Tổng hợp về cổ phiếu 2
Co phiêu: Tham gia s hu công ty
Co phân là các t le s hu ca mot công ty. Khi b n mua co phân công ty, hoac là các co phiêu, b n s hu mot
phân ca công ty ñó.
Mua co phân là ñâu tư vào vôn góp ch s hu ca công ty. Nêu b n mua co phân ca công ty b n se nam co phiêu
xác ñnh quyên s hu ñôi vi công ty ñó, và ngưi ta gi b n là co ñông. B n mua co phân vì b n kỳ vng rang giá
tr co phân b n s hu se tăng...
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Kinh Doanh Là Văn Minh
1
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
C phi u toàn t p
Hư ng d n v ti n t và ñ u tư c a t p chí Wall Street
C phi u: Tham gia s h u công ty
C ph n là các t l s h u c a m t công ty. Khi b n mua c ph n công ty, ho c là các c phi u, b n s h u m t
ph n c a công ty ñó.
Mua c ph n là ñ u tư vào v n góp ch s h u c a công ty. N u b n mua c ph n c a công ty b n s n m c phi u
xác ñ nh quy n s h u ñ i v i công ty ñó, và ngư i ta g i b n là c ñông. B n mua c ph n vì b n kỳ v ng r ng giá
tr c ph n b n s h u s tăng lên, ho c vì b n kỳ v ng r ng công ty ñó s tr b n kho n thu nh p c t c, hay cũng
chính là m t ph n trong t ng s lãi c a công ty. Trên th c t , nhi u c ph n t o c cơ h i tăng trư ng l n thu nh p
(c t c). Khi m t công ty phát hành c phi u, công ty này s thu ñư c ti n t l n bán ñ u tiên. Sau ñó, các c phi u
thu c c ph n s ñư c kinh doanh, hay chính là mua và bán gi a các nhà ñ u tư, nhưng công ty s không có ñư c
m t kho n thu nh p nào thêm c t các ho t ñ ng kinh doanh này. Giá c a c phi u tăng lên hay gi m ñi tuỳ thu c
vào b n và các nhà ñ u tư khác s n sàng ch p nh n mua c phi u m c giá nào t i th i ñi m giao d ch.
C ph n ph thông
H u h t c phi u M là thu c lo i c ph n ph thông. N u b n mua c ph n ph thông, s ch ng có ñ m b o nào
r ng b n s ki m ra ti n trên ñó. B n ch p nh n r i ro n u c ph n c a b n không tăng lên v giá tr ho c không
ñem l i cho b n c t c. Trên th c t , hoàn toàn có kh năng giá c phi u s gi m, và b n có th thua thi t m t chút
ho c toàn b kho n ñ u tư n u b n bán vào th i ñi m thi t h i. ð ñ i l i y u t r i ro b n ph i gánh ch u, b n l i có
2
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
th thu ñư c nhi u l i nhu n n u công ty b n ñ u tư vào phát tri n th nh vư ng-nhi u khi là l i nhu n r t l n. Th i
gian trôi qua, các c phi u nói chung, m c dù là không ph i là v i m i c phi u, có xu hư ng tăng lên v giá tr .
C phi u Marconi Wireless Telegraph Company, Hoa Kỳ, phát hành 1913
C ph n ưu ñãi
Các c ph n ưu ñãi cũng là các c phi u s h u phát hành b i m t công ty và ñư c các nhà ñ u tư mua bán. Các
c phi u này khác c phi u ph thông ch chúng gi m b t r i ro c a nhà ñ u tư-nhưng chúng cũng l i có th h n
ch b t ph n l i ích c a h . Kho n l i t c c a c phi u ưu ñãi mang l i ñư c ñ m b o và ñư c tr trư c khi c t c
c a c phi u ph thông ñư c tr . Ngoài ra, c ñông n m gi c ph n ưu ñãi có nhi u kh năng hơn l y l i m t ph n
v n ñ u tư c a mình trong trư ng h p công ty phá s n. Nhưng c t c l i không tăng lên n u công ty t o ra nhi u l i
nhu n, và giá c a c phi u ưu ñãi tăng ch m hơn c phi u ph thông.
Các nhóm c phi u
Các công ty có th phát hành nhi u nhóm c phi u khác nhau, ñ t tên chúng khác nhau và niêm y t chúng trên các
th trư ng c phi u khác nhau. ðôi lúc m t nhóm c phi u ch rõ quy n s h u ñ i v i m t b ph n c th ho c m t
công ty con (thu c s h u) c a công ty. Nhi u trư ng h p khác, m t nhóm c phi u còn ch rõ các c phi u bán
các m c giá th trư ng khác nhau, có các chính sách c t c khác nhau, ho c n ñ nh các ñi u ki n h n ch v
phương th c bán ho c quy n bi u quy t trên s s h u.
Tách c phi u
3
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Khi giá c a c phi u tăng khá l n, b n hay các nhà ñ u tư khác r t ng i mua bán, ho c b i vì b n nghĩ giá ñã lên t i
ñ nh ñi m ho c b i vì giá như v y mua r t ñ t. Các công ty có m t l a ch n tách c phi u ñ gi m giá xu ng, và
b ng cách này h kỳ v ng hâm nóng ho t ñ ng mua bán. Khi m t c phi u tách nh , s lư ng c phi u ñưa vào
giao d ch tăng lên, nhưng t ng giá tr th trư ng v n không ñ i. L y ví d c ph n c a m t công ty ñư c giao d ch
m c giá 100 ñô-la m t c phi u. N u công ty thông báo tách c phi u hai-l y-m t, b n s có 2 c phi u m i cho m i
c phi u b n ñang n m gi . Cùng th i ñi m này giá gi m còn 50 ñô-la m t c phi u. N u b n ñang s h u 300 c
phi u bán th giá 100 ñô-la/c phi u, thì khi tách c phi u b n s s h u 600 c phi u m i tách giá 50 ñô-la/c
phi u.
nh hư ng ñ u tiên c a m t v tách c phi u không khác gì so v i vi c ñ i ti n. Nhưng có kh năng giá c phi u s
tăng ti p t i t n m c trư c khi tách, và như v y làm tăng t ng giá tr th trư ng c a c ph n c a b n. T l tách c
phi u có th là hai-l y-m t, ba-l y-hai, mư i-l y-m t, ho c m t t l k t h p nào ñó.
G p c phi u
Trong m t ho t ñ ng g p c phi u công ty ñ i m t s lư ng c phi u l n hơn l y m t s lư ng nh hơn-ch ng h n
10 c phi u g p thành 5-nh m ñ y giá lên tương ng. ði n hình c a ñ ng cơ cho lo i tác nghi p này là nh m ñưa
giá c phi u lên cao nh m tho mãn m t trong s các ñi u ki n niêm y t b t bu c t i thi u ho c ñ c phi u có m c
giá h p d n v i các nhà ñ u tư t ch c (quy mô l n), bao g m các qu ñ u tư tương h và qu lương hưu, nh ng
nhà ñ u tư thu c lo i này thư ng không mua các c phi u có m c giá r t th p.
Blue chips
Blue chips là thu t ng vay mư n t lo i chơi bài poker. Trong m t ván bài như th blue chips là có giá tr tính b ng
ti n cao nh t. Trên th trư ng c phi u, blue chips nh m ch c phi u các công ty l n nh t, và có kh năng sinh l i
n ñ nh nh t. Tuy nhiên danh sách các c phi u thu c nhóm blue chip không có tính ch t chính th c, và danh sách
này v n có thay ñ i.
Ví d c ph n công ty AT&T (Công ty ñi n tín và ñi n tho i M )
Công ty AT&T n m gi k l c v s lư ng c phi u ph thông l n nh t. Vào th i ñi m 31/3/1999 AT&T có
2.098.000.000 c phi u và 3.500.000 c ñông.
S h u c ph n công ty trao cho b n quy n ñư c bi u quy t trong các v n ñ và chính sách quan tr ng c a công ty.
