Tr ường THCS
CHƯƠNG I QUANG HỌC
MỤC TIÊU CHƯƠNG:
1/ Kiến thức:
- Nêu được một số thí dụ về nguồn sáng.
- Phát biểu được định luật về sự truyền thẳng ánh sáng.
- Nhận biết được các loại chùm sáng: Hội tụ, phân kỳ, song song.
- Vận dụng được định luật về sự truyền thẳng ánh sáng để giải thích một
số hiện tượng đơn giản (ngắm đường thẳng, sự tạo thành bóng đen, bóng mờ, nhật
thực, nguyệt thực).
2/ Kỹ năng:
- Phát biểu được định luật phản xạ ánh sáng.
- Nêu được các đặc điểm của ảnh tạo bởi gương phẳng.
- Vận dụng được định luật phản xạ ánh sáng để giải thích một số hiện
tượng quang học đơn giản liên quan đến sự phản xạ ánh sáng và vẽ ảnh tạo bởi
gương phẳng.
3/ Thái độ:
- Biết sơ bộ về đặc điểm của ảnh ảo tạo bởi gương cầu lồi và gương cầu
lõm.
- Nêu được một số thí dụ về sử dụng gương cầu lồi và gương cầu lõm
trong đời sống hằng ngày.
- Giáo dục lòng yêu thích bộ môn, liên hệ thực tế.
Tiết PPCT: 1
Ngày dạy:
NHẬN BIẾT ÁNH SÁNG - NGUỒN SÁNG VÀ VẬT SÁNG.
Năm học 2007 - 2008 1
Tr ường THCS
I/ Mục tiêu:
1.Kiến thức: Bằng thí nghiệm khẳng định được rằng ta nhận biết được ánh sáng khi có
ánh sáng truyền vào mắt ta và ta nhìn thấy các vật khi có ánh sáng từ các vật đó truyền vào
mắt ta.
2.Kĩ năng: Phân biệt được nguồn sáng, nêu thí dụ.
3.Thái độ(Giáo dục): Rèn luyện cho học sinh lòng yêu thích khoa học, thực tế.
II/ Chuẩn bị:
1.GV: Đèn pin, bảng phụ.
2.HS: Mỗi nhóm 1 hộp kín có đèn pin (H 1.2a), pin dây nối công tắc.
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp, đàm thoại, trực quan,. . .
IV/Tiến trình:
1) Ổn định tổ chức: Kiểm diện sỉ số học sinh
2) Kiểm tra bài cũ: Không
3) Giảng bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY - TRÒ NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: ( Giới thiệu chương.)
- Một người không bị bệnh tật gì về mắt, có
khi nào mở mắt ra mà không thấy được vật để
trước mắt không? (có )
- Khi nào nhìn thấy một vật? (khi có ánh sáng).
+ GV cho học sinh quan sát gương xem miếng bìa
viết chữ gì? ( chữ mít )
- Anh trong gương có tính chất gì?(Sẽ học
trong chương)
*GVgiới thiệu 6vấn đề sẽ tìm hiểu trong chương
I.
Hoạt động 2: (Khi nào ta nhận biết được ánh I. Nhận biết ánh sáng:
sáng ?)
+ GV bật đèn pin ( h 1.1).
- Ta có nhìn thấy ánh sáng trực tiếp từ đèn phát
ra không? vì sao ?
=> Không, vì ánh sáng không chiếu trực tiếp từ Mắt ta nhận biết được ánh sáng khi có
đèn pin phát ra. Vậy khi nào ta nhận biết được ánh sáng truyền vào mắt ta.
ánh sáng ?
+ HS đọc SGK: “ Quan sát và thí nghiệm “
+ HS thảo luận, trả lời C1 vào phiếu học tập.
* GV giúp HS rút ra câu kết luận.
- Vậy trong điều kiện nào thì ta nhìn thấy 1 vật ? II. Nhìn thấy một vật:
Hoạt động 3:(Điều kiện nào ta nhìn thấy 1
vật.)
+ GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm 1.2a.
+ Từng nhóm thảo luận và trả lời C2. Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng
+ GV giúp HS rút ra câu kết luận chung. ( vì có từ vật đó truyền vào mắt ta.
ánh sáng từ mảnh giấy truyền vào mắt ta ). III. Nguồn sáng và vật sáng :
Hoạt động 4: (Phân biệt nguồn sáng và vật
sáng.)
- GV yêu cầu HS nhận xét sự khác nhau giữa
dây tóc đèn đang sáng và mảnh giấy trắng. Vật
Năm học 2007 - 2008 2
ườ TH C S
Tr ng
nào tự nó phát ra ánh sáng , vật nào phải nhờ ánh
sáng từ vật khác chiếu vào nó rồi hắt lại ánh - Nguồn sáng: vật tự nó phát ra ánh sáng.
sáng ? - Vật sáng: vật tự phát ra ánh sáng hoặc
=> Dây tóc đèn đang sáng tự nó phát ra ánh sáng hắt lại ánh sáng từ vật khác chiếu vào nó.
gọi là nguồn sáng, mảnh giấy trắng là vật sáng .
+ Nhóm thảo luận và trả lời C3.
* GV thông báo nguồn sáng, vật sáng là gì.
* GV gọi HS cho VD một số nguồn sáng, vật
sáng.
4) Củng cố và luyện tập:
- Cho cá nhân HS trả lời câu C4,C5?
