Kỹ thuật truyền hình trắng đen_chương 1
Để truyền hình đi xa, trung tâm truyền hình biến những tín hiệu quang của những hình ảnh động thành những tín hiệu điện (gọi tắt là tín hiệu hình ảnh, video), rồi đưa những tín hiệu này cùng với tín hiệu âm thanh đến máy phát để điều chế bằng sóng cao tần cực ngắn (gọi là sóng mang).
1
PhÇn 1
Kü thuËt truyÒn h×nh tr¾ng ®en
Ch−¬ng 1
§¹i c−¬ng vÒ v« tuyÕn truyÒn h×nh
1.1. Nguyªn lý chung vÒ v« tuyÕn truyÒn h×nh
§Ìn chiÕu
1 2
Camer §CTT Nh©n
a (AM) TÇn
3
M¹ch K§CS Lächμi
GhÐp CTÇn PHTK
5 6
4 7
K§¹i §CTT Nh©n
¢m (FM) TÇn
H×nh 1.1. S¬ ®å khèi tæng qu¸t cña phÇn ph¸t tÝn hiÖu truyÒn h×nh t¹i ®μi
h¸t
§CTT (AM): khèi ®iÒu chÕ trung tÇn h×nh, ®iÒu chÕ biªn ®é.
§CTT (FM): khèi ®iÒu chÕ trung tÇn tiÕng, ®iÒu chÕ tÇn sè.
PHTK: m¹ch phèi hîp trë kh¸ng.
§Ó truyÒn h×nh ®i xa, trung t©m truyÒn h×nh biÕn nh÷ng tÝn hiÖu quang cña
nh÷ng h×nh ¶nh ®éng thμnh nh÷ng tÝn hiÖu ®iÖn (gäi t¾t lμ tÝn hiÖu h×nh ¶nh
video), råi ®−a nh÷ng tÝn hiÖu nμy cïng víi tÝn hiÖu ©m thanh ®Õn m¸y ph¸t ®Ó ®iÒu
chÕ b»ng sãng cao tÇn cùc ng¾n (gäi lμ sãng mang).
TËp hîp nh÷ng tÝn hiÖu nμy (gäi chung lμ tÝn hiÖu truyÒn h×nh) ®−îc bøc x¹
d−íi d¹ng sãng ®iÖn tõ qua kh«ng gian hoÆc truyÒn b»ng c¸p ®Õn m¸y thu.
Mçi h×nh ¶nh ®−îc camera ë trung t©m truyÒn h×nh ph©n tÝch thμnh kho¶ng
520.000 phÇn tö rÊt nhá (gäi lμ ®iÓm ¶nh) mμ d−íi gãc nh×n 1 phót (1/60 ®é) hay
2
1/3438 Radian th× m¾t ta kh«ng ph©n biÖt ®−îc vμ cã c¶m gi¸c chóng liÒn nhau. C¸c
®iÓm ¶nh mang th«ng tin vÒ ®é chãi vμ mμu s¾c cña vËt. Sau ®ã, camera biÕn ®æi ®é
s¸ng cña tõng ®iÓm ¶nh thμnh tÝn hiÖu ®iÖn cã biªn ®é ®iÖn ¸p tØ lÖ víi ®é s¸ng ®ã
(nhê bé biÕn ®æi quang ®iÖn). §ã lμ qu¸ tr×nh ph©n tÝch ¶nh ë ®μi ph¸t.
ë m¸y thu diÔn ra qu¸ tr×nh ng−îc l¹i. §ã lμ qu¸ tr×nh kh«i phôc hay tæng
hîp ¶nh, biÕn ®æi tÝn hiÖu ®iÖn nhËn ®−îc thμnh tÝn hiÖu quang, hiÖn h×nh ¶nh trªn
mμn h×nh, nhê bé biÕn ®æi ®iÖn quang, cßn gäi lμ èng thu h×nh CRT hoÆc mμn
h×nh tinh thÓ lángLCD.
§Ó chïm tia ®iÖn tö cña èng thu h×nh do c¸c tÝn hiÖu h×nh khèng chÕ kh«ng
chØ phãng vμo mét ®iÓm trªn mμn h×nh, mét hÖ thèng m¹ch ®iÖn ®−îc bè trÝ ®Ó l¸i
chóng tõ tr¸i sang ph¶i (gäi lμ quÐt ngang hay quÐt dßng) vμ l¸i chóng tõ trªn xuèng
d−íi (gäi lμ quÐt däc, quÐt mμnh hay quÐt mÆt).
