quèc tÕ, c¸c c¬ quan chÝnh phñ, hoÆc
c¸c quèc gia tµi trî). C¸c dù ¸n ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së mét khu«n khæ ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng chÆt chÏ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña céng ®ång d©n c− ®Þa
ph−¬ng vµ hç trî viÖc sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trong l−u vùc.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 6
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Bµi 02 - LuËt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ë h¹ l−u vùc
s«ng Mª C«ng
HiÖn nay, tÊt c¶ c¸c n−íc trong h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ
m«i tr−êng. Tuy nhiªn, møc ®é thùc tÕ ®−îc quy ®Þnh bëi luËt ph¸p vµ c¸c lo¹i qui ®Þnh
rÊt kh¸c nhau, b»ng chøng lµ cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ c¸c yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng gi÷a c¸c n−íc trong h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng. Tuy vËy, rÊt ®¸ng tuyªn
d−¬ng c¸c quèc gia v× hä ®Òu nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña viÖc ®¸nh gi¸ m«i tr−êng.
C¸c chÝnh s¸ch vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña mçi quèc gia ven s«ng
thuéc h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng ®−îc tr×nh bµy ®Ó so s¸nh vµ ®èi chiÕu trong c¸c phÇn
sau ®©y:
Campuchia
LuËt B¶o vÖ M«i tr−êng vµ Qu¶n lý
Tµi nguyªn Thiªn nhiªn Campuchia
(1996) ®ßi hái: b¶o vÖ, n©ng cao chÊt
l−îng m«i tr−êng vµ søc khoÎ céng
®ång. NÒn t¶ng cña luËt lµ ph¸t triÓn
cã kÕ ho¹ch, b¶o vÖ, qu¶n lý vµ sö
dông bÒn v÷ng vµ cã chõng mùc
nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ®Êt
n−íc.
C¸c yªu cÇu vÒ chÝnh s¸ch ®¸nh gi¸
t¸c ®éng m«i tr−êng sau ®ã ®−îc nªu
trong nghÞ ®Þnh 1999 vÒ Quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Hai vÊn ®Ò chÝnh
trong yªu cÇu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña Campuchia lµ:
1. Ngoµi viÖc thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®èi víi nh÷ng dù ¸n míi ®Ò xuÊt
ph¶i thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho ho¹t ®éng hiÖn cã mµ ch−a ®−îc
®¸nh gi¸ t¸c ®éng.
2. ViÖc sµng läc lùa chän dù ¸n ®Ó thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng dùa vµo
lo¹i vµ quy m« dù ¸n.
C¸c yªu cÇu sµng läc c¸c dù ¸n cô thÓ sÏ qui ®Þnh lµ cÇn ®¸nh gi¸ m«i tr−êng s¬ bé
hoÆc mét ®¸nh gi¸ m«i tr−êng chi tiÕt nh− nªu trong phô lôc cña NghÞ ®Þnh 1999.
Ng−ìng (chØ c¸c dù ¸n cã qui m« lín h¬n møc nµo ®ã míi ph¶i nghiªn cøu vÒ m«i
tr−êng kü l−ìng) ®−îc thiÕt lËp cho ph¹m vi réng c¸c lo¹i h×nh dù ¸n vµ ho¹t ®éng bao
gåm c«ng nghiÖp, chÕ t¹o, khai má, n«ng nghiÖp, du lÞch vµ c¬ së h¹ tÇng.
LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng cña Campuchia ®−îc t¨ng c−êng b»ng viÖc bæ sung c¸c h−íng
dÉn vµ c¸c thñ tôc cho c«ng t¸c chuÈn bÞ vµ so¸t xÐt c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 7
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Campuchia hiÖn nay ®ang ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc trong ph¸t triÓn vµ viÖc sö dông
®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng sÏ lµm c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan cã c¸c ho¹t
®éng ¶nh ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng cã ®−îc sù hîp t¸c tèt. Nh÷ng h¹n chÕ tiÒm Èn cña
viÖc ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ë Campuchia cã thÓ lµ:
- ThiÕu quyÕt t©m chÝnh trÞ hoÆc thiÕu nhËn thøc vÒ sù cÇn thiÕt trong viÖc ®¸nh gi¸
m«i tr−êng ®èi víi c¸c lo¹i ho¹t ®éng vµ dù ¸n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh.
- ThiÕu khung luËt ph¸p thÝch hîp.
- Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng thiÕu kü n¨ng trong viÖc ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng hoÆc c¸c lÜnh vùc kü thuËt kh¸c.
- ThiÕu d÷ liÖu vµ th«ng tin khoa häc - kü thuËt.
- ThiÕu nguån tµi chÝnh
Mét th¸ch thøc kh¸c lµ ph¶i bæ sung c¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Ó cã
thÓ ®−a vµo néi dung ®¸nh gi¸ c¸c khÝa c¹nh x· héi trong c¸c quyÕt ®Þnh vÒ m«i
tr−êng, còng nh− ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng khu vùc vµ luü tÝch. Sù ph¸t triÓn quy tr×nh
®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña Campuchia còng cã thÓ cung cÊp c¬ héi thùc tÕ cho
céng ®ång tham gia vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ.
Campuchia ®ang cã b−íc tiÕn tèt tíi môc tiªu b¶o vÖ m«i tr−êng. ChÝnh phñ
Campuchia, víi sù trî gióp vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh cña Ng©n hµng thÕ giíi, ®· x©y
dùng KÕ ho¹ch hµnh ®éng m«i tr−êng quèc gia (NEAP) nh»m h−íng dÉn lËp vµ thùc
hiÖn chiÕn l−îc b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia. Mét trong nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña
NEAP lµ tÝch hîp c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng ®−îc quan t©m vµo c¸c quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn
vµ kinh tÕ cña Campuchia. NEAP, cïng víi c¸c qui ®Þnh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
hiÖn t¹i sÏ hç trî ®¸ng kÓ cho c«ng t¸c qu¶n lý bÒn v÷ng vµ viÖc b¶o vÖ l©u dµi tµi
nguyªn thiªn nhiªn cña Campuchia.