=> C4: Thanh đúng, vì tuy đèn có bật sáng nhưng không có ánh sáng từ đèn truyền vào
mắt nên không nhìn thấy.
=> C5: Khói gồm nhiều hạt nhỏ li ti, các hạt khói được đèn chiếu sáng trở thành các vật
sáng, các vật sáng nhỏ li ti xếp gần nhau tạo thành 1 vệt sáng mà ta nhìn thấy được.
* GV hướng dẫn HS đọc phần có thể em chưa biết.
* Ta nhận biết được vật đen vì nó được đặt bên cạnh những vật sáng khác.
* GV hướng dẫn HS làm bài tập trong SBT (1.1 – 1.5).
5) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- Học bài: Phần ghi nhớ, vận dụng vào thực tế, làm bài tập.
- Hoàn chỉnh bài tập trong SBT (1.1 – 1.5 ).
- Xem trước bài “ Sự truyền ánh sáng “
+ Anh sáng đi theo đường nào?
+ Cách biểu diễn một tia sáng ?
+ Chuẩn bị trước 1 đèn pin, ống trụ thẳng, ống cong, kim.
V/ Rút kinh nghiệm:
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
.....................................................................
Tiết PPCT: 2
Ngày dạy:
Năm học 2007 - 2008 3
ườ TH C S
Tr ng
SỰ TRUYỀN ÁNH SÁNG
I/Mục tiêu:
1.Kiến thức:
-Biết làm thí nghiệm để xác định được đường truyền của ánh sáng.
-Phát biểu được định luật truyền thẳng ánh sáng. Biết vận dụng định luật truyền thẳng ánh
sáng vào xác định đường thẳng trong thực tế. Nhận biết được đặc điểm của 3 loại chùm
ánh sáng.
2.Kĩ năng:
Bước đầu biết tìm ra định luật truyền thẳng ánh sáng bằng thực nghiệm. Biết dùng thí
nghiệm để kiểm chứng lại một hiện tượng về ánh sáng.
3.Thái độ:
Biết vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
II/Chuẩn bị:
1. GV: Đèn pin, ống trụ thẳng, ống trụ cong, 3 màn chắn, 3 kim ghim
2. HS: Mỗi nhóm đem một miếng mút nhỏ.
III/ Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, trực quan, diễn giảng
IV/Tiến trình:
1) Ổn định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2) Kiểm tra bài cũ:
- Ta nhận biết ánh sáng khi nào ? => Khi có ánh sáng truyền vào
Ta nhận thấy một vật khi nào ? (5đ) mắt ta. Khi có ánh sáng từ vật đó truyền
- Nguồn sáng , vật sáng là gì? (3đ) vào mắt ta.
- Bài tập 1.2/SBT: (2đ) => Nguồn sáng: vật tự nó phát ra
ánh sáng.
Vât sáng : gồm nguồn sáng và vật
hắt lại ánh sáng chiếu vào nó.
=> Vỏ chai sáng chói dưới trời
nắng.
3) Giảng bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY- TRÒ NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: (Tổ chức tình huống học tập)
+ GV cho HS đọc phần mở bài trong SGK.
- Em có suy nghĩ gì về thắc mắc của Hải?
+ GV ghi lại ý kiến của HS lên bảng.
Hoạt động 2:(Nghiên cứu tìm quy luật I/ Đường truyền của ánh sáng:
đường truyền của ánh sáng)
- Dự đoán xem ánh sáng đi theo đường thẳng,
đường cong, đường gấp khúc?
=> HS sẽ nêu được ánh sáng truyền qua khe hở
hẹp đi thẳng
hoặc ánh sáng từ đèn phát ra đi thẳng.
+ GV yêu cầu HS chuẩn bị TN kiểm chứng.
- HS quan sát dây tóc đèn qua ống thẳng, ống
cong và thảo luận câu C1.
=> Ống thẳng: Nhìn thấy dây tóc đèn đang phát
sáng => ánh sáng từ dây tóc đèn qua ống thẳng
tới mắt.
Năm học 2007 - 2008 4
ườ TH C S
Tr ng
=> Ống cong: không nhìn thấy sáng vì ánh sáng
không truyền theo đường cong.
- Không có ống thẳng thì ánh sáng có truyền
theo đường thẳng không? Ta làm TN như C2.
+ GV kiểm tra việc bố trí TN, HS làm TN như
hình 2.2/SGK
- Anh sáng truyền theo đường nào ?
=> Ba lỗ A,B,C thẳng hàng thì ánh sáng truyền
theo đường thẳng.
* Qua nhiều TN cho biết môi trường không
khí, nước, thủy tinh,… là môi trường trong suốt
và đồng tính ( cùng KLR, có tính chất như
nhau). Tuy nhiên không khí trong khí quyển là
môi trường không đồng tính ). Kết luận: Đường truyền của ánh sáng
- Hãy ghi đầy đủ phần kết luận? trong không khí là đường thẳng.
-Từ đó nêu định luật truyền thẳng của ánh Định luật truyền thẳng của ánh sáng:
sáng. Trong môi trường trong suốt và đồng tính ánh
sáng truyền đi theo đường thẳng.
II/Tia sáng và chùm sáng:
Hoạt động 3:(Nghiên cứu thế nào là tia sáng,
chùm sáng.) *Qui ước: Biểu diễn tia sáng:
- Qui ước biểu diễn tia sáng như thế nào? Biểu diễn bằng đường thẳng có mũi tên
=> Biểu diễn bằng đường thẳng có mũi tên chỉ hướng gọi là tia sáng.
chỉ hướng gọi là tia sáng.
