Tiểu luận: Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng CNH-HĐH trong điều kiện hội nhập kinh tế Quốc Tế
Hiện đại hoá là quá trình năng cao về trình độ KHKTCN của một
Quốc gia nào đó lên ngang tầm với trình mà thời đại đang đạt được. Kế thừa
có chọn lọc những những tri thức văn minh của nhân loại, rút ra những kinh
nghiệm trong lịch sử tiến hành CNH-HĐH với thực tế CNH-HĐH ở Việt
Nam trong thời kì đổi mới, hội nghị ban chấp hành TƯ Đảng lần VII khoá VI
và đại hội đại biểu toàn Quốc VII , Đảng Cộng Sản Việt nam đã xác định :...
Tiểu luận
Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh
tế theo hướng CNH-HĐH trong
điều kiện hội nhập kinh tế Quốc
Tế
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
Lêi më ®Çu
Việt Nam đi lên CNXH từ một nước nông nghiệp lạc hậu, cơ sở vật
chất- kỹ thuật , trình độ của lực lượng sản xuất chưa phát triển hoàn thiện.
Sự phân công lao động, cơ sở vật chất kỹ thuật ở các ngành kinh tế then
chốt như : Công nghiệp-Nông nghiệp -Dịch vụ chưa hợp lý và vẫn lạc hậu.
Vì vậy CNH-HĐH là quá trình tạo ra những điều kiện vật chất - kỹ
thuật, khoa học công nghệ, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung hay
cơ cấu ngành kinh tế nói riêng, nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả mọi
nguồn lực, đẻ không ngừng tăng năng suất lao động làm cho nền kinh tế tăng
trưởng nhanh, nâng cao đời sống vật chất và văn hoá cho nhân dân. Từ đó
thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội, bảo vệ và cải thiện môi trường sinh
thái.
Đó cũng chính là mục tiêu tổng quát trong sự nghiệp CNH-HĐH của
nước ta được Đảng Cộng Sản Việt Nam xác định tại Đại hội VIII :
Xây dựng nước ta trở thành một Nước có cơ sở vật chất- kỹ thuật hiện
đại, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với quá
trình phát triển của lực lượng sản xuất, đồi sống vật chất và tinh thần
cao, quốc phòng an ninh vững chắc, dân giau Nước mạnh, xã hội công
bằng, văn minh.
Do đó nhiệm vụ tất yếu của Đảng và toàn dân ta trong thời điểm hiện
nay là:
1. Phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật thông
qua việc chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế và vùng kinh tế hiệu quả,
hợp lí theo hướng CNH-HĐH ( là nhiệm vụ trọng tâm)
1
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
2. Từng bước xây dựng quan hệ sản xuất mới XHCN thông qua thực hiện
chính sách nền kinh tế nhiều thành phần.
3. Mở rộng nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại.
Trong bài tiểu luận này Em tập trung nghiên cứu về chủ đề: Chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng CNH-HĐH trong điều kiện hội nhập
kinh tế Quốc Tế.
Em xin chân thành cảm ơn PGS-TS Phan Thanh Phố đã hướng dẫn em
hoàn thành bài viết này.
2
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
PhÇn I
C¬ së lý luËn vÒ viÖc ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬
cÊu nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h−íng CNH - H§H
I. Một số khái niệm cơ bản
Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá
Thế giới đã từng trải qua 2 cuộc cách mạng đặc biệt quan trọng:
Năm 1770-1787: Tại Anh và các nước Tây Âu, cuộc cách mạng cơ
khí hoá lần đầu tiên nổ ra đã đưa thế giới chuyển từ nền văn minh
nông nghiệp sang nền văn minh công nghiệp.
Công nghiệp hoá là quá trình thay thế lao động thủ công bằng lao động
sử dụng máy móc, cơ khí.
Năm 1940-1950: Bằng cuộc Cách Mạng khoa học kỹ thuật công
nghệ hiện đại thế giới tiếp tục chuyển biến từ nền văn minh công
nghiệp sang nền văn minh hậu công nghiệp.
Sử dụng năng lượng truyền thống sang sử dụng năng lượng
nguyên tử.
