ng t ng và tài n ng sáng t o
"Con ng i không bi t t ng t ng v n có th thu th p c s ki n. Nh ng n u
không có t ng t ng s không th có phát minh v i, loài ng i s không phát
tri n c v n minh v t ch t và v n minh tinh th n" (Ti-mi-ria-zép)
Quá trình phát tri n trí tu c a con ng i th ng liên quan n b n y u t . B m sinh
di truy n, môi tr ng s ng, giáo d c ào t o và t thân rèn luy n. T ng t ng ch là
t trong nhi u n i dung c a t thân rèn luy n.
Dù là h c binh, sinh viên n nhà khoa h c, các v lãnh o qu n lý, SXKD, n các
n ngh s ... mu n phát tri n tài n ng nh t thi t ph i bi t t ng t ng.
Trong quá trình nh n th c lý tính ph i tr i qua quá trình t duy. Nh ng t duy không
th áp ng c m i òi h i ph c t p do th c ti n cu c s ng t ra. Có nh ng tình
hu ng có v n , con ng i khó có th dùng t duy mà gi i quy t c. Khi ó con
ng i ph i dùng n m t qúa trình nh n th c cao c p khác, ó là t ng t ng.
yt ng t ng là gì?
Là con ng i d ng lên trong óc mình nh ng hình nh con ng i, s v t, s ki n m i
ch a t ng c tr c ti p tri giác ho c ch a có trong hi n th c.
Ho c có th nói, t ng t ng còn là quá trình nh n th c, ph n ánh nh ng cái ch a có
trong kinh nghi m b ng cách xây d ng nh ng hình nh m i, trên c s nh ng hình
nh (bi u t ng) ã có.
Ví d nh nh c s An Thuyên sáng tác bài "Hành quân lên Tây B c" n m 1983. Nh ng
11 n m sau ( l994 ), anh m i có d p c lên Tây B c và m i tr c ti p th y Tây B c…
"Vút xa m " v i Tây B c “Mây tr ng b ng b nh nh m ”.
Ngày nay, v m t khoa h c và k thu t con ng i ã lên th m c ch H ng và m t
ngôi nhà (hành tinh) khác ngoài trái t. Con ng i ã lang thang d i áy i
ng tìm cua, tìm vàng và th m "Vua th y T ”. Bi t bao nhiêu s ki n mà tr c ây
cho là hoang ng, th n bí nay thành s th t. T t c ub t u t T ng t ng.
Lênin t ng nói: "Th t là sai l m n u ngh r ng ch có nhà th m i c n t ng t ng.
ó là m t nh ki n sai l m ngu xu n. Ngay c trong toán h c c ng c n có t ng
ng. Không có nó thì không th có phép vi phân và tích phân" (*)
Có lo i t ng t ng không ch nh và lo i t ng t ng có ch nh.
Lo i t ng t ng không ch nh là lo i t ng t ng mà nh ng hình nh xu t
hi n trong óc ta không theo m t m c ích t ra t tr c.
Lo i này có hai m c: T ng t ng không có s tham gia c a ý th c (khi m ) và
ng t ng có s tham gia ít nhi u c a ý th c giai n u, sau ó m i (Ng m
mây, ng m c nh sau ó t ng t ng ra các lo i hình thù).
Lo i th hai là t ng t ng có ch nh. Lo i này có m c ích, có ph ng h ng
rõ ràng, d ng lên nh ng hình nh nh t nh nh m gi i quy t m t ý mu n c th c a
con ng i. K t qu c a t ng t ng có ch nh bao gi c ng xu t phát t th c ti n,
nh ng tri th c, kinh nghi m nh t nh mà con ng i ã tích lu cv v n ó.
(Nh ng ng i sáng tác v n h c nh vi t truy n ng n, ti u thuy t, làm th th y r t rõ
u này). Vì nó c l a ch n, phân tích, t ng h p nh ng nét ch y u c a các hi n
ng, hình nh ã có, ã bi t xây d ng hình nh m i.
