Pháp luật về doanh nghiệp
Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, doanh nghiệp được định nghĩa là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.
Chuyªn ®Ò 1
M«n ph¸p luËt vÒ kinh tÕ
Phần 1
PHÁP LUẬT VỀ DOANH NGHIỆP
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP
1. Khái niệm doanh nghiệp
Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, doanh nghiệp được định nghĩa là tổ chức
kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh
theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh1.
Doanh nghiệp có những đặc điểm pháp lý cơ bản sau đây:
Thứ nhất, là tổ chức kinh tế, có tư cách chủ thể pháp lý độc lập;
Thứ hai, doanh nghiệp được xác lập tư cách pháp lý (thành lập và đăng ký kinh
doanh) theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định;
Thứ ba, hoạt động kinh doanh nhằm mục tiêu chủ yéu lợi nhuận là tôn chỉ hoạt
động của doanh nghiệp.
2. Phân loại doanh nghiệp
Có các cách phân loại doanh nghiệp chủ yếu sau:
Thứ nhất, căn cứ vào tính chất sở hữu và mục đích hoạt động của doanh
nghiệp, doanh nghiệp được chia thành: doanh nghiệp tư và doanh nghiệp công.
Thứ hai, căn cứ vào tư cách pháp lý của doanh nghiệp, doanh nghiệp được
phân chia thành: doanh nghiệp có tư cách pháp nhân và doanh nghiệp không có tư cách
pháp nhân.
Thứ ba, căn cứ vào phạm vi trách nhiệm tài sản (mức độ chịu trách nhiệm tài
sản trong hoạt động kinh doanh của chủ sở hữu doanh nghiệp), doanh nghiệp được
chia thành: doanh nghiệp chịu trách nhiệm hữu hạn và doanh nghiệp chịu trách nhiệm
trong kinh doanh. (Mức đô, pham vi trach nhiêm cua doanh nghiêp chỉ có ý nghia và
̣ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ̃
được ap dung khi doanh nghiêp bị tuyên bố phá san).
́ ̣ ̣ ̉
Thứ tư, căn cứ vào cơ cấu chủ sở hữu và phương thức góp vốn vào doanh
nghiệp, doanh nghiệp được chia thành: doanh nghiệp một chủ sở hữu (doanh nghiệp
tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên) và doanh nghiệp nhiều chủ sở
hữu (công ty cổ phần, công ty TNHH 2 thành viên trở lên, công ty hợp danh).
Thứ năm, căn cứ vào loại hình tổ chức và hoạt động, doanh nghiệp được chia
thành: Công ty cổ phần; công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; doanh nghiệp
tư nhân.
3. Văn bản pháp luật về thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của
doanh nghiệp
Khoản 1 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2005
1
1
Việc thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp áp dụng theo
quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005, Luật Đầu tư năm 2005. Ngoài ra có các
văn bản liên quan như: Nghị định số 139/2007/NĐ-CP ngày 5 tháng 9 năm 2007 của
Chính phủ hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp; Nghị định
số 88/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 8 năm 2006 của Chính phủ về đăng ký kinh doanh ;
Nghị định số 108/2006/NĐ-CP ngày 22 tháng 9 năm 2006 của Chính phủ quy định chi
tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật đầu tư ; Nghị định số 101/2006/NĐ-
CP ngày 21tháng 9 năm 2006 của Chính phủ quy định việc đăng ký lại, chuyển đổi và
đăng ký đổi Giấy chứng nhận đầu tư của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
theo quy định của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư.
Trường hợp Điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
là thành viên có quy định khác về hồ sơ, trình tự, thủ tục và điều kiện thành lập, đăng
ký kinh doanh, cơ cấu sở hữu và quyền tự chủ kinh doanh, thì áp dụng theo các quy
định của Điều ước quốc tế đó. Trong trường hợp này, nếu các cam kết song phương
có nội dung khác với cam kết đa phương thì áp dụng theo nội dung cam kết thuận lợi
hơn đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Trường hợp có sự khác nhau giữa các quy định của Luật Doanh nghiệp và các
luật đặc thù sau đây về hồ sơ, trình tự, thủ tục và điều kiện thành lập, đăng ký kinh
doanh; về cơ cấu tổ chức quản lý, thẩm quyền của các cơ quan quản lý nội bộ doanh
nghiệp, quyền tự chủ kinh doanh, cơ cấu lại và giải thể doanh nghiệp thì áp dụng
theo quy định của luật đó:
a) Luật Các tổ chức tín dụng;
b) Luật Dầu khí;
c) Luật Hàng không dân dụng Việt Nam;
d) Luật Xuất bản;
đ) Luật Báo chí;
e) Luật Giáo dục;
g) Luật Chứng khoán;
h) Luật Kinh doanh bảo hiểm;
i) Luật Luật sư;
k) Luật Công chứng;
l) Luật sửa đổi, bổ sung các luật nêu trên và các luật đặc thù khác.
4. Thành lập doanh nghiệp và đăng ký kinh doanh
Với yêu cầu của nguyên tắc tự do kinh doanh, thành lập doanh nghiệp được coi
là quyền cơ bản của nhà đầu tư. Việc thành lập doanh nghiệp phải được thực hiện
trong khuôn khổ pháp luật. Các quy định về thành lập doanh nghiệp một mặt nhằm
bảo đảm quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư, mặt khác phải đáp ứng yêu cầu của
quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp, bao gồm những nội dung cơ bản sau đây:
4.1. Đối tượng có quyền thành lập doanh nghiệp
Tất cả các tổ chức là pháp nhân, gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài tại Việt Nam, không phân biệt nơi đăng ký địa chỉ trụ sở chính và mọi cá nhân,
không phân biệt nơi cư trú và quốc tịch đều có quyền thành lập, tham gia thành lập
2
doanh nghiệp tại Việt Nam theo quy định của Luật Doanh nghiệp. Tuy nhiên, Khoản 2
Điều 13 của Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định: “Tổ chức, cá nhân sau đây không
được quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam:
a) Cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam sử dụng tài
sản nhà nước để thành lập doanh nghiệp kinh doanh thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị
mình;
b) Cán bộ, công chức theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức;
c) Sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng trong
các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam; sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên
nghiệp trong các cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân Việt Nam;
d) Cán bộ lãnh đạo, quản lý nghiệp vụ trong các doanh nghiệp 100% vốn sở
hữu nhà nước, trừ những người được cử làm đại diện theo uỷ quyền để quản lý phần
vốn góp của Nhà nước tại doanh nghiệp khác;
đ) Người chưa thành niên; người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc bị
mất năng lực hành vi dân sự;
e) Người đang chấp hành hình phạt tù hoặc đang bị Toà án cấm hành nghề kinh
doanh;
g) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật về phá sản”.
Những đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp vẫn có quyền góp
vốn vào công ty, nếu họ không thuộc một trong các trường hợp sau:
- Cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân sử dụng tài sản
nhà nước góp vốn vào doanh nghiệp để thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị mình;
- Các đối tượng không được quyền góp vốn vào doanh nghiệp theo quy định
của pháp luật về cán bộ, công chức2.
4.2. Đăng ký kinh doanh
Đăng ký kinh doanh là thủ tục có ý nghĩa cơ bản, là "khai sinh" về mặt pháp lý
cho doanh nghiệp. Theo quy định tại Điều 6 Nghị định số 88/2006/NĐ-CP ngày 29
tháng 8 năm 2006 của Chính phủ về Đăng ký kinh doanh, việc đăng ký kinh doanh của
doanh nghiệp được thực hiện tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh nơi doanh
nghiệp dự định đặt trụ sở chính (gọi chung là cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh).
Người thành lập doanh nghiệp phải lập và nộp đủ hồ sơ đăng ký kinh doanh3,
đồng thời phải chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của nội dung hồ sơ đăng
ký kinh doanh. Cơ quan đăng ký kinh doanh có trách nhiệm xem xét hồ sơ đăng ký kinh
doanh và cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh trong thời hạn mười ngày làm việc,
kể từ ngày nhận hồ sơ; nếu từ chối cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh thì thông
báo bằng văn bản cho người thành lập doanh nghiệp biết. Thông báo phải nêu rõ lý do
và các yêu cầu sửa đổi, bổ sung. Cơ quan đăng ký kinh doanh xem xét và chịu trách
nhiệm về tính hợp lệ của hồ sơ khi cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; không
được yêu cầu người thành lập doanh nghiệp nộp thêm các giấy tờ khác không quy định.
Doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh khi có đủ các
điều kiện sau đây:
2
Khoản 4 Điều 13 Luật Doanh nghiệp 2005
3
Xem các điều từ Điều 16 đến Điều 23 Luật Doanh nghiệp 2005
3
- Ngành, nghề đăng ký kinh doanh không thuộc lĩnh vực cấm kinh doanh;
- Tên của doanh nghiệp được đặt theo đúng quy định của pháp luật4 ;
- Có trụ sở chính theo quy định;
- Có hồ sơ đăng ký kinh doanh hợp lệ theo quy định của pháp luật;
- Nộp đủ lệ phí đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật.
Khi đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp được ghi tên vào sổ đăng ký kinh doanh
và được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Kể từ ngay được cấp giấy chứng
̀
nhận đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp được tiến hành các hoạt động kinh doanh. Đối
với ngành, nghề mà pháp luật quy định phải có điều kiện thì doanh nghiệp chỉ được
kinh doanh ngành, nghề đó khi có đủ điều kiện theo quy định.
Điều kiện kinh doanh là yêu cầu mà doanh nghiệp phải có hoặc phải thực hiện
khi kinh doanh ngành, nghề cụ thể, được thể hiện bằng giấy phép kinh doanh, giấy
chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, chứng chỉ hành nghề, chứng nhận bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp, yêu cầu về vốn pháp định hoặc yêu cầu khác5. Các hình
thức của điều kiện kinh doanh được Chính phủ quy định tại Nghị định số
139/2007/NĐ-CP ngày 05/9/2007. Nếu doanh nghiệp tiến hành kinh doanh khi không
đủ điều kiện theo quy định thì Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty và
Giám đốc/Tổng giám đốc (đối với công ty trách nhiệm hữu hạn), Chủ tịch Hội đồng
quản trị và Giám đốc/Tổng giám đốc (đối với công ty cổ phần), tất cả các thành viên
hợp danh (đối với công ty hợp danh) và chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân (đối với
doanh nghiệp tư nhân) phải cùng liên đới chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc
kinh doanh đó.
Sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp phải công
bố nội dung đăng ký kinh doanh trên mạng thông tin doanh nghiệp của cơ quan đăng
ký kinh doanh hoặc một trong các loại tờ báo viết hoặc báo điện tử trong ba số liên
tiếp về các nội dung chủ yếu sau đây:
- Tên doanh nghiệp;
- Địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện;
- Ngành, nghề kinh doanh;
- Vốn điều lệ đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; số cổ
phần và giá trị vốn cổ phần đã góp và số cổ phần được quyền phát hành đối với công
ty cổ phần; vốn đầu tư ban đầu đối với doanh nghiệp tư nhân; vốn pháp định đối với
doanh nghiệp kinh doanh ngành, nghề đòi hỏi phải có vốn pháp định;
- Họ, tên, địa chỉ, quốc tịch, số Giấy chứng minh nhân dân, hộ chiếu hoặc
chứng thực cá nhân hợp pháp khác, số quyết định thành lập hoặc số đăng ký kinh
doanh của chủ sở hữu, của thành viên hoặc cổ đông sáng lập;
- Họ, tên, địa chỉ thường trú, quốc tịch, số Giấy chứng minh nhân dân, hộ chiếu
hoặc chứng thực cá nhân hợp pháp khác của người đại diện theo pháp luật của doanh
nghiệp;
- Nơi đăng ký kinh doanh.
4
Xem các điều từ Điều 31 đến Điều 34 Luật Doanh nghiệp 2005
5
Khoản 2 Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2005
4
Trước khi đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp, các thành viên sáng lập hoặc
người đại diện theo ủy quyền của nhóm thành viên sáng lập có thể ký kết các hợp
đồng phục vụ cho việc thành lập doanh nghiệp. Trường hợp doanh nghiệp được thành
lập thì doanh nghiệp là người tiếp nhận quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng đã
ký kết. Nếu doanh nghiệp không được thành lập thì người ký kết hợp đồng hoàn toàn
hoặc liên đới chịu trách nhiệm về việc thực hiện hợp đồng đó.
5. Tổ chức lại doanh nghiệp
Tổ chức lại doanh nghiệp bao gồm chia tách, hợp nhất, sáp nhập và chuyển đổi
hình thức pháp lý doanh nghiệp. Quy định về tổ chức lại doanh nghiệp là cơ sở pháp
lý tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển thuận lợi, hiệu quả và đa dạng. Quy định
về tổ chức lại áp dụng cho các loại hình doanh nghiệp có thể có sự khác nhau phù hợp
với đặc điểm của từng loại hình doanh nghiệp. Luật doanh nghiệp quy định về tổ
chức lại doanh nghiệp trên cơ sở vận dụng những quy định về sáp nhập, hợp nhất,
chia, tách và chuyển đổi pháp nhân trong Bộ luật Dân sự.
5.1. Chia doanh nghiệp
Chia doanh nghiệp là biện pháp tổ chức lại được áp dụng cho công ty trách
nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần, theo đó công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ
phần được chia thành một số công ty cùng loại. Thủ tục chia công ty được thực hiện
theo Điều 150, Luật Doanh nghiệp. Sau khi đăng ký kinh doanh các công ty mới, công
ty bị chia chấm dứt tồn tại. Các công ty mới phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về
các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của
công ty bị chia hoặc có thể thoả thuận với chủ nợ, khách hàng và người lao động để
một trong số các công ty đó thực hiện nghĩa vụ này.
5.2. Tách doanh nghiệp
Tách doanh nghiệp là biện pháp tổ chức lại được áp dụng cho công ty trách
nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần, theo đó công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ
phần được tách bằng cách chuyển một phần tài sản của công ty hiện có (gọi là công
ty bị tách) để thành lập một hoặc một số công ty cùng loại (gọi là công ty được tách),
chuyển một phần quyền và nghĩa vụ của công ty bị tách sang công ty được tách mà
không chấm dứt tồn tại của công ty bị tách. Thủ tục tách công ty được thực hiện theo
Điều 151 Luật Doanh nghiệp. Sau khi đăng ký kinh doanh, công ty bị tách và công ty
được tách phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp
đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị tách, trừ trường hợp công ty
bị tách, công ty mới thành lập, chủ nợ, khách hàng và người lao động của công ty bị
tách có thoả thuận khác.
5.3. Hợp nhất doanh nghiệp
Hợp nhất doanh nghiệp là biện pháp tổ chức lại được áp dụng cho tất cả các
loại hình công ty, theo đó hai hoặc một số công ty cùng loại (gọi là công ty bị hợp
nhất) hợp nhất thành một công ty mới (gọi là công ty hợp nhất) bằng cách chuyển
toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty hợp nhất, đồng thời
chấm dứt sự tồn tại của các công ty bị hợp nhất. Thủ tục hợp nhất công ty được thực
hiện theo Điều 152, Luật Doanh nghiệp. Sau khi đăng ký kinh doanh, các công ty bị
hợp nhất chấm dứt tồn tại. Công ty hợp nhất được hưởng các quyền và lợi ích hợp
pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các
nghĩa vụ tài sản khác của các công ty bị hợp nhất.
5
5. 4. Sáp nhập doanh nghiệp
Sáp nhập doanh nghiệp là biện pháp tổ chức lại được áp dụng cho tất cả các
loại hình công ty, theo đó một hoặc một số công ty cùng loại (gọi là công ty bị sáp
nhập) sáp nhập vào một công ty khác (gọi là công ty nhận sáp nhập) bằng cách chuyển
toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng
thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp nhập. Thủ tục sáp nhập công ty được thực
hiện theo Điều 153, Luật Doanh nghiệp. Sau khi đăng ký kinh doanh, công ty nhận sáp
nhập được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ
chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị sáp
nhập.
5.5. Chuyển đổi doanh nghiệp
Có nhiều trường hợp chuyển đổi doanh nghiệp và thủ tục cụ thể được quy
định cho từng trường hợp chuyển đổi.
Thủ tục chuyển đổi công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần (gọi là công
ty được chuyển đổi) thành công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn (gọi là công
ty chuyển đối) được thực hiện theo Điều 154 Luật Doanh nghiệp và Nghị định số
139/2007/NĐ-CP ngày 5 tháng 9 năm 2007. Nghị định này cũng quy định việc chuyển
đổi từ doanh nghiệp tư nhân sang công ty trách nhiệm hữu hạn. Sau khi đăng ký kinh
doanh, công ty được chuyển đổi chấm dứt tồn tại. Công ty chuyển đổi được hưởng
các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp
đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của công ty được chuyển đổi.