Cô thÓ, NEAP tËp trung vµo 6 vÊn ®Ò chñ yÕu sau:
1. Qu¶n lý vµ sö dông ®a môc tiªu hÖ sinh th¸i Tonle Sap.
2. Khai th¸c gç th−¬ng m¹i.
3. Qu¶n lý chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ
4. Ph¸t triÓn n¨ng l−îng vµ m«i tr−êng
5. Qu¶n lý c¸c vïng b¶o hé.
6. Qu¶n lý vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ.
Lµo
HiÖn nay Lµo ch−a cã qui ®Þnh ph¸p lý cô thÓ
vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. HiÕn ph¸p
quèc gia lµ c¬ së cho viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng,
yªu cÇu tÊt c¶ c¸c tæ chøc vµ c¸c c«ng d©n b¶o
vÖ m«i tr−êng tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn
nhiªn, bao gåm: ®Êt, rõng, hÖ ®éng thùc vËt, tµi
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 8
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
nguyªn n−íc vµ kh«ng khÝ. Theo qui ®Þnh cña HiÕn ph¸p, KÕ ho¹ch hµnh ®éng m«i
tr−êng quèc gia (EAP) ®−îc th«ng qua n¨m 1993, vµ sau ®ã ®−îc söa ®æi n¨m 1995.
EAP lµ v¨n kiÖn khung vÒ chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng vµ qu¶n lý kh«n ngoan c¸c
nguån tµi nguyªn vµ tËp trung vµo c¸c nguån tµi nguyªn chÝnh nh−: rõng, ®Êt, ®a d¹ng
sinh häc vµ thuû s¶n.
Sù gia t¨ng nhËn thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn ë Lµo ®·
dÉn ®Õn viÖc x©y dùng dù th¶o LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng. Dù th¶o luËt nµy bao gåm
nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng. C¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n ph¸t triÓn chÝnh ph¶i
thùc hiÖn nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng theo b¶n ghi nhí (MOU) gi÷a c¬
quan ®Ò xuÊt vµ ChÝnh phñ. C¸c yªu cÇu cña quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
kh«ng chÝnh thøc nµy bao gåm:
- Nhµ ®Çu t− ph¶i ®Ö tr×nh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña hä cho Uû ban qu¶n lý ®Çu t−
n−íc ngoµi (FIMC), thuéc Uû ban KÕ ho¹ch vµ Hîp t¸c.
- FIMC cïng víi nhãm c«ng t¸c liªn bé (IMWG) vµ chuÈn bÞ mét MOU ®Ó th−¬ng
l−îng víi ng−êi ®Ò xuÊt dù ¸n. MOU bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ tr¸ch nhiÖm
m«i tr−êng.
- Sau khi MOU ®−îc ký, c¸c nhµ ph¸t triÓn dù ¸n ph¶i ®Ö tr×nh b¸o c¸o nghiªn cøu
kh¶ thi cña dù ¸n, trong ®ã cã nghiªn cøu m«i tr−êng s¬ bé hoÆc b¸o c¸o ®¸nh gi¸
t¸c ®éng m«i tr−êng.
- Trong khi ch−a cã c¸c tiªu chuÈn quèc gia, c¸c b¸o c¸o nµy ph¶i tham kh¶o c¸c
tiªu chuÈn quèc tÕ.
- Côc Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng (STEA) xem xÐt b¸o c¸o vµ kÕ ho¹ch
qu¶n lý m«i tr−êng cña dù ¸n. STEA xin ý kiÕn nhËn xÐt tõ IMWG ®Ó chuÈn bÞ b¶n
kiÕn nghÞ cuèi cïng tr×nh lªn ChÝnh phñ.
- Sau ®ã FIMC sÏ th«ng qua hoÆc b¸c bá dù ¸n ®Çu t− ®−îc ®Ò xuÊt. NÕu dù ¸n ®−îc
th«ng qua, FIMC sÏ cÊp giÊy phÐp trong ®ã cã c¸c ®iÒu kiÖn nªu trong MOU.
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng hiÖn cã ë Lµo cã thÓ cÇn ®−îc cñng cè vµ c¶i
tiÕn, ®Æc biÖt lµ danh s¸ch c¸c lo¹i dù ¸n ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chi
tiÕt. Qui tr×nh xem xÐt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng còng cÇn râ rµng vµ nghiªm ngÆt
h¬n. Cã lÏ quan träng nhÊt lµ sÏ x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t theo ®óng yªu
cÇu ®Ó ®¶m b¶o r»ng ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cÇn cho víi phª chuÈn
dù ¸n. STEA hiÖn ®ang x©y dùng c¸c h−íng dÉn cô thÓ cho ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng chÝnh thøc, phï hîp víi dù th¶o LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng. Nh÷ng h−íng dÉn nµy
yªu cÇu ph¶i cã b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho tÊt c¶ c¸c dù ¸n träng ®iÓm
cã ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng, vÝ dô nh− ph¸t triÓn thuû ®iÖn. H−íng dÉn ®¸nh gi¸ m«i
tr−êng cña STEA lµ ph−¬ng tiÖn gióp sù tham cña céng ®ång ®¹t hiÖu qu¶ nh− mong
®îi.
Cã thÓ mét trong nh÷ng rµo c¶n lín nhÊt ®èi víi viÖc ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn thñ tôc
®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cã hiÖu qu¶ ë Lµo lµ thiÕu c¸n bé ®−îc ®µo t¹o. Do ®ã,
cÇn t¨ng c−êng n¨ng lùc c¸n bé trong lÜnh vùc kü thuËt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng,
nh− x¸c ®Þnh nh÷ng t¸c ®éng tíi sinh th¸i vµ x· héi, ph¸t triÓn nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 9
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vµ ph¸t huy tèi ®a c¸c t¸c ®éng tÝch cùc cña dù
¸n. VÒ l©u dµi, STEA còng sÏ tæ chøc mét nhãm chuyªn gia ®· ®−îc ®µo t¹o kü n¨ng
®¸nh gi¸ m«i tr−êng thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cña Lµo.
Th¸i Lan
Th¸i Lan lµ mét trong nh÷ng quèc gia ®Çu
tiªn ë §«ng Nam ¸ ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn
mét quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng quèc gia. Quy tr×nh xem xÐt m«i
tr−êng cña hä ®−îc th«ng qua ®Çu tiªn
n¨m 1981. Tõ ®ã ®Õn nay, quy tr×nh ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®· nhiÒu lÇn ®−îc
bæ sung, söa ®æi. Quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng cña Th¸i Lan hiÖn nay
®−îc thùc hiÖn theo LuËt N©ng cao vµ B¶o
vÖ ChÊt l−îng M«i tr−êng Quèc gia n¨m
1992 (NEQA). C¸c dù ¸n ®−îc sµng läc
theo quy m« vµ lo¹i, hoÆc theo tÝnh chÊt
cña c¸c tæ chøc ChÝnh phñ vµ t− nh©n ®ßi
hái chÊp thuËn dù ¸n.