§Ó viÖc quÐt ë tÊt c¶ c¸c m¸y thu ®ång bé so víi ë ®μi ph¸t, ngoμi tÝn hiÖu
h×nh ¶nh, ®μi truyÒn h×nh cßn ph¸t thªm nh÷ng tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn viÖc quÐt ë mçi
dßng, mçi mμnh cho ®óng (gäi lμ tÝn hiÖu ®ång bé ngang vμ däc); ®ång thêi còng
ph¸t nh÷ng tÝn hiÖu xo¸ dÊu ®Ó t¾t c¸c tia quÐt ng−îc ë m¸y thu kh«ng lμm lé ra
nh÷ng vÖt tr¾ng trªn mμn h×nh; gäi lμ nh÷ng xung xo¸ håi ngang (xung t¾t dßng) vμ
håi däc (xung t¾t mÆt)
1.2. Tiªu chuÈn truyÒn h×nh
Trªn thÕ giíi cã nhiÒu chuÈn truyÒn h×nh, trong ®ã cã 3 chuÈn chÝnh vμ ®· trë
thμnh phæ biÕn lμ FCC, CCIR vμ OIRT.
B¶ng 1.1. C¸c th«ng sè quan träng cña 3 tiªu chuÈn truyÒn h×nh
ST TH«NG S« FCC CCIR OIRT
T C¸C TIªU CHUÈN
1 Sè dßng quÐt trong mçi h×nh 525 625 625
2 Sè h×nh xuÊt hiÖn trong 1s 30 25 25
3 C¸ch quÐt Xen kÏ Xen kÏ Xen kÏ
4 §é réng d¶i tÇn h×nh 4MHz 5MHz 6MHz
5 TÇn sè quÐt ngang (quÐt dßng) 15.750Hz 15.625Hz 15.625Hz
6 Chu kú quÐt ngang (quÐt dßng) 63,5 μs 64 μs 64 μs
7 TÇn sè quÐt däc (quÐt mμnh) 60Hz 50Hz 50Hz
8 Chu kú quÐt däc (quÐt mμnh) 16,7ms 20ms 20ms
9 Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ tÝn hiÖu Biªn ®é ©m Biªn ®é ©m Biªn ®é ©m
h×nh
10 C¸c møc tÝn hiÖu - §Ønh §ång 100% 100% 100%
bé (75 ± 2,5)% (75 ± 2,5)% (75 ± 2,5)%
thμnh phÇn so víi - Xo¸ (12,5 ± 2,5)% (12,5 ± 2,5) (12,5 ± 2,5)
tÝn hiÖu Video - Møc tr¾ng (70 ± 2,5)% % %
- Møc ®en (70 ± 2,5)% (70 ± 2,5)%
11 Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ tÝn hiÖu TÇn sè TÇn sè TÇn sè
3
tiÕng
12 Kho¶ng c¸ch gi÷a sãng mang 4,5MHz 5,5MHz 6,5MHz
h×nh vμ tiÕng
13 §é réng d¶i tÇn chung (h×nh, 6MHz 7MHz 8MHz
tiÕng)
14 TÇn sè trung tÇn h×nh 45,75 MHz 38MHz 38MHz
15 TÇn sè trung tÇn tiÕng 41,25MHz 32,5MHz 31,5MHz
16 Trung tÇn thø hai cña tiÕng 4,5MHz 5,5MHz 6,5MHz
17 Khu«n h×nh b:h 4:3 4:3 4:3
1. FCC: Federal Communication Commission: Uû héi Th«ng tin Liªn bang;
®−îc ¸p dông ®Çu tiªn ë c¸c n−íc Mü, Canada, Cuba...
2. CCIR: ComitÐ Consultatif International de Radio et Television: Uû ban t−
vÊn V« tuyÕn §iÖn Quèc tÕ ; ®−îc ¸p dông ®Çu tiªn ë c¸c n−íc §øc, ¸o, Hμ
Lan, Nam t−...