Thay thế sử dụng vật tư công nghệ tự nhiên sang sử dụng vật
tư công nghệ nhân tạo
Cuộc Cách Mạng công nghệ sinh học
Cách mạng công nghệ tin học
Hiện đại hoá là quá trình năng cao về trình độ KHKTCN của một
Quốc gia nào đó lên ngang tầm với trình mà thời đại đang đạt được. Kế thừa
có chọn lọc những những tri thức văn minh của nhân loại, rút ra những kinh
nghiệm trong lịch sử tiến hành CNH-HĐH với thực tế CNH-HĐH ở Việt
Nam trong thời kì đổi mới, hội nghị ban chấp hành TƯ Đảng lần VII khoá VI
và đại hội đại biểu toàn Quốc VII , Đảng Cộng Sản Việt nam đã xác định :
3
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
Công nghiệp hoá là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt
động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý KT-XH từ sử dụng sức
lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao
động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện
đại dựa trên sự phát triển công nghiệp và tiến bộ KHKTCN tạo ra
năng xuất lao động cao.
II. Cơ cấu kinh tế quốc dân
Là tổng thể các quan hệ kinh tế hợp thành nền kinh tế Quốc dân, nền
kinh tế của một địa phương, một cơ sở. Các quan hệ này có quan hệ chặt chẽ
và tác động lẫn nhau tồn tại như một chỉnh thể mang tính hệ thống, tường
được thể hiện ở chất lượng, nhịp độ phát triển và tỷ trọng giá trị của từng bộ
phận cấu thành tổng thể diễn ra trong điều kiện kinh tế xã hội nhất định nhằm
thực hiện mục tiêu phát triển nền kinh tế trong từng thời kỳ.
Cơ cấu ngành kinh tế: được chia làm 3 nhóm ngành
Ngành Nông nghiệp ( Nông nghiệp – Lâm nghiệp – Ngư
nghiệp )
Ngành Công nghiệp ( Công nghiệp nặng -Công nghiệp nhẹ -
Xây dựng)
Ngành Dịch vụ ( Thương mại – Bưu điện – Du lịch )
Cơ cấu thành phần kinh tế : gồm 6 thành phần
Kinh tế Nhà nước: Khu vực kinh tế hay một tổ chức kinh tế
dựa trên cùng một hình thức sở hữu Nhà Nước về tư liệu sản
xuất.
Kinh tế tập thể : Gồm những cơ sở kinh tế do người lao động
tự góp vốn, cùng kinh doanh tự quản lý theo nguyên tắc tập
trung , bình đẳng cùng có lợi.
4
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
Kinh tế cá thể, tiểu chủ: dựa trên tư hữu nhả về tư liệu sản
xuất và khả năng lao động của bản thân người lao động và gia
đình.
Kinh tế tư bản tư nhân: Sản xuất kinh doanh dụa trên cơ sở
chiếm hữu tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất và bóc lột sức
lao động làm thuê.
Kinh tế tư bản Nhà Nước: Dựa trên hình thức sở hữu hỗn hợp
về vốn giữa một bên là Nhà Nước một bên là tư bản trong
nước hoặc nước ngoài.
Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài: gồm các doanh nghiệp có
thể đầu tư 100% vốn nước ngoài, có thể liên kết kinh doanh
với doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp tư nhân ở
Nước ta
Cơ cấu vùng kinh tế: Đặc điểm thuận lợi về kinh tế điển hình ở mỗi
vùng lãnh thổ .
III. Cơ cấu ngành kinh tế ở nước ta:
Là một bộ phận quan trọng nhất trong cơ cấu nền kinh tế Quốc dân. Là
những ngành kinh tế được hình thành và số ngành kinh tế có mối quan hệ biểu
hiện bằng tỷ trọng của ngành so với tổng thể nền kinh tế.
Cơ cấu kinh tế được hình thanhftrên cơ sở phân công lao động xã hội và trình
độ phát triển của lực lượng sản xuất, hình thành nên các ngành chuyên môn
hoá tổng hợp. ( Công nghiệp – Nông nghiệp - Dịch vụ)
IV. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
Là sự vận động không ngừng, bíên đổi về cấu trúc, tỷ trọng, tốc độ giữa
các ngành kinh tế. Cụ thể : Công nghiệp- Nông nghiệp- Dịch vụ. Sao cho đạt
được cơ cấu ngành kinh tế hợp lý hiện đại hơn so với trước. Từ đó tạo đà cho
sự phát triển kinh tế - chính tri – xã hội - ở các thời kì tiếp theo.