Yªu cÇu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho nh÷ng dù ¸n vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn
®−îc nªu ë Ch−¬ng 2, phÇn 4 cña NEQA. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng
(MOSTE) xem xÐt c¸c dù ¸n ®Ò xuÊt theo quy m« vµ h×nh thøc ho¹t ®éng. HiÖn nay cã
29 lo¹i h×nh dù ¸n ®−îc ®−a vµo danh s¸ch dù ¸n ®−îc yªu cÇu ph¶i cã b¸o c¸o ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng, bao gåm c¸c dù ¸n x©y dùng ®Ëp vµ hå chøa, c«ng tr×nh t−íi,
s©n bay th−¬ng m¹i, khu nghØ hoÆc kh¸ch s¹n, hÖ thèng vËn chuyÓn lín vµ ®−êng cao
tèc, khai má vµ c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp. NÕu dù ¸n ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng, th× c¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n cã tr¸ch nhiÖm thuª nhµ t− vÊn cã ®¨ng ký (nghÜa lµ:
nhµ t− vÊn ®−îc C¬ quan KÕ ho¹ch vµ ChÝnh s¸ch m«i tr−êng (OEPP) c«ng nhËn)
chuÈn bÞ b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Cã 2 lo¹i quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng chÝnh ®−îc ¸p dông ë Th¸i Lan tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña dù ¸n: dù ¸n
khu vùc t− nh©n vµ dù ¸n khu vùc c«ng céng.
C¸c dù ¸n khu vùc t− nh©n lµ nh÷ng dù ¸n ®−îc tiÕn hµnh toµn bé bëi c¸c c«ng ty t−
nh©n hoÆc c¸c c¸ nh©n, hoÆc nh÷ng dù ¸n ®−îc tiÕn hµnh bëi mét tæ chøc chÝnh phñ
hoÆc mét doanh nghiÖp nhµ n−íc (®«i lóc cã sù kÕt hîp víi mét doanh nghiÖp t− nh©n)
nh−ng kh«ng ®ßi hái chÝnh phñ th«ng qua. C¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n ph¶i ®Ö tr×nh b¸o c¸o
cho Phßng ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng m«i tr−êng (EIED) cña OEPP. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng cã thÓ d−íi h×nh thøc cña mét nghiªn cøu m«i tr−êng s¬ bé. EIED sÏ
nghiªn cøu, ®Ó x¸c ®Þnh sù thÝch hîp cña b¸o c¸o nµy. NÕu b¸o c¸o cã thÓ chÊp nhËn
®−îc, quy tr×nh xem xÐt b¾t ®Çu. Mét Uû ban thÈm ®Þnh chuyªn nghiÖp, bao gåm
nh÷ng chuyªn gia cã tr×nh ®é trong c¸c ngµnh kü thuËt kh¸c nhau sÏ nghiªn cøu vµ ®−a
ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng.
Uû ban nµy cã thÓ chÊp thuËn hoÆc b¸c bá b¸o c¸o, hoÆc cã thÓ yªu cÇu bæ sung th«ng
tin hay söa l¹i b¸o c¸o. NÕu b¸o c¸o ®−îc chÊp thuËn, c¬ quan cÊp phÐp cÊp giÊy phÐp
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 10
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
cho dù ¸n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu vµ c¸c ch−¬ng tr×nh gi¸m
s¸t. H×nh 1 ®−a chi tiÕt c¸c b−íc vµ khung thêi gian liªn quan ®Õn viÖc xem xÐt c¸c b¸o
c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña khu vùc t− nh©n.
H×nh 1 Thñ tôc EIA ®èi víi c¸c dù ¸n kh«ng yªu cÇu ph¶i ®−îc néi c¸c th«ng qua ë
Th¸i Lan
C¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n ®Ö C¬ quan ®Ò
tr×nh b¸o c¸o EIA lªn xuÊt dù ¸n
Kh«ng hoµn chØnh
Kh«ng chÝnh x¸c /
OEPP vµ c¬ quan cÊp
phÐp
OEPP nghiªn cøu b¸o
c¸o EIA vµ c¸c b¸o c¸o
liªn quan kh¸c
Trong 15 ngµy
OEPP ®−a
nhËn xÐt
OEPP rµ so¸t vµ
®−a ra c¸c nhËn
xÐt ban ®Çu Trong 30 ngµy
trong 15 ngµy
Uû ban thÈm
Uû ban thÈm ®Þnh ®Þnh chuyªn
chuyªn nghiÖp sÏ nghiÖp
rµ so¸t b¸o c¸o
EIA
C¬ quan cÊp phÐp
tõ chèi kh«ng cÊp
giÊy phÐp
C¬ quan cÊp phÐp
cÊp giÊy phÐp kÌm
theo c¸c ®iÒu kiÖn
cña OEPP
C¸c dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng thuéc khu vùc c«ng céng ®−îc tiÕn hµnh bëi c¸c c¬ quan
chÝnh phñ hoÆc c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (®«i khi cã sù kÕt hîp víi mét doanh
nghiÖp t− nh©n) vµ cÇn ®−îc chÝnh phñ th«ng qua. C¬ quan nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm vÒ
dù ¸n ph¶i chuÈn bÞ mét b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. §©y lµ mét phÇn cña
b¸o c¸o nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi. Sau ®ã, b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng nµy
®−îc ®Ö tr×nh cho EIED cña OEPP, vµ sau ®ã tr×nh cho Uû ban thÈm ®Þnh chuyªn
nghiÖp cho ý kiÕn. TiÕp ®ã, b¸o c¸o ®−îc chuyÓn tíi Ban M«i tr−êng quèc gia ®Ó xem
xÐt vµ ®−a ra ý kiÕn tr−íc ®−îc råi ®Ö tr×nh lªn ChÝnh phñ. ChÝnh phñ cã thÓ yªu cÇu
mét c¸ nh©n hay mét tæ chøc cã chuyªn m«n vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ®Ö tr×nh
ý kiÕn ®Ó xem xÐt. H×nh 2 chØ ra chi tiÕt c¸c b−íc thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng cho c¸c dù ¸n khu vùc c«ng céng. Chó ý r»ng hiÖn nay ch−a cã nh÷ng giíi h¹n
vÒ thêi gian xem xÐt b¸o c¸o.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 11
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
MÆc dï NEQA cña Th¸i Lan lµ mét trong nh÷ng luËt vÒ m«i tr−êng toµn diÖn h¬n c¶ ë
h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng, vÉn cã thÓ chØ ra mét sè ®iÓm yÕu kÐm trong lÜnh vùc qu¶n
lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. §iÓm chÝnh cña
NEQA lµ kiÓm so¸t « nhiÔm trong khi c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn l¹i
Ýt ®−îc quan t©m h¬n. §iÒu nµy chñ yÕu do viÖc qu¶n lý tµi nguyªn cã xu h−íng ®−a vÒ
thuéc c¸c qui ®Þnh chuyªn ngµnh vµ c¸c c¬ quan kh¸c nhau, trong khi kiÓm so¸t «
nhiÔm ®−îc thùc hiÖn nghiªm kh¾c bëi Côc kiÓm so¸t « nhiÔm cña MOSTE. Nh− vËy,
mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt cña Th¸i Lan lµ viÖc phèi hîp nh÷ng cè g¾ng cña
nhiÒu c¬ quan d−íi sù qui ®Þnh cña luËt. Trong t−¬ng lai, luËt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng cña Th¸i Lan sÏ cã thÓ cÇn ®−îc söa ®æi, bæ sung ®Ó ®ßi hái c¸c qui ®Þnh vµ sù
thi hµnh c¸c tiÓu chuÈn bæ sung vÒ ph¸t x¹ vµ bøc x¹. H¬n n÷a, yªu cÇu t¨ng c−êng
h¬n n÷a sù tham gia cña c«ng chóng vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ trong qu¸ tr×nh ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña Th¸i Lan ®· ®−îc x¸c ®Þnh. ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· nhËn
ra sù cÇn thiÕt cÇn cã c¸c qui ®Þnh cô thÓ h¬n ®Ó xö lý ®−îc c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng ®Æc
thï, thi hµnh luËt hiÖu qu¶ h¬n vµ thùc hiÖn nh÷ng luËt hiÖn cã ®Ó gióp ®Êt n−íc ®¹t cã
®−îc sù qu¶n lý m«i tr−êng bÒn v÷ng.