+ Trên thực tế ta thường gặp chùm sáng gồm
nhiều tia sáng . Khi vẽ chùm sáng chỉ cần vẽ 2
tia sáng ngoài cùng.
+ GV vặn pha đèn pin tạo 2 tia sáng song song,
2 tia hội tụ, 2 tia phân kỳ. ( GV hướng dẫn HS
rút đèn ra xa hoặc đẩy vào gần để tạo ra các * Có 3 loại chùm sáng:
chùm sáng theo ý muốn). a/ Chùm sáng song song: gồm các tia
- HS đọc và trả lời câu C3. sáng không giao nhau trên đường truyền của
chúng.
b/ Chùm sáng hội tụ: gồm các tia sáng
giao nhau trên đường truyền của chúng.
c/ Chùm sáng phân kỳ: gồm các tia sáng
loe rộng ra trên đường truyền của chúng.
Năm học 2007 - 2008 5
ườ TH C S
Tr ng
4) Củng cố và luyện tập:
Cho HS thảo luận, trả lời câu C4,C5?
- C4: Anh sáng từ đèn phát ra đã truyền đến mắt ta theo đường thẳng (TN h2.1, 2.2/SGK).
- C5: Đặt mắt sao cho chỉ nhìn thấy kim gần nhất mà không nhìn thấy 2 kim còn lại. Kim 1
là vật chắn sáng kim 2, kim 2 là vật chắn sáng kim 3. Do ánh sáng truyền theo đường thẳng
nên ánh sáng từ kim 2,3 bị chắn không tới mắt.
Đọc phần có thể em chưa biết, ánh sáng truyền đi trong không khí gần bằng 300.000 km/s.
Hướng dẫn HS biết được quãng đường ờ Tính được thời gian ánh sáng truyền đi.
5) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- HS học thuộc ghi nhớ
- Hoàn chỉnh lại từ C1 ừ C5 vào vở bài tập.
- Làm bài tập 2.1 ậ 2.4 / SBT
- Chuẩn bị bài mới: Mỗi nhóm 1 đèn pin, 1 cây nến, 1 miếng bìa.
- HS tìm hiểu: Tại sao có nhật thực, nguyệt thực?
V) Rút kinh nghiệm:
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
.......................................................................
Tiết PPCT: 3
Ngày dạy:
ỨNG DỤNG
ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG ÁNH SÁNG
I/ Mục tiêu:
1.Kiến thức: Nhận biết được bóng tối, bóng nửa tối và giải thích được vì sao có hiện
tượng nhật thực, nguyệt thực.
2.Kĩ năng: Vận dụng định luật truyền thẳng ánh sáng. Giải thích một số hiện tượng trong
thực tế và hiểu được một số ứng dụng của định luật truyền thẳng của ánh sáng.
3.Thái độ: Biết vận dụng vào cuộc sống.
Năm học 2007 - 2008 6
Tr ường
TH C S
II/Chuẩn bị:
1.GV: Một đèn pin, 1 cây nến, 1 vật cản bằng bìa dày, 1 màn chắn. Tranh vẽ nhật thực,
nguyệt thực.
2.HS: Mỗi nhóm chuẩn bị như trên.
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, trực quan, diễn giảng
IV/ Tiến trình :
1)Ổ n định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2) Kiểm tra bài cũ:
- Phát biểu định luật truyền thẳng =>Trong môi trường trong suốt và đồng
ánh sáng? (6đ) tính, ánh sáng truyền theo đường thẳng
-Đường truyền của tia sáng được => Biểu diễn bằng đường thẳng có mũi
biểu diễn như thế nào? (4đ) tên chỉ hướng gọi là tia sáng.
-BT 2.1 (5đ) => Không nhìn thấy vì ánh sáng từ đèn
phát ra truyền đi theo đường thẳng CA.
Mắ t
ở bên dưới đường CA nên ánh sáng từ đèn
không truyền vào mắt được. Phải để mắt
-BT 2.2 (5đ) trên đường CA kéo dài.
=> Làm tương tự như cắm 3 kim thẳng
hàng. Đội trưởng đứng trước người thứ
nhất sẽ thấy người này che khuất tất cả
những người khác trong hàng.
3)Giảng bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY TRÒ NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động1: Xây dựng tình huống .
- Tại sao thời xưa con người đã biết nhìn vị trí
bóng nắng để biết giờ trong ngày, còn gọi là
đồng hồ Mặt Trời ?
Hoạt động 2:( Quan sát và hình thành khái
niệm bóng tối.) I/ Bóng tối, bóng nửa tối:
+ GV giới thiệu TN1 .
- Yêu cầu HS đọc và tiến hành TN như SGK.
+ GV hướng dẫn HS để đèn ra xa ể Bóng đèn rõ
nét.
- HS thảo luận trả lời C1?
=> Anh sáng truyền thẳng nên vật cản đã chắn
ánh sáng á vùng tối ( cho HS vẽ tia sáng từ đèn
vật cản ả màn chắn).
- HS điền vào chỗ trống trong nhận xét.
- Vậy thế nào là bóng tối ? Bóng tối nằm phía sau vật cản,
không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng
truyền tới
Hoạt động 3: Quan sát và hình thành khái
niệm bóng nửa tối ( còn gọi la vùng bán dạ )
Năm học 2007 - 2008 7
Tr ường THCS
- HS đọc và làm TN2.