OIRT: Organisation International Radio and Television: Tæ chøc Ph¸t thanh
vμ Ph¸t h×nh Quèc tÕ ®−îc ¸p dông ®Çu tiªn ë phÇn lín c¸c n−íc XHCN (cò)LÊy
chuÈn truyÒn h×nh tr¾ng ®en OIRT (chuÈn ®Ó x©y dùng hÖ mμu PAL D/K ë ViÖt
Nam) ®Ó ph©n tÝch mét sè th«ng sè ®Æc tr−ng cña nã.
1. Sè dßng quÐt mçi h×nh lμ 625
ChÊt l−îng h×nh phô thuéc vμo ®é ph©n gi¶i. Sè dßng quÐt cμng nhiÒu, chÊt
l−îng h×nh ¶nh cμng ®Ñp. Do ®ã, viÖc chän sè dßng quÐt mçi h×nh ph¶i ®ñ lín ®Ó
®¶m b¶o sao cho khi m¾t ng−êi c¸ch mμn h×nh mét kho¶ng b»ng 6 chiÒu cao cña
h×nh th× gãc t¹o bëi m¾t ng−êi ®Õn 2 dßng liªn tiÕp trªn mμn h×nh ph¶i nhá h¬n 1
phót (1/60 ®é). Cã nh− vËy, m¾t ta míi kh«ng ph©n biÖt ®−îc ranh giíi gi÷a 2 dßng
vμ h×nh nh×n thÊy sÏ mÞn, kh«ng bÞ søa ngang.
h
α < 1 / 60 ®é
l= 6h
H×nh 1.2. C¸ch x¸c ®Þnh sè dßng quÐt trªn mμn
h× h
Tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc sè dßng quÐt t−¬ng øng víi c¸c chuÈn FCC, CCIR vμ
OIRT lÇn l−ît lμ 525, 625 vμ 625.
2. Sè h×nh trong 1s lμ 25
Ng−êi ta chän sè h×nh trong 1s lín h¬n sè h×nh t−¬ng øng víi thêi gian l−u
¶nh cña m¾t th× h×nh sÏ hiÖn ra liªn tôc, kh«ng g©y c¶m gi¸c bÞ gi¸n ®o¹n. Sè h×nh
4
cμng lín th× cμng cã c¶m gi¸c liªn tôc. M¾t cã thêi gian l−u ¶nh tõ 1/25s 1/8s. Do
®ã nÕu chän sè h×nh trong 1s lín h¬n hoÆc b»ng 25 h×nh th× ®¹t yªu cÇu. Ngoμi ra,
cÇn ph¶i chän sè h×nh lμ −íc sè cña tÇn sè m¹ng ®iÖn xoay chiÒu ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng
h×nh bÞ rung, l¾c hoÆc cã vÕt ®en tr«i trªn mμn h×nh khi bé läc nguån kh«ng b¶o
®¶m chÊt l−îng. Tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn trªn, c¸c chuÈn truyÒn h×nh FCC, CCIR vμ
OIRT chän sè h×nh trong 1s lÇn l−ît lμ 30, 25 vμ 25.(t−¬ng øng víi tÇn sè m¹ng ®iÖn
xoay chiÒu lÇn l−ît 60Hz, 50Hz vμ 50Hz.
(VÝ dô: kh¶o s¸t tÇn sè chíp t¾t f cña mét bãng ®Ìn, nÕu f>25Hz (25lÇn trong
1s) th× do kh¶ n¨ng l−u ¶nh nªn m¾t ng−êi cã c¶m gi¸c ®Ìn lu«n s¸ng)
3. C¸c dßng trong mét mμnh ®−îc quÐt xen kÏ
§Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng nhÊp nh¸y do c¸ch quÐt 25 h×nh (hoÆc 30 h×nh)
trong 1s, ng−êi ta sö dông c¸ch quÐt xen kÏ; lÇn l−ît quÐt mμnh lÏ theo thø tù
1,3,5,7... råi quÐt mμnh ch½n theo thø tù 2,4,6,8...Nh− thÕ, trong mét mμnh ch½n hay
mét mμnh lÏ, mçi dßng chíp s¸ng (xuÊt hiÖn) 25 lÇn, nh−ng 2 dßng kÒ nhau thuéc 2
mμnh kh¸c nhau th× xuÊt hiÖn 50 lÇn trong 1s. Nh−ng v× kho¶ng c¸ch gi÷a 2 dßng
rÊt bÐ nªn m¾t kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc. KÕt qu¶ lμ ta cã c¶m gi¸c sè h×nh xuÊt hiÖn
trong 1s t¨ng gÊp ®«i, kh¾c phôc ®−îc hiÖn t−îng nhÊp nh¸y cña h×nh ¶nh trªn mμn
h×nh.