V i tư cách c ñông, b n có quy n bi u quy t trong các quy t ñ nh chính sách quan tr ng, ch ng h n li u công ty có
nên phát hành thêm c phi u, bán công ty cho ngư i mua bên ngoài ho c thay ñ i h i ñ ng qu n tr . Nói chung,
càng n m gi nhi u c ph n công ty, ti ng nói c a b n càng có tr ng lư ng trong các quy t ñ nh c a công ty. Nhưng
n u b n n m gi c phi u trên m t năm, b n có quy n ñ xu t ñư c tham gia ng c h i ñ ng qu n tr , mi n là ñ
xu t c a b n ñáp ng ñư c yêu c u c a U ban S giao d ch ch ng khoán (SEC).
Các c ph n không b ng nhau
Thông thư ng, m t c phi u cho b n m t phi u b u. Tuy v y, m t s công ty phát hành các nhóm c ph n khác
nhau v i các ñ c quy n bi u quy t khác nhau. Khi c phi u có quy n bi u quy t l n hơn, s có tình hình m t nhóm
c ñông nh có th ki m soát quy n ñi u hành m t công ty trong khi h s h u ít hơn 50% t ng s c phi u công ty.
Cách bi u quy t
B n có th d ñ i h i c ñông thư ng niên công ty và t mình bi u quy t. Ho c, b n cũng có th bi u quy t b ng
phi u c a mình qua thư bưu ñi n s d ng hòm phi u g i là thay th , bi u quy t qua ñi n tho i ho c ñôi lúc tr c
tuy n qua m ng Internet. Trư c kỳ h p h i ñ ng c ñông, b n nh n ñư c m t thông báo thay ñ i, m t lo i văn b n
pháp lý cung c p thông tin v các thay ñ i ñư c d ki n v ho t ñ ng qu n lý công ty c n ñư c s phê chu n c a
4
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
các c ñông. Theo lu t ñ nh, văn b n này còn c n trình bày trư c c ñông các ñ xu t, th m chí ngay c khi quy ñ nh
c a công ty không yêu c u ñi u này. Thông báo này cũng ph i ch rõ nh ng ngư i ñư c ñ c vào h i ñ ng qu n
tr , và c danh sách các c ñông l n c a công ty. Các quy ñ nh m i c a SEC yêu c u các b n thông báo thay ñ i
ph i cung c p b ng sơ ñ /hình v t ng chi phí c a 5 v thành viên h i ñ ng qu n tr có trách nhi m cao nh t. Thông
báo này cũng ph i báo cáo ñ y ñ v tình hình giá c phi u c a công ty trong tương quan v i các công ty khác
thu c lo i tương ñương trong cùng m t ngành công nghi p và tương quan v i ch s S&P 500.
B n thông báo này s ñ ngh các c ñông b u m t h i ñ ng qu n tr m i và bi u quy t m t s v n ñ c a công ty.
Các thành viên h i ñ ng qu n tr s giám sát ho t ñ ng c a công ty và ñ t các m c tiêu phát tri n dài h n. B n có
th ng h toàn b k ho ch, bi u quy t không ng h m t s m c tiêu, ho c ng h m t s m c tiêu và ph n ñ i
m t s khác. B n thông báo này trao quy n cho c ñông bi u quy t “ñ ng ý” ho c “không ñ ng ý” ho c rút l i các
ki n ngh ñ xu t và các v n ñ khác có nh hư ng ñ n ho t ñ ng c a công ty. Các thành viên h i ñ ng qu n tr
thư ng mu n c ñông bi u quy t ng h các v n ñ h ñ xu t và không ng h các v n ñ h không thích. N u
b n không n p l i ý ki n bi u quy t c a mình, phi u c a b n s không ñư c tính.
Thái ñ thay ñ i
Các nhà ñ u tư t ch c (l n) v n dĩ ñ u tư vào các kho n c phi u l n càng lúc càng ñòi h i quy n có ý ki n trong
các công vi c ñi u hành c a công ty. L y ví d , h có th bày t s lo l ng v tính hi u qu c a công tác l p k
ho ch c a h i ñ ng qu n tr và cách h giám sát hi u qu ho t ñ ng c a v t ng giám ñ c. Các nhà ñ u tư này còn
mu n ñư c xác nh n r ng các phương th c ho t ñ ng kinh doanh hi n t i có kh năng sinh l i m c ch p nh n
ñư c. M t cách tương t , các c ñông ñơn l quan tâm nhi u t i v n ñ xã h i và môi trư ng ngày càng tích c c
tham gia vào quá trình bi u quy t. ði n hình là h mu n bi t nhi u hơn thông tin v các chính sách công ty ñ ng
ch m ñ n nh ng v n ñ như nh hư ng môi trư ng sinh ra t ho t ñ ng c a công ty, ñi u ki n làm vi c c a ngư i
lao ñ ng và các nhà cung c p, cùng v i nh ng m i quan tâm ñ o ñ c khác. M c dù các cá nhân ñơn l có th th y
khó khăn ñ có th gây áp l c lên chính sách công ty m t cách tr c ti p, nhưng các yêu c u c a h cũng như nh ng
ñ xu t c ñông khác có th bu c công ty ph i gi i thích và ñôi lúc s a ñ i c phương th c th c hành trong kinh
doanh.
Bi u quy t lu k
N u là c ñông, b n thư ng ñi n hình nh n ñư c m t phi u bi u quy t cho m t c phi u s h u. Nhưng khi b n
bi u quy t v h i ñ ng qu n tr c a m t s công ty, b n có th ñư c quy n và có cơ h i bi u quy t b ng phi u theo
cách không gi ng như truy n th ng. Theo cách truy n th ng, g i là bi u quy t lu t ñ nh, b n bi u quy t cùng s
phi u cho t ng thành viên qu n tr ñi u hành công ty. Nhưng m t khác, theo cách bi u quy t lu k , b n có th g p
s phi u bi u quy t và chia s phi u bi u quy t l ch nhau cho các ng viên khác nhau. Ví d , n u b n s h u 100
c phi u và có 8 thành viên ñư c ch n tham gia cu c b u ch n, theo cách truy n th ng b n b phi u cho m i ngư i
là 100 phi u, và t ng s là 800 phi u b u. Theo cách lu k , b n v n có th theo cách này, ho c có th d n 800
phi u bi u quy t ch cho m t vài ng viên, và không b u phi u nào cho các ng viên khác. Th m chí, b n có th d n
s phi u lu k toàn b là 800 cho ñúng m t ng viên. M c ñích c a bi u quy t lu k là ñem l i ti ng nói tr ng
lư ng hơn cho các c ñông nh trong ho t ñ ng qu n ch công ty.
Giá tr c a c phi u thay ñ i theo th i gian, tuỳ thu c vào ñi u ki n th trư ng, quan ni m c a nhà ñ u tư, và m t lo t
các v n ñ khác.
M t c phi u không có giá tr c ñ nh, và ñư c ño b ng giá c a nó trên th trư ng. Khi các nhà ñ u tư nhi t tình mua
c phi u vì h tin r ng ñó là cách ñ u tư t t, giá tr c phi u s tăng lên. Nhưng n u h nghĩ r ng tri n v ng công ty
không sáng s a, và phương án là không ñ u tư thêm ho c bán b t các c phi u h ñang s h u, giá tr c phi u s
s t gi m. Nhưng giá cũng ch là m t thư c ño c a giá tr c phi u. Lãi trên ñ u tư (ROI), t c là kho n ti n b n thu
ñư c t c ph n n m gi , là m t thư c ño khác. ð ñánh giá kh năng sinh lãi t t trong tương lai, b n có th quan
sát l i l ch s hi u qu t t c a công ty cũng như t c ñ tăng trư ng v ng vàng.
