Rối loạn nước và điện giải trong hồi sức cấp cứu
Đặc điểm rối loạn nước điện giải:
+ Tình trạng thường gặp tại nhiều chuyên khoa
+ Bản chất: Diễn biến tự nhiên của bệnh hoặc là hậu quả của điều trị
+ Có thể gây nhiều biến chứng: Dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời, nhưng có thể hồi phục nếu phát hiện và điều trị sớm.
ROÁI LOAÏN NÖÔÙC VAØ ÑIEÄN GIAÛI
trong hoài söùc caáp cöùu
Baùc só Ñoã Quoác Huy
Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc
Beänh Vieän Nhaân Daân115
Ñaëc ñieåm Roái Loaïn Nöôùc Ñieän Giaûi
☯ Tình traïng thöôøng gaëp taïi nhieàu chuyeân khoa
☯ Baûn chaát:
Dieãn bieán töï nhieân cuûa beänh hoaëc laø
Haäu quaû cuaû ñieàu trò (iatrogene).
☯ Coù theå gaây nhieàu bieán chöùng:
Daãn ñeán töû vong neáu khoâng ñieàu trò kòp thôøi, nhöng
Coù theå hoài phuïc neáu phaùt hieän vaø ñieàu trò sôùm.
Ñaëc ñieåm Roái Loaïn Nöôùc Ñieän Giaûi
☯ Chaån ñoaùn:
Höôùng ñeán khi coù beänh caûnh laâm saøng …
Xaùc ñònh döïa vaøo caùc xeùt nghieäm
☯ Ñieàu trò:
Trieäu chöùng khi coù daáu hieäu ñe doïa tính maïng (caáp)
Nguyeân nhaân khi chöa coù ñe doaï (baùn caáp, maïn)
Döïa vaøo cô sôû sinh lí.
nöôùc Chieám 60% troïng löôïng cô theå
☯ 1/3 ôû ngoaïi baøo - ECF 1/3 2/3
huyeát töông,
dòch keõ, L
NGOẠI BÀO
Ò
dòch trong caùc khoang. N M
G Ô NỘI BÀO
☯ 2/3 ôû noäi baøo - ICF M K
Ạ Ẽ
C
H
Phaân boá caùc chaát ñieän giaûi
☯ Na+chuû yeáu ôû ngoaïi baøo:
Ngoaïi baøo Noäi baøo
+
Na ECF ≈ 138-142 mEq/l;
Na
+
ICF ≈ 5-15mEq/l Na+ K+
☯ K+ chuû yeáu ôû noäi baøo Cl-
Mg2+ Ca 2+
+ Phosphat
K ICF ≈ 140-150 mEq/l; HCO3-
Protein
+
K ECF ≈ 3,5-5mEq/l
Noàng ñoä caùc ñieän giaûi trong caùc dòch theå
Dòch theå Na+ Cl- K+ HCO3- H+ Ca2+
Huyeát
140 105 4 25 0 9
thanh
Daï daøy 60 90 10 0 90 0
Dòch tuïy 140 70 5 90 0 0
Ruoät non 130 110 10 30 0 0
Ruoät giaø 50 40 30 20 0 0
Noäi moâi haèng ñònh
☯ Tröông löïc vaø tính thaåm thaáu (Tonicity - Osmolality)
Noàng ñoä cuûa caùc tieåu phaân hoaø tan quyeát ñònh söï dòch chuyeån
cuûa nöôùc qua maøng→ quyeát dònh söï phaân boá nöôùc taïi caùc ngaên.
+
Posm= 2[Na ] + [glucose]/18 + BUN/2,8
☯ Caân baèng nöôùc vaø caùc chaát ñieän giaûi:
Noäi moâi haèng ñònh (Posm) nhôø cô cheá ñieàu hoøa Na+, nöôùc (h1, h2).
RL caân baèng Na+ → ↓↑Posm →VECF → RL caân baèng nöôùc.
RL caân baèng nöôùc → VECF → ↓↑Posm → RL caân baèng Na+ .
Cô cheá ñieàu hoaø nöôùc
Thieáu nöôùc
↑Posm
Khaùt ↑ADH ↑Nöôùc tieåu Ngöng uoáng
Uoáng Giöõ nöôùc ↓ADH Heát khaùt
↓ Posm
Thöøa nöôùc
Ñieàu hoaø caân baèng Natri
↑↓ Na+
↑↓ Posm
Ñieàu hoøa bilan nöôùc
(ADH, Khaùt)
↑↓ VECF
Angiotensin II
↑↓ Hemodinamic Aldosterol ANP
↑↓ baøi tieát Na+ qua nöôùc tieåu
Ñieàu hoøa VECF
Roái loaïn caân baèng nöôùc ñieän giaûi goàm
Roái loaïn ?