Đối với công ty nhà nước thực hiện theo lộ trình chuyển đổi hàng năm, nhưng
chậm nhất trong thời hạn bốn (4) năm kể từ ngày Luật Doanh nghiệp năm 2005 có
hiệu lực, các công ty nhà nước thành lập theo quy định của Luật Doanh nghiệp Nhà
nước năm 2003 phải chuyển đổi thành công ty trach nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ
phần. Trong thời hạn chuyển đổi, những quy định của Luật Doanh nghiệp Nhà nước
năm 2003 được tiếp tục áp dụng đối với doanh nghiệp nhà nước nếu Luật Doanh
nghiệp năm 2005 không có quy định. Việc chuyển đổi tổng công ty nhà nước, công ty
nhà nước độc lập, công ty mẹ là công ty nhà nước theo hình thức công ty mẹ-công ty
con hoạt động theo Luật Doanh nghiệp thực hiện theo Nghị định số 111/2007/NĐ-CP
ngày 26 tháng 6 năm 2007. Việc chuyển đổi công ty nhà nước thành công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên thực hiện theo Nghị định số 95/2006/NĐ-CP ngày 8
tháng 9 năm 2006. Việc chuyển đổi doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thành công ty
cổ phần thực hiện theo Nghị định số 109/2007/NĐ-CP ngày 26 tháng 6 năm 2007.
Nghị định số 101/2006/NĐ-CP ngày 21 tháng 9 năm 2006 quy định việc đăng ký
lại, chuyển đổi và đăng ký đổi Giấy chứng nhận đầu tư của các doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài theo quy định của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư.
6. Giải thể doanh nghiệp
Giải thể doanh nghiệp là một trong những thủ tục pháp lý dẫn đến chấm dứt tồn
tại của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp giải thể, mọi hoạt động của doanh nghiệp
được chấm dứt, các nghĩa vụ của doanh nghiệp được giải quyết và tài sản còn lại của
doanh nghiệp được phân chia cho các thành viên (chủ sở hữu doanh nghiệp). Các quy
định pháp luật về giải thể doanh nghiệp bao gồm các nội dung cơ bản là: các trường
hợp giải thể, điều kiện giải thể và thủ tục giải thể.
6
6.1. Các trường hợp giải thể và điều kiện giải thể doanh nghiệp
a) Các trường hợp giải thể
Quyết định việc giải thể doanh nghiệp thuộc quyền của chủ sở hữu doanh
nghiệp. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp không còn thoả mãn các điều kiện tồn tại theo quy
định của pháp luật hoặc kinh doanh vi phạm pháp luật, thì bắt buộc doanh nghiệp phải
giải thể. Theo Khoản 1 Điều 57 Luật Doanh nghiệp, doanh nghiệp giải thể trong các
trường hợp sau:
- Kết thúc thời hạn hoạt động đã ghi trong Điều lệ công ty mà không có quyết
định gia hạn;
- Theo quyết định của chủ doanh nghiệp đối với doanh nghiệp tư nhân; của tất
cả thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh; của Hội đồng thành viên, chủ sở hữu
công ty đối với công ty trách nhiệm hữu hạn; của Đại hội đồng cổ đông đối với công ty
cổ phần;
- Công ty không còn đủ số lượng thành viên tối thiểu theo quy định của Luật
Doanh nghiệp trong thời hạn sáu tháng liên tục;
- Bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
b) Điều kiện giải thể
Các quy định về giải thể doanh nghiệp không chỉ tạo cơ sở pháp lý để chấm
dứt tồn tại của doanh nghiệp, mà quan trọng hơn là còn bảo vệ quyền lợi của những
chủ thể có liên quan, đặc biệt là quyền lợi của chủ nợ và người lao động khi doanh
nghiệp chấm dứt tồn tại. Vấn đề quan trọng nhất trong giải thể doanh nghiệp là giải
quyết những khoản nợ và những hợp đồng mà doanh nghiệp đã giao kết trước khi
chấm dứt tồn tại. Các khoản nợ và hợp đồng này có thể được giải quyết bằng các
giải pháp: doanh nghiệp tiến hành thanh toán hết các khoản nợ và thực hiện đầy đủ
các nghĩa vụ hợp đồng; Chuyển giao nghĩa vụ thanh toán nợ và nghĩa vụ hợp đồng cho
chủ thể khác theo thỏa thuận giữa các bên có liên quan. Theo Khoản 2 Điều 157, Luật
Doanh nghiệp doanh nghiệp chỉ được giải thể khi bảo đảm thanh toán hết các khoản
nợ và nghĩa vụ tài sản khác.
6.2.Thủ tục giải thể doanh nghiệp
a) Thông qua quyết định giải thể doanh nghiệp
Khi có căn cứ giải thể, để tiến hành việc giải thể, doanh nghiệp phải thông qua
quyết định giải thể. Quyết định giải thể doanh nghiệp phải có các nội dung chủ yếu
theo quy định tại Khoản 1 Điều 158 Luật Doanh nghiệp. Sau khi thông qua quyết định
giải thể, doanh nghiệp phải gửi quyết định giải thể đến cơ quan đăng ký kinh doanh,
các chủ nợ, người lao động, người có quyền, nghĩa vụ và lợi ích liên quan. Quyết định
giải thể phải được niêm yết công khai tại trụ sở chính của doanh nghiệp và chi nhánh
của doanh nghiệp. Đối với trường hợp mà pháp luật yêu cầu phải đăng báo thì quyết
định giải thể doanh nghiệp phải được đăng ít nhất trên một tờ báo viết hoặc báo điện
tử trong ba số liên tiếp. Khi gửi quyết định giải thể cho các chủ nợ, doanh nghiệp phải
gửi kèm theo thông báo về phương án giải quyết nợ. Thông báo này phải ghi rõ tên, địa
chỉ của chủ nợ, số nợ, thời hạn, địa điểm và phương thức thanh toán số nợ đó, cách
thức và thời hạn giải quyết khiếu nại của chủ nợ.
b) Thanh lý tài sản và thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp
7
Thanh lý tài sản và thanh toán các khoản nợ là vấn đề quan trọng, chủ yếu của
doanh nghiệp khi giải thể. Việc thanh toán các khoản nợ là rất phức tạp vì liên quan
đến quyền lợi của nhiều người, do đó phải tiến hành theo trình tự, thủ tục nhất định.
Theo Khoản 2 Điều 158 Luật Doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp tư nhân, Hội
đồng thành viên hoặc chủ sở hữu công ty, Hội đồng quản trị trực tiếp tổ chức thanh lý
tài sản doanh nghiệp, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định thành lập tổ chức thanh
lý riêng. Các khoản nợ của doanh nghiệp được thanh toán theo thứ tự: (i) Các khoản
nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật và các
quyền lợi khác của người lao động theo thoả ước lao động tập thể và hợp đồng lao
động đã ký kết; (ii) Nợ thuế và các khoản nợ khác. Sau khi đã thanh toán hết các
khoản nợ và chi phí giải thể doanh nghiệp, phần còn lại thuộc về chủ doanh nghiệp
tư nhân, các thành viên, cổ đông hoặc chủ sở hữu công ty.
c) Xoá tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh
Sau khi thanh toán hết các khoản nợ của doanh nghiệp, người đại diện theo
pháp luật của doanh nghiệp phải gửi hồ sơ giải thể doanh nghiệp đến cơ quan đăng
ký kinh doanh. Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ,
cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh.
d) Giải thể doanh nghiệp bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh
Trường hợp doanh nghiệp bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh,
doanh nghiệp phải giải thể trong thời hạn sáu tháng, kể từ ngày bị thu hồi Giấy chứng
nhận đăng ký kinh doanh. Sau thời hạn này mà cơ quan đăng ký kinh doanh không
nhận được hồ sơ giải thể doanh nghiệp thì doanh nghiệp đó coi như đã được giải thể
và cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh.
Trong trường hợp này, người đại diện theo pháp luật, các thành viên đối với công ty
trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu công ty đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một
thành viên, các thành viên Hội đồng quản trị đối với công ty cổ phần, các thành viên
hợp danh đối với công ty hợp danh liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ và các
nghĩa vụ tài sản khác chưa thanh toán.
7. Phá sản doanh nghiệp
Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định việc phá sản doanh nghiệp được thực
hiện theo quy định của pháp luật về phá sản. Theo đó, việc phá sản doanh nghiệp tuân
thủ theo các quy định của Luật Phá sản được Quốc hội thông qua ngày 15 tháng 6 năm
2004.
II. CÁC LOẠI HÌNH DOANH NGHIỆP
1. Doanh nghiệp tư nhân
1.1. Bản chất pháp lý của doanh nghiệp tư nhân
Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách
nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp6.