5
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
Nãi mét c¸ch cô thÓ: chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ hîp lý tiÕn
bé lμ thay ®æi ®Ó:
+ Tû träng khu vùc c«ng nghiÖp vμ x©y dùng t¨ng cao trong tæng
gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
+ Tû träng khu vùc dÞch vô ngμy cμng ph¸t triÓn. V× ®©y lμ ngμnh
kinh tÕ quyÕt ®Þnh møc sèng còng nh− thùc tr¹ng ®êi sèng cña ng−êi d©n
lao ®éng.
+ Tû träng c¸c ngμnh n«ng - l©m - ng− nghiÖp chiÕm tû lÖ thÊp h¬n
trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
A. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ ë n−íc ta hiÖn
nay
1. Do yªu cÇu tÊt yÕu cña sù nghiÖp CNH- H§H
* Ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt - c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ
nghÜa x· héi - trªn c¬ së thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi vμ ¸p
dông nh÷ng thμnh tùu khoa häc kü thuËt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i:
- C¶i tiÕn lao ®éng thñ c«ng, l¹c hËu thμnh lao ®éng sö dông m¸y
mãc, tøc lμ ph¶i c¬ khÝ ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lμ b−íc chuyÓn ®æi
c¨n b¶n tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp.
- §ång thêi ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngμnh ®Ó nh»m n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng còng nh− chÊt l−îng s¶n phÈm, hμng ho¸. §i liÒn víi c¬ khÝ ho¸
lμ ®iÖn khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt tõng b−íc vμ trong toμn bé nÒn
kinh tÕ quèc d©n.
Sù nghiÖp CNH- H§H ®ßi hái ph¶i x©y dùng vμ ph¸t triÓn m¹nh mÏ
c¸c ngμnh c«ng nghiÖp (v× ®©y lμ ngμnh chÕ t¹o ra TLSX), lμ "®ßn neo"
®Ó c¶i t¹o, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n, ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc n«ng -
l©m - ng− nghiÖp.
- Sö dông kü thuËt c«ng nghÖ cao sÏ lμm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x·
héi, chÊt l−îng, ®êi sèng x· héi n©ng cao. §ång thêi s¶n phÈm tèt dÉn
6
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
®Õn c¹nh tranh hμng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn. Do ®ã ngμnh
dÞch vô ph¶i ®−îc quan t©m, chó träng ®Æc biÖt.
* Rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu xa vÒ kinh tÕ gi÷a n−íc ta víi c¸c
n−íc tiªn tiÕn.
* N©ng cao søc c¹nh tranh cña hμng ho¸ c¸c doanh nghiÖp, c¶ nÒn
kinh tÕ ®Ó tõ ®ã tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë thÕ chñ ®éng.
2. Do yªu cÇu cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng
XHCN
- Qóa tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn c¸c ngμnh kinh tÕ (CN-NN-DV)
®Æc biÖt lμ nh÷ng ngμnh cã hμm l−îng khoa häc cao, sù xuÊt hiÖn c¸c
vïng s¶n xuÊt chuyªn canh tËp trung kh«ng chØ lμ biÓu hiÖn cña sù ph¸t
triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt - kü thuËt trong
tiÕn tr×nh CNH-H§H mμ cßn lμm c¬ cÊu kinh tÕ thay ®æi hîp lý.
NghÜa lμ: trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nh− n−íc ta hiÖn nay, ®ßi hái
c¸c ngμnh kinh tÕ träng yÕu CN-NN-DV cÇn ph¶i cã ph−¬ng h−íng
chuyÓn dÞch hîp lý vμ hiÖn ®¹i th«ng qua viÖc ¸p dông KHKTCN tiªn
tiÕn.
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngμnh c«ng nghiÖp sÏ t¹o ra TLSX cho
ngμnh n«ng nghiÖp ®Ó ngμnh n«ng nghiÖp ngμy cμng s¶n xuÊt ®−îc nhiÒu
s¶n phÈm ®¹t chÊt l−îng tèt mμ lùc l−îng s¶n xuÊt tËp trung trong ngμnh
nμy cμng ngμy cμng gi¶m h¬n.
M¹ng l−íi dÞch vô víi t− c¸ch mét ngμnh kinh tÕ ph¸t triÓn cã thÓ
phôc vô tèt h¬n cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngμnh c«ng nghiÖp vμ
n«ng nghiÖp.