Các c phi u có tính chu kỳ
5
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Không ph i t t c các c phi u ñ u có hành vi gi ng nhau. M t ñi m khác bi t quan tr ng là m c liên h g n gũi c a
ho t ñ ng kinh doanh c a công ty v i ñi u ki n phát tri n c a n n kinh t . Các c phi u chu kỳ là c phi u c a các
công ty có tính l thu c cao vào tr ng thái c a n n kinh t . Khi m i ho t ñ ng gi m nh p ñ , l i nhu n công ty gi m
xu ng nhanh, và giá c phi u cũng v y. Nhưng khi n n kinh t ph c h i, thu nh p tăng lên và giá c phi u tăng. C
phi u hàng không và khách s n có tính chu kỳ ñi n hình: M i ngư i có xu hư ng c t gi m chi phí ñi l i và ngh ngơi
khi n n khi t ch m phát tri n. Ngư c l i, giá c phi u các công ty cung c p các d ch v cơ b n và hàng hoá thi t
y u, ch ng h n th c ph m, l i có xu hư ng ñ ng tương ñ i n ñ nh.
Ch n ñúng th i ñi m
Bài toán ñ sinh l i nhu n, dĩ nhiên, là mua c phi u trư c khi ngư i khác ñ xô vào mua và bán chúng trư c khi
ngư i ta quy t ñ nh tháo khoán. Quy t ñ nh ch n ñúng th i ñi m ñ ng nghĩa v i vi c b n bu c ph i chú ý t i các
y ut :
• T c ñ tăng trư ng c a l i nhu n c a công ty;
• Tính c nh tranh c a s n ph m và d ch c a công ty;
• S t n t i/xu t hi n c a các th trư ng m i;
• S c m nh qu n lý và các như c ñi m;
• Môi trư ng kinh t t ng th mà công ty ho t ñ ng trong ñó.
ðánh cư c b ng xác su t
ð u tư là m t v ñánh cư c, nhưng ñánh cư c cách này không gi ng cá cư c ñua ng a. Trên th trư ng c phi u,
“ñánh cư c” t b n thân ñã nh hư ng ñ n k t qu . N u r t nhi u ngư i ñánh cư c trên c phi u Atlas, giá Atlas s
tăng. C phi u tr nên có giá tr khi nhi u nhà ñ u tư mu n s h u nó. ði u ngư c l i cũng ñúng: N u các nhà ñ u
tư bán c phi u Zenon, giá tr c a nó s gi m ñi. Giá mà càng gi m, các nhà ñ u tư càng mu n bán ra.
Tìm ki m l i nhu n t c phi u
B n có th t o ra l i nhu n b ng cách bán c phi u m c giá cao hơn m c giá khi b n mua chúng, ho c b ng cách
thu v các kho n c t c trên c phi u, ho c c 2 cách. Lư ng l i nhu n b n ki m ñư c t vi c bán c ph n n m gi
ñư c g i là lãi v n. ðương nhiên, có th b n không ñư c hư ng toàn b s này, vì có th b n ph i tr thu trên
ph n lãi v n này nhưng n u b n s h u c ph n c a b n m t năm ho c lâu hơn n a, nó có th s tr thành m t th
lãi dài h n. ði u này có nghĩa là b n có th hư ng m c thu su t th p hơn, m t s qu c gia, so v i m c b n tr
lãi c a c t c hay các phương án ñ u tư khác ng n h n hơn.
C t c là m t ph n l i nhu n công ty thu ñư c và dành ra ñ tr cho c ñông công ty. H i ñ ng qu n tr công ty s
quy t ñ nh m c c t c bao nhiêu ñ tr , ho c li u công ty có nên tr c t c không. Thông thư ng, ch các công ty
l n và ñã trư ng thành m i tr c t c, trong khi ñó các công ty bé hơn thư ng tái ñ u tư l i nhu n ñ ti p t c phát
tri n. Các c phi u có tr c t c thư ng ñư c g i là c phi u thu nh p, trong khi ñó các c phi u tr r t ít c t c
ho c không tr c t c mà dùng l i nhu n ñ tái ñ u tư ñư c g i là c phi u tăng trư ng.
V i ch ng khoán, các ch ng ch s h u c ph n là lo i gi y t ghi chép truy n th ng, và thư ng r t t m , v quy n
s h u c ph n-nhưng ngày nay chúng càng lúc càng hi m th y.
Trư c k nguyên h th ng d li u ñi n t , các b ng ch ng ghi chép, ñư c g i là ch ng khoán, r t c n thi t cho
công vi c theo dõi vi c ñ u tư. Ngày nay, ta thư ng không c m các ch ng ch hi n v t – trên th c t , m t s công ty
môi gi i còn yêu c u tr phí ñ phát hành các ch ng ch này. Thay vì các ch ng ch , ngày nay thông tin ñư c lưu tr
trên các t p tin c a máy tính. Gi ng như nhi u nhà ñ u tư, b n có th l a ch n ñ c phi u c a mình ñư c ñăng ký
dư i tên các công ty môi gi i ch ng khoán. Cách này khi n cho vi c bán c phi u d dàng hơn, vì b n không c n
ph i mang các ch ng ch t i ngư i môi gi i n a. Cũng có nghĩa là an toàn hơn. Hàng t ñô-la giá tr ch ng khoán
n m trên các ch ng ch như th b th t l c ho c b m t c p m i năm. Tuy nhiên, ch ng ch ch ng khoán v n có s
quy n rũ c a nó, và thay vì t b các ch ng ch vì tính l i th i, nhi u công ty ñang thi t k l i chúng ñ có hình nh
6
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
m i v tính hi n di n. M i ch ng ch s h u c ph n công ty có d u hi u riêng bi t, nhưng ñ u cùng mang m t s
nh t ñ nh ñ c tính hi n di n chung.
S ñăng ký ñư c gán cho các ch ng ch s h u c ph n do y ban qu n lý s giao d ch ch ng khoán (SEC) cung
c p là m t cách ñ xác l p h p l và quy n s h u. Các ch ng ch c phi u có th chi t kh u l y ti n m t, nhưng
v n có m t s cách ñ theo dõi và h n ch khi n cho vi c mua bán các c phi u ñánh c p r t khó khăn.
D u công ty c a nhà phát hành, có ngày và ñ a ch thành l p, ñư c in d c theo ñáy c a ch ng ch .
Các ch ng ch ñư c thi t k có các m ng màu s m trên lo i gi y s n xu t theo qui trình ñ c bi t ñ ñ m b o r t khó
làm gi . Các ho ti t hình h c ph c t p bao quanh hình thành nên vi n bao quanh ñư c t o ra b i các máy ñã l p
trình theo các sơ ñ riêng bi t khi n cho vi c sao chép r t khó khăn. Chúng cũng ñư c in ra t các lo i khuôn
intaglio nên hình nh in ra có c m giác n i lên.
Tên ngư i n m gi c phi u (c ñông) ñư c ghi rõ trên b m t c a ch ng ch . ð th c hi n s a ñ i v quy n s
h u ho c ñ mua bán c phi u, ngư i ta ph i ký h u vào m t sau c a ch ng ch này và n p lên cho công ty phát
hành ho c nhà môi gi i.
S CUSIP là m t s nh n d ng g m 9 ch s ñư c gán cho t ng c phi u M . M t u ban có tên là y ban v các
th t c nh n d ng ch ng khoán th ng nh t ñư c Hi p h i các nhà ngân hàng M thành l p ñ tr thành m t
phương th c b o v và theo dõi t t c các ch ng khoán ñư c giao d ch.
M c dù giá danh ñ nh c a m t c phi u thu c c ph n ñã có m t th i g n v i giá tr ñ u tư, ngày nay công ty phát
hành ch ng khoán ch n ñ nh m t con s , ñi n hình t 25 cent t i 1 ñô-la trên m t c phi u, hoàn toàn ch ñ ph c
v ch c năng và m c ñích ghi chép k toán.
Ngư c l i, giá danh ñ nh c a trái phi u, còn g i là m nh giá, là m t kho n ti n ghi nh n s ñư c tr khi ñáo h n.
Kho n ti n lãi mà trái phi u mang l i cho ngư i ñ u tư là m t t l ph n trăm c a m nh giá ñó.