Lo i t ng t ng này g n v i ho t ng c a t duy, ý chí, v i h th ng tín hi u th
hai và luôn cs u khi n c a ý th c. u này, các nhà tâm lý h c, giáo d c
c, nh ng nhà khoa h c, các v n ngh s ... u rõ. Các ng i ch huy quân s tr c
khi b c vào tr n ánh, quá trình phán oán, phân tích tình hình là quá trình t ng
ng các tình hu ng có th x y ra. Khi d ki n các ph ng án tác chi n l i càng ph i
ng t ng cao h n.
ng t ng có chu nh c ng có hai m c.
t là t ng t ng tái t o. ó là quá trình ph n ánh trong óc nh ng hi n t ng
i v i b n thân mình b ng cách s d ng nh ng tài li u, kinh nghi m ã có c a xã
i loài ng i, c a ng i khác v các m t nh v n, s , ngh thu t, chi n u... Có
nhi u cách xây d ng t ng t ng tái t o càng sâu s c càng v ng vàng thì k t qu
càng cao. Các ca s , di n viên k ch, múa... r t c n s t ng t ng phong phú. Khi
sáng tác bài th i, nhà th V Qu n Ph ng ã ph i tr i qua t ng t ng khá
Phong phú. S t ng t ng này giúp cho nh c s Huy Th c t ng t ng ti p theo l n
th hai, sáng tác nh c càng sâu l ng i vào lòng ng i. Ca s Thúy M bi u di n ph i
ng t ng l n th ba nh c a chính mình. Có ca s khi th hi n m t bài hát t ng
ch ng nh "rút ru t, rút gan" c a mình ra, a ng i nghe i vào hoàn c nh, s ki n
và tâm h n nhân v t.
Nh v y t ng t ng là cái khu y ng ban u c a ngh thu t, là m nh t em l i
vàng b c, châu báu cho các lo i hình ngh thu t. Ng i ta dùng t ng t ng sáng
o ra các tác ph m ngh thu t và g i g m t t ng, tình c m c a mình trong ó.
ng t ng càng phong phú thì giá tr ngh thu t càng c y lên cao. Mu n
ng t ng tái t o phong phú nh t thi t ph i rèn luy n Trí nh .
c th hai là t ng t ng sáng t o. ây là m c t ng t ng cao h n, ph c t p
n, xây d ng nh ng bi u t ng m i ch a có trong hi n th c. Không có t ng t ng
sáng t o thì không có b t c thành t u nào trong khoa h c xã h i - nhân v n c ng
nh khoa h c t nhiên, khoa h c k thu t...
t qu t ng t ng sáng t o ph thu c vào t t ng, tri th c, n ng l c, kinh
nghi m và nh t là tình c m và ngu n c m h ng trong quá trình lao ng sáng t o.
ó là tr ng thái c bi t c a n l c sáng t o. Nó làm t ng h ng ph n c a c m xúc,
p trung chú ý, t duy rành m ch, t ng ngh l c, t ng nhi t tình.
(Chú ý: c m h ng ng u nhiên ch là m t nhân t n y sinh b sung th y u, ch
không ph i quy t nh t ng t ng sáng t o. Ví d câu chuy n Niu-t n nhìn qu táo
ng).
Có hai d ng c bi t c a t ng t ng sáng t o là c m và lý t ng. c m là
nh ng bi u t ng, hình nh mong mu n t ng lai. cm úng, h u ích là ngu n c
con ng i. c m vi n vông d n n hoang t ng có h i.
Lý t ng có tính tích c c và hi n th c cao h n c m . Lý t ng là hình nh
chói sáng mà con ng i mu n v n t i. Nó là ng c m nh m thúc y con ng i
n lên giành t i t ng lai. U c m lý t ng nh ng hoài bão t o kh n ng ti m tàng
và s c m nh to l n. c m sáng t o là m t trong nh ng c tính quí giá. Vì v y m i
ng i ph i bi t s d ng b não c a mình phát tri n trí t ng t ng.
trí tu , ph i ch u khó h c t p v a có trình chuyên môn sâu v a hi u bi t
ng. Tu ngh nghi p còn ph i hi u sâu s c v con ng i, bi t cóp nh t, tích lu ,
"ti t ki m v n" (kinh nghi m), nh y c m và có ni m tin sâu s c. Ngày nay, trong
doanh nghi p trên th ng tr ng yêu c u có trí tu cao. Có nhà doanh nghi p t
nhân ã nói: "Ch c n m t cú n tho i v th tr ng là n không ngon, ng không
yên, suy ngh b c tóc, t ng t ng bi t bao nhiêu tình hu ng s x y ra, bao nhiêu
ph ng án ph i i phó". i v i s quan quân i m i khi ra ch th , h m nh l nh
trong chi n u u liên quân n sinh m nh con ng i, n k thu t hi n i, n
ngh thu t tác chi n, nên yêu c u v trí tu càng cao, ph i tr c giác t t và nhanh
chóng phát hi n mâu thu n.