§ång bé c¸c ngμnh kinh tÕ then chèt cã xu h−íng ph¸t triÓn m¹nh
mÏ vÒ chÊt vμ ph©n phèi mét c¸ch hîp lý vÒ l−îng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c
thμnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c vïng kinh tÕ còng ph¸t triÓn do vËy
7
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
nÒn kinh tÕ quèc d©n t¨ng tr−ëng v÷ng m¹nh, chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh
l©u dμi, d©n giμu, n−íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
* Do yªu cÇu tÊt yÕu cña viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh chñ ®éng héi
nhËp kinh tÕ khu vùc - quèc tÕ:
Më cöa nÒn kinh tÕ lμ nhu cÇu cÊp b¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ n−íc ta.
Trong viÖc më cöa, héi nhËp ph¶i ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lμ
h−íng −u tiªn lμ träng ®iÓm, gi¶m thiÓu l−îng TLSX còng nh− hμng ho¸
nhËp khÈu. Nh− vËy kinh tÕ trong n−íc míi ®−îc ph¸t triÓn nhanh, thu
nhËp, ®êi sèng cña nh©n d©n míi ®−îc n©ng cao.
Më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a n−¬c ta víi c¸c n−íc kh¸c trë thμnh
mét tÊt yÕu kinh tÕ, t¹o kh¶ n¨ng ®Ó n−íc tranh thñ vèn, kü thuËt, c«ng
nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý n©ng cao tû träng kinh tÕ ngμnh
c«ng nghiÖp mòi nhän.
Muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ më ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i ®iÒu chØnh c¬
cÊu ngμnh kinh tÕ ®Ó võa héi nhËp khu vùc võa héi nhËp toμn cÇu.
* Nh− vËy ®Ó ®−a ViÖt Nam tho¸t khái n−íc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu,
yÕu kÐm, ®êi sèng nh©n d©n lao ®éng t¨ng cao, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngμnh kinh tÕ lμ tÊt yÕu.
B. Néi dung chuyÓn dÞch
* XÐt néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ mang tÝnh tæng thÓ
§ã lμ b−íc chuyÓn biÕn, thay ®æi vÒ tû träng:
Tû träng khu vùc c«ng nghiÖp vμ x©y dùng, ®Æc biÖt lμ tû träng khu
vùc dÞch vô ngμy cμng t¨ng, tû träng khu vùc n«ng - l©m - ng− nghiÖp vμ
khai kho¸ng ngμy cμng gi¶m trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
§¶ng ta ®· x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ hîp lý mμ "bé x−¬ng"
cña nã lμ c¬ cÊu kinh tÕ c«ng - n«ng.DÞch vô g¾n víi ph©n c«ng vμ hîp
t¸c Quèc tÕ s©u réng.
8
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
- Môc tiªu phÊn ®Êu cña n−íc ta ®Õn n¨m 2010 lμ: tû träng GDP cña
n«ng nghiÖp 16 - 17%
C«ng nghiÖp 40 - 41%
DÞch vô 42 - 43%
Khi ®ã thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng−êi lμ 800$/n¨m 2020.
GDP t¨ng b×nh qu©n hμng n¨m = 7,2%
- Môc tiªu ®Õn n¨m 2020
N−íc ta trë thμnh mét n−íc x· héi chñ nghÜa víi lùc l−îng s¶n xuÊt
®¹t tr×nh ®é t−¬ng ®èi hiÖn ®¹i. §êi sèng ng−êi lao ®éng n©ng cao gÊp 10
lÇn so víi n¨m 2000 GDP ®Çu ng−êi lμ 5000 - 6000$/n¨m
TÝch luü 30%, 70% cho tiªu dïng
C¬ cÊu ngμnh kinh tÕ ngμy cμng hiÖn ®¹i, hîp lý
N«ng nghiÖp: 10%
C«ng nghiÖp: 41%
DÞch vô: 49%
* Cô thÓ néi dung chuyÓn dÞch tõng ngμnh kinh tÕ.
- Tû träng ngμnh n«ng nghiÖp môc tiªu gi¶m xuèng 16 - 17%.
Do viÖc coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng
th«n mμ viÖc ph¸t triÓn toμn diÖn n«ng l©m - ng− nghiÖp gÇn víi c«ng
nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n - n«ng - l©m s¶n nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶
tiÒm n¨ng ®a d¹ng cña n«ng nghiÖp ®¶m b¶o v÷ng ch¾c yªu cÇu an toμn
l−¬ng thùc cho x· héi. ¸p dông thμnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i vμo
c¸c ngμnh n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, h¹ gi¸
thμnh t¨ng gi¸ trÞ vμ khèi l−îng hμng xuÊt khÈu. M¸y mãc hiÖn ®¹i ng−êi
lao ®éng cã tri thøc sÏ tËp trung tai ngμnh nμy gi¶m ®Ó tham gia trong
c¸c ngμnh c«ng nghiÖp cã tû träng cao lμm t¨ng thªm thu nhËp cho ng−êi
lao ®éng.