C¸c c¬ quan chÝnh phñ,
TËp ®oµn nhµ n−íc
OEPP phª chuÈn ®Ò
c−¬ng kü thuËt
So¹n th¶o b¸o c¸o EIA ë
giai ®o¹n NCKT
OEPP ®−a ra
ý kiÕn nhËn xÐt
Uû ban thÈm ®Þnh
chuyªn nghiÖp
Ban m«i tr−êng quèc gia
tr×nh ý kiÕn nhËn xÐt
Chuyªn gia hoÆc c¬
quan tr×nh ý kiÕn
Néi c¸c quyÕt ®Þnh cã phª
chuÈn hay kh«ng
H×nh 2 Thñ tôc EIA ®èi víi c¸c dù ¸n yªu cÇu ph¶i ®−îc néi c¸c th«ng qua ë Th¸i Lan
ViÖt Nam
C¬ quan ®Çu mèi cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ B¶o vÖ m«i tr−êng ë ViÖt Nam lµ
Côc m«i tr−êng thuéc Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng (MOSTE). LuËt B¶o vÖ
M«i tr−êng (LEP) n¨m 1994 cña ViÖt nam lµ khung chÝnh s¸ch m«i tr−êng c¬ b¶n cña
quèc gia, vµ ®iÒu 18 cña LEP qui ®Þnh viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Thªm vµo
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 12
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
®ã, mét lo¹t c¸c qui ®Þnh ®· ®−îc th«ng qua ®Ó tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng
nh− ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 1.
LEP yªu cÇu ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ dù b¸o c¸c ¶nh h−ëng vÒ m«i tr−êng do c¸c dù ¸n
vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi g©y ra, còng nh− viÖc ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p b¶o
vÖ m«i tr−êng phï hîp. §−îc trao quyÒn thùc thi luËt thÝch hîp, nªn qui ®Þnh ®¸nh gi¸
m«i tr−êng cña LEP rÊt cã hiÖu lùc. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chi tiÕt lµ
yªu cÇu b¾t buéc víi c¶ c¸c dù ¸n míi lÉn c¸c dù ¸n ®· cã thuéc diÖn ph¶i sµng läc.
Dùa trªn nh÷ng ph¸t hiÖn cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng, nh÷ng ng−êi ®Ò
xuÊt dù ¸n míi vµ nh÷ng ng−êi chñ/ng−êi ®iÒu hµnh c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng ph¶i
chÊp nhËn thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc t¸c ®éng phï hîp.
B¶ng 1 Nh÷ng qui ®Þnh chñ yÕu vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ë ViÖt Nam
Tªn qui ®Þnh Tãm t¾t néi dung chÝnh
Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng Qui ®Þnh viÖc thµnh lËp héi ®ång xem xÐt/thÈm
thÈm ®Þnh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®Þnh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Qui
®éng m«i tr−êng vµ cÊp giÊy ®Þnh thµnh phÇn cña héi ®ång vµ c¸c ®iÒu kho¶n
phÐp m«i tr−êng. qui ®Þnh viÖc ra quyÕt ®Þnh Héi ®ång.
Sè. 1807 / Q§-MTg, 1994
Th«ng t− h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c Bao gåm nh÷ng h−íng dÉn cho c¸c c¬ së c«ng
®éng m«i tr−êng cho c¸c c¬ së nghiÖp vµ s¶n xuÊt hiÖn t¹i (®Ò cËp tíi "c¸c c¬ së
®ang ho¹t ®éng. ®ang vËn hµnh") trong viÖc ®Ö tr×nh b¸o c¸o ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho l·nh ®¹o tØnh vµ ®Þa
Sè. 1420 / Q§-MTg, 1994.
ph−¬ng.
NghÞ ®Þnh vÒ thi hµnh LuËt B¶o Phô lôc 1.1: Néi dung b¸o c¸o ®¸nh gi¸ s¬ bé t¸c
vÖ M«i tr−êng. ®éng m«i tr−êng.
Sè. 175-CP, 1994 Phô lôc 1.2: Néi dung b¸o c¸o ®¸nh gi¸ chi tiÕt
t¸c ®éng m«i tr−êng.
Phô lôc 1.3: Néi dung b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng ®èi víi c¸c c¬ së ®ang vËn hµnh.
Th«ng t− h−íng dÉn vµ thÈm ®Þnh Cung cÊp h−íng dÉn cho c¸c nhµ ®Çu t− n−íc
b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i ngoµi vÒ lo¹i dù ¸n ph¶i thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c
tr−êng cña nh÷ng dù ¸n ®Çu t− ®éng m«i tr−êng, còng nh− qui ®Þnh vÒ néi dung,
trùc tiÕp cña n−íc ngoµi. Th«ng ®Þnh d¹ng vµ thñ tôc tr×nh duyÖt b¸o c¸o ®¸nh gi¸
t− Sè. 715 / Q§-MTg, 1995. t¸c ®éng m«i tr−êng.
