Ngôn ngữ Việt trong thế giới phẳng
Tôi có một anh bạn là giáo viên người Nhật Bản. Anh kể không ít
lần anh đã không hiểu người trong nước nói gì khi đã lâu mới về
nước. Các câu chữ bị biến dạng, hoặc gộp với nhiều từ tiếng
Anh để tạo ra một từ mới.
Ngôn ngữ Việt trong thế giới phẳng
1:30, 06/10/2009
Theo
dòng thời
gian, đời
sống
ngôn ngữ
lại nảy
sinh một
số từ
mới, một
Ngôn ngữ nơi công sở đang dần biến đổi. (ảnh minh
số thành
họa)
ngữ, một
số câu Lưu để đọc sau
hát nhại Email bài này
theo câu In trang này
hát chính
In bài này
thống,
hoặc để Ý kiến của bạn
châm Liên hệ đăng lại bài
biếm
hoặc tạo 10 bài được đọc nhiều nhất
nên tiếng
cười. Chúng chỉ sống một thời gian rồi tự biến mất, nhường chỗ
cho đoạn đời "tiếng lóng" khác. Nhưng giờ đây cách nói chệch,
nói lóng đang trở nên lan tràn và được sử dụng một cách bừa bãi.
Nó làm mất đi những nét đẹp, sự trong sáng của tiếng Việt và có
nguy cơ trở thành căn bệnh khó chữa.
Tôi có một anh bạn là giáo viên người Nhật Bản. Anh kể không ít
lần anh đã không hiểu người trong nước nói gì khi đã lâu mới về
nước. Các câu chữ bị biến dạng, hoặc gộp với nhiều từ tiếng
Anh để tạo ra một từ mới.
Tiếng Anh theo kiểu Nhật, và các kiểu viết tắt trong ngôn ngữ
thoại trên mạng Internet giờ đã được Chính phủ Nhật Bản công
nhận và đưa vào từ điển. Tôi cũng nói với anh, lâu nay tôi chẳng
đi đâu, vậy mà cũng trở nên "mù chữ" vì không đọc và hiểu được
hết những gì người Việt nói và viết. Tuy chưa chính thức được
công nhận, nhưng dường như những lối nói chệch, nói quá, nói
lóng, nói đệm tiếng Anh cũng trở nên rất phổ biến ở Việt Nam.
Chúng ta dễ dàng bắt gặp ngay chính trên các phương tiện thông
tin đại chúng những từ tiếng Anh như: em-xi (người dẫn chương
trình); cát-xê (tiền bồi dưỡng), sô (biểu diễn), lai-vờ-sâu (biểu
diễn trực tiếp), nhạc clat-xích (nhạc cổ điển), nhạc căn-tri (nhạc
đồng quê), các fan (người hâm mộ), hu-li-gân (côn đồ), teen (tuổi
thiếu niên), top-hít (đứng đầu)... Họ dùng những từ ngữ ấy một
cách tự nhiên như thể đó là những từ tiếng Việt mà ai cũng hiểu.
Cách nói nửa Tây nửa ta lại càng phổ biến hơn, đặc biệt là giới
văn phòng có tiếp xúc với người nước ngoài. Họ sử dụng ắp-đết
(cập nhật), búc (đặt phòng), chếch ao, chếch in (nhận trả phòng),
prồ (chuyên nghiệp), prốc-lầm (vấn đề); sua (chắc chắn), đít-cao
(thảo luận)... một cách thành thạo và coi đó là thước đo của sự
chuyên nghiệp.
Việc sử dụng các từ nước ngoài trong lĩnh vực khoa học công
nghệ là không tránh khỏi vì có quá nhiều thuật ngữ mới chưa
được định nghĩa trong tiếng Việt. Nhưng với những từ vừa nêu
trên, chúng ta dễ dàng tìm ra được từ thay thế, ngay như với từ
"teen", ở tiếng Việt có thể kể ra những từ thay thế như: tuổi
thiếu niên, tuổi mới lớn, tuổi ô mai, tuổi dậy thì, tuổi chanh cốm,
tuổi xanh, tuổi học trò, tuổi trăng tròn, tuổi mười bảy, tuổi vị
thành niên...
Nhưng với xu hướng hiện nay, nếu dùng đúng nghĩa một cách quy
chuẩn như vậy sẽ bị coi là "lúa" (tức là nhà quê). Phải dùng xen
vào các từ nước ngoài, hoặc có thể ghép nghĩa, ghép âm vần mới
được coi là mốt, là "sành điệu".