9
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
T¨ng c−êng x©y dùng kÕt cÊu ph¸t triÓn triÓn c«ng nghiÖp nhá vμ
dÞch vô ë n«ng th«n, më mang ngμnh nghÒ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng.
- §Æc biÖt −u tiªn ph¸t triÓn ngμnh kinh tÕ c«ng nghiÖp.
§ã lμ c¸c ngμnh chÕ biÕn l−¬ng thùc - thùc phÈm s¶n xuÊt hay tiªu
dïng, t¨ng xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp ®iÖn tö vμ c«ng nghÖ th«ng tin.
X©y dùng cã chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng trong nh÷ng
ngμnh träng yÕu mμ nhu cÇu ®ßi hái bøc b¸ch vμ cã ®iÒu kiÖn vÒ vèn,
c«ng nghÖm thÞ tr−êng ®Ó ph¸t huy t¸c dông vμ söa ch÷a tÇu thuû, luyÖn
kim, ho¸ chÊt
Môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 tû träng GDP cña ngμnh c«ng
nghiÖp sÏ chiÕm ®Õn 40 - 41%, trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
¦u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngμnh dÞch vô - du lÞch: nh− hμng kh«ng,
hμng h¶i, b−u chÝnh - viÔn th«ng, Tμi chÝnh, Ng©n hμng, kiÓm to¸n, b¶o
hiÓm, ph¸p lý, th−¬ng m¹i nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ dÞch vô cña nh©n
d©n. §Õn n¨m 2010 ®−a tû träng ngμnh nμy v−ît lªn cao h¬n tÊt c¶ c¸c
ngμnh kinh tÕ kh¸c, chiÕm 42 - 43% thËm chÝ môc tiªu 2020 sÏ chiÕm ®Õn
49% so víi tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi.
Khi c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh, thu nhËp vμ møc
sèng cña con ng−êi ngμy cμng cao, nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i dÞch vô cña ng−êi
nh©n d©n ngμy cμng lín. Ph¸t triÓn dÞch vô trùc tiÕp gãp phÇn n©ng cao
cuéc sèng cña d©n c−.
Khi c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh, thu nhËp vμ møc
sèng cña ng−êi lao ®éng cμng cao, nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô cña
d©n c− cμng lín. Ph¸t triÓn dÞch vô trùc tiÕp gãp phÇn n©ng cao chÊt
l−îng cuéc sèng cña d©n c−.
10
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
PhÇn II
Thùc tr¹ng c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam
I. Nh÷ng thμnh tùu vμ kÕt qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m ®æi míi
1. Nh÷ng thμnh tùu ®· ®¹t ®−îc ë thêi kú (1991-1995), (199-2000)
Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ë n−íc ta thêi kú 1996-2000 ®· ®−îc
x¸c ®Þnh trong §¹i héi §¶ng lÇn thø 8 lμ phÊn ®Êu ®¹t møc t¨ng tr−ëng
9-10%/n¨m. Qua hai n¨m 1996-1997 ®· ®at ®−îc møc ®Ò ra, nh−ng
nh÷ng th¸ng ®μu n¨m 1998 gÆp nhiÒu khã kh¨n do ¶nh h−ëng cña khñng
ho¶ng tiÒn tÖ ë c¸c n−íc Ch©u ¸ (Th¸ng 7/1997), t¨ng tr−ëng GDP ®¹t
6,64%. Tuy nhiªn do nh÷ng nç lùc v−ît bËc cña toμn d©n chóng ta vÉn
gi÷ ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng 7%.
Nh÷ng tiÕn bé trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ t¸c ®éng tíi t¨ng
tr−ëng vμ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¹t ®−îc tõ 4% n¨m 1987 ®· lªn tíi
9% n¨m 1996, ®¹t b×nh qu©n 7,3% mçi n¨m. Cuèi n¨m 1997 nÒn kinh tÕ
gÆp khã kh¨n song vÉn t¨ng tõ 8%-9%. Tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n
GDP thêi kú 1996-2000 lμ 6,7%.