B¾t ®Çu quÐt mμnh lÏ B¾t ®Çu quÐt mμnh ch½n
1
3
2
5
4
§−êng quÐt ng−îc §−êng quÐt ng−îc
mμnh lÏ mμnh ch½n
623
622
625 624
H×nh 1.3. C¸c dßng ch½n vμ dßng lÏ trong ph−¬ng ph¸p quÐt
kÏ
4. TÇn sè quÐt ngang (quÐt dßng) lμ 15.625Hz
Víi 625 dßng trong 1 h×nh vμ quÐt xen kÏ 25 h×nh trong 1s th× sè dßng quÐt
mμ m¹ch quÐt ngang quÐt ®−îc trong 1s lμ: 625 dßng/h×nh x 25 h×nh/s = 15.625
dßng/s
Do ®ã tÇn sè quÐt ngang fH= fd =15.625Hz. Vμ chu kú quÐt ngang TH= Td
=64 μs
5
Iq
A
C B B D
E D
t
A C E
56 μs 8 μs
64 μs
H×nh 1.4. Dßng quÐt ngang cã d¹ng r¨ng c−a tuyÕn tÝnh theo thêi
i
5. TÇn sè quÐt däc (quÐt mμnh) lμ 50Hz
Víi c¸ch quÐt xen kÏ, chu kú (thêi gian) quÐt mçi h×nh, kÓ c¶ quÐt ng−îc lμ
TH=1/50 = 20ms (hoÆc 1/60=16,7ms chuÈn FCC). VËy tÇn sè quÐt mμnh lμ fV=50Hz
(hoÆc 60Hz chuÈn FCC).
6. TÝn hiÖu h×nh ®−îc ®iÒu chÕ biªn ®é ©m (®Ó chèng nhiÔu biªn ®é);
®iÓm tr¾ng nhÊt cña h×nh t−¬ng øng víi biªn ®é ®iÖn ¸p thÊp nhÊt.
+ TÝn hiÖu h×nh chiÕm tõ 10% - 71% biªn ®é tÝn hiÖu Video
+ TÝn hiÖu ®ång bé chiÕm tõ 75% - 100% biªn ®é tÝn hiÖu Video
+ TÝn hiÖu xo¸ tia quÐt ng−îc ë møc 75% biªn ®é tÝn hiÖu Video.
A B
QuÐt thuËn
QuÐt ng−îc
Iq
t Xung ®ång bé ngang
V
100% §en h¬n tèi ®en
75% Tèi ®en
71%
§en nhÊt
50% §en võa
X¸m
10% t Tr¾ng
Xung xo¸ dÊu
H×nh 1.5. Mét dßng quÐt AB cña tÝn hiÖu h×nh ®−îc ®iÒu chÕ theo biªn ®é
©
6
7. §é réng d¶i tÇn chung cña tÝn hiÖu h×nh vμ tiÕng lμ 8MHz
AV
fRF/VID fRF/S
Biªn tÇn d−íi Biªn tÇn trªn
TÝn hiÖu h×nh TÝn hiÖu h×nh
f
6,5MHz
8MHz
H×nh 1.6. §Æc tÝnh biªn tÇn cña tÝn hiÖu cao tÇn truyÒn
Trong h× htÇn cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh, thùc ra d¶i biªn d−íi cña sãng mang
phæ
h×nh ®· bÞ ®μi ph¸t läc ®i mét phÇn lín ®Ó tiÕt kiÖm d¶i tÇn v× 2 biªn tÇn mang th«ng
tin tÝn hiÖu nh− nhau. D¶i biªn cßn l¹i lμ d¶i biªn trªn gäi lμ d¶i biªn côt (nyquist)
8. TÝn hiÖu tiÕng (©m thanh) ®−îc ®iÒu chÕ theo tÇn sè
Nhê ®iÒu tÇn nªn ©m thanh nghe trung thùc h¬n; ngoμi ra trong m¸y thu
h×nh kiÓu ®æi tÇn tÝn hiÖu trung tÇn h×nh vμ tiÕng dÔ ®i chung víi nhau Ýt nhÊt cho
®Õn tÇng t¸ch sãng h×nh. Nhê vËy, tÝn hiÖu tiÕng kh«ng bÞ suy gi¶m hoÆc bÞ mÐo khi
tÇn sè ë tÇng ®æi tÇn bÞ xª dÞch. Ngoμi ra nã cßn gi¶m ®−îc hiÖn t−îng tiÕng lÉn vμo
h×nh.