Natri ? Kali ?
↑ Natri ↓ Natri ↑ Kali ↓ Kali
Haï Na+ nguyeân nhaân vaø ñieàu trò
Haï Na+
( Nguyeân taéc ñieàu trò haï Na+
☯ Buø muoái :
Löôïng Na+ caàn buø = 0,6× TLCT × (Na+ ñích- Na+ hieän taïi)
Toác ñoä vaø giôùi haïn buø:
Chaäm: Nguyeân taéc ñieàu trò haï Na+
☯ Haïn cheá nöôùc:
Haïn cheá nöôùc nhaäp < 1L/24h (duøng daây truyeàn vi gioït).
Taêng ñaøo thaûi nöôùc dö baèng lasic.
Thuoác öùc cheá ADH: Demeclocycline 300-600/ngaøy.
☯ Ñieàu trò nguyeân nhaân.
Taêng Na+ nguyeân nhaân vaø ñieàu trò
Taêng Na+
(>150mEq/l)
Do maát nöôùc Do öù Na+
Giaûm VECF Taêng VECF
Maát ngoaøi thaän Taêng Aldosterol tieân phaùt
(moà hoâi, thôû, soát,tieâu chaûy...) Aên nhieàu muoái
Maát taïi thaän Duøng NaCl, NaHCO3öu tröông
(ÑT nhaït, ÑT ñöôøng,... ) (iatrogene),...
Ngöng nhaäp vaø
Buø nöôùc
Taêng thaûi muoái
+
Nguyeân taéc ñieàu trò taêng Na
☯ Buø nöôùc: khi coù taêng aùp löïc thaåm thaáu
khoâi phuïc aùp löïc thaåm thaáu maùu
Löôïng nöôùc caàn buø = 0,6 × TLCT × [Na+BN/140 - 1]
Buø 1/2 soá löôïng ñoù trong 24h ñaàu.
Neáu RLhuyeát ñoäng→ duøng NaCl 0,9% khoâi phuïc VECF
Neáu huyeát ñoäng oån → duøng NaCl 0,45% & glucose 5%
Neân keát hôïp buø baèng ñöôøng tieâu hoùa.
Chuù yù löôïng nöôùc maát khoâng nhaän bieát tieáp tuïc maát.
+
Nguyeân taéc ñieàu trò taêng Na
☯ Ñieàu trò nguyeân nhaân:
Ngaên chaën maát nöôùc:
Desmopressin phun muõi khi Ñtnhaït TW,
Insulin khi Ñt ñöôøng (keøm buø K+), haï soát, ...
Ngöng nhaäp muoái: aên nhaït tuyeät ñoái neáu do öù muoái,...
☯ Taêng thaûi muoái (loaïi taêng Na+do öù muoái)
Duøng lôïi tieåu quai (lasic).
Buø nöôùc töï do maát baèng G 5% hoaëc NaCl 0,45%
Nguyeân nhaân vaø ñieàu trò haï K+
Haï K+ maùu
( Nguyeân taéc ñieàu trò haï K+
☯ Phaùt hieän kòp thôøi vaø xöû trí caùc bieán chöùng haï K+
Chuù yù BN nguy cô: digital, lasic, mannitol, corticoid, insulin,
NaHCO3, Glucose...
Khi LS gôïi yù: loaïn nhòp tim, ↓HA tö theá, yeáu lieät chi, ↓ nhu ñoäng
ruoät, ...
☯ Buø löôïng K+ thieáu.
Uoáng laø chính, IV khi thaät caàn thieát (toác ñoä max Nguyeân nhaân vaø ñieàu trò taêng K+
Taêng K+
(>5mEq/l)
Taêng nhaäp K+ Ra ngoaïi baøo Giaûm tieát K+
Tan maùu Nhieãm toan Suy thaän caáp
Truyeàn maùu Hyperglycemia Suy thöôïng thaän
Thuoác: anti- Thuoác:digit, β-blocker Thuoác: triamteren
cancer succinylcholin, spironolacton
Beänh Gamstorp
Ñoái khaùng Vaøo TB ↓ haáp thuï K+ Taêng thaûi
Loïc ngoaøi
Nguyeân taéc ñieàu trò taêng K+
☯ Tuøy thuoäc möùc ñoä hyperkalemia:
Neáu traàm troïng(ECG&K+>6.5mEq/l)→ caáp cöùu khaån caáp: thuoác ñoái
khaùng, chuyeån K+ vaøo TB, ↑ thaûi,↓ haáp thuï & loïc ngoaøi.
Neáu vöøa & nheï (ECG& K+