Th«ng t− h−íng dÉn vµ thÈm ®Þnh Bao gåm nh÷ng qui ®Þnh míi nhÊt vÒ néi dung vµ
b¸o c¸o ®¸nh gi¸ T¸c ®éng M«i ®Þnh d¹ng cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t−. tr−êng còng nh− c¸c thñ tôc cô thÓ cho viÖc tr×nh
ChØ thÞ Sè. 490 / 1998 / TT- vµ thÈm ®Þnh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
BKHCNMT tr−êng.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 13
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Nh÷ng tµi liÖu h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cho c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng
®· ®−a ra chi tiÕt c¸c lo¹i h×nh c¬ së b¾t buéc ph¶i cã b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng, vµ ph¹m vi cÇn xem xÐt l¹i ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. VÒ c¬ b¶n, nh÷ng
h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chia c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng thµnh 4 lo¹i:
1. C¸c c¬ së kh«ng yªu cÇu ph¶i xem xÐt bÊt kú ¶nh h−ëng m«i tr−êng nµo gåm :
tr−êng häc, ng©n hµng, trung t©m viÔn th«ng, c¸c cöa hµng s¸ch, v¨n phßng phÈm.
2. Nh÷ng c¬ së mµ chóng ta cã thÓ gäi lµ "qui m« nhá", chØ ®ßi hái xem xÐt (¶nh
h−ëng) m«i tr−êng s¬ bé. C¸c ph¸t hiÖn cña nghiªn cøu nµy sÏ ®−îc sö dông ®Ó x¸c
®Þnh lo¹i vµ ph¹m vi c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng. C¸c c¬ së thuéc lo¹i nµy cã
thÓ bao gåm c¸c doanh nghiÖp nhá thuéc qu¶n lý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, cöa
hµng ho¸ chÊt vµ thuèc trõ s©u, lß mæ cung cÊp thùc phÈm t¹i chç, ®iÓm ®ç xe buýt
vµ c¸c bÖnh viÖn ®Þa ph−¬ng, vµ c¸c c¶ng liªn tØnh.
3. C¸c c¬ së s¶n xuÊt qui m« võa vµ lín cÇn ®−îc xem xÐt m«i tr−êng mét c¸ch
nghiªm ngÆt h¬n. Ng−êi qu¶n lý c¸c c¬ së nµy ph¶i ®Ö tr×nh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng chi tiÕt cho c¸c c¬ quan quèc gia hay c¬ quan quan ®Þa ph−¬ng
phï hîp. C¸c lo¹i dù ¸n ph¶i ®Ö tr×nh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chi tiÕt
cho MOSTE bao gåm:
• Nhµ m¸y s¶n xuÊt s¬n vµ cao su (tÊt c¶)
• Nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn (c«ng suÊt h¬n 1.000 tÊn/n¨m)
• Nhµ m¸y xi m¨ng (c«ng suÊt h¬n 40.000 tÊn/n¨m)
• C¬ së nu«i trång thuû s¶n (c«ng suÊt h¬n 100.000 tÊn/n¨m)
• Nhµ m¸y phãng x¹ (tÊt c¶)
• Nhµ m¸y thuéc da (c«ng suÊt h¬n 1.000 tÊn/n¨m)
• Khai th¸c má (c¸c má trung b×nh vµ lín)
• Khai th¸c vµ läc dÇu (tÊt c¶)
• Nhµ m¸y s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng (quy m« trung b×nh vµ lín).
4. C¸c c¬ së ®−îc cÊp giÊy phÐp tr−íc th¸ng 1/1994 nh−ng ch−a ho¹t ®éng ph¶i ®Ö
tr×nh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng nÕu chóng thuéc c¸c lo¹i dù ¸n sau: qui
ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn vïng, dù ¸n ®Çu t− n−íc ngoµi, hoÆc c¸c dù ¸n khoa häc,
kinh tÕ, y tÕ, an ninh vµ quèc phßng.
NghÞ ®Þnh vÒ h−íng dÉn cho viÖc thi hµnh LEP cung cÊp th«ng tin vÒ x¸c ®Þnh c¸c ¶nh
h−ëng m«i tr−êng. Nh÷ng ®iÒu kiÖn kü thuËt thÝch hîp cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng, dùa trªn viÖc x¸c ®Þnh c¸c ¶nh h−ëng m«i tr−êng thÝch hîp còng ®−îc ®Ò
cËp ®Õn trong nghÞ ®Þnh nµy. Cuèi cïng, NghÞ ®Þnh h−íng dÉn vÒ c¸c thµnh phÇn cÇn
cã trong mét b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chi tiÕt. C¸c t¸c ®éng tíi m«i
tr−êng vËt lý (chÊt l−îng n−íc, chÊt l−îng kh«ng khÝ), tµi nguyªn thiªn nhiªn (hÖ sinh
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 14
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
th¸i d−íi n−íc vµ trªn c¹n), vµ c¸c ®iÒu kiÖn x· héi (kinh tÕ ®Þa ph−¬ng vµ v¨n ho¸
truyÒn thèng) ph¶i ®−îc thÓ hiÖn trong tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh khi vËn hµnh dù ¸n.
Mét h¹n chÕ râ rµng trong c¸c qui ®Þnh vÒ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng cña ViÖt nam lµ b¸o
c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chØ ®−îc thÈm ®Þnh sau khi dù ¸n ®−îc cÊp phÐp.
Nh− vËy, vÞ trÝ vµ qui m« cña dù ¸n ®· ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc khi xem xÐt b¸o c¸o ®¸nh
gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Do ®ã, thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chØ phï hîp víi
viÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m thiÓu vµ c¸c c«ng nghÖ gi¶m nhÑ « nhiÔm. Vai trß
cña ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng trong quyÕt ®Þnh cã th«ng qua dù ¸n hay kh«ng hoÆc
thay ®æi vÞ trÝ dù ¸n vÒ b¶n chÊt ®· bÞ lo¹i bá khái qui tr×nh phª duyÖt dù ¸n.