9. Kho¶ng c¸ch gi÷a sãng mang h×nh vμ sãng mang tiÕng lμ 6,5MHz
+ TÇn sè sãng mang cao tÇn tiÕng lín h¬n sãng mang cao tÇn h×nh fRF/S>fRF/VID
vμ
fRF/S - fRF/VID=6,5MHz
+ Suy ra tÇn sè trung tÇn h×nh lín h¬n trung tÇn tiÕng fIF/VID>fIF/S vμ
fIF/VID - fIF/S=6,5MHz
10. Phæ tÝn hiÖu h×nh:
X¸c ®Þnh phæ tÇn cña tÝn hiÖu h×nh lμ x¸c ®Þnh c¸c thμnh phÇn xoay chiÒu cña
tÝn hiÖu. C¸c chi tiÕt lín cña h×nh ¶nh t−¬ng øng víi thμnh phÇn tÇn sè thÊp vμ c¸c
chi tiÕt nhá t−¬ng øng víi thμnh phÇn tÇn sè cao. Thμnh phÇn thÊp nhÊt cña phæ tÇn
®−îc x¸c ®Þnh b»ng tÇn sè quÐt däc. Trong khi ®ã giíi h¹n trªn cña phæ tÇn ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng thμnh phÇn tÇn sè cao cña tÝn hiÖu h×nh.
HÖ thèng truyÒn h×nh chØ cã thÓ kh«i phôc l¹i ®−îc h×nh ¶nh víi c¸c chi tiÕt cã
kÝch th−íc xÊp xÜ phÇn tö ¶nh- ®−îc x¸c ®Þnh b»ng « vu«ng mμ mçi c¹nh b»ng chiÒu
réng cña mét dßng quÐt.
7
TÇn sè cao nhÊt cña phæ tÝn hiÖu h×nh phô thuéc vμo sè dßng quÐt. §Ó ®¹t
®−îc ®é râ nÐt cña ¶nh cμng cao th× sè dßng quÐt cμng lín, kÝch th−íc phÇn tö ¶nh
cμng nhá. Lóc ®ã ®é réng cña d¶i tÇn h×nh cμng t¨ng. Sö dông ph−¬ng ph¸p quÐt
xen kÏ sÏ gi¶m ®−îc d¶i tÇn nμy.
VÝ dô: NÕu quÐt liªn tôc 625 dßng víi tØ lÖ khu«n h×nh 4:3 vμ sè h×nh trong 1s
lμ 25, (theo chuÈn CCIR va OIRT) th×
Sè phÇn tö cña ¶nh trong 1 dßng: 625 x 4/3 = 833 phÇn tö.
Sè phÇn tö cña ¶nh trong 1 h×nh: 625 x 833 = 520.625 phÇn tö.
Sè phÇn tö cña ¶nh trong 1s (25 h×nh): 520.625 x 25 = 13 triÖu phÇn tö.
Nh− vËy, tÇn sè cao nhÊt cña tÝn hiÖu h×nh ph¶i lμ 13 MHz.
NÕu sö dông ph−¬ng ph¸p quÐt xen kÏ th× tÇn sè mμnh ®−îc n©ng lªn gÊp ®«i
nªn tÇn sè cao nhÊt cña tÝn hiÖu h×nh gi¶m xuèng mét nöa. NghÜa lμ fmax=6,5 MHz.
V
fV
3fV
fH-fV fH fH+fV
2fH 2f +f
H V
nfV fH+nfV 3fH
f
H×nh1.7. Phæ cña tÝn hiÖu h×nh
Phæ cña tÝn hiÖu h×nh ®−îc minh ho¹ trªn h×nh 1.7. §ã lμ phæ gi¸n ®o¹n gåm
c¸c hμi cña tÇn sè quÐt däc vμ c¸c nhãm phæ quanh hμi cña tÇn sè quÐt ngang, trong
®ã hμi cã bËc cμng cao th× biªn ®é cμng bÐ.