Trên ch ng ch s h u ch ng khoán, tên c a công ty phát hành ñư c in r t rõ ràng. M t hình chân dung ngư i v i
các ñ c tính khuôn m t nh n d ng rõ r t b t bu c ph i xu t hi n ít nh t ¾ c a trang m t c a c phi u ñang giao d ch
trên S giao d ch ch ng khoán New York . Nh ng hình này và các hình nh xung quanh ho c phía sau ñư c b
sung s a ñ i ñ t o d ng hình nh m i cho m t s công ty. Các ng khói nh khói ch ng h n ngày nay bi n m t.
S thay ñ i này nh n m nh vào trách nhi m môi trư ng ho c thay ñ i trong ñ i s ng hi n t i.
S c phi u mà ch ng ch c ph n ñ i di n ñư c xu t hi n vài l n trên t ch ng ch .
L n ñ u tiên m t công ty phát hành c phi u ñư c g i là bán ra công chúng (going public).
Quá trình bán ra công chúng, hay còn g i là chuy n công ty thành ñ i chúng, có nghĩa là t o ñi u ki n ñ ngư i
ngoài công ty có th mua c ph n c a công ty. ð chào bán ra công chúng, ban giám ñ c ñăng ký c ph n v i y
ban ch ng khoán và giao d ch (SEC) và th c hi n phát hành l n ñ u ra công chúng, thư ng g i là IPO.
T s h u tư nhân ñ n s h u ñ i chúng
Con ñư ng ñi t i tính s h u ñ i chúng thư ng b t ñ u t vi c ngư i kh i s doanh nghi p (entrepreneur) mang
s n m t ý tư ng kinh doanh m t s n ph m hay d ch v và vay mư n ti n ñ ñ kh i s công vi c kinh doanh. N u
công ty tăng trư ng, ngư i kinh doanh này có th thu hút thêm ngu n ti n ñ m r ng kinh doanh t th trư ng v n
tư nhân. T i ñây, các nhà ñ u tư giàu có, các công ty ñ u tư và các ngân hàng t p trung ti n v n l i – g i là v n m o
hi m – và h s n sàng ch u r i ro ñ u tư vào m t doanh nghi p m i ñ ñ i l y vai trò tác ñ ng lên cách th c ñi u
hành doanh nghi p này và cùng chia x l i nhu n thu ñư c.
Phát hành ra công chúng
7
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
N u m t công ty nh c m nh n r ng d ch v và s n ph m c a mình thu hút ñư c nhu c u l n, ho t ñ ng công ty có
th nhanh chóng vư t quá kh năng ñ u tư c a các nhà ñ u tư r i ro có th cung c p tài chính cho quá trình tăng
trư ng m nh. ðó là lúc công ty quy t ñ nh phát hành ra công chúng. ð u tiên, ban giám ñ c t i g p g các ngân
hàng ñ u tư có kh năng ñ ng ý b o lãnh cho quá trình phát hành c phi u; nghĩa là ñ ng ý mua t t c các c phi u
m c giá ñã th ng nh t và sau ñó bán l i chúng cho s ñông công chúng, hy
v ng là m c giá có lãi. Nhà b o lãnh giúp công ty so n th o b n cáo b ch
(prospectus), t c là m t b n phân tích chi ti t v l ch s tài chính c a công ty,
các s n ph m ho c d ch v , trình ñ và kinh nghi m c a ban giám ñ c ñi u
hành. B n cáo b ch cũng ñánh giá các lo i r i ro khác nhau mà công ty ph i
ñ i m t.
Thu hút nhà ñ u tư
Vi c bán c ph n d ki n s ñư c thông báo trên báo chí tài chính. Các qu ng
cáo thư ng ñư c g i là bia ñá vì cách th c ngư i ta in ph n qu ng cáo trong
khung vi n ñen và in ñ m. Các công ty b o lãnh phát hành cũng có th t ch c
các cu c h p gi a ban giám ñ c công ty và các nhà ñ u tư t ch c l n, như
ngư i qu n lý qu hưu trí, các qu ñ u tư tương h . Trư c ngày th c t bán c
ph n, các nhà b o lãnh s ñ nh giá phát hành, ho c xác l p m c giá mà chính
h s tr cho m i c phi u. Khi c ph n b t ñ u ñư c mua bán ngày hôm sau,
giá có th tăng lên ho c gi m xu ng, tuỳ thu c vào tình hình li u nhà ñ u tư có nh t trí hay không ñ ng ý v i cách
ñánh giá c a nhà b o lãnh phát hành cho công ty m i này.
Bán tr c ti p
M t s công ty ch n cách ñi ñư ng t t ñ th c hi n IPO b ng cách chào bán tr c ti p t i các nhà ñ u tư, ho c bán
c phi u trên Internet thông qua m t công ty môi gi i ñi n t . Lo i hình chào bán t mình làm l y này ti t ki m ñư c
ti n b ng cách lo i b b t các kho n chi phí ph i tr cho nhà b o lãnh. Tuy v y, công ty v n ph i ñ m b o tho mãn
các quy ñ nh h sơ lưu c a SEC. M t như c ñi m quan tr ng c a chào bán tr c ti p các c phi u chưa niêm y t
chính th c trên m t s giao d ch ch ng khoán ho c không ñư c giám sát b i các phân tích viên th trư ng là thư ng
vi c giao d ch x y ra quy mô r t bé, ho c không thư ng xuyên. ði u này có th h n ch s h ng thú c a nhà ñ u
tư vào chính c phi u ñó.
Bán th cp
N u m t công ty ñã phát hành c phi u, nhưng mu n ti p t c tăng v n thêm n a thông qua bán thêm c ph n, quá
trình ñó ñư c g i là bán th c p. Các công ty thư ng t ra lo l ng ñ i v i vi c phát hành thêm c phi u, vì lý do
càng nhi u lư ng cung c phi u, giá tr t ng c phi u ñơn ñã phát hành s nh ñi. Chính vì lý do này, m t công ty
trong trư ng h p ñi n hình ch phát hành thêm c phi u n u giá c phi u c a công ty ñang cao. ð g i thêm ngu n
ti n, công ty có th quy t ñ nh phát hành trái phi u, ho c ñôi lúc là các trái phi u chuy n ñ i hay c phi u ưu ñãi. M t
công ty nh n ñư c ti n ch khi c phi u c a nó ñư c phát hành l n ñ u. T t c các giao d ch ti p theo ch có ý nghĩa
lãi hay l cho c ñông (ngư i n m gi c phi u) ch không có liên quan gì t i công ty phát hành c phi u ñó.
T t c các nhà ñ u tư mua c ph n vì cùng m t nguyên nhân: tìm ki m l i nhu n. Nhưng th c t là h ti n hành
mua r t khác nhau.
Con s ư c lư ng là kho ng 43% công dân M s h u c ph n, g n như g p ñôi con s ñ u tư vào c ph n vào
năm 1990. H s h u kho ng 80% t ng s c ph n trên th trư ng M , ho c tr c ti p ho c gián ti p thông qua các
qu ñ u tư tương h . Và h cũng tham gia t i 45% t ng lư ng giao d ch do h mua và bán các c phi u do chính h
n m gi .
Kho ng 60% nh n ñ nh r ng kho n ñ u tư c a mình có giá tr ít nh t 10.000 ñô-la, ho c ñ u tư vào c phi u c a h
chi m hơn 20% c a t ng các kho n ñ u tư cá nhân, so v i con s 10% vào năm 1990. Và v i con s ngày càng
tăng, t ng giá tr danh m c ñ u tư (portfolio) c a h ñã vư t qua con s t ng giá tr nhà , làm ñ o ngư c c m t xu
hư ng dài h n.
8
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Các nhà ñ u tư t ch c
M t nhà ñ u tư t ch c là m t t ch c mang tài s n c a chính t ch c ñó ho c ñư c ngư i khác u thác ñ ñ u tư.