Trong 10 n¨m 1991-2000, t¨ng tr−ëng GDP ®¹t 7,5% (môc tiªu
6,9%-7,5%) tÊt c¶ c¸c ngμnh chñ chèt ®Òu t¨ng tr−ëng. Trong ®ã c«ng
nghiÖp t¨ng nhanh nhÊt 12,9% (môc tiªu 9,5%-12,5%), dÞch vô 8,2%
(môc tiªu 12-13%), n«ng nghiÖp kho¶ng 5,4% (môc tiªu 4%-4,2%). Víi
møc t¨ng tr−ëng trªn so víi c¸c n−íc lμ mét thμnh tùu ®¸ng kÓ.
ChuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ theo h−íng CNH, n«ng nghiÖp t¨ng kh¸
vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, tõ 38,7% n¨m 1980 xuèng cßn 25% n¨m 2000, t−¬ng
øng c«ng nghiÖp vμ x©y dùng t¨ng tõ 22,7% lªn kho¶ng 34,5% vμ dÞch vô
38,6% lªn 40,5% trong GDP (møc ®é thay ®æi trong 10 n¨m ®èi víi n«ng
nghiÖp lμ -13,7%, c«ng nghiÖp 11,8%, dÞch vô lμ 1,9%)
11
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
C¬ cÊu ngμnh kinh tÕ 1990 1995 2000 Thay ®æi sau
10 n¨m
Tæng sè 100,0 100,0 100,0
N«ng-l©m-ng− nghiÖp 38,7 27,2 25,0 -13,7
C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 22,7 28,8 34,5 11,8
DÞch vô 38,6 44,0 40,5 1,9
- H×nh thμnh mét sè s¶n phÈm míi:
+ Khai th¸c dÇu khÝ tíi n¨m 2000 ®¹t 16,5 triÖu tÊn dÇu th« vμ 1,5
tû m3 khÝ.
+ L¾p r¸p t« t« tõ 1991-2000 cã 14 doanh nghiÖp víi tæng c«ng suÊt
132.860 xe/n¨m, xe m¸y cã 5 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− trùc tiÐp n−íc
ngoμi vμ 40 c¬ së trong n−íc cã tæng c«ng suÊt 1.800.000 xe/n¨m, c«ng
nghiÖp ®iÖn tö c«ng suÊt 1.600.000 c¸i bãng h×nh, l¾p r¸p ti vi 2.000.000
chiÕc.
- Khèi dÞch vô cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ nhÊt lμ lÜnh vùc tμi
chÝnh ng©n hμng vμ b−u chÝnh viÔn th«ng. Khèi dÞch vô thu hót m¹nh lao
®éng (tõ 4,6 triÖu ng−êi n¨m 1990 lªn tíi 7,2 triÖu ng−êi n¨m 2000).
2. Nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n cña c¬ cÊu chuyÓn dÞch
a. NÒn kinh tÕ vÉn thiªn vÒ nhËp khÈu
* Tuy tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu kh¸ cao tÝnh tõ n¨m 1991-1996 xuÊt
khÈu t¨ng 3,5 lÇn, b×nh qu©n hμng n¨m 26-28%. Song viÖc t¨ng xuÊt
khÈu kh«ng lμm thay ®æi ®¸ng kÓ c¬ cÊu s¶n phÈm. Tû träng kim ng¹ch
xuÊt khÈu th« (nguyªn liÖu, khai kho¸ng) trong xuÊt khÈu chiÕm 85%
vμo n¨m 1990, tuy cã gi¶m nh−ng vÉn cßn 70% vμo n¨m 1996. Hμng
nhËp khÈu quan träng lμ nguyªn liÖu, s¾t, thÐp, ph©n bãn, linh kiÖn ®iÖn
12
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
b. C¬ cÊu kinh tÕ cßn kÐm hiÖu qu¶ ®iÒu nμy thÓ hiÖn
Thu ng©n s¸ch cã xu h−íng t¨ng chËm vμ tû träng GDP cã xu
h−íng gi¶m dÇn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp (thêi kú 1991-1995 n¨ng suÊt
lao ®éng b×nh qu©n t¨ng 4,7%/n¨m, ®Õn thêi kú 1996-2000 gi¶m cßn
3,7%.
c. Nguyªn nh©n
- YÕu tè vèn qu¸ ®−îc chó träng rong khi lao ®éng lμ nguån lùc
quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l¹i ch−a ®−îc coi träng.
Sù bÊt cËp vÒ tr×nh ®é cña lùc l−îng lao ®éng ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu
cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ.
- Ch−a t¹o ®−îc ®éng lùc c¹nh tranh do thiÕu c¸c chÝnh s¸ch æn
®Þnh l©u dμi, nghiªn cøu thÞ tr−êng ch−a chu ®¸o, ch−a cã chiÕn l−îc c«ng
nghÖ thÝch hîp.