Doanh nghiệp tư nhân có những đặc điểm pháp lý cơ bản như sau:
Thứ nhất, doanh nghiệp tư nhân do một cá nhân làm chủ sở hữu. Mỗi cá nhân
chỉ được quyền đăng ký thành lập một doanh nghiệp tư nhân hoặc một hộ kinh doanh
6
Điều 141 Luật Doanh nghiệp 2005
8
cá thể hoặc làm thành viên hợp danh của một công ty hợp danh, trừ trường hợp các
thành viên hợp danh còn lại có thỏa thuận khác. Cá nhân chủ sở hữu doanh nghiệp tư
nhân hoặc hộ kinh doanh cá thể hoặc cá nhân thành viên hợp danh có quyền thành lập,
tham gia thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm
hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty cổ phần.
Thứ hai, chủ doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của
mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp (trách nhiệm vô hạn).Ở doanh nghiệp tư
nhân, không có sự phân biệt tư cách pháp lý của chủ doanh nghiệp với chủ thể kinh
doanh là doanh nghiệp. Vì chủ doanh nghiệp chịu trách nhiệm vô hạn nên tài sản được
sử dụng vào hoạt động kinh doanh của chủ doanh nghiệp tư nhân không phải làm thủ
tục chuyển quyền sở hữu cho doanh nghiệp.
Thứ ba, doanh nghiệp tư nhân không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán
nào.
Thứ tư, doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân.
1.2. Tổ chức quản lý doanh nghiệp tư nhân
Điều 143 Luật Doanh nghiệp quy định những nguyên tắc quản lý của doanh
nghiệp tư nhân. Chủ doanh nghiệp tư nhân có toàn quyền quyết định đối với tất cả
hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, việc sử dụng lợi nhuận sau khi đã nộp thuế
và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật.
Chủ doanh nghiệp tư nhân có thể trực tiếp hoặc thuê người khác quản lý, điều
hành hoạt động kinh doanh. Trường hợp thuê người khác làm Giám đốc quản lý doanh
nghiệp thì chủ doanh nghiệp tư nhân phải đăng ký với cơ quan đăng ký kinh doanh và
trong mọi trường hợp, chủ doanh nghiệp tư nhân là người phải chịu trách nhiệm về
mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Chủ doanh nghiệp tư nhân là đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp, là
nguyên đơn, bị đơn hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trước Trọng tài hoặc
Toà án trong các tranh chấp liên quan đến doanh nghiệp.
1.3. Cho thuê và bán doanh nghiệp tư nhân
a) Cho thuê doanh nghiệp tư nhân
Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp của mình
nhưng phải báo cáo bằng văn bản kèm theo bản sao hợp đồng cho thuê có công chứng
đến cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế. Trong thời hạn cho thuê, chủ doanh
nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm trước pháp luật với tư cách là chủ sở hữu
doanh nghiệp. Quyền và trách nhiệm của chủ sở hữu và người thuê đối với hoạt động
kinh doanh của doanh nghiệp được quy định trong hợp đồng cho thuê.
b) Bán doanh nghiệp tư nhân
Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền bán doanh nghiệp của mình cho người
khác. Khi bán doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp phải thông báo bằng văn bản cho cơ
quan đăng ký kinh doanh. Thông báo phải nêu rõ tên, trụ sở của doanh nghiệp; tên, địa
chỉ của người mua; tổng số nợ chưa thanh toán của doanh nghiệp; tên, địa chỉ, số nợ
và thời hạn thanh toán cho từng chủ nợ; hợp đồng lao động và các hợp đồng khác đã
ký mà chưa thực hiện xong và cách thức giải quyết các hợp đồng đó.
9
Sau khi bán doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm
về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác mà doanh nghiệp chưa thực hiện, trừ trường
hợp người mua, người bán và chủ nợ của doanh nghiệp có thoả thuận khác. Người
mua doanh nghiệp phải đăng ký kinh doanh lại theo quy định của pháp luật.
2. Công ty hợp danh
2.1. Bản chất pháp lý của công ty hợp danh
Đối với các nước trên thế giới, công ty hợp danh được pháp luật ghi nhận là một
loại hình đặc trưng của công ty đối nhân, trong đó có ít nhất hai thành viên (đều là cá
nhân và là thương nhân) cùng tiến hành hoạt động thương mại (theo nghĩa rộng) dưới
một hãng chung (hay hội danh) và cùng liên đới chịu trách nhiệm vô hạn về mọi khoản
nợ của công ty.
Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, quan niệm về công ty hợp danh ở nước ta
hiện nay có một số điểm khác với cách hiểu truyền thống về công ty hợp danh. Theo
đó công ty hợp danh được định nghĩa là một loại hình doanh nghiệp, với những đặc
điểm pháp lý cơ bản sau:
- Phải có ít nhất hai thành viên là chủ sở hữu chung của công ty cùng nhau kinh
doanh dưới một tên chung (gọi là thành viên hợp danh); Ngoài các thành viên hợp danh,
có thể có thành viên góp vốn;
- Thành viên hợp danh phải là cá nhân chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản
của mình về các nghĩa vụ của công ty;
- Thành viên góp vốn là tổ chức hoặc cá nhân, chỉ chịu trách nhiệm về các
khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty.
- Công ty hợp danh có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận
đăng ký kinh doanh;
- Trong quá trình hoạt động, công ty hợp danh không được phát hành bất kỳ loại
chứng khoán nào.
Như vậy, nếu căn cứ vào tính chất thành viên và chế độ chịu trách nhiệm tài
sản, thì công ty hợp danh theo Luật Doanh nghiệp có thể được chia thành hai loại:
Loại thứ nhất là những công ty giống với công ty hợp danh theo pháp luật các nước,
tức là chỉ bao gồm những thành viên hợp danh (chịu trách nhiệm vô hạn về các khoản
nợ và nghĩa vụ tài sản của công ty); Loại thứ hai là những công ty có cả thành viên
hợp danh và thành viên góp vốn (chịu trách nhiệm hữu hạn). Loại công ty này pháp
luật các nước gọi là công ty hợp vốn đơn giản (hay hợp danh hữu hạn), và cũng là
một loại hình của công ty đối nhân. Với quy định về công ty hợp danh, Luật Doanh
nghiệp đã ghi nhận sự tồn tại của các loại hình công ty đối nhân ở Việt Nam hiện
nay.
2.2. Thành viên công ty hợp danh
a) Thành viên hợp danh
Công ty hợp danh bắt buộc phải có ít nhất 2 thành viên hợp danh. Thành viên
hợp danh phải là cá nhân.
Trách nhiệm tài sản của các thành viên hợp danh đối với các nghĩa vụ của công
ty là trách nhiệm vô hạn và liên đới. Chủ nợ có quyền yêu cầu bất .kỳ thành viên hợp
danh nào thanh toán các khoản nợ của công ty đối với chủ nợ. Mặt khác, các thành
10
viên hợp danh phải chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ của công ty bằng toàn bộ tài sản
của mình (tài sản đầu tư vào kinh doanh và tài sản không trực tiếp dùng vào hoạt động
kinh doanh).
Thành viên hợp danh là những người quyết định sự tồn tại và phát triển của
công ty cả về mặt pháp lý và thực tế. Trong quá trình hoạt động, các thành viên hợp
danh được hưởng những quyền cơ bản, quan trọng của thành viên công ty, đồng thời
phải thực hiện những nghĩa vụ tương xứng để bảo vệ quyền lợi của công ty và
những người liên quan. Các quyền và nghĩa vụ của thành viên hợp danh được quy định
trong Luật doanh nghiệp và Điều lệ công ty. Tuy nhiên để bảo vệ lợi ích của công ty,
pháp luật quy định một số hạn chế đối với quyền của thành viên hợp danh như: không
được làm chủ doanh nghiệp tư nhân hoặc thành viên hợp danh của công ty khác (trừ
trường hợp được sự nhất trí của các thành viên hợp danh còn lại); không được quyền
nhân danh cá nhân hoặc nhân danh người khác thực hiện kinh doanh cùng ngành nghề
kinh doanh của công ty đó; không được quyền chuyển một phần hoặc toàn bộ phần
vốn góp của mình tại công ty cho người khác nếu không được sự chấp thuận của các
thành viên hợp danh còn lại.