- TN2 có hiện tượng gì khác TN1?
=> Đèn điện to ( nguồn sáng rộng hơn ) so màn
chắn.
- HS thảo luận trả lời C2.
=> Vùng bóng tối ở giữa màn chắn, vùng sáng
ở ngoài cùng, vùng xen giữa bóng tối và vùng
sáng là bóng nửa tối.
- HS thảo luận rút ra nhận xét điền vào chỗ
trống.
- Vậy thế nào là bóng nửa tối ?
Bóng nửa tối nằm phía sau vật cản chỉ
nhận được ánh sáng từ một phần của
nguồn sáng truyền tới.
Hoạt động 4: ( Hình thành khái niệm nhật
II/ Nhật thực – nguyệt thực:
thực.)
- Hãy trình bày quỹ đạo chuyển động của Mặt
Trăng, Mặt Trời, Trái Đất ?
=> Mặt Trăng chuyển động quanh Trái Đất,
Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời.
Khi Mặt Trăng nằm trong khoảng từ Mặt
+ GV thông báo khi Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái
Trời đến Trái Đất và thẳng hàng, trên Trái
Đất nằm trên một đường thẳng thì ta có hiện
Đất xuất hiện nhật thực.
tượng Nhật thực.
+ GV treo tranh H3.3 hướng dẫn cho HS thảo
luận trả lời câu C3.
+ Gợi ý HS
- Mặt Trời : Nguồn sáng
- Mặt Trăng : Vật cản
- Trái Đất : Màn chắn. Nhật thực toàn phần (hay một phần) quan
- Nhật thực toàn phần quan sát được ở nơi sát được ở chỗ có bóng tối (hay bóng nữa
nào ? tối) của Mặt Trăng trên Trái Đất.
- Nhật thực một phần quan sát được ở nơi
nào ?
Hoạt động 5: ( Hình thành khái niệm nguyệt
thực) Nguyệt thực xảy ra khi Mặt Trăng bị Trái
+ GV treo tranh H3.4 lên bảng. Đất che khuất không được Mặt Trời chiếu
+ Gợi ý để HS tìm ra được vị trí Mặt Trăng có sáng.
thể trở thành màn chắn.
- Nguyệt thực xảy ra khi nào ?
- HS thảo luận trả lời câu C4?
=> Mặt Trăng ở vị trí 1 là nguyệt thực, ở vị trí
2,3 Trăng sáng.
4) Củng cố và luyện tập:
-Yêu cầu HS làm TN C5 ?
=> Khi miếng bìa lại gần màn chắn hơn thì bóng tối và bóng nửa tối thu hẹp lại hơn. Khi
miếng bìa gần sát màn chắn thì hầu như không còn bóng nữa tối nữa, chỉ còn bóng tối rõ
nét.
- Trả lời câu C6 ?
Năm học 2007 - 2008 8
ườ TH C S
Tr ng
=> + Đèn dây tóc: Nguồn sáng nhỏ, vật cản lớn so với nguồn -> không có ánh sáng tới bàn.
+ Bóng đèn ống: Nguồn sáng rộng so với vật cản -> bàn nằm trong vùng nữa tối sau
quyển vở -> nhận được một phần ánh sáng của đèn truyền tới nên vẫn được chiếu sáng.
5)Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- Học bài.
- Hoàn chỉnh từ C1 -> C6 /SGK vào vở Bài tập.
- Đọc phần có thể em chưa biết.
- Làm bài tập 3.1 -> 3.4 / SBT.
V/ Rút kinh nghiệm:
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
...................................................................
Tiết PPCT: 4
Ngày dạy:
ĐỊNH LUẬT PHẢN XẠ ÁNH SÁNG
I/Mục tiêu :
1.Kiến thức: Biết tiến hành TN để nghiên cứu đường đi của tia sáng phản xạ trên
gương phẳng .Biết xác định tia tới, tia phản xạ, góc tới, góc phản xạ. Phát biểu được định luật
phản xạ ánh sáng. Biết ứng dụng định luật để hướng ánh sáng truyền theo mong muốn .
2.Kĩ năng: Biết làm TN, biết đo góc, quan sát hướng truyền ánh sáng, quy luật phản xạ
ánh sáng.
3.Thái độ: Ứng dụng vào thực tế .
II/Chuẩn bị:
1. GV: Một gương phẳng , 1 đèn pin , màn chắn có đục lỗ, 1 tờ giấy dán trên 1 tấm gỗ ,
1 thước đo độ .
2. HS : Mỗi nhóm chuẩn bị như trên.
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, thuyết trình, trực quan
IV/Tiến trình:
1)Ổn định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2)Kiểm tra bài cũ:
Giải thích hiện tượng nhật thực và nguyệt thực ?
Trả lời:
- Nhật thực: là do Mặt Trời, Mặt Trăng , Trái Đất nằm trên 1 đường thẳng .Mặt Trăng ở
giữa .Đứng ở chỗ bóng tối, không nhìn thấy Mặt Trời, ta có nhật thực toàn phần .(5đ)
- Nguyệt thực : …Trái Đất ở giữa. Khi Mặt Trăng bị Trái Đất che, không được Mặt Trời
chiếu sáng, lúc đó ta không nhìn thấy Mặt Trăng -> có nguyệt thực .