Các nhà ñ u tư t ch c ñi n hình là các công ty ñ u tư (bao g m c qu ñ u tư tương h ), các h th ng qu lương
hưu, công ty b o hi m, các trư ng ñ i h c và ngân hàng. L y ví d , CalPERS là m t qu lương hưu ñ i chúng c a
California, có 93 t ñô-la tương ñương 67% t ng tài s n n m d ng c ph n, tính vào th i ñi m ñ u năm 1999. Vì lý
do nhà ñ u tư t ch c thư ng n m r t nhi u ti n ñ ñ u tư và cam k t ñ u tư sinh l i, do ñó h tham gia giao d ch
thư ng xuyên và quy mô r t l n.
M t l nh mua hay bán c n ñ t s lư ng 10.000 c phi u ho c nhi u hơn n a ñ ñư c x p vào lo i giao d ch t
ch c-th c ch t là con s khiêm t n so v i m t qu ñ u tư tương h l n ñang háo h c ñưa ñ ng ti n c a nhà ñ u tư
vào h at ñ ng.
Kinh doanh theo chương trình là gì?
M t s các nhà ñ u tư t ch c ñ y nhanh quá trình giao d ch s d ng các chương trình máy tính ñ mua và bán s
lư ng l n c phi u. Các chương trình ñôi lúc t ñ ng th c hi n l nh giao d ch khi các m c giá ch m t i các m c ñã
xác ñ nh trư c. Vi c mua bán theo chương trình ñ t ng t như v y có th gây ra các thay ñ i giá ch ng khoán b t
thư ng ho c có th làm sinh ra nh ng d ch chuy n ñ t bi n trên toàn th trư ng ch ng khoán. V s p ñ th trư ng
ch ng khoán năm 1987 M x y ra ít nh t có m t ph n nguyên nhân là do giao d ch theo chương trình th c hi n do
giá s t xu ng. K t ñó, các th trư ng c phi u ñã ñưa vào s d ng h th ng an toàn-g i là c u chì-ñ gi m thi u
ho t ñ ng mua bán ho c d ng h n kinh doanh c phi u l i trong trư ng h p th trư ng rơi quá nhi u và quá nhanh.
Cách th c mua
N u b n có quan ñi m ñ u tư dài h n, b n có th mua m t c ph n và gi cho t i khi c ph n ñó ñ t ñ n m t m c
giá tr tăng ñáng k - trong m t s trư ng h p có th tính b ng năm. Ho c b n có th tìm ki m l i nhu n nhanh
chóng qua c phi u v i các lo i c phi u mà b n kỳ v ng s có m c giá tăng ñ t bi n trong vòng m t th i gian ng n.
Khi giá c phi u tăng, b n s bán và mua các lo i tài s n khác. Hư ng kinh doanh này g i là giao d ch ngày ho c
ñ nh th i th trư ng.
Các nhà ñ u tư t ch c và các nhà kinh doanh c phi u chuyên nghi p, t n d ng các chương trình phân tích ph c
t p, ñã th c hành kinh doanh theo cách ñ nh th i lư ng th trư ng ñã nhi u năm. Nhưng g n ñây, các nhà kinh
doanh không chuyên có kh năng truy c p t i các lu ng thông tin l n v giá trên cơ ch tr c tuy n, ch ng h n qua
Internet, b t ñ u tham gia lo i ho t ñ ng này.
Ho t ñ ng giao d ch ngày tăng lên ñang t o ra m t s thay ñ i nhanh chóng trên th trư ng, mà m t trong nh ng
thay ñ i ñó là tăng nhanh m c dao ñ ng, vì ngày càng nhi u các nhà ñ u tư ñ c l p nh y ra nh y vào th trư ng
trong m t n l c tìm ki m l i nhu n nhanh chóng.
Nhi u chuyên gia lo l ng r ng s d dàng thao tác giao d ch tr c tuy n thu hút nhi u nhà ñ u tư còn b ng lao vào
th lo i kinh doanh này. Các chuy n gia c nh báo r ng ñ th c hi n kinh doanh thành công luôn luôn khó khăn k
c trong trư ng h p t t ñ p nh t, và nó luôn làm tăng cơ h i thua thi t v tài chính.
Câu l c b ñ u tư
N u b n mu n tham gia vào th trư ng c phi u nhưng ng n ng i ph i t mình b t ñ u m i th , b n có th tham gia
m t trong s 37.000 câu l c b ñ u tư t i M ho c t ch c riêng câu l c b c a b n.
Trong khi câu l c b ñ u tư có r t nhi u l i th - trong s ñó là t o d ng s tin c y, chia x gánh n ng chi phí nghiên
c u ñ u tư và có th xây d ng m t danh m c ñ u tư phân tán r i ro – thì vi c tham gia m t câu l c b không nh t
thi t ñ m b o l i nhu n vư t tr i. M t trong các v n ñ t n t i là quá trình ra quy t ñ nh thư ng ph i d a trên
nguyên t c nh t trí. ði u này cũng ñ ng nghĩa v i vi c ñôi lúc ph i nh t trí mua và bán theo các quy t ñ nh ngư c
9
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
v i kh năng nh n ñ nh c a b n mà có th là t t hơn. M t như c ñi m khác n a là nhi u câu l c b mua các lô nh
c ph n, khi n cho chi phí hoa h ng giao d ch tăng lên tương ñ i.
H u h t các câu l c tuân th các hư ng d n c a Hi p h i qu c gia c a các câu l c b ñ u tư (NAIC). N u b n quan
tâm, có th tham kh o web site www.better-investing.org
Quy mô t o nên s khác bi t
Quy mô m t công ty, ho c còn goi là t ng giá tr th trư ng, là m t tác nhân quan tr ng ñ cân nh c khi b n quy t
ñ nh mua c phi u nào. Giá tr th trư ng ñư c tính b ng cách nhân t ng s c phi u có th lưu thông v i th giá hi n
t i c a c phi u. Ví d , m t công ty có 100 tri u c phi u ñang lưu thông v i m c th giá hi n t i là 25 ñô-la m t c
phi u s có t ng giá tr th trư ng là 25 t ñô-la. Sơ ñ dư i ñây tóm t t l i nh ng khác bi t cơ b n gi a các công ty
có t ng giá tr th trư ng l n, v a và nh .
Mua c ph n không khó, nhưng quá trình này có quy t c riêng c a nó, có ngôn ng riêng và ñ c tính riêng.
ð mua ho c bán m t lư ng c ph n, b n thư ng ph i thông qua m t nhà môi gi i, là m t lo i công ty ñ u tư thành
viên c a s giao d ch c phi u. Doanh v c a b n ñư c g i vào tay m t ngư i môi gi i, ngư i này ñã vư t qua m t
kỳ thi v lu t ch ng khoán và ñã ñư c ñăng ký v i y ban Ch ng khoán và S giao d ch (SEC).
B n cũng có th mua c ph n tr c ti p t công ty phát hành thông qua k ho ch tái ñ u tư c t c (DRIP). M t s
lư ng l n các công ty ñ xu t lo i k ho ch này và ch yêu c u n t m t kho n phí nh ñ x lý giao d ch c a b n.
N u b n ñăng ký tham gia, c t c c a b n t ñ ng ñư c tái ñ u tư ñ mua nhi u c phi u hơn, và b n có th th c
hi n c vi c mua thêm b ng ti n m t n a.
Tên g i nói lên ñi u gì?
M c dù b n có th s d ng thu t ng nhà môi gi i ñ mô t nh ng ngư i chuyên nghi p làm vi c mua và bán c
phi u, nhưng th trư ng tài chính l i s d ng các thu t ng khác, nh ng tên g i ít s d ng r ng rãi ñ mô t cách
th c th c hi n trao ñ i ch ng khoán như sau.
Ngư i môi gi i(broker) x lý các l nh mua và bán ch ng khoán do các khách hàng t ch c ho c tư nhân ñưa ra, và
h làm ñ nh n hoa h ng.