tính cách. Dù là ngành gì, nh ng rõ nh t là v n h c ngh thu t và k c các nhà
chính tr , theo lý lu n thì c n xây d ng cho mình m t tính cách riêng, và ph i có ngh
c. c bi t ph i có gan ch u ng Vì trong khoa h c và k thu t c ng nh trong
sáng t o ngh thu t... ôi lúc và c ng có khi nhi u tr ng h p b au kh , cô n. Ví
nh èn pha ôtô chi u xa c ngàn mét th y c àn trâu, bò c n ng, chi c èn
pha 3 vôn chi u xa ch c mét th y c àn chu t ang n, nh ng chi c èn d u ho
xách tay ánh sáng chi u c vài mét th y c m y con gián ang ch y. Ng i c m
èn d u s ph n i ng i chi u èn pha là nói b a, ng i soi èn pin s ph n i
ng i chi u èn pha là hoang t ng... N u h a s và có quy n l c thì càng ph i
ch u ng là v y.
Ng i có óc t ng t ng sáng t o càng cao thì ng i bình th ng càng khó nh n bi t
(Ví d nh ngày 6/3/1946 Bác H ký hi p nh s b Vi t - Pháp, lúc ó nhi u ngu n
không hi u n i trí tu , t m nhìn xa c a Bác).
kh n ng, ph i bi t v n d ng lý lu n g n v i th c ti n, bi t ch n l c “ ãi cát tìm
vàng” duy trì kh n ng t p trung cao và nh h ng úng.
Tuy m i ng i, m i ngành có s v n d ng khác nhau, nh ng dù sao c ng có nh ng
nét chung mà m i con ng i ph i bi t t ng t ng sáng t o, không có t ng t ng
cao, không th nhìn c v phía tr c, khó có th tr thành tài n ng, nhân tài. Mác-
xim-goóc-ki ã nói: "K nào không bi t t i ngày mai, k ó là ng i b t h nh".
Bi t t ng t ng dám m c
Trí t ng t ng là s c m nh khi n b n ti n xa h n nh ng u ã bi t và ch a bi t
sáng t o ra u không t ng c a riêng mình. Ho s Paul Gauguin ã t ng tuy n
:“ quan sát tôi nh m m t l i”. Th t áng ti c khi chúng ta th ng hay quan tâm
n nh ng gì hi n có h n là nh ng gì có th t n t i. Theo ó, hãy là m t ngu i bi t
ng t ng! Hãy chú ý t i trí t ng t ng, kh n ng tr c giác, s sáng su t, c m
ng c a b n hay nh ng gì loé lên t b t kì s th n thánh nào vì ây chính là nh ng
gì t o lên các gi c m . Hãy luôn t nh táo và th n tr ng v i nh ng n t nh c nh vì
chúng có th t o nên m t h p âm khi n b n s ng s t. Hãy l ng nghe, gi ch t l y
chúng và hãy xem cái gì r i ra ngoài khi b n l c chúng
Sau ó, u quan tr ng nh t b n hãy nhanh chóng ghi l i nó tr c khi nó di chuy n,
thay i và bi n m t không bao gi tr l i. Ông Francis Bacon phát bi u: “M i ng i
nên có m t chi c bút chì trong túi mình có th ghi l i nh ng ý t ng ch xu t hi n
trong ch c lát”. Th t là m t l i khuyên tuy t v i vì t ý tu ng này có th làm n y sinh
ra ý t ng khác, l n l t chúng có th h tr , cao l n nhau và t o kh n ng cho
nh ng hành ng có th c th hoá nh ng ý t ng thành s th t. ó là s kì di u
a nh n th c. Các ý t ng luôn có m t s cân x ng tuy t v i. B n n m l y m t ý
ng b i vì b n c n nó và nó c ng c n b n. Hãy nh k u này và lúc nào c ng nên
có m t quy n s c m tay, m t t p gi y, m t ng i l p k ho ch hàng ngày … m t
ng cát xét siêu nh , máy quay k thu t s ho c m t máy truy n v n b n.
i vì ý t ng là nh ng u r t nh . Chúng có th bi n m t d dàng nh khi chúng
xu t hi n v y và s không bao gi quay tr l i. Nh ng gì làm b n ph n ch n và kích
thích b n có th s ch xu t hi n trong ch c lát và bi n m t r t nhanh n u nh b n
không hành ng ngay. Hãy tin vào u ó khi chúa tr i b ng t t c s thông minh
a mình ã ban t ng cho b n m t s b c l c sáng t o, ng nó bi n m t. Hãy ghi
i tr c khi nó r i b n.