Năm học 2007 - 2008 9
ườ TH C S
Tr ng
-Vì sao nguệt thực thường xảy ra vào ban đêm rằm âm lịch ? (5đ).
Trả lời:
Vì đêm rằm âm lịch Mặt Trời, Trái Đất, Mặt Trăng mới có khả năng nằm trên cùng một
đường thẳng.Trái Đất mới có thể chắn ánh sáng Mặt Trời không cho chiếu sáng Mặt Trăng .
3)Giảng bài mới
Năm học 2007 - 2008 10
ườ TH C S
Tr ng
Hoạt động của thầy-trò Nội dung bài học
Năm học 2007 - 2008 11
ườ TH C S
Tr ng
Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập.
*GV làm TN như phần mở bài SGK .
- Phải đặt đèn như thế nào để thu được tia sáng hắt
lại trên gương, chiếu sáng đúng 1 điểm A trên màn
chắn?
Hoạt động 2: Nghiên cứu tác dụng của gương I/Gương phẳng :
phẳng.
Cho học sinh cầm gương lên soi. - Hình của 1 vật quan sát được trong
- Các em nhìn thấy gì trong gương ? gương gọi là ảnh của vật tạo bởi
Ảnh của mình trong gương . gương.
- Mặt gương có đặc điểm gì ? ( phẳng và nhẵn
bóng)
- HS thảo luận và trả lời C1.
=> Vật nhẵn bóng , phẳng đều có thể là gương
phẳng như tấm kim loại nhẵn ,tấm gỗ phẳng , mặt
nước phẳng…
Hoạt động 3: Hình thành khái niệm về sự phản II/Định luật phản xạ ánh sáng :
xạ ánh sáng .
*GV giới thiệu dụng cụ TN.
- Yêu cầu HS đọc TN trong SGK/12
GV bố trí TN, HS làm TN theo nhóm
- Anh sáng sẽ bị hắt lại theo nhiều hướng khác
nhau hay theo một hướng xác định? (… xác định)
GV thông báo hiện tượng phản xạ ánh sáng.
- Hãy chỉ ra tia tới và tia phản xạ?
=> SI là tia tới, IR là tia phản xạ
Hoạt động 4: Tìm quy luật về sự đổi hướng của
tia sáng khi gặp gương phẳng..
- Cho HS thảo luận trả lời C2=> điền vào kết - Tia phản xạ nằm trong cùng mặt
luận (…tia tới……..pháp tuyến tại điểm tới) phẳng với tia tới và đường pháp tuyến
- GV yêu cầu HS bố trí TN kiểm tra. Dùng một tờ của gương ở điểm tới.
bìa phẳng hứng tia phản xạ để tìm xem tia nầy có
nằm trong 1 mp khác không ?
- Thông báo với HS : Để xác định vị trí của tia tới
ta dùng góc SIN = i gọi là góc tới. Xác định vị trí
tia phản xạ dùng góc NIR = i’ gọi là góc phản xạ.
- Cho HS thí nghiệm nhiều lần với các góc tới
khác nhau, đo góc phản xạ tương ứng và ghi số
liệu vào bảng. - Góc phản xạ luôn luôn bằng góc tới .
- Cho các nhóm nêu kết luận thảo luận và ghi tập.
Hai kết luận trên đúng với các môi trường trong
suốt khác.
Hai kết luận trên là nội dung của định luật phản
xạ ánh sáng .
- Hãy phát biểu ĐL phản xạ ánh sáng?
Hoạt động 5: Qui ước cách vẽ gương và tia sáng * Biểu diễn gương phẳng và các tia
trên giấy. sáng trên hình vẽ:
- Cho HS vẽ tia phản xạ IR ( C3)?
+ Mặt phản xạ, mặt không phản xạ của gương.
+ Điểm tới i
+ Tia tới SI
+ Tia phản xạ IR
Năm học 2007 - 2008 12
ườ TH C S
Tr ng
4)Củng cố và luyện tập:
- Cho các nhóm hoàn chỉnh câu C4 .
a/
b/ Vẽ tia tới SI và tia phản xạ IR như đề bài đã cho. Tiếp theo vẽ đường phân giác của
góc SIR. Đường phân giác IN nầy chính là pháp tuyến của gương. Cuối cùng vẽ mặt
gương vuông góc với IN.
5)Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- Học thuộc định luật phản xạ ánh sáng .
- Hoàn chỉnh từ C1 -> C4 vào vở bài tập.
- Làm bài tập 4.1 -> 4.4 trong SBT.
- Xác định được góc tới, góc phản xạ.
- Xem trước bài: Anh của một vật tạo bởi gương phẳng .
+ Anh của vật tạo bởi gương phẳng là ảnh gì?
+ Chuẩn bị :Mỗi nhóm 1 gương phẳng , 2 cục pin.
V/Rút kinh nghiệm :
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
.......................................................................
Năm học 2007 - 2008 13
ườ TH C S
Tr ng
Tiết PPCT: 5
Ngày dạy:
ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI GƯƠNG PHẲNG
I/Mục tiêu:
1. Kiến thức: Nêu được tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng, vẽ được ảnh của
một vật đặt trước gương phẳng.
2. Kĩ năng: Biết làm TN để tạo ra được ảnh của vật qua gương phẳng và xác định
được vị trí của ảnh để nghiên cứu tính chất ảnh của gương.