Mét th¸ch thøc kh¸c ë ViÖt Nam lµ hiÖn nay cã qu¸ nhiÒu c¬ së c«ng nghiÖp sö dông
c«ng nghÖ l¹c hËu vµ g©y « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng. Nªn th«ng qua luËt cÊm
sö dông c«ng nghÖ cò vµ yªu cÇu l¾p ®Æt c¸c c«ng nghÖ míi "s¹ch h¬n", nh−ng chi phÝ
cho c«ng nghÖ míi cã thÓ cao g©y c¶n trë viÖc thùc hiÖn. NÕu v× buéc ph¶i thay ®æi
c«ng nghÖ s¶n xuÊt mµ c¸c c¬ së nµy bÞ ®ãng cöa, th× vÊn ®Ò sè l−îng lín ng−êi lao
®éng bÞ thÊt nghiÖp sÏ ph¶i ®Æt ra. §Ó tr¶ lêi vÊn ®Ò nµy, ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn ®¸nh
gi¸ m«i tr−êng cho c¸c c¬ së c«ng nghiÖp hiÖn cã nh»m môc ®Ých lµm thÕ nµo ®Ó tiÕp
tôc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tèt nhÊt.
Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c c¶n trë viÖc thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng ë ViÖt Nam,
còng gièng nh− ë c¸c quèc gia ven s«ng kh¸c thuéc l−u vùc s«ng Mª C«ng, lµ sù thiÕu
c¸n bé vµ chuyªn gia kü thuËt trong lÜnh vùc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. H¬n n÷a,
møc ph¹t ®èi víi c¸c vi ph¹m qui ®Þnh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng hiÖn hµnh cßn qu¸
thÊp. Møc ph¹t nµy cÇn ®−îc t¨ng lªn, nÕu kh«ng nh÷ng c¬ së g©y « nhiÔm sÏ coi
chóng chØ lµ mét kho¶n chi kh¸ nhá cña c«ng viÖc kinh doanh vµ sÏ kh«ng cã ®éng c¬
thùc sù ®Ó buéc c¸c s¬ së nµy l¾p ®Æt nh÷ng c«ng nghÖ s¹ch h¬n t¹i c¬ së cña hä.
Cuèi cïng, MOSTE mong muèn lµm chi tiÕt ho¸ h¬n n÷a c¸c h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng cho tõng lo¹i dù ¸n. Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh th−êng bëi c¸c h−íng
dÉn thiÕu chi tiÕt cho tõng ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ. H−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i tr−êng cho dù ¸n c«ng nghiÖp hoÆc dù ¸n ®Æc thï th−êng tËp trung vµo c¸c t¸c
®éng m«i tr−êng mµ dù ¸n ®ã th−êng g©y ra. ThÝ dô, nh÷ng h−íng dÉn ®¸nh gi¸ t¸c
®éng m«i tr−êng riªng biÖt cho nhµ m¸y s¶n xuÊt giÊy hoÆc bét giÊy th−êng chi tiÕt
ho¸ c¸c ¶nh h−ëng vÒ chÊt l−îng n−íc/m«i tr−êng sèng thuû sinh th−êng xuyªn do x¶
n−íc tõ nhµ m¸y ra s«ng. H¬n n÷a, nh÷ng h−íng dÉn cã thÓ ®−a ra tæng quan nh÷ng
c«ng nghÖ xö lý s½n cã vµ nh÷ng khuyÕn nghÞ trong viÖc lùa chän c«ng nghÖ kiÓm so¸t
« nhiÔm ®Ó gi¶m nhÑ mét sè t¸c ®éng phæ biÕn ®Õn chÊt l−îng n−íc.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 15
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
Bµi 03 - Nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc ¸p dông ®¸nh gi¸
t¸c ®éng m«i tr−êng ë L−u vùc s«ng Mª C«ng
ViÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng cã thÓ gióp c¸c quèc gia ven s«ng trong l−u
vùc s«ng Mª C«ng (MRB) v−ît qua nh÷ng th¸ch
thøc ph¸t triÓn trong t−¬ng lai cña hä. HiÖn nay,
nghÌo ®ãi, ¸p lùc d©n sè, kÐm ph¸t triÓn vµ b¶n th©n
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cïng gãp phÇn g©y ra c¸c vÊn ®Ò
vÒ m«i tr−êng trong l−u vùc.
Nh− chóng ta ®· biÕt ë c¸c kho¸ häc tr−íc, bÊt chÊp
lÖnh nghiªm cÊm chÆt ph¸ vµ xuÊt khÈu gç cña mét
sè n−íc trong l−u vùc s«ng Mª C«ng, t×nh tr¹ng ph¸
rõng vÉn x¶y ra trµn lan. §¸nh b¾t c¸ qu¸ møc vµ
suy gi¶m chÊt l−îng n−íc ®ang ngµy cµng nghiªm
träng. ViÖc qu¶n lý vµ xö lý r¸c th¶i kh«ng tho¶
®¸ng, bao gåm chÊt th¶i ®éc h¹i, gãp phÇn lµm suy tho¸i n−íc mÆt vµ n−íc ngÇm.
Nh÷ng hËu qu¶ m«i tr−êng cña nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn liªn quan ®Õn sö dông ®Êt, ®¸nh
c¸, t−íi, thuû ®iÖn, qu¶n lý vµ x¶ chÊt th¶i, vµ x©y dùng h¹ tÇng ®« thÞ cã thÓ cã ¶nh
h−ëng s©u réng. Trõ khi c¸c lo¹i dù ¸n ph¸t triÓn nµy ®−îc tiÕn hµnh víi nh÷ng hiÓu
biÕt vÒ c¸c t¸c ®éng cã kh¶ n¨ng x¶y ra, nÕu kh«ng vÒ l©u dµi chÊt l−îng m«i tr−êng
cña l−u vùc cã sÏ ph¶i chÞu rñi ro.
C¸c quèc gia ven s«ng trong h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi mét sè
th¸ch thøc trong viÖc ®èi phã víi c¸c mèi ®e do¹ ph¸t triÓn trong l−u vùc. MÆc dï c¶ 4
quèc gia cña h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng ®Òu cã c¸c yªu cÇu xem xÐt m«i tr−êng, nh−ng
cã thÓ nãi r»ng kh«ng nhµ qu¶n lý m«i tr−êng nµo cña mçi quèc gia ®−îc trao ®Çy ®ñ
quyÒn lùc ®Ó ®ßi hái ph¶i rµ so¸t m«i tr−êng ®Çy ®ñ vµ cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ. Nh÷ng
ng−êi thùc hiÖn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng còng ph¶i quan t©m ®Õn mét sè vÊn ®Ò
cô thÓ ®−îc m« t¶ ë c¸c phÇn sau khi ¸p dông c¸c ®iÒu kho¶n ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i
tr−êng ë quèc gia m×nh.