Chỉ trong vài năm trở lại đây, tiếng Việt đã bị bóp méo và sử dụng
một cách bừa bãi. Càng nói lùng bùng, khó hiểu càng được coi là
lạ, sành điệu. Người sử dụng sẵn sàng ghép thêm những vần mới
chẳng liên quan gì tới câu chính, hoặc những từ có nghĩa khác
mang tính phản cảm và trần trụi. Như khi khen ai đẹp thì được
dùng là "đẹp dã man" hoặc "hơi bị ngon".
Những từ như "sến" (tình cảm ướt át), "chuối" (hành động nhàm
chán không đâu vào đâu), "leng keng", "chập cheng" (thần kinh có
vấn đề), "mít ướt" (dễ mủi lòng, dễ khóc), "dở hơi ăn cám lợn"
(kỳ cục) được dùng quen thuộc đến độ khi yêu cầu người nói
phải thay bằng một từ tương đương đã khiến không ít người lúng
túng.
Đã từng có thời những từ lóng: sức mấy, cực kỳ, bóc lịch, ổ quỷ,
sách ba xu, trái cấm, xế hộp, âm lịch, xưa rồi Diễm ơi, chảnh,
xù... đã được được coi là những từ rất mới. Nhưng giờ đây đã
được thay thế bằng những từ không thể đoán hết nghĩa, đặc biệt
là những từ dùng theo kiểu nói chệch: đúng roài (đúng rồi), khoái
lém (khoái lắm), sao dị (sao vậy), chít lìn (chết liền), bít rùi (biết
rồi), iu (yêu), dìa (về), đâu gòi (đâu rồi), chìu (chiều), dị (vậy), ù
(ừ), mừ (mà), bùn (buồn), hic hic (thể hiện trang thái buồn), ha ha
(thể hiện trạng thái vui), trùi ui (trời ơi), wen (quen), thik (thích),
bb (tạm biệt)...
Trước đây ngôn ngữ này được giới trẻ dùng để chat hoặc nhắn tin
cho nhanh, nhưng hiện nay nó lan nhanh trong ngôn ngữ đời
thường. Lúc đầu cũng nhiều người phản ứng, cho là không thuận
tai, khó đọc, nhưng dần dần cũng thấy ngộ ngồ rồi học theo một
cách dễ dãi.
Trong chiều hướng hiện nay, nó đang dần vượt qua khuôn phép
và mang ý nghĩa xấu, khiến nhiều người lo ngại, cho đây là sự "ô
nhiễm" trầm trọng của tiếng Việt. Tuy nhiên xét theo một khía
cạnh khác, nó đã phản ánh sự thay đổi trong lối sống của giới trẻ,
là sự giao thoa của các nền văn hóa mà trong đó ngôn ngữ là điều
dễ thấy nhất.
Thời gian có mặt của tiếng lóng chưa lâu, nó mới chỉ là một trào
lưu mới, nên chưa thể khẳng định sự tồn tại lâu dài của nó. Hơn
nữa, sự vay mượn từ ngữ tiếng nước ngoài luôn xảy ra đối với
mọi ngôn ngữ, nên nếu có sự kiểm soát của cơ quan hay tổ chức
có đủ quyền lực để quyết định về những trường hợp vay mượn
cụ thể, sẽ bảo vệ được sự trong sáng của tiếng nói dân tộc.
Mẹ chồng tôi dạo gần đây hay có cách nói chuyện thêm vào phía
sau mỗi câu nói: "Nói cho vuông". Tôi không hiểu lắm nghĩa của
từ này, nhưng có vẻ nó giống với từ "nói thế cho nhanh". Tôi cũng
nghe đâu đó một vài bạn trẻ sử dụng từ này, nhưng sự lặp lại
thường xuyên của một người lớn tuổi khiến tôi không khỏi băn
khoăn. Nó giống như một thứ "gia vị", gia giảm tùy theo người
nói, nhưng nếu quá đậm thì sẽ khó được chấp nhận.
Thằng cháu nội của bà mới qua tuổi tập nói cũng đang dùng
những từ như thế để đối đáp với bà. Nó nói: "Buồn như con
chuồn chuồn", "chán như con gián", hay "nhỏ như con thỏ", "lớn
như con lợn"... người lớn nghe chỉ cười, có khi còn khen là "thông
minh" nữa.
Vẫn biết là cháu giỏi bắt chước theo người lớn, nhưng cứ nếu
thế này thì con tôi sẽ mất dần đi khả năng cảm thụ vẻ đẹp của
ngôn ngữ Việt. Tôi sợ rằng một ngày kia hai bà cháu sẽ nói
chuyện không còn những từ "dạ", "thưa" mà theo ngôi xưng
"You" (bạn) và "I" (tớ) kiểu rất Tây. Một thế giới phẳng đang
hiện hữu ngay ở nhà tôi