3. Thái độ: Rèn luyện thái độ nghiêm túc khi nghiên cứu một hiện tượng nhìn thấy
mà không cầm thấy được (trừu tượng ).
II/Chuẩn bị:
1. GV: Một gương phẳng có giá đỡ, một tấm kính trong có giá đỡ, hai cây nến,
diêm,một tờ giấy, hai vật giống nhau (2 cục pin).
2. HS: Mỗi nhóm như trên.
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, thuyết trình, trực quan
IV/Tiến trình:
1)Ổn định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2)Kiểm tra bài cũ:
- Phát biểu định luật phản xạ ánh
sáng(5đ) ? Trả lời BT 4.2 (SBT) ( 5đ ) + Định luật:
Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng
chứa tia tới và đường pháp tuyến của
gương ở điểm tới.
Góc phản xạ bằng góc tới.
+ Bài tập 4.2 : A. 200
- Làm bài tập 4.3/SBT trang 6
a/ Vẽ tia phản xạ.
b/ Vẽ vị trí đặt gương:
- Pháp tuyến IN chia đôi góc
SIR
thành 2 góc i và i’ với i = i’
- Vẽ mặt gương vuông góc
với pháp tuyến IN
( GV sửa hoàn chỉnh cho HS vẽ vào )
3)Giảng bài mới:
Năm học 2007 - 2008 14
Tr ường THCS
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY- TRÒ NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: Tổ chức tình huống hoc tập
*Có bao giờ nhìn thấy ảnh của mình trong
gương lại lộn ngược? Bây giờ các em hãy
đặt gương nằm ngang, mặt phản xạ quay
lên trên và đưa gương vào sát người để
xem ảnh của mình trong gương. Có gì khác
với ảnh các em vẫn thấy? (ảnh lộn ngược,
đầu quay xuống dưới). Tại sao lại có hiện
tượng đó?
Hoạt động 2: Tìm hiểu tính chất không I/Tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng:
hứng được trên màn của ảnh tạo bởi 1)Anh của một vật tạo bởi gương phẳng
gương phẳng có hứng được trên màn không?
- HS bố trí thí nghiệm như hình 5.2 sgk và Kết luận: Anh của một vật tạo bởi gương
hoàn chỉnh câu kết luận phẳng không hứng được trên màn chắn, gọi
* Lưu ý HS đặt gương thẳng đứng vuông là ảnh ảo.
góc với tờ giấy phẳng.
Hoạt động 3: Tìm hiểu về độ lớn của ảnh 2)Độ lớn của ảnh có bằng độ lớn của vật
của một vật tạo bởi gương phẳng không?
*Hướng dẫn học sinh bố trí thí nghiệm
như hình 5.2 sgk
-Muốn biết ảnh lớn hơn hay nhỏ hơn hay
bằng vật thì ta phải làm thế nào?
+ Lấy thước đo rồi so sánh kết quả
*Đo chiều cao của vật thì được nhưng làm
thế nào để đo chiều cao của ảnh của nó?
Có thể đưa thước ra sau gương được Kết luận: Độ lớn của ảnh của một vật tạo
không? bởi gương phẳng bằng độ lớn của vật.
-Yêu cầu hs soi mình vào tấm kính phẳng
và cho biết kính này giống cái gương ở chỗ
nào?
+ Vừa nhìn thấy ảnh của mình vừa nhìn
thấy vật ở bên kia tấm kính
-Các nhóm bố trí thí nghiệm như hình 5.3
và hoàn chỉnh kết luận 3)So sánh khoảng cách từ một điểm của
Hoạt động 4: Tìm hiểu khoảng cách từ vật đến gương và khoảng cách từ ảnh của
một điểm của vật đến gương so với điểm đó đến gương
khoảng cách từ ảnh của điểm đó đến
gương
-Bố trí thí nghiệm như hình 5.3 sgk, gv
hướng dẫn học sinh làm
*Đặt tấm kính thẳng đứng trên mặt bàn,
vuông góc với tờ giấy trắng đặt trên bàn
+ Dán miếng bìa đen lên tờ giấy trắng,
quan sát ảnh A′ của đỉnh A miếng bìa
+Lấy bút chì vạch đường MN nơi tấm kính
tiếp xúc với tờ giấy
+Bỏ tờ giấy ra , nối A với A′ cắt MN tại
Kết luận: Điểm sáng và ảnh của nó tạo
H
bởi gương phẳng cách gương một khoảng
+Dùng êke kiểm tra xem AH có vuông góc
bằng nhau.
với MN không
Năm học 2007 - 2008 15
Tr ường
TH C S
+Dùng thước đo AH và A′ H rồi so sánh rút II/Giải thích sự tạo thành ảnh bởi gương
ra kết luận phẳng
Hoạt động 5: Giải thích sự tạo thành ảnh
bởi gương phẳng S
*Hướng dẫn học sinh trả lời câu C4
d)Mắt ta nhìn thấy S′ vì các tia phản xạ lọt
vào mắt ta coi như đi thẳng từ S′ đến mắt.
Không hứng được S′ trên màn vì chỉ có I K
đường kéo dài của các tia phản xạ gặp
nhau ở S′ chứ không có ánh sáng thật đến
S′ .
Hoạt động 6: Tìm hiểu cách vẽ ảnh của S′
một vật tạo bởi gương phẳng
*Một vật do nhiều điểm tạo thành. Vậy
ảnh của một vật là tập hợp ảnh của tất cả
các điểm trên vật tạo thành vật.