Trong quá trình hoạt động, công ty hợp danh có quyền tiếp nhận thêm thành
viên hợp danh hoặc thành viên góp vốn. Việc tiếp nhận thêm thành viên phải được
Hội đồng thành viên chấp thuận. Thành viên hợp danh mới được tiếp nhận vào công
ty phải cùng liên đới chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty (trừ khi có thoả thuận khác) Tư cách
thành viên công ty của thành viên hợp danh chấm dứt trong các trường hợp sau đây:
- Thành viên chết hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết, mất tích, bị hạn chế hoặc
mất năng lực hành vi dân sự;
- Tự nguyện rút vốn khỏi công ty hoặc bị khai trừ khỏi công ty hay các trường
hợp khác do Điều lệ công ty quy định. Khi tự nguyệt rút khỏi công ty hoặc bị khai trừ
khỏi công ty trong thời hạn 2 năm kể từ ngày chấm dứt tư cách thành viên, thành viên
hợp danh vẫn phải liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty đã phát sinh
trước khi đăng ký việc chấm dứt tư cách thành viên.
b) Thành viên góp vốn
Công ty hợp danh có thể có thành viên góp vốn. Thành viên góp vốn có thể là tổ
chức, hoặc cá nhân. Thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của
công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty. Là thành viên của công ty đối nhân,
nhưng thành viên góp vốn hưởng chế độ trách nhiệm tài sản như một thành viên của
công ty đối vốn. Chính điều này là lý do cơ bản dẫn đến thành viên góp vốn có tư
cách pháp lý khác với thành viên hợp danh. Bên cạnh những thuận lợi được hưởng từ
chế độ trách nhiệm hữu hạn, thành viên góp vốn bị hạn chế những quyền cơ bản của
một thành viên công ty.
Thành viên góp vốn chỉ được tham gia quản lý công ty ở mức độ rất hạn chế,
trong phạm vi những vấn đề có liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của họ.
không được hoạt động kinh doanh nhân danh công ty. Pháp luật nhiều nước còn quy
định nếu thành viên góp vốn hoạt động kinh doanh nhân danh công ty thì sẽ mất quyền
chịu trách nhiệm hữu hạn về các khoản nợ của công ty. Các quyền và nghĩa vụ cụ thể
của thành viên góp vốn được quy định trong Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty.
2.3. Chế độ pháp lý về tài sản
11
Là loại hình công ty đối nhân, công ty hợp danh không được phép phát hành bất
kỳ loại chứng khoán nào để huy động vốn trong công chúng. Khi thành lập công ty, các
thành viên phải góp vốn vào vốn điều lệ của công ty. Số vốn mà mỗi thành viên cam
kết góp vào công ty phải được ghi rõ trong điều lệ của công ty. Vốn điều lệ của công
ty hợp danh trong một số ngành nghề, theo quy định của pháp luật không được thấp
hơn vốn pháp định. Trong quá trình hoạt động, công ty hợp danh có thể tăng vốn điều
lệ bằng cách tăng phần vốn góp của các thành viên công ty hoặc kết nạp thành viên
mới vào công ty theo quy định của pháp luật và điều lệ công ty.
Tài sản của công ty hợp danh bao gồm: tài sản góp vốn của các thành viên đã
chuyển quyền sở hữu cho công ty; tài sản tạo lập được mang tên công ty; tài sản thu
được từ hoạt động kinh doanh do các thành viên hợp danh thực hiện nhân danh công ty
và từ hoạt động kinh doanh các ngành nghề kinh doanh đã đăng ký của công ty do các
thành viên hợp danh nhân danh cá nhân thực hiện; các tài sản khác theo quy định của
pháp luật.
Thành viên hợp danh và thành viên góp vốn phải góp đủ và đúng hạn số vốn đã
cam kết. Tại thời điểm góp đủ vốn như đã cam kết thành viên được cấp giấy chứng
nhận phần vốn góp.
2.4. Quản trị nội bộ
Do tính an toàn pháp lý đối với công chúng cao nên việc quản lý công ty hợp
danh chịu rất ít sự ràng buộc của pháp luật. Về cơ bản, các thành viên có quyền tự
thỏa thuận về việc quản lý, điều hành công ty. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp,
cơ cấu tổ chức quản lý công ty hợp danh do các thành viên hợp danh thỏa thuận trong
điều lệ công ty. Việc tổ chức quản lý công ty hợp danh phải tuân thủ các quy định về
một số vấn đề cơ bản sau đây:
- Tất cả các thành viên hợp danh đều có quyền điều hành kinh doanh của công
ty hợp danh. Các thành viên hợp danh có quyền đại diện theo pháp luật và tổ chức
điều hành hoạt động kinh doanh hằng ngày của công ty. Trong điều hành hoạt động
kinh doanh của công ty, thành viên hợp danh phân công nhau đảm nhiệm các chức danh
quản lý và kiểm soát công ty.
- Trong công ty hợp danh, Hội đồng thành viên là cơ quan quyết định cao nhất
của công ty bao gồm tất cả các thành viên. Hội đồng thành viên bầu một thành viên
hợp danh làm chủ tịch đồng thời kiêm giám đốc hoặc tổng giám đốc (nếu điều lệ
công ty không có quy định khác);
- Việc tiến hành họp hội đồng thành viên do Chủ tịch hội đồng thành viên triệu
tập hoặc theo yêu cầu của thành viên hợp danh. Trường hợp chủ tịch hội đồng thành
viên không triệu tập họp theo yêu cầu của thành viên hợp danh thì thành viên đó có
quyền triệu tập họp hội đồng. Cuộc họp của Hội đồng thành viên phải được ghi vào
sổ biên bản của công ty. Hội thành viên có quyền quyết định tất cả các công việc kinh
doanh của công ty. Nếu điều lệ công ty không quy định thì khi quyết định những vấn
đề quan trọng phải được ít nhất 3/4 tổng số thành viên hợp danh chấp thuận (xem
Khoản 3 Điều 135 Luật Doanh nghiệp). Còn khi quyết định những vấn đề khác không
quan trọng thì chỉ cần ít nhất 2/3 tổng số thành viên hợp danh chấp thuận. Tỷ lệ cụ
thể do Điều lệ công ty quy định. Khi tham gia họp thảo, thảo luận về các vấn đề của
công ty mỗi thành viên hợp danh có một phiếu biểu quyết hoặc có số biểu quyết khác
12
quy định tại Điều lệ công ty. Quyền tham gia biểu quyết của thành viên góp vốn bị
hạn chế hơn (xem Điểm a Khoản 1 Điều 140 Luật Doanh nghiệp);
- Trong quá trình hoạt động của công ty, các thành viên hợp danh có quyền đại
diện theo pháp luật và tiến hành các hoạt động kinh doanh hàng ngày của công ty. Mọi
hạn chế đối với thành viên hợp danh trong thực hiện công việc kinh doanh hàng ngày
của công ty chỉ có hiệu lực đối với bên thứ ba khi người đó được biết về hạn chế đó.
Thành viên hợp danh phân công nhau đảm nhận các chức danh quản lý và kiểm soát
công ty; khi một số hoặc tất cả thành viên cùng thực hiện một số công việc kinh
doanh thì quyết định được thông qua theo đa số. Chủ tịch hội đồng thành viên, giám
đốc (tổng giám đốc) có nhiệm vụ quản lý và điều hành công việc kinh doanh hàng
ngày của công ty với tư cách là thành viên hợp danh, phân công phối hợp công việc
kinh doanh giữa các thành viên hợp danh, đồng thời là đại diện cho công ty trong quan
hệ với cơ quan nhà nước, đại diện cho công ty với tư cách là nguyên đơn hoặc bị đơn
trong các vụ kiện, tranh chấp thương mại.
3. Công ty cổ phần
3.1. Bản chất pháp lý của công ty cổ phần
Công ty cổ phần là loại hình đặc trưng của công ty đối vốn. Vốn điều lệ của
công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, người sở hữu cổ phần
gọi là cổ đông, cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty cho đến hết
giá trị cổ phần mà họ sở hữu.
Là công ty đối vốn, công ty cổ phần mang các đặc trưng của loại hình công ty
này, song cũng có những đặc trưng riêng, những đặc trưng này là cơ sở phân biệt công
ty cổ phần với công ty đối vốn khác như công ty trách nhiệm hữu hạn.
- Vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ
phần. Cổ phần được phát hành dưới dạng chứng khoán gọi là cổ phiếu. Một cổ phiếu
có thể phản ánh mệnh giá của một hoặc nhiều cổ phần. Việc góp vốn vào công ty
được thực hiện bằng cách mua cổ phần, mỗi cổ đông có thể mua nhiều cổ phần. Các
thành viên có thể thỏa thuận trong điều lệ giới hạn tối đa số cổ phần mà một thành
viên có thể mua, để chống lại việc một thành viên nào đó có thể nắm quyền kiểm soát
công ty;
Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không
hạn chế số lượng tối đa. Công ty cổ phần phải lập và lưu giữ Sổ đăng ký cổ đông từ
khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp
vào doanh nghiệp;
- Tính tự do chuyển nhượng phần vốn góp: Phần vốn góp của các thành viên
được thể hiện dưới hình thức cổ phiếu. Các cổ phiếu do công ty phát hành là một loại
hàng hóa. Người có cổ phiếu có thể tự do chuyển nhượng theo quy định của pháp
luật, trừ những trường hợp bị pháp luật hạn chế;
- Trong quá trình hoạt động, công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán
các loại để huy động vốn. Điều này thể hiện khả năng huy động vốn lớn của công ty
cổ phần;
13
- Công ty cổ phần là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp
giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty
bằng tài sản của công ty (trách nhiệm hữu hạn).