Xa xưa ban ñ u, broker – ngư i môi gi i – là ngư i bán rư u. H v n chuy n, bê vác và m các thùng rư u. Ngày
nay broker không còn làm vi c v i các ch t l ng n a mà là các công vi c thú v c a m t ñ i lý tài chính.
Ngư i kinh doanh (dealer) mua và bán ch ng khoán trên tài kho n c a mình ho c tài kho n công ty mà h làm vi c,
ch không th c hi n cho khác hàng. Ngư i kinh doanh ki m ti n d a trên m c chênh l ch gi a ph n ti n h mua
ch ng khoán và ph n thu l i ñư c khi bán ch ng khoán. Ngư i kinh doanh ch ng khoán có th còn ñư c g i là
broker-dealer, vì th c t h làm c 2 lo i vi c.
10
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Ngư i giao d ch(trader) còn g i là nhà giao d ch tác nghi p có ñăng ký hay c nh tranh, mua và bán các ch ng khoán
cho portfolio c a mình. Thu t ng trader cũng mô t nhân viên c a ngư i kinh doanh lo i broker-dealer, thao tác và
x lý công vi c giao d ch ch ng khoán c a các công ty.
Sơ ñ hành trình kinh doanh ch ng khoán
Khách hàng ñưa l nh mua và bán
Khi b n yêu c u broker mua ho c bán c ph n m c th giá hi n t i, b n ñang th c hi n l nh cho th trư ng. Giá
b n tr (ho c thu v ) thư ng là gi ng như ho c g n b ng v i m c chào b n nh n ñư c khi ñ t l nh, tuỳ thu c vào
t c ñ x lý và m c ñ sôi n i c a lo i c ph n giao d ch.
N u b n nghĩ giá c phi u b n mu n giao d ch s p thay ñ i, b n có th ñ t l nh gi i h n. Lo i l nh này yêu c u
ngư i môi gi i mua hay bán ch khi nào c phi u ñ t m c giá b n ch ñ nh, ho c m c giá t t hơn.
L nh d ng yêu c u ngư i môi gi i mua ho c bán th giá m t khi giá c phi u ñã ch m t i m c giá nh m t i ñã
ñư c ch ñ nh rõ, g i là giá d ng. Các l nh d ng thông thư ng ñư c ñ t ra ñ gi i h n m c thua l ho c ñ b o v
l i nhu n. M t tiêu c c c a l nh này là chúng có th ñư c th c hi n m c giá cao hơn ho c th p hơn giá d ng (vì
lý do c phi u giao d ch m c th giá sau khi ch m giá d ng).
Khi b n ñưa ra l nh d ng ho c l nh gi i h n, ngư i môi gi i c a b n s h i li u b n có mu n dùng l nh GTC (Good
‘til canceled, t c là có giá tr cho t i khi b hu b ) ho c l nh ngày (day order). L nh GTC luôn có hi u l c cho t i khi
nó ñư c hoàn thành hoàn toàn ho c chính b n hu b nó. L nh ngày ñư c hu b t ñ ng n u không th c hi n
ñư c toàn b l nh vào cu i ngày giao d ch.
Công ty môi gi i x lý giao d ch
M t s ngư i môi gi i, thư ng g i là ngư i môi gi i d ch v t ng th , cung c p hàng lo t d ch v ngoài ch c năng
ch th c hi n các l nh mua và bán cho khách hàng. Các d ch v khác có th bao g m: nghiên c u ñ u tư, xây d ng
m c tiêu ñ u tư ng n h n và dài h n.
Ngư i môi gi i chi t kh u (discount broker) th c hi n các giao d ch cho khách hàng, nhưng ñi n hình h ch cung
c p thêm m t s lo i d ch v h n ch . M c phí c a h thư ng th p hơn nhi u so v i môi gi i d ch v t ng th . Và
ñ i v i các nhà ñ u tư nhi u kinh nghi m, nh ng ngư i giao d ch thư ng xuyên và trên kh i lư ng c phi u l n, còn
có lo i môi gi i chi t kh u nhi u (deep-discount broker). Nh ng ngư i môi gi i lo i này thu phí còn th p n a.
Phương pháp giao d ch c phi u chi phí th p nh t, tuy nhiên l i là qua các công ty môi gi i tr c tuy n (online
brokerage). Nhi u công ty môi gi i chi t kh u và d ch v t ng th có vai v ngày nay còn chi t kh u chi phí ñáng k
ñ i v i các khách hàng mua và bán qua m ng (tr c tuy n).
Lô ch n:
Thông thư ng b n mua và bán c ph n theo các kh i c phi u, v i s lư ng 100 c phi u m t kh i (hay còn g i là
lô). Lô 100 c phi u như v y g i là lô ch n (round lot). Các nhà ñ u tư nh có th mua ch 1 c phi u, ho c s lư ng
c phi u nào mà h ñ ti n tr . S lư ng nh không thu c lô ch n như v y g i là lô l . Các nhà môi gi i thư ng thu
phí cao hơn v i các l nh ñ t mua bán lô l .
Th trư ng c phi u ph n ánh ho t ñ ng
Thông tin c p nh t là dòng máu nuôi s ng ho t ñ ng giao d ch. Thông tin không ch ph n ánh các quy t ñ nh ñ u tư
hi n t i mà còn nh hư ng ñ n nh ng gì s x y ra gi ho c các phiên giao d ch ti p theo.
11
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Ho t ñ ng giao d ch c a các c ph n ñơn l và c a toàn th trư ng t ng th ñư c c p nh t liên t c trên m ng
internet, trên ñài và ti-vi, và còn ñư c tóm t t trên các t báo tài chính hàng ngày, ch ng h n t Nh t báo Ph W all
(Wall Street Journal). Chuy n ñ ng chung toàn th trư ng thư ng ñư c theo dõi b i các ch s và m t s ñ i lư ng
trung bình, ch ng h n Trung bình công nghi p Dow Jones (DJIA) hay ch s S&P 500 c phi u.
Truy c p vào các thông tin tr c tuy n ñang thay ñ i m t cách ngo n m c phương th c ñ u tư c a các cá nhân. Ch
c n tham gia th c hành m t chút, b n ñã có th nghiên c u l ch s tài chính c a m t công ty c th , t n d ng các
ph n m m s d ng tr c tuy n ñ giúp b n l a ch n lo i c phi u phù h p ho c truy c p t i các trang cung c p
thông tin báo giá tr c tuy n. Các nhà ñ u tư cũng có th s d ng thông tin này ñ phân tích nh hư ng các quy t
ñ nh mua và bán t i các portfolio riêng c a mình cũng như l p k ho ch cho các giao d ch v sau.
Ti n phí hoa h ng ch y vào ñâu
Ti n phí b n tr ñ mua và bán c phi u ñư c chia theo h p ñ ng dàn x p t trư c gi a ngư i môi gi i c a b n và
công ty môi gi i. Ti n hoa h ng và b t kỳ kho n phí nào ñ u do công ty môi gi i ñ t ra, nhưng ngư i môi gi i c a
b n có th t o ñi u ki n ñ thay ñ i m c phí n u b n thư ng xuyên tham gia giao d ch và giao d ch v i kh i lư ng
l n. Nói chung, phí càng cao thì càng nhi u cơ h i ñ b n thương th o và m c c .
M t s nhà ñ u tư c phi u ch p nh n m c r i ro cao hơn bình thư ng kỳ v ng m c l i nhu n cao hơn.
Không ph i t t c các giao d ch c phi u ñ u là hành vi mua và bán ñơn thu n. Có nhi u chi n lư c có th s d ng
ñ tăng thêm m c l i nhu n, m c dù chúng cũng góp ph n làm tăng thêm r i ro làm m t ti n c a b n. Các chi n
lư c này bao g m c bán kh ng (selling short) và mua ch ng quy n (warrant). C 2 phương th c ñ u tư này ñ u
d a trên tính toán xác su t x y ra nh ng thay ñ i v giá c a m t lo i c phi u nh t ñ nh, ho c là gi m r t nhanh v
giá (v i trư ng h p s d ng selling short) ho c là giá tăng lên ñáng k v i trư ng h p mua ch ng quy n.