- Muốn vẽ ảnh của một đoạn thẳng ta cần
vẽ ảnh của mấy điểm trên vật? Đó là
những điểm nào?
+ Chỉ cần vẽ ảnh của hai điểm đó là điểm III/Vận dụng
đầu và điểm cuối C5:
Hoạt động 7: Vận dụng
*Hướng dẫn học sinh trả lời câu C5 A
+ Kẻ AA′ và BB′ vuông góc với mặt
B
gương
+Lấy AH = HA′ và BK = KB′ K H
B′
A′
4) Củng cố và luyện tập:
- Gọi học sinh đọc ghi nhớ
- Giải đáp thắc mắc của bé Lan ở phần mở bài:
Chân tháp ở sát đất, đỉnh tháp ở xa đất nên ảnh đỉnh tháp cũng xa đất ở phía bên kia
gương phẳng tức là ở dưới mặt nước
5) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- Hoàn chỉnh C1 -> C6 vào vở bài tập.
- Học thuộc ghi nhớ
- Làm bài tập 5.1 -> 5.4 SBT.
- Chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành bài 6
- Đọc trước bài 6
- Mang theo thước chia độ.
V/ Rút kinh nghiệm:
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
.......................................................................
Năm học 2007 - 2008 16
ườ TH C S
Tr ng
Tiết PPCT: 6
Ngày dạy: 10/10/2006
THỰC HÀNH : QUAN SÁT VÀ VẼ ẢNH
CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI GƯƠNG PHẲNG
I/ Mục tiêu:
1.Kiến thức: Luyện tập vẽ ảnh của một vật có hình dạng khác nhau đặt trước gương
phẳng. Xác định được vùng nhìn thấy của gương phẳng. Tập quan sát được vùng nhìn thấy
của gương ở mọi vị trí.
2.Kĩ năng: Biết nghiên cứu tài liệu. Biết bố trí thí nghiệm để rút ra kết luận.
3.Thái độ (Giáo dục): Giáo dục tính chính xác, khoa học.
II/Chuẩn bị:
1.GV : Một gương phẳng có giá đỡ, 1 cây bút chì, 1 thước đo độ, 1 thước thẳng
2.HS : Mỗi nhóm như trên, mỗi học sinh một mẫu báo cáo
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, thuyết trình, trực quan
IV/Tiến trình:
1)On định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2)Kiểm tra bài cũ:
- Nêu tính chất ảnh qua gương phẳng?(7 đ ).
Trả lời:
+Anh của vật tạo bởi gương phẳng không hứng được trên màn chắn gọi là ảnh ảo.
+Lớn bằng vật.
+Khoảng cách từ 1 điểm của vật đến gương phẳng bằng khoảng cách từ ảnh của điểm đó
đến gương.
-Vẽ ảnh S’ của S tạo bởi gương phẳng? (3đ)
S R
Vẽ ss’ gương
H SH = HS’
Các tia phản xạ kéo dài đi qua ảnh S’
S′
3)Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy-trò Nội dung bài học
Hoạt động 1: Giáo viên phân phối dụng cụ thí
nghiệm theo các nhóm.
Hoạt động 2: Giáo viên nêu nội dung bài thực I/Xác định ảnh của 1 vật tạo bởi
hành gương phẳng:
1) Anh song song và cùng chiều với vật:
-Yêu cầu HS đọc C1 trong SGK
+Các nhóm bố trí thí nghiệm như hình 6.1 trong
Năm học 2007 - 2008 17
Tr ường
TH C S
sgk
- HS vẽ lại vị trí gương , bút chì và ảnh vào mẫu
báo cáo ( mỗi HS viết 1 báo cáo ) 2) Anh cùng phương và ngược chiều vật.:
Hoạt động 3: Xác định vùng nhìn thấy của II/Xác định vùng nhìn thấy của gương
gương phẳng ( vùng quan sát ): phẳng:
- Yêu cầu HS đọc C2 trong SGK.
*Vùng nhìn thấy là vùng quan sát được.
*Gv hướng dẫn, các nhóm tiến hành thí nghiệm
+ Vị trí người ngồi và vị trí gương cố định. C2:
+ Mắt nhìn sang phải cho HS khác đánh dấu PQ là bề rộng vùng nhìn thấy của
vùng nhìn thấy P. gương phẳng.
+ Mắt nhìn sang trái cho HS khác đánh dấu vùng
nhìn thấy Q.
- HS đọc C3 và tiến hành làm TN theo C3 SGK. C3:
+ Để gương ra xa. Vùng nhìn thấy của gương sẽ hẹp đi
+ Đánh dấu vùng quan sát. (giảm ).
+ So sánh với vùng quan sát trước.
-Yêu cầu HS giải thích bằng hình vẽ
C4:
( vẽ hình ) - Ta nhìn thấy ảnh M’ của M khi có tia
phản xạ trên gương vào mắt ở O có đường
- Giải thích câu C4 SGK, vẽ hình. kéo dài đi qua M’.
- Vẽ M’ . Đường M’O cắt gương ở I.
Vậy tia tới MI cho tia phản xạ IO truyền
đến mắt. Ta nhìn thấy ảnh M’.
- Vẽ ảnh N’của N. Đường N’O không
cắt mặt gương (điểm K ở ngoài gương),
vậy không có tia phản xạ lọt vào mắt ta nên
ta không nhìn thấy ảnh N’ của N.