3.2. Chế độ pháp lý về tài sản
Khi nói đến chế độ pháp lý về tài sản của công ty cổ phần là nói đến cổ phần,
cổ phiếu và một số hoạt động của thành viên cũng như của công ty liên quan đến vốn.
Cổ phần là phần chia nhỏ nhất vốn điều lệ của công ty và được thể hiện dưới
hình thức cổ phiếu. Mệnh giá mỗi cổ phần và tổng mệnh giá số cổ phần được ghi
trên cổ phiếu.
Cổ phần của công ty cổ phần có thể tồn tại dưới hai loại là: Cổ phần phổ
thông và cổ phần ưu đãi. Công ty cổ phần bắt buộc phải có cổ phần phổ thông.
Người sở hữu cổ phần phổ thông gọi là cổ đông phổ thông. Công ty có thể có cổ
phần ưu đãi. Người sở hữu cổ phần ưu đãi gọi là cổ đông ưu đãi. Cổ phần ưu đãi
gồm các loại sau:
- Cổ phần ưu đãi biểu quyết: Là cổ phần có số phiếu biểu quyết nhiều hơn so
với cổ phần phổ thông. Số phiếu biểu quyết của một cổ phần ưu đãi biểu quyết do
Điều lệ công ty quy định.
Chỉ có tổ chức được Chính phủ ủy quyền và cổ đông sáng lập được quyền
nắm giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết. Ưu đãi biểu quyết của cổ đông sáng lập chỉ có
hiệu lực trong 3 năm, kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh
doanh. Sau thời hạn đó, cổ phần ưu đãi biểu quyết của cổ đông sáng lập chuyển đổi
thành cổ phần phổ thông.
- Cổ phần ưu đãi cổ tức: Là cổ phần được trả cổ tức với mức cao hơn cổ tức
hàng năm gồm cổ tức cố định và cổ tức thưởng. Cổ tức cố định không phụ thuộc vào
kết quả kinh doanh của công ty. Mức cổ tức cố định cụ thể và phương thức xác định
cổ tức thưởng được ghi trên cổ phiếu.
- Cổ phần ưu đãi hoàn lại: Là cổ phần sẽ được công ty hoàn lại vốn góp bất
cứ khi nào theo yêu cầu của người sở hữu hoặc theo các điều kiện được ghi tại cổ
phiếu của cổ phần ưu đãi hoàn lại.
- Cổ phần ưu đãi khác do Điều lệ công ty quy định.
Cổ phần phổ thông của công ty cổ phần không thể chuyển đổi thành cổ phần
ưu đãi. Ngược lại cổ phần ưu đãi có thể chuyển thành cổ phần phổ thông (theo quyết
định của đại hội đồng cổ đông).
Cổ phần là căn cứ pháp lý chứng minh tư cách thành viên công ty bất kể họ có
tham gia thành lập công ty hay không và làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các thành
viên là cổ đông. Mỗi cổ phần của cùng loại đều tạo cho người sở hữu nó có các
quyền, nghĩa vụ và lợi ích ngang nhau.
Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành hoặc bút toán ghi sổ xác
nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó. Cổ phiếu có thể ghi tên
hoặc không ghi tên.
Cổ phiếu là giấy tờ có giá trị chứng minh tư cách chủ sở hữu cổ phần, đồng
thời chứng minh tư cách thành viên công ty của người có cổ phần. Ở các nước có nền
kinh tế thị trường phát triển, người ta không dùng giấy tờ ghi chép cổ phiếu mà đưa
14
các thông tin về cổ phiếu vào hệ thống máy tính. Các cổ đông có thể mở tài khoản cổ
phiếu tại ngân hàng và được quản lý bằng hệ thống máy tính. Theo Luật Doanh
nghiệp năm 2005 thì cổ phiếu có thể là chứng chỉ (tờ cổ phiếu) hoặc bút toán ghi sổ.
Trong trường hợp là bút toán ghi sổ thì những thông tin về cổ phiếu được ghi trong sổ
đăng ký cổ đông của công ty. Công ty cổ phần phải lập và lưu giữ Sổ đăng ký cổ đông
từ khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Sổ đăng ký cổ đông có thể là
văn bản hoặc tập dữ liệu điện tử hoặc cả hai.
Cổ phiếu có thể được mua bằng tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi,
vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ
thuật, các tài sản khác, quy định tại Điều lệ công ty và phải được thanh toán đủ một
lần.
Bên cạnh các quy định cụ thể về cổ phần và cổ phiếu trong công ty cổ phần,
một số quy định về tài sản và chế độ tài chính có ý nghĩa rất quan trọng.
Khi thành lập, công ty phải có vốn điều lệ. Vốn điều lệ của công ty kinh
doanh trong một số ngành nghề nhất định không được thấp hơn vốn pháp định (nêu ́
công ty cổ phân kinh doanh trong những nganh nghề phap luât quy đinh phai có vôn
̀ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ́
phap đinh). Vốn điều lệ của công ty phải thể hiện một phần dưới dạng cổ phần phổ
́ ̣
thông. Các cổ đông sáng lập phải cùng nhau nắm giữ ít nhất 20% số cổ phần phổ
thông được quyền chào bán của công ty. Vốn điều lệ của công ty có thể có một phần
là cổ phần ưu đãi. Người được mua cổ phần ưu đãi do pháp luật quy định (đối với cổ
phần ưu đãi biểu quyết) và do điều lệ công ty quy định hoặc do đại hội đồng cổ đông
quyết định (đối với các loại cổ phần ưu đãi khác).
Hội đồng quản trị quyết định thời điểm, phương thức và giá chào bán cổ phần
trong số cổ phần được quyền chào bán. Giá chào bán cổ phần không được thấp hơn
giá thị trường tại thời điểm chào bán, trừ các trường hợp: cổ phần chào bán lần đầu
tiên sau khi đăng ký kinh doanh, cổ phần chào bán cho tất cả các cổ đông theo tỷ lệ cổ
phần hiện có của họ ở công ty và cổ phần chào bán cho người môi giới hoặc người
bảo lãnh. Cổ phần được bán và người mua cổ phần trở thành cổ đông của công ty khi
ghi đúng và đủ những thông tin về: Tên cổ đông, địa chỉ, số lượng cổ phần từng loại
của cổ đông, ngày đăng ký cổ phần vào sổ đăng ký cổ đông của công ty.
Cổ phần phải được thanh toán đủ một lần. Sau khi thanh toán đủ cổ phần đăng
ký mua, cổ đông có quyền yêu cầu công ty cấp cổ phiếu cho mình. Trường hợp cổ
phiếu bị mất, bị rách, bị cháy hoặc bị tiêu hủy dưới hình thức khác, cổ đông phải báo
ngay cho công ty và có quyền yêu cầu công ty cấp lại cổ phiếu.
Người sở hữu cổ phần có quyền chuyển nhượng cổ phần của mình cho người
khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty. Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi
biểu quyết không được chuyển nhượng cổ phần đó cho người khác.
Trong thời hạn ba (3) năm, kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận đăng
ký kinh doanh, cổ đông sáng lập có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần phổ thông
của mình cho cổ đông sáng lập khác, nhưng chỉ được chuyển nhượng cổ phần phổ
thông của mình cho người không phải là cổ đông sáng lập nếu được sự chấp thuận
của Đại hội đồng cổ đông. Cổ đông dự định chuyển nhượng cổ phần không có quyền
biểu quyết về việc chuyển nhượng các cổ phần đó. Sau thời hạn 3 năm, các hạn chế
đối với cổ phần phổ thông của cổ đông sáng lập đều bãi bỏ.
15
Cổ phần được coi là đã chuyển nhượng khi ghi đúng và đủ vào sổ đăng ký cổ
đông các thông tin về: Tên, địa chỉ người nhận chuyển nhượng, số lượng cổ phần
từng loại, ngày đăng ký cổ phần. Kể từ thời điểm đó, người nhận chuyển nhượng cổ
phần trở thành cổ đông của công ty.
Cổ đông biểu quyết phản đối quyết định về việc tổ chức lại công ty hoặc thay
đổi quyền, nghĩa vụ của cổ đông quy định tại Điều lệ công ty, có quyền yêu cầu công
ty mua lại cổ phần của mình. Công ty phải mua lại cổ phần trong trường hợp này
trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu.
Công ty cổ phần có quyền mua lại không quá 30% tổng số cổ phần phổ thông
đã bán, một phần hoặc toàn bộ cổ phần loại khác đã bán.