Bán kh ng ho t ñ ng như th nào
Trong khi ph n ñông các nhà ñ u tư khi mua c phi u kỳ v ng r ng giá c phi u s tăng lên, m t s khác l i ñ u tư
khi h nghĩ r ng giá c phi u s gi m xu ng nhanh chóng, có th m c ñáng k . Hành vi ñ u tư c a h ñư c mô t
là selling short, hay t m g i là bán kh ng.
ð th c hi n selling short, b n có th vay m t lư ng c phi u nào ñó t nhà môi gi i, và dĩ nhiên b n không s h u
s c phi u này, r i ra l nh bán chúng ñi thu ti n m t v . Sau ñó, b n ñ i tình hu ng giá rơi xu ng x y ra. N u ñúng
là giá suy gi m nhanh chóng, b n s có cơ h i mua l i các c phi u ñó m c giá th p hơn ñáng k , và hoàn tr l i
cho ngư i môi gi i s c phi u mà b n vay (c ng thêm v i ti n lãi ph i tr và phí môi gi i) và hư ng toàn b ph n
chênh l ch.
Ch ng h n, b n có th sell short 100 c phi u m c giá 10 ñô-la m t c phi u. Khi giá c phi u này rơi, b n có d p
mua l i m c giá 7.5 ñô-la và mua v i s lư ng 100 c phi u. Sau khi tr kh i 2.5 ñô-la chênh l ch ti n phí môi
gi i, b n s hư ng ph n còn l i. Khi b n mua c phi u tr l i trong chu trình này, hành vi ñó ñư c g i là khoá s
tr ng thái short.
Mua tín d ng cho phép các nhà ñ u tư vay m t s lư ng ti n nh t ñ nh h c n ñ mua c ph n.
N u b n mu n tăng lư ng l i nhu n trong tương lai ñ i v i kho n ñ u tư vào c ph n, b n có th “b y” kho n mua
c phi u c a b n b ng phương pháp mua tín d ng. ði u này có nghĩa là có th vay t i kho ng 50% th giá c phi u
t chính broker. N u b n có th bán c phi u m c giá cao hơn m c giá khi mua, b n có kh năng thanh toán
kho n n , thêm vào ñó là c phí hoa h ng l n lãi c a ph n vay, và hư ng ph n l i nhu n chênh l ch. Tuy v y, n u
giá c phi u gi m, b n v n có trách nhi m ph i thanh toán kho n n . Và n u b n bu c ph i bán c phi u m c giá
th p hơn m c khi mua, kho n thua l c a b n có th l n hơn nhi u so v i trư ng h p b n s h u c phi u ngay t
ñ u.
Tài kho n mua tín d ng
12
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
ð có th mua tín d ng, b n ph i m m t tài kho n mua tín d ng (g i là margin account) v i ngư i môi gi i và
chuy n vào ñó m t lư ng ti n m t t i thi u theo yêu c u, ho c là m t lư ng ch ng khoán. Sau ñó, b n có th vay
t i 50% c a giá tr th trư ng c a m t lư ng c ph n r i mua c phi u th trư ng v i các ngu n ti n k t h p.
L y ví d , n u b n mua 1.000 c phi u m c giá 10 ñô-la/c phi u, t ng s ti n ph i thanh toán là 10.000 ñô-la.
Nhưng n u mua tín d ng, b n s b ra 5.000 ñô-la và vay ph n còn thi u là 5.000 ñô-la. N u b n bán khi giá c
phi u tăng t i 15 ñô-la, b n thu v t ng g p là 15.000 ñô-la. B n ph i tr l i 5.000 ñô-la ñi vay và gi l i 10.000 ñô-la
(sau ñó tr ti p lãi ph i tr và các kho n phí hoa h ng d ch v ). Như v y, h u như 100% là l i nhu n. N u b n ph i
tr toàn b 10.000 ñô-la b ng ti n túi, lãi su t gi i h n kho ng 50%, ho c là 5.000 ñô-la.
“B y” giá tr ñ u tư
“B y” ñư c hi u là “ñ u cơ” (theo nghĩa r ng và k thu t). Nó có nghĩa là ñ u tư b ng m t kho n tài chính ñi vay
m c lãi su t c ñ nh, kỳ v ng thu ñư c l i su t l n hơn. Gi ng như cái tay ñòn, m t lo i công c ñơn gi n có cái tên
cũng ñơn gi n, “b y” giá tr cho phép ngư i s d ng công c tài chính t n d ng s c m nh tài chính v i m t lư ng
ti n m t khá nh .
Các công ty s d ng “b y” - ñư c g i là kinh doanh trên v n – khi các công ty phát hành c c phi u l n trái phi u.
Thu nh p tính trên c phi u có th tăng b i vì quy mô ho t ñ ng ñư c m r ng tương ng v i ph n ti n huy ñ ng
vào thông qua trái phi u. Tuy nhiên, các công ty sau ñó ph i dùng m t ph n kho n thu ñư c ñ thanh toán lãi c a
trái phi u.
X lý s dư tín d ng
B t k s h a h n ti m tàng v lãi, mua c ph n b ng tín d ng ch a ñ ng nhi u r i ro. Ch ng h n, giá tr c phi u
b n mua có th gi m xu ng t i m c có bán toàn b c phi u ñi chưa ch c ñã ñ ñ tr kho n vay.
ð b o v cho các công ty môi gi i ch ng khoán kh i b l n ng n , S giao d ch ch ng khoán New York (NYSE) và
Hi p h i qu c gia các nhà kinh doanh ch ng khoán (NASD) yêu c u các nhà ñ u tư dùng phương th c mua tín d ng
ph i duy trì lư ng s dư m c 75% c a t ng giá tr c phi u ph i thanh toán, t c là thêm 25% n a so v i m c 50%
b n có th vay ñư c. Các công ty cá bi t còn yêu c u m c s dư cao hơn, nhưng h u như không bao gi th p hơn
m c này.
N u giá tr th trư ng c a c phi u gi m xu ng dư i m c yêu c u t i thi u, công ty phát hành yêu c u x lý s dư tín
d ng (margin call). B n bu c ph i ho c ñáp ng yêu c u b ng cách chuy n thêm ti n vào tài kho n c a b n ñ ñưa
nó lên m c yêu c u t i thi u, ho c bán b t ho c toàn b c phi u, thanh toán cho ngư i môi gi i toàn b và ch p
nh n kho n l .
Ví d , n u s c ph n b n mua giá tr 10.000 ñô-la gi m giá tr xu ng còn 6.500 ñô-la, s c ph n này ch còn giá tr
b ng 65% so v i khi mua. N u nhà môi gi i c a b n yêu c u s dư b t bu c là 75%, b n s ph i chuy n thêm vào
tài kho n 1.000 ñô-la n a ñ giá tr tài kho n tín d ng c a b n ñ t m c t i thi u 7.500 ñô-la, hay là 75% c a 10.000
ñô-la kho n ph i thanh toán.
Trong quá trình s p ñ th trư ng, ho c nh ng cú s t gi m ñ t bi n, các nhà ñ u tư “s d ng b y tài chính m nh” do
mua nhi u tín d ng trên lo i tài kho n này không có kh năng ñáp ng yêu c u x lý s dư tín d ng (margin call).
K t qu là vi c bán c phi u trong tr ng thái ho ng lo n ñ thu h i ti n m t v và ti p t c làm th trư ng s t gi m.
ðây là m t trong các lý do khi n cho U ban qu n lý s giao d ch ch ng khoán yêu c u th c hi n Quy t c T, theo ñó
gi i h n t l vay mua ch ng khoán theo phương pháp mua tín d ng như trên t i ña là m c 50%.
Lư ng t i thi u
ð m tài kho n mua tín d ng, b n bu c ph i g i vào ñó m t lư ng ti n ban ñ u t i thi u là 2.000 ñô-la ti n m t
ho c lo i ch ng khoán h p l nào ñó (nghĩa là lo i ch ng khoán mà ngư i môi gi i ñ ng ý là có giá tr tương ng).