( vẽ hình )
Chú ý:
-Xác định ảnh của N và M bằng tính chất đối
Năm học 2007 - 2008 18
ườ TH C S
Tr ng
xứng.
-Tia phản xạ tới mắt thì nhìn thấy ảnh.
4)Củng cố và luyện tập:
- Thu bài báo cáo thí nghiệm của HS.
- Nhận xét thí nghiệm, thái độ, ý thức, tinh thần làm việc giữa các nhóm, thu dọn dụng
cụ, kiểm tra dụng cụ.
- Vẽ lại H 6.1, H 6.3.
- Anh và vật đối xứng qua gương.
- Ta thấy được ảnh khi tia phản xạ truyền tới mắt.
5)Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- Học bài: tính chất ảnh tạo bởi gương phẳng.
- Xem trước bài: “Gương cầu lồi”: chuẩn bị một cây nến cho mỗi nhóm.
V/ Rút kinh nghiệm:
...............................................................................
...............................................................................
...............................................................................
.......................................................................
Tiết PPCT: 7
Ngày dạy:17/10/2006
GƯƠNG CẦU LỒI
I/Mục tiêu:
1.Kiến thức: Nêu được tính chất ảnh của vật được tạo bởi gương cầu lồi. Nhận biết
được vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng
kích thước, giải thích được các ứng dụng của gương cầu lồi
2.Kĩ năng: Làm thí nghiệm để xác định được tính chất ảnh của vật qua gương cầu lồi.
3.Thái độ: Biết vận dụng được các phương án thí nghiệmđã làm. Tìm ra phương án
kiểm tra tính chất ảnh của vật qua gương cầu lồi.
II/Chuẩn bị:
1.GV : Một gương phẳng, một gương cầu lồi,1 cây nến,1 que diêm, 3 bảng phụ.
2.HS : Mỗi nhóm như trên.
III/Phương pháp dạy học:
Vấn đáp đàm thoại, thuyết trình, trực quan
IV/Tiến trình:
1) On định tổ chức: Kiểm diện học sinh
2) Kiểm tra bài cũ:
-Tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng ? (8đ)
Năm học 2007 - 2008 19
ườ TH C S
Tr ng
Trả lời:
Anh ảo, to bằng vật, khoảng cách từ một điểm của vật đến gương phẳng bằng khoảng
cách từ ảnh của điểm đó đến gương.
- Giải thích vì sao ta nhìn thấy ảnh mà không hứng được ảnh đó trên màn chắn ? ( 2đ )
Trả lời:
Vì các tia phản xạ lọt vào mắt coi như đi thẳng từ ảnh S’ đến mắt không hứng được S’
trên màn vì chỉ có đường kéo dài của các tia phản xạ gặp nhau ở S’ chứ không có ánh sáng
thật đến S’.
3) Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy-trò Nội dung bài học
Hoạt động 1: Giới thiệu bài (SGK).
* Giáo viên cho HS quan sát 1 số vật nhẵn
bóng không phẳng: cái thìa, muôi múc canh,
gương xe máy ….HS quan sát ảnh của mình
trong gương và và nhận xét ảnh có giống mình
không ? Mặt ngoài của muôi, thìa là gương cầu
lồi, mặt trong là gương cầu lõm
=> Xét ảnh của gương cầu lồi.
Hoạt động 2: Quan sát ảnh của một vật tạo I/Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi:
bởi gương cầu lồi :
- Gv giới thiệu dụng cụ TN. Phân nhóm HS.
Phát phiếu học tập. Phát dụng cụ.
- Gv yêu cầu HS đọc h7.1 SGK, nêu dự đoán.
( ảnh đó có phải là ảnh ảo không ? ảnh lớn hơn
vật hay ảnh nhỏ hơn vật )
=> TN kiểm tra
- Bố trí TN như H.7.2 trong SGK.
- GV nêu phương án so sánh độ lớn của ảnh
của 2 cây nến tạo bởi 2 gương ? ( 2 cây nến
giống nhau – khoảng cách 2 cây nến đến 2 Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu
gương bằng nhau ) lồi có những tính chất sau:
- Nêu tính chất ảnh của một vật tạo bởi gương - Là ảnh ảo không hứng được trên màn
cầu lồi ? chắn.
- HS điền kết luận trong SGK. - Ảnh nhỏ hơn vật.
Hoạt động 3: Quan sát vùng nhìn thấy của II/Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi:
gương cầu lồi :
- Cho HS đọc TN mục II SGK ( C2 )
- Có phương án nào khác để xác định vùng nhìn
thấy của gương cầu lồi ?
- Cho 3 nhóm TN theo SGK.
- Cho 3 nhóm TN theo phương án sau:
+ Đặt gương phẳng cao hơn đầu quan sát các
bạn trong gương, xác định được khoảng bao
nhiêu bạn. Rồi tại vị trí đó ( gương phẳng ) đặt
gương cầu lồi sẽ thấy số bạn quan sát được
nhiều hơn hay ít hơn. Nhìn vào gương cầu lồi, ta quan sát
- Yêu cầu HS rút ra kết luận điền vào SGK. được 1 vùng rộng hơn so với khi nhìn vào
- Cho HS vẽ vùng nhìn thấy của gương cầu lồi gương phẳng có cùng kích thước.
vào phiếu học tập.
Năm học 2007 - 2008 20