Tãm t¾t mét sè th¸ch thøc
C¸c ®iÒu kiÖn x· héi
NghÌo ®ãi ë c¸c quèc gia ven s«ng MRB lµ mét h¹n chÕ cho viÖc xem xÐt ¶nh h−ëng
m«i tr−êng cña c¸c dù ¸n hoÆc ho¹t ®éng ph¸t triÓn. ChiÕn tranh vµ chÝnh trÞ bÊt æn ®·
t¹o ra mét sè vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi khã tr¸nh tho¸t. Cã rÊt nhiÒu vïng ®Þnh
c− ®iÒu kiÖn sèng kh«ng b¶o ®¶m do nhµ ë, ®iÒu kiÖn vÖ sinh vµ cÊp n−íc kh«ng phï
hîp. VÝ dô ë Campuchia, chØ cã mét phÇn nhá d©n c− ®−îc cung cÊp n−íc æn ®Þnh vµ
an toµn. Mét sè c¸c vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ céng ®ång ë l−u vùc cã nguyªn nh©n trùc tiÕp
do ®iÒu kiÖn m«i tr−êng kh«ng lµnh m¹nh ë c¸c lµng x·, bao gåm c¸c bÖnh truyÒn
nhiÔm m¾t vµ da, bÖnh tiªu ch¶y kinh niªn ë trÎ em, sèt xuÊt huyÕt vµ rÊt nhiÒu c¸c
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 16
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
bÖnh truyÒn nhiÔm kh¸c nhau do ký sinh trïng. Sù thiÕu thèn c¸c dÞch vô y tÕ ë nh÷ng
vïng n«ng th«n cµng lµm cho c¸c vÊn ®Ò nµy trÇm träng thªm.
ë møc ®é ®¬n lÎ, viÖc t×m kiÕm thøc ¨n, nhµ ë, n−íc uèng sÏ lu«n lu«n chiÕm vÞ trÝ −u
tiªn cao h¬n viÖc b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, gi¸o dôc m«i tr−êng vµ x©y
dùng ®¹o ®øc m«i tr−êng lµ nh÷ng nÒn t¶ng quan träng cho viÖc b¶o vÖ l©u dµi m«i
tr−êng thiªn nhiªn cña l−u vùc. Quan träng h¬n, sö dông kh«n ngoan h¬n c¸c nguån tµi
nguyªn ë tõng c¸ thÓ hoÆc lµng x· cã thÓ gióp lµm gi¶m møc ®é nghÌo ®ãi. Nh÷ng
kiÕn thøc s¬ bé vÒ thÕ nµo lµ ®a d¹ng sinh th¸i vµ kh¶ n¨ng ®ång ho¸ c¸c chÊt th¶i cña
hÖ sinh th¸i lµ cã giíi h¹n cã thÓ gióp ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng qu¶n lý tµi nguyªn cña hä
theo mét ph−¬ng ph¸p ®æi míi h¬n.
Gi¸o dôc m«i tr−êng cã thÓ cho phÐp c¸c céng ®ång ®Þa ph−¬ng hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ®−îc
hÖ sinh th¸i phøc t¹p cña l−u vùc, còng nh− tÇm quan träng cña viÖc cã mét m«i tr−êng
®−îc qu¶n lý tèt trong ph¸t triÓn kinh tÕ. ChØ mét céng ®ång ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ
th«ng tin, cã ®éng c¬ vµ ®−îc uû th¸c míi cã thÓ cung cÊp nÒn t¶ng cÇn thiÕt cho viÖc
b¶o vÖ l©u dµi m«i tr−êng thiªn nhiªn. Gi¸o dôc m«i tr−êng còng v« cïng quan träng
®èi víi c¸c chÝnh kh¸ch vµ c¸c chuyªn viªn ë c¸c c¬ quan chÝnh phñ, nh÷ng ng−êi cã
quyÒn ra quyÕt ®Þnh h¬n ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng rÊt nhiÒu. Khi ®· cã sù phæ biÕn réng
r·i c¸c kiÕn thøc vÒ m«i tr−êng thiªn nhiªn cña l−u vùc s«ng Mª C«ng, c¸c quyÕt ®Þnh
ChÝnh phñ sÏ t¨ng c−êng b¶o vÖ m«i tr−êng.
Nh÷ng vÊn ®Ò xuyªn biªn giíi
Xuyªn biªn giíi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng t¸c ®éng mµ ¶nh h−ëng cña nã kh«ng chØ x¶y ra
trong ph¹m vi biªn giíi cña mét quèc gia ®¬n lÎ. Nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng xuyªn
biªn giíi lµ v« cïng quan träng bëi chóng th−êng v−ît qu¸ sù kiÓm so¸t cña c¸c quèc
gia ®¬n lÎ. Mét quy tr×nh xem xÐt m«i tr−êng xuÊt s¾c ë mçi n−íc kh«ng thÓ ng¨n
ngõa ®−îc nh÷ng t¸c ®éng tõ dù ¸n ph¸t triÓn ë mét quèc gia l¸ng giÒng. Mét thµnh
phÇn tiÒm Èn cña quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng lµ sù quan t©m vµ tr¸ch
nhiÖm ®èi víi c¸c quèc gia kh¸c. Bëi v× nh÷ng hÖ sinh th¸i tù nhiªn kh«ng quan t©m
tíi ®−êng biªn giíi chÝnh trÞ, qu¶n lý bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ßi
hái mét nç lùc ®Ó giíi h¹n vµ qu¶n lý c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng v× lîi Ých cña tÊt c¶ nh©n
d©n trong mét khu vùc, chø kh«ng chØ trong mét quèc gia ®¬n lÎ nµo.