- ThiÕu c¸c mÆt hμng, ngμnh hμng mòi nhän. M¸y mãc phôc vô
c«ng nghiÖp chØ chiÕm 5% thÞ phÇn trong n−íc cßn 95% do Trung Quèc
vμ NhËt B¶n n¾m gi÷, gi¸ thμnh mét s¶n phÈm cßn cao. VÝ dô xi m¨ng
trong n−íc cao gÊp 1,2-1,3 lÇn so víi gi¸ xi m¨ng trªn thÞ tr−êng quèc tÕ.
13
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
PhÇn III
Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ viÖt nam
I. Xây dựng quy hoạch và đẩy mạnh chiến lược phát triển hợp lý , hiện
đại 3 ngành kinh tế quan trọng ( Công nghiệp – Nông nghiệp - Dịch vụ )
Về công nghiệp:
Chúng ta cần tập chung đầu tư theo chiều sâu : Huy động tối đa nguồn
vốn ( cả trong nước và nước ngoài ) đầu tư, mua mới những thiết bị, máy móc
tiên tiến nhằm đưa vào ứng dụng trong các ngành kinh tế.
Đặc biệt chú trọng đầu tư trong các ngành công nghiệp nhẹ và công
nghiệp chế biến. Từ đó tạo tiền đề phát triển công nghiệp nặng.
Tập chung sản xuất những mặt hàng có khả năng xuất khẩu.
Công nghiệp hoá nông thôn.
Tạo dựng thị trường để các loại hình kinh tế đều có điều kiện tham gia
và phát triển.
Áp dụng khoa học công nghệ để phát triển các ngành công nghiệp tạo ra
tư liệu sản xuất : sản xuất dầu khí, luyện kim, hoá chất, cơ khí, điện tử.
Vận dụng hiệu quả công nghệ thông tin vào mọi lĩnh vực.
Mục tiêu tới năm 2010:
Giá trị sản xuất công nghiệp tăng TB 13%/năm. GDP của công
nghiệp đạt 45,5%. Giá trị hàng công nghiệp xuất khẩu đạt 1200-1300triệu$
với 30% sản phẩm công nghiệp làm ra để phục vụ cho xuất khẩu và 60% xí
nghiệp công nghiệp có trình độ thiết bị công nghệ tương ứng với các nước
trong khu vực. Cơ cấunội bộ ngành: Công nghiệp chế biến 95,5% giảm còn
95%, công nghiệp khai thác phân phối điện nước đạt 4,9%.
Đầu tư nghiên cứu và hợp tác chế tạo dể tiến tới sản xuất thành
công máy công cụ, các dây chuyền chế biến, các loại máy phục vụ cho công
14
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
nghiệp dạng CNC.Tăng khả năng chế tạo các loại máy móc sử dụng trong
công nghiệp chế biến và nông nghiệp. Đáp ứng 25% nhu cầu thay thế, chế tạo
thiết bị của nền kinh tếvà nội địa hoá khoảng 70-80% cacs loại phụ tùng xe
máy, 30% phụ tùng xe ôtô.
Phát triển khu công nghệ cao. Tự sản xuất linh kiện, phụ kiện,
các loại máy công nghệ, Áp dụgn hiệu quả công nghệ thông tin. Đổi mới công
nghệ, giảm nhập khẩu tăng lượng hàng xuất khẩu: Sản lượng phần mềm đạt
500 triệu $/2005, trong đó xuất khẩu đạt 200 triệu$.
Đẩy mạnh công nghiệp chế biến nông – lâm- thuỷ sản, đầu tư
công nghệ để sản phẩm của ngành này đạt chất lượng tốt đủ điều kiện cạnh
tranh trên thị trường Quốc Tế.Hướng tới đạt 8-10l sữa/người/năm.Tăng kim
ngạch xuất khẩu sữa lên gấp 2 lần/2000. Trong đó nguyên liệu trong nước
chiếm trên 20%. Đường, mật đạt 14.4kg/người/năm.Mở rộng các nhà máy sản
xuất giấy, tăng công xuất lên 20 vạn tấn.
Công nghiệp điện đạt sản lượng 44tỷ kưh/2005, tăng 12%/năm.
Tích cựu hoàn thiện các công trình thuỷ điện.