Rolling Stone và tay hát nh c rock th n thánh Keith Richards ã vi t nh ng n
gitar n i ti ng b t h cho bài “Sastisfaction” khi th c d y vào lúc n a êm m t
khách s n. Chi u hôm sau khi ra kh i gi ng rocker này ã hoàn toàn quên m t r ng
mình ã sáng tác m t bài hát cho n khi dùng máy ghi âm vào cu i ngày nghe th y
n thân mình nh m theo giai u c a rock kinh n lúc ó.
Hãy là m t ng i bi t suy ngh
n ch y u c c p ây là ngay k c khi b n có m t trí nh t t n âu
nh ng khi ghi l i nh ng ý t ng b n s t o ra s hi n h u c a chúng v i m t hình
ng c th .
ây là u c t y u, b n có th c m nh n c nh ng ý t ng, th y c kh n ng
ti m tàng c a chúng sau ó hãy quay tr l i v i các ý tu ng, xem xét và cân nh c
chúng n u th y chúng kích thích và làm b n có nh ng ý ki n và m c ích tích c c.
i vì qua th i gian m t s ý t ng s c c ng c trong khi m t s khác còn l i
nh nh ng u kì di u cho l n sau và sau n a.
Hãy luôn gi m t quy n s ghi l i nh ng ý tu ng. M t quy n s ghi l i nh ng ý t ng
là công c c c kì h u ích giúp b n trong vi c xây d ng n n t ng và hình thành
vi c hi n th c hoá nh ng gi c m c a mình. ây có là m t l i khuyên quan tr ng vì
trong các b o tàng, tr ng i h c, các b s u t p cá nhân trên toàn th gi i, hay
các nhà tr ng bày nh ng ý t ng c a Archimedes, Michelangelo, Leonardo da Vinci,
Copernicus, Picasso, anh em nhà Wright Einstein, có r t nhi u nh ng ý t ng không
tên c trình bày. S th t c bi t là có t n t i nh ng ý t ng l n xu t hi n do
may m n, ho c do h c th c ã c trau d i chúng c vi t ra t nh ng bài vi t
trong nh ng kì thi t t nghi p y sáng t o. Nh ng b ng ch ng xác th c b o m
ng chúng không h m t i gi a s n ào c a cu c s ng. S không có gì áng ng c
nhiên khi ngay t n m 1978 tr ng i h c Smithsonian và Rutgers ã n l c l c l u
tr c kho ng h n 5 tri u trang g m các ý t ng, ghi chú và m t s trang Thomas
Edison b l i. Th t may m n cho m t th gi i quá l nh c a chúng ta, Edison bi t
ng m t u óc nh y bén x ng áng v i m t chi c bút chì nh n.
Do ó khi b n may m n xu t hi n ý t ng, hãy ghi nó l i. ó là l i khuyên c b n t t
nh t có th th c hi n nh ng c m c a mình. Luôn có m t quy n s ghi l i
nh ng ý t ng là u r t quan tr ng k t h p gi a hành ng và ph n ng. Khi
t Bill Gates y am mê b t u có nh ng ý tu ng v các ph n m m mà ã xoay
chuy n c th gi i, ông ã nhanh chóng ghi l i chúng ra gi y b ng m t chi c bút chì,
ghi l i nh ng n l c tuy t v i c a mình và t o ra s ph n. William Wordsworth phát
bi u: “Hãy ghi l i nh ng ý t ng b ng t t c nh ng nhi t huy t c a b n”. Hãy hình
thành cho ý t ng c a b n m t s hi n di n rõ ràng là b c u tiên trong vi c xem
xét nh ng gì c n xem xét, hãy bi n nó t m t s loé sáng c a s c m nh tinh th n
thành s c m nh th ch t. B n s th y chúng th t áng ng c nhiên, thu hút, làm b n
hài lòng và hoàn toàn xây d ng ni m tin cho mình khi b n b t u nghiên c u tài li u
và theo dõi nh ng ý t ng t t mà b n có. T ng t ng nh ng gì có th t, nh ng ý
tu ng xu t phát t m t cách suy ngh m i. Và hãy bi t tin tu ng!
Copyright by webtailieu.net