ë s«ng Mª C«ng, nguån n−íc trong l−u vùc ch−a ®−îc ®iÒu chØnh bëi c¸c qui tr×nh cña
luËt quèc tÕ liªn quan ®Õn sö dông vµ ph©n phèi n−íc gi÷a c¸c quèc gia ven s«ng. Tõ
n¨m 1957, l−u vùc ®· ®−îc ph©n chia thµnh 2 phÇn, th−îng l−u vùc s«ng Mª C«ng
(gåm Trung quèc vµ MiÕn §iÖn) vµ h¹ l−u vùc s«ng Mª C«ng (LMB) (gåm
Campuchia, Lµo, Th¸i Lan vµ ViÖt nam). Uû héi s«ng Mª C«ng còng ®−îc h×nh thµnh
trong n¨m nµy ®Ó khuyÕn khÝch viÖc ®iÒu phèi sö dông s«ng gi÷a 4 quèc gia trong
LMB. TiÒm n¨ng thuû ®iÖn to lín cña s«ng Mª C«ng vµ mét sè s«ng nh¸nh cña nã ®·
®−îc nhËn biÕt tõ l©u, vµ sÏ tiÕp tôc ®−îc gia t¨ng khai th¸c cïng víi sù ph¸t triÓn cña
l−u vùc. X©y dùng ®Ëp trªn dßng chÝnh s«ng Mª C«ng/hoÆc nh÷ng s«ng nh¸nh cã tiÒm
n¨ng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi c¸c quèc gia ë h¹ l−u. VÝ dô, Trung quèc ®· lµm
¶nh h−ëng s©u s¾c ®èi víi tÊt c¶ quèc gia cña LMB qua viÖc x©y dùng mét sè ®Ëp vµo
®Çu nh÷ng n¨m 1990, nh− ®Ëp Man Wan. Do thiÕu mét tho¶ thuËn gi÷a c¸c quèc gia
ven s«ng vÒ quyÒn sö dông n−íc, nh÷ng quèc gia h¹ l−u cã thÓ kh«ng nhËn ®−îc sù
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 17
Thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ ra quyÕt ®Þnh
®Òn bï cho nh÷ng mÊt m¸t nghÒ c¸, n−íc t−íi vµ nh÷ng thiÖt h¹i kh¸c g©y ra tõ viÖc
dßng ch¶y bÞ gi¶m.
Xem xÐt vÒ m«i tr−êng cña nh÷ng ph¸t triÓn thuû ®iÖn (vµ nh÷ng ho¹t ®éng hoÆc dù ¸n
kh¸c cã thÓ g©y ¶nh h−ëng tíi c¸c n−íc l¸ng giÒng), ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu tíi nh÷ng
¶nh h−ëng xuyªn quèc gia cã thÓ x¶y ra. Nh÷ng ®ßi hái cña nh÷ng quèc gia cËn kÒ vµ
nh÷ng yªu cÇu ®Òn bï cña hä cÇn ®−îc xem xÐt trong ®¸nh gi¸ m«i tr−êng tæng qu¸t.
Nh÷ng lç hæng th«ng tin khoa häc
ë nhiÒu quèc gia ven s«ng trong LMB c¬ së d÷ liÖu kü thuËt ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh dù
b¸o chÝnh x¸c c¸c ¶nh h−ëng cßn h¹n chÕ. ChÝnh v× vËy, cÇn thu thËp c¸c sè liÖu c¬
b¶n. Nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n lµ nh÷ng th«ng tin rÊt cÇn thiÕt, nã ®−a ra nh÷ng th«ng tin
chi tiÕt vÒ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng tù nhiªn cña mét vïng riªng biÖt hay tµi nguyªn thiªn
nhiªn. Th«ng qua viÖc thu thËp d÷ liÖu c¬ b¶n, chóng ta cã thÓ biÕt ®−îc m« h×nh dßng
ch¶y tù nhiªn cña s«ng chÝnh vµ c¸c s«ng nh¸nh. Chóng ta cã thÓ biÕt ®−îc c¸c loµi c¸
®Þnh c− vµ di c− vµ b¾t ®Çu hiÓu ®−îc chu kú sèng cña chóng. C¸c d÷ liÖu c¬ b¶n ®−îc
thu thËp qua thêi gian cã thÓ kh¸m ph¸ ra nhiÒu ®iÒu vÒ c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn cña mét
hÖ sinh th¸i, bao gåm c¸c lo¹i ®Êt, chu kú dinh d−ìng, thùc vËt, thµnh phÇn céng ®ång
®éng vËt vµ nh÷ng kh¶ n¨ng cña hÖ sinh th¸i ®Ó ®ång ho¸ vµ phôc håi tõ nh÷ng thay
®æi b¾t buéc kh¸c nhau. D÷ liÖu c¬ b¶n lµ ®Æc biÖt quan träng bëi nã cho phÐp c¸c nhµ
khoa häc vµ nhµ qu¶n lý m«i tr−êng x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ c¸c qu¸ tr×nh
cña mét hÖ sinh th¸i. Qua thêi gian, ng−êi ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng thay ®æi trong
hÖ sinh th¸i nh− lµ mét kÕt qu¶ cña tù nhiªn hay hÖ qu¶ cña t¸c ®éng cña con ng−êi vµ
nh÷ng khuynh h−íng cã thÓ ®−îc kh¸m ph¸. Ngoµi ra, kiÕn thøc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn
cña mét nguån tµi nguyªn cô thÓ cã thÓ rÊt h÷u Ých trong viÖc thiÕt kÕ nh÷ng biÖn ph¸p
gi¶m thiÓu cho mét dù ¸n ph¸t triÓn dù kiÕn. ViÖc phôc håi mét vïng ®Êt bÞ ¶nh h−ëng
trë vÒ ®iÒu kiÖn tr−íc ®ã th−êng sÏ dÔ h¬n khi chóng ta cã nh÷ng hiÓu biÕt chi tiÕt vÒ
nh÷ng hÖ sinh th¸i t−¬ng tù ch−a bÞ x¸o trén.
Chi phÝ thu thËp d÷ liÖu c¬ b¶n th−êng lµ mét trong nh÷ng chi phÝ ®¬n lÎ lín nhÊt trong
viÖc chuÈn bÞ lËp b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Thu thËp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu
còng cã thÓ lµ viÖc tèn thêi gian nhÊt khi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng. Chi phÝ cã thÓ
gi¶m ®−îc ®¸ng kÓ, trong khi vÉn duy tr× ®−îc chÊt l−îng vµ ®é chÝnh x¸c, nÕu cã s½n
d÷ liÖu c¬ b¶n vµ th«ng tin. Nh÷ng ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t dµi h¹n nh− s¸ng kiÕn gi¸m
s¸t chÊt l−îng n−íc cña MRB lµ v« cïng quan träng trong viÖc chuÈn bÞ c¸c xem xÐt
m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng. Qua thêi gian, nh÷ng nç lùc thu thËp d÷ liÖu cña ch−¬ng tr×nh
nµy cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó ph¸n ®o¸n ®−îc t×nh tr¹ng chung vÒ chÊt l−îng n−íc cña
l−u vùc vµ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng vïng nh¹y c¶m cña c¸c hÖ sinh th¸i. B»ng c¸ch nµy,
nh÷ng dù ¸n ®−îc ®Ò nghÞ ®Æt trong nh÷ng vïng « nhiÔm nh¹y c¶m h¬n hoÆc ph¸t triÓn
nh¹y c¶m h¬n cã thÓ lµ nh÷ng ®èi t−îng tuú thuéc nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o vÖ m«i tr−êng
nh− mét phÇn cña sù chÊp thuËn dù ¸n cña hä.
Uû héi s«ng Mª C«ng – Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng 18