Chú trọng thới cacs ngành khai thác và chế biến khoáng sản. Mở
thêm 1-2 cơ sở luyện, cán, thép từ tài nguyên trong nước: Thép cán đạt
2,7triệu tấn/2005. Khai thác Boxit, luyện Alumin để điện phân 2000 tấn
nhôm, sản xuất 1triệu tấn Alumin cho xuất khẩu đạt tới 3 triệu tấn vào các
năm tới
Nông nghiệp và kinh tế nông thôn tới năm 2010:
Dựa vào điều kiện tự nhiên, lao động của từng vùng sản xuất
hàng hoá chuyên canh phù hợp. Ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ
sinh học vào sản xuất. Gắn liền nông nghệp với công nghiệp chế biến. Liên
tục khai hoang, mở rộng đát thường xuyên. Phân bố lực lượng lao động thật
hợp lí nhằm nâng cao thu nhập cho người nông dân gấp 1,7lần đến năm 2005
so với năm 2000.
15
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
Áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật một cách đồng bộ: chuyển
đổi mùa vụ, cơ cấu cây trông theo hướng thâm canh, tăng năng xuất lúa, tăng
sản lượng các loại rau quả và các loại sản phẩm đặc trưng khác theo hướng
sản xuất hàng hoá….Mục tiêu đạt 37 triệu tấn lương thực/2005. Tăng sản
lượng cây công nghiệp: cao su, chè, cà phê…Đồng thời tiến hành trồng và cải
tạo rừng ( trong dự án 5 triệu ha rừng) năng độ che phủ lên 38-39%/2005 đẻ
ổn định đời sống dân vùng núi.
Chăn nuôi: Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi về vốn, kỹ
thuật để phát triển hộ hoặc nông trại chăn nuôi quy mô lớn. Ứng dụng công
nghệ sinh học để cải tiến về con giống, sinh sản nhân tạo, về nguồn thức ăn,
các biện pháp chăn nuôi hiệu quả, tăng cường công tác thú y….Tiến đến đạt
2,5 triệu tấn thịt/2005. Đầu tư, trang bị phương tiện để phát triển đánh bắt xa
bờ, xây dựng hiệu quả và mở rộng ngành nuôi trồng thuỷ sản tạo nguyên liệu
cho ngành công nghiệp chế biến.
Phát triển thủ công nghiệp: đặc biệt là những ngành truyền
thống như thêu, mỹ nghệ, đan…..
Các ngành cịch vụ:
Đa dạng hoá các loại hình phục vụ, nhằm tạo dựng thị trường
tiêu thụ các sản phẩm xã hội, đáp ứng và cải thiện đời sống.
Phát triển thương mại: nội thương và ngoại thương, quan tâm
đến các vùng nông thôn. Phấn đấu đạt mức lưu chuyển hàng hoá trên thị
trường tăng 11-14% /năm.
Phát triển mạnh du lịch thành ngành mũi nhọn.
Nâng cấp, xây dựng cơ sở vật chất- kỹ thuật.
Cải thiện, nâng cao trình độ, mở rộng các ngành giao thông vận
tải, bưu chính viễn thông.
Các loại hình dịch vụ về tài chính, ngân hàng, tư vấn, dịch vụ y
tế, giáo dục…Pấn đấu tăng giá trị tăng trưởng của ngành dịch vụ
lên7,2%/năm.
16
Tiểu luận kinh tế chính trị Mác – Lênin
II. Thực hiện tốt sự phân công lao động xã hội và chuyển dịch cơ cấu
lao động theo ngành đã định:
Đào tạo theo chuyen ngành, kỹ năng nghề nghiệp, năng lực sản
xuất kinh doanh cho người lao động .
Phân công hợp lý lao động theo từng khả năng tới các ngành
kinh tế: Đào tạo nhiều nhân lực cho các ngành công nghiệp và dịch vụ. Các
kỹ sư nông nghiệp có trình độ cao.
Đầu tư lớn cho giáo dục, nhằm tạo ra cơ cấu lao động đồng bộ
trong tất cả các ngành..
III. Thực hiện nhất quán nền kinh tế nhiều thành phần. Tạo điều kiiện
thông thoáng để các thành phần kinh tế phát triển tốt.Trong đó kinh tế
nhà nước đi đầu hỗ trợ cho các thành phần kinh tế khác.
IV. Liên tục cập nhật đổi mới kỹ thuật công nghệ.
V. Hoàn thiện và tiếp tục đổi mới chính sách quản lý, có chế của Nhà
Nước. Tạo điều kiện cho chuyển dịch nhanh chóng.
17