Công ty chỉ được quyền thanh toán cổ phần mua lại cho cổ đông nếu ngay sau
khi thanh toán hết số cổ phần được mua lại, công ty vẫn đảm bảo thanh toán đủ các
khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác. Các cổ phần được mua lại được coi là cổ
phần chưa bán trong số cổ phần được quyền chào bán của công ty. Sau khi thanh toán
hết số cổ phần mua lại, nếu tổng giá trị tài sản của công ty (ghi trong sổ kế toán)
giảm hơn 10%, thì công ty phải thông báo điều đó cho tất cả chủ nợ biết trong thời
hạn 15 ngày, kể từ ngày thanh toán hết số cổ phần mua lại.
Trong quá trình hoạt động, công ty cổ phần có quyền phát hành trái phiếu theo
quy định của pháp luật để đáp ứng nhu cầu vốn cho kinh doanh. Công ty có thể phát
hành trái phiếu, trái phiếu chuyển đổi và các loại trái phiếu khác theo quy định của
pháp luật và Điều lệ công ty. Hội đồng quản trị công ty quyết định loại trái phiếu,
tổng giá trị trái phiếu và thời điểm phát hành.
Việc thanh toán cổ tức cho các cổ đông của công ty cổ phần chỉ được tiến hành
khi công ty kinh doanh có lãi, đã hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế và các nghĩa vụ tài
chính khác theo quy định của pháp luật và ngay khi trả hết số cổ tức đã định, công ty
vẫn thanh toán đủ các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác đến hạn phải trả.
Công ty cổ phần là loại doanh nghiệp có chế độ tài chính phức tạp, nó đòi hỏi
một chế độ kế toán, kiểm toán, thống kê chặt chẽ và thích hợp để bảo vệ quyền lợi
của các cổ đông và các chủ thể có liên quan. Luật Doanh nghiệp đã đưa ra nhiều quy
định về chế độ tài chính của công ty cổ phần, khắc phục những thiếu sót của Luật
công ty trước đây như: Công ty phải lập sổ kế toán, ghi chép sổ kế toán, hóa đơn,
chứng từ và lập báo cáo tài chính trung thực, chính xác. Công ty phải kê khai định kỳ và
báo cáo đầy đủ, chính xác các thông tin về công ty và tình hình tài chính của công ty với
cơ quan đăng ký kinh doanh. Báo cáo tài chính hàng năm của công ty do Đại hội đồng cổ
đông xem xét và thông qua. Đối với công ty cổ phần mà pháp luật yêu cầu phải được
kiểm toán, thì báo cáo tài chính hàng năm phải được tổ chức kiểm toán độc lập xác
nhận trước khi trình đại hội đồng cổ đông. Báo cáo tài chính hàng năm phải được gửi
đến cơ quan thống kê, doanh nghiệp cấp trên, cơ quan thuế và cơ quan đăng ký kinh
doanh. Tóm tắt báo cáo tài chính hàng năm phải được thông báo đến tất cả các cổ đông.
Mọi tổ chức, cá nhân đều có quyền xem hoặc sao chép báo cáo tài chính hàng năm của
công ty tại cơ quan đăng ký kinh doanh.
3.3. Quản trị nội bộ
Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần gồm có: Đại hội đồng cổ đông, Hội
đồng quản trị và Giám đốc (Tổng giám đốc). Đối với công ty cổ phần có trên 11 cổ
16
đông là cá nhân hoặc cổ đông là tổ chức sở hữu trên 50 % tổng số cổ phần của công ty
phải có Ban kiểm soát.
a) Đại hội đồng cổ đông
Đại hội đồng cổ đông là tổ chức có thẩm quyền quyết định cao nhất của công
ty gồm tất cả các cổ đông có quyền biểu quyết. Cổ đông có thể trực tiếp hoặc ủy
quyền bằng văn bản cho người khác dự họp đại hội đồ ng cổ đông. Nếu Điều lệ công
ty không quy định khác thì tổ chức là cổ đông công ty cổ phần có sở hữu ít nhất 10%
tổng số cổ phần phổ thông có quyền uỷ quyền tối đa ba người tham dự họp Đại hội
đồng cổ đông.
Đại hội đồng cổ đông không làm việc thường xuyên mà chỉ tồn tại trong thời
gian họp và ra quyết định trên cơ sở biểu quyết tại cuộc họp hoặc lấy ý kiến của các
cổ đông có quyền biểu quyết bằng văn bản.
Đại hội đồng cổ đông có quyền xem xét và quyết định những vấn đề chủ yếu,
quan trọng nhất của công ty cổ phần như: Loại cổ phần và tổng số cổ phần được
quyền chào bán; bầu, bãi nhiệm, miễn nhiệm thành viên Hội đồng quản trị, thành viên
Ban kiểm soát (nếu có), quyết định sửa đổi, bổ sung điều lệ công ty, quyết định tổ
chức lại, giải thể công ty, các quyền, nhiệm vụ cụ thể của Đại hội đồng cổ đông
được quy định trong Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty. Đại hội đồng cổ đông
họp thường niên hoặc bất thường; ít nhất mỗi năm họp một lần. Địa điểm họp Đại
hội đồng cổ đông phải ở trên lãnh thổ Việt Nam.
Đại hội đồng cổ đông phải họp thường niên trong thời hạn bốn tháng, kể từ
ngày kết thúc năm tài chính. Theo đề nghị của Hội đồng quản trị, cơ quan đăng ký
kinh doanh có thể gia hạn, nhưng không quá sáu tháng, kể từ ngày kết thúc năm tài
chính.
Hội đồng quản trị triệu tập họp bất thường Đại hội đồng cổ đông trong các
trường hợp sau đây:
- Hội đồng quản trị xét thấy cần thiết vì lợi ích của công ty;
- Số thành viên Hội đồng quản trị còn lại ít hơn số thành viên theo quy định của
pháp luật;
- Theo yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều 79
của Luật Doanh nghiệp;
- Theo yêu cầu của Ban kiểm soát;
- Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.
Chủ tịch Hội đồng quản trị chủ tọa cuộc họp Đại hội đồng cổ đông. Thủ tục
triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông, điều kiện, thể thức tiến hành họp và ra quyết
định của Đại hội cổ đông được thực hiện theo quy định tại các điều từ Điều 97 đến
Điều 106 Luật Doanh nghiệp.
b) Hội đồng quản trị
Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý công ty có không ít hơn 3 thành viên,
không quá 11 thành viên nếu Điều lệ công ty không có quy định khác. Số lượng thành
viên phải thường trú ở Việt Nam do điều lệ công ty quy định. Hội đồng quản trị có
toàn quyền nhân danh công ty để quyết định thực hiện các quyền và nghĩa vụ của
công ty không thuộc thẩm quyền của đại hội đồng cổ đông. Các quyền và nhiệm vụ
17
cụ thể của Hội đồng quản trị được quy định trong Luật Doanh nghiệp và Điều lệ
công ty.
Hội đồng quản trị có thể họp định kỳ hoặc bất thường. Hội đồng quản trị có
thể họp tại trụ sở chính của công ty hoặc ở nơi khác. Cuộc họp định kỳ của Hội đồng
quản trị do Chủ tịch triệu tập bất cứ khi nào nếu xét thấy cần thiết, nhưng mỗi quý
phải họp ít nhất một lần.
Chủ tịch Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Hội đồng quản trị khi có một
trong các trường hợp sau đây:
- Có đề nghị của Ban kiểm soát;
- Có đề nghị của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc hoặc ít nhất năm người quản
lý khác;
- Có đề nghị của ít nhất hai thành viên Hội đồng quản trị;
- Các trường hợp khác do Điều lệ công ty quy định.
Hội đồng quản trị chịu trách nhiệm trước Đại hội đồng cổ đông về những sai
phạm trong quản lý, vi phạm điều lệ, vi phạm pháp luật gây thiệt hại cho công ty.
c) Giám đốc (Tổng giám đốc) công ty
Giám đốc (Tổng giám đốc) là người điều hành công việc kinh doanh hằng ngày
của công ty; chịu sự giám sát của Hội đồng quản trị và chịu trách nhiệm trước Hội
đồng quản trị và trước pháp luật về việc thực hiện các quyền và nhiệm vụ được giao.
Nhiệm kỳ của Giám đốc (Tổng giám đốc) không quá năm năm; có thể được bổ nhiệm
lại với số nhiệm kỳ không hạn chế.