13
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Các giao d ch tín d ng bu c ph i ñư c th c hi n qua tài kho n này, k t h p gi a ti n m t b n ñang có và ph n ti n
b n vay ñư c t nhà môi gi i.
ðóng c a hàng
Thư ng thì chính ph và các cơ quan th c thi lu t ho t ñ ng hi u qu trong công tác tìm ra các phương án phòng
ng a th m ho tài chính-sau khi chúng ñã x y ra. Các quy t c và quy ñ nh qu n ch ho t ñ ng mua bán ch ng
khoán ñư c thi t k trong b i c nh cân nh c t i 2 ñ t s p ñ l n c a th trư ng c phi u.
Thông tin c p nh t là dòng máu nuôi s ng ho t ñ ng kinh doanh ch ng khoán. Nh ng thông tin báo cáo thu xưa
ñư c dán b ng băng dính, ngày nay ñã hoàn toàn bi n thành d li u ñi n t .
Các nhà ñ u tư, dù là cá nhân hay t ch c l n, ñ u có th theo dõi các di n bi n lên xu ng c a th trư ng ch ng
khoán, và nh ng thay ñ i theo t ng phút c a th giá ch ng khoán trong su t c ngày giao d ch n u h mu n. Nh ng
thông tin lo i này ñư c ñăng t i trên hàng ch c chương trình phát thanh, truy n hình, truy n hình cáp và ngày càng
m r ng ho t ñ ng thông qua các trang web tương tác trên ñó ngư i ta có th k t h p màu s c, hình nh, âm thanh
ñ ho .
Trong khi thông tin ho t ñ ng mua bán hi n t i ch là m t ph n c a lư ng thông tin c n thi t ñ ñưa ra quy t ñ nh
ñ u tư dài h n, ñó là m t ví d v ñ m và kh năng truy c p t i các th trư ng c a M .
Nghiên c u qua m ng Internet
Ph n l n lư ng thông tin mà b n c n ñ ph c quá trình ra quy t ñ nh ñ u tư c a mình ñ u có th tìm ñư c trên
Internet, m t ph n có th ñư c cung c p mi n phí, m t ph n có th ñư c cung c p khi b n s d ng d ch v c a nhà
môi gi i.
Ngày nay hàng ngàn trang ch Internet tài chính và công ty, thư thông báo, FAQs (hay các thông báo d ng h i-
ñáp), và các di n ñàn công khai trên Internet cung c p ñ y ñ lư ng thông tin, t các báo cáo căn b n v h u h t
các lo i c phi u ñư c mua bán r ng rãi trong công chúng cho ñ n các phân tích kinh t và các ñ i lư ng th ng kê
quan tr ng c a th trư ng. Nhi u nhà xu t b n tài chính th m chí còn g i các thư thông báo theo ñúng yêu c u c
th và m i quan tâm riêng c a b n, dù b n mu n bi t thông tin v m t s công ty c th , m t s ch s ñ c thù th
trư ng, ho c các tin g n nh t có nh hư ng l n t i các lo i c phi u trong portfolio c a b n.
M t trong nh ng ngu n thông tin ñáng tin c y nh t ñ i v i ngư i ñ u tư ch ng khoán là trang Internet c a SEC,
M là www.sec.gov. Ngoài ra, các thông tin v h sơ niêm y t theo yêu c u c a SEC cho t ng công ty ñã niêm y t
có th truy c p ñư c t cơ s d li u h th ng thông tin tr c tuy n có tên g i t t là EDGAR (Electronic Data
Gathering, Analysis and Retrieval System, H th ng Truy c p, Phân tích và T p h p S li u ði n t ).
Vào năm 1998, ho t ñ ng mua bán qua Internet chi m 10% t ng s lư ng c ph n ñư c kinh doanh-c v i ngư i
ñ u tư cá th và t ch c. T i gi a năm 1999, t l này ñã tăng lên t i 25% và ngày càng ti p t c tăng nhanh chóng.
Vai trò c a U ban qu n lý các s giao d ch và ch ng khoán (SEC)
Trong b i c nh cu c ð i Suy thoái kinh t (1929-33) và các v bê b i l n v tài chính, ch ng khoán, chính ph liên
bang M thi t l p cơ quan ñi u hành SEC (Securities and Exchange Commission) vào năm 1934. Nhi m v c a U
ban này là qu n lý các th trư ng ch ng khoán. Khi c n thi t, SEC ra các quy ñ nh b t bu c v ch ng khoán v i
nhi u bi n pháp tr ng ph t, t ph t ti n t i truy t . Nói m t cách ñơn gi n, vai trò c a SEC là vai trò kép sau:
ð m b o r ng ngư i ñ u tư vào ch ng khoán ñư c thông tin ñ y ñ v các ch ng khoán ñang ñư c chào bán trên
th trư ng;
14
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Phòng ng a t i ña các b n trình bày, tư ng trình thông báo không trung th c, s l a d i và các lo i l a ñ o khác
trong các ho t ñ ng giao d ch ch ng khoán.
y ban này cũng giám sát các hành vi buôn bán n i gián (insider trading), thư ng x y ra khi các cán b , nhân viên
c a các công ty mua ho c bán c ph n c a chính công ty mình. Các quy t ñ nh ñ u tư c a h b nh hư ng b i
lư ng thông tin h có v chính công ty, v các s ki n di n ra bên trong công ty và tri n v ng c a công ty ñó.
Vi c nhân viên, công ch c các công ty mua và bán các c phi u này là hoàn toàn h p pháp, mi n là h tuân th
theo các quy t c và thông báo công khai v ho t ñ ng mua bán c a h . Trên th c t , vi c theo sát hành vi mua bán
h p l c a nh ng ngư i n m bên trong công ty có th là m t d u hi u r t có giá tr , có th cung c p nh n bi t v xu
hư ng c a giá c trong m t tương lai nào ñó.
Nhưng các công ch c công ty-ho c các c v n tài chính, pháp lý c a h -có th nh n bi t các v n ñ khó khăn n i b
ho c các s ki n có th d n t i nh hư ng m nh lên giá c phi u c a công ty. N u h tìm cách “thao túng, ñi u
khi n” ho t ñ ng kinh doanh ñ tr c l i t kh i lư ng thông tin trư c khi c phi u ñư c giao d ch trong công chúng,
ho t ñ ng kinh doanh lo i ñó hoàn toàn là phi pháp. Tương t v y, vi c che d u ho t ñ ng mua bán giao d ch v i
m t bên th 3-ch ng h n ngư i nhà, ngư i thân-cũng hoàn toàn b t h p pháp.
Trên băng gi y dính
Trư c khi có s phát tri n m nh m v h th ng báo chí thông tin ñi n t và các máy tính cá nhân, băng gi y dính là
m t ph n cu c ñ i c a các nhà môi gi i. ðó là d i băng ñánh máy ghi các ký hi u c phi u, và các thông tin liên
quan. L n ñ u tiên ngư i ta s d ng nó là năm 1867 và thuê máy in v i giá 6 ñô-la m t tu n. Trên băng gi y có ghi
các m c giá c p nh t nh t và quy mô c a t ng giao d ch v i t ng c phi u trên Ph W all, h u như ngay l p t c khi
l nh kh p và giá thay ñ i. Ngày nay, r t khó có th còn tìm th y lo i băng gi y dính ch a thông tin lo i này trên Ph
W all-ho c b t kỳ ñâu trên th gi i, b i l các thông tin ñư c cung c p qua các h th ng ñi n t . Th m chí khi có
cung c p các băng này ñâu ñó cu i khu Manhattan c a New York, thì v n có nh ng ñám ñông c m trên tay các
m u tin ñã c t t chính máy tính ñi n t .
Sưu t m
www.saga.vn
15
Saga Comunitication |http://saga.vn
T ng H p v C Phi u
March 25, 2007
Kinh Doanh Là Văn Minh
16
Saga Comunitication |http://saga.vn