Giám đốc (Tổng giám đốc) do hội đồng quản trị bổ nhiệm và có thể là thành
viên hội đồng quản trị hoặc không phải là thành viên hội đồng quản trị. Giám đốc
(Tổng giám đốc) là người đại diện theo pháp luật của công ty nếu Điều lệ công ty
không quy định Chủ tịch hội đồng quản trị của công ty có tư cách này. Giám đốc
(Tổng giám đốc) công ty cổ phần không được đồng thời làm Giám đốc (Tổng giám
đốc) của doanh nghiệp khác.
Giám đốc (Tổng giám đốc) phải điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của
công ty theo đúng quy định của pháp luật, Điều lệ công ty, hợp đồng lao động ký với
công ty và quyết định của Hội đồng quản trị. Nếu điều hành trái với quy định này mà
gây thiệt hại cho công ty thì Giám đốc (Tổng giám đốc) phải chịu trách nhiệm trước
pháp luật và phải bồi thường thiệt hại cho công ty.
Các quyền và nhiệm vụ cụ thể của Giám đốc (Tổng giám đốc) được quy định
trong Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty.
d) Ban kiểm soát
Công ty cổ phần có trên 11 cổ đông hoặc có cổ đông là tổ chức sở hữu trên
50% tổng số cổ phần của công ty phải có Ban kiểm soát.
Đại hội đồng cổ đông bầu Ban kiểm soát. Ban kiểm soát có từ ba đến năm
thành viên nếu Điều lệ công ty không có quy định khác; nhiệm kỳ của Ban kiểm soát
không quá năm năm; thành viên Ban kiểm soát có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ
không hạn chế. Các thành viên Ban kiểm soát bầu một người trong số họ làm Trưởng
ban kiểm soát. Ban kiểm soát phải có hơn một nửa số thành viên thường trú ở Việt
Nam và phải có ít nhất một thành viên là kế toán viên hoặc kiểm toán viên.
18
Ban kiểm soát thực hiện giám sát Hội đồng quản trị, Giám đốc (Tổng giám
đốc) trong việc quản lý và điều hành công ty; chịu trách nhiệm trước Đại hội đồng cổ
đông trong thực hiện các nhiệm vụ được giao; Kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp, tính
trung thực và mức độ cẩn trọng trong quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh, trong
tổ chức công tác kế toán, thống kê và lập báo cáo tài chính. Quyền và nhiệm vụ của
Ban kiểm soát được quy định tại Điều 123 Luật Doanh nghiệp.
Để đảm bảo tính độc lập, khách quan trong hoạt động, thành viên Ban kiểm
soát phải có tiêu chuẩn và điều kiện sau đây:
- Từ 21 tuổi trở lên, có đủ năng lực hành vi dân sự và không thuộc đối tượng bị
cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp theo quy định của Luật này;
- Không phải là vợ hoặc chồng, cha, cha nuôi, mẹ, mẹ nuôi, con, con nuôi, anh,
chị, em ruột của thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc (Tổng giám đốc) và người
quản lý khác.
Thành viên Ban kiểm soát không được giữ các chức vụ quản lý công ty. Thành
viên Ban kiểm soát không nhất thiết phải là cổ đông hoặc người lao động của công ty.
3.4. Hợp đồng, giao dịch phải được Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng
quản trị chấp thuận
Điều 120 Luật Doanh nghiệp quy định những hợp đồng, giao dịch giữa công ty
với các đối tượng nhất định phải được Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị
chấp thuận.
Hội đồng quản trị chấp thuận các hợp đồng và giao dịch có giá trị nhỏ hơn
50% tổng giá trị tài sản doanh nghiệp ghi trong báo cáo tài chính gần nhất hoặc một tỷ
lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty. Trong trường hợp này, người đại diện
theo pháp luật phải gửi đến các thành viên Hội đồng quản trị; niêm yết tại trụ sở
chính, chi nhánh của công ty dự thảo hợp đồng hoặc thông báo nội dung chủ yếu của
giao dịch. Hội đồng quản trị quyết định việc chấp thuận hợp đồng hoặc giao dịch
trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày niêm yết; thành viên có lợi ích liên quan
không có quyền biểu quyết.
Đại hội đồng cổ đông chấp thuận các hợp đồng và giao dịch khác trừ những
trường hợp do Hội đồng quản trị chấp thuận. Hội đồng quản trị trình dự thảo hợp
đồng hoặc giải trình về nội dung chủ yếu của giao dịch tại cuộc họp Đại hội đồng
cổ đông hoặc lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản. Trong trường hợp này, cổ đông có
liên quan không có quyền biểu quyết; hợp đồng hoặc giao dịch được chấp thuận khi
có số cổ đông đại diện 65% tổng số phiếu biểu quyết còn lại đồng ý.
Trường hợp những hợp đồng, giao dịch trên đây được giao kết hoặc thực hiện
nhưng chưa được sự chấp thuận của Hội đồng quản trị hoặc Đại hội đồng cổ đông
thì bị coi là hợp đồng, giao dịch vô hiệu và bị xử lý theo quy định của pháp luật. Người
đại diện theo pháp luật của công ty, cổ đông, thành viên Hội đồng quản trị hoặc Giám
đốc hoặc Tổng giám đốc có liên quan phải bồi thường thiệt hại phát sinh, hoàn trả
cho công ty các khoản lợi thu được từ việc thực hiện hợp đồng, giao dịch đó.
4. Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH)
4.1. Công ty TNHH hai thành viên trở lên
19
a) Bản chất pháp lý
Theo Điều 38 Luật Doanh nghiệp, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên
trở lên có những đặc điểm cơ bản sau:
- Thành viên công ty có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng thành viên không vượt
quá năm mươi. Công ty phải lập Sổ đăng ký thành viên ngay sau khi đăng ký kinh
doanh. Thành viên chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn cam kết góp vào doanh nghiệp (trách nhiệm hữu
hạn).
- Việc chuyển nhượng vốn góp bị hạn chế hơn so với công ty cổ phần. Phần
vốn góp của thành viên chỉ được chuyển nhượng theo quy định của pháp luật (Các
điều 43, 44 và 45 Luật Doanh nghiệp).
- Công ty có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký
kinh doanh. Công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác
bằng tài sản của công ty (trách nhiệm hữu hạn).
- Công ty không được quyền phát hành cổ phần. Như vậy, công ty TNHH hai
thành viên trở lên được huy động vốn trên thị trường chứng khoán, kể cả việc chào
bán chứng khoán ra công chúng bằng các hình thức chứng khoán không phải là cổ
phần.
b) Chế độ pháp lý về tai san
̀̉
Công ty trách nhiệm hữu hạn là loại hình công ty đối vốn không được phát hành
cổ phiếu ra thị trường. Khi thành lập công ty, các thành viên phải cam kết góp vốn vào
công ty với giá trị vốn góp và thời hạn góp vốn cụ thể. Thành viên phải góp vốn đầy đủ
và đúng hạn như đã cam kết. Khi góp đủ giá trị phần vốn góp, thành viên được công ty
cấp giấy chứng nhận phần vốn góp. Giấy chứng nhận phần vốn góp có các nội dung
được quy định tại Khoản 4 Điều 39 Luật Doanh nghiệp. Trường hợp có thành viên
không góp đầy đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết, thì số vốn chưa góp được coi là nợ
của thành viên đó đối với công ty và thành viên đó phải chịu trách nhiệm bồi thường
thiệt hại phát sinh do không góp đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết. Người đại diện
theo pháp luật của công ty, nếu không thực hiện đúng nghĩa vụ thông báo cho cơ quan
đăng ký kinh doanh (xem Khoản 1 Điều 39 Luật Doanh nghiệp), thì phải cùng với thành
viên chưa góp đủ vốn liên đới chịu trách nhiệm đối với công ty về phần vốn chưa góp
và các thiệt hại phát sinh do không góp đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết.
Thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn có quyền yêu cầu công ty mua lại
phần vốn góp của mình trong những trường hợp nhất định (quy định tại Điều 43 Luật
Doanh nghiệp).
Trong quá trình hoạt động của công ty, thành viên có quyền chuyển nhượng
một phần hoặc toàn bộ phần vốn góp của mình cho người khác (Xem Điều 44 Luật
Doanh nghiệp). Luật Doanh nghiệp còn quy định việc xử lý phần vốn góp trong
trường hợp khác (Xem Điều 45 Luật Doanh nghiệp).
Theo quyết định của hội đồng thành viên công ty có thể tăng vốn điều lệ bằng
các hình thức như: Tăng vốn góp của thành viên; điều chỉnh tăng mức vốn điều lệ
tương ứng với giá trị tài sản tăng lên của công ty; tiếp nhận vốn góp của thành viên
mới. Công ty có thể giảm vốn điều lệ theo quyết định của Hội đồng thành viên bằng
các hình thức và thủ tục được quy định tại Điều 60 Luật Doanh nghiệp.
20