§Æc ®iÓm lμ gi÷a c¸c nhãm phæ hμi tÇn sè quÐt ngang tån t¹i c¸c kho¶ng
trèng. Cã thÓ lîi dông nh÷ng kho¶ng trèng nμy ®Ó truyÒn nh÷ng tÝn hiÖu kh¸c.
Tr−êng hîp 2 tÝn hiÖu cã cÊu tróc phæ nh− nhau, nÕu bè trÝ c¸c nhãm phæ cña tÝn
hiÖu thø hai n»m vμo c¸c kho¶ng trèng gi÷a c¸c nhãm phæ cña tÝn hiÖu thø nhÊt, th×
cã thÓ truyÒn c¶ 2 tÝn hiÖu Êy trªn mét kªnh th«ng tin, sau ®ã cã thÓ t¸ch chóng ra
®−îc.
TÝnh chÊt nμy ®−îc øng dông trong kü thuËt truyÒn h×nh mμu. Phæ cña tÝn
hiÖu mμu ®−îc s¾p ®Æt vμo c¸c kho¶ng trèng cña phæ tÝn hiÖu chãi. Trong c¸c hÖ
thèng tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®o l−êng còng lîi dông c¸c kho¶ng trèng nμy ®Ó truyÒn
c¸c tÝn hiÖu kiÓm tra.
1.3. S¬ ®å khèi cña m¸y thu h×nh tr¾ng ®en
(®−îc biÓu diÔn trong h×nh 1.8)
1.4. Chøc n¨ng cña c¸c khèi
8
+ Khèi khuÕch ®¹i cao tÇn:
Khèi nμy th−êng dïng mét transistor, cã møc nhiÔu thÊp dïng ®Ó khuÕch ®¹i
tÝn hiÖu thu ®−îc tõ anten, lμm t¨ng tØ sè tÝn hiÖu trªn nhiÔu nªn h×nh râ nÐt h¬n.
Ngoμi ra, do tÝnh ®¬n h−íng khèi cã t¸c dông ph©n c¸ch m¹ch dao ®éng ngo¹i sai vμ
anten.
+ Khèi trén sãng:
Dïng ®Ó t¹o tÝn hiÖu cã tÇn sè trung gian (trung tÇn). Trong c¸c m¸y thu siªu
ngo¹i sai, c¸c tÝn hiÖu cña c¸c kªnh kh¸c nhau vμo m¸y thu tõ anten sÏ ®−îc trén víi
tÝn hiÖu dao ®éng ngo¹i sai ®Ó t¹o ra tÝn hiÖu trung tÇn cã tÇn sè æn ®Þnh. Nhê vËy,
tÝn hiÖu nμy dÔ dμng ®−îc khuÕch ®¹i, qua c¸c tÇng khuÕch ®¹i cã hÖ sè khuÕch ®¹i
lín vμ æn ®Þnh, m¹ch dÔ thùc hiÖn trung hoμ nªn kh«ng ph¸t sinh dao ®éng tù kÝch.
Bé trén th−êng dïng Transistor cã ®Æc tÝnh ngâ vμo cã ®é phi tuyÕn lín vμ lμm viÖc
víi dßng nhá ®Ó hiÖu suÊt trén sãng cao h¬n.
+ Khèi dao ®éng ngo¹i sai:
T¹o ra tÝn hiÖu h×nh sine tÇn sè foi ®Ó ®æi tÇn tÝn hiÖu ®Õn m¸y thu theo c«ng
thøc
fIF=foi-fai. M¹ch th−êng dïng mét Transistor cao tÇn. Ng−êi ta th−êng thiÕt kÕ thªm
nót tinh chØnh tÇn sè dao ®éng nh»m lÊy ®−îc tÇn sè dao ®éng chÝnh x¸c ®Ó cã h×nh
vμ tiÕng râ nhÊt.
+ Khèi khuÕch ®¹i tÝn hiÖu trung tÇn h×nh:
§Ó m¸y thu cã ®é nh¹y cao, ng−êi ta th−êng dïng 3 ®Õn 4 tÇng khuÕch ®¹i
trung tÇn h×nh. §©y lμ c¸c tÇng khuÕch ®¹i céng h−ëng, cã tÝn chän läc tÇn sè vμ cã
b¨ng th«ng réng. §Ó cã ®é lîi lín, c¸c Transistor lμm viÖc víi dßng IE= (4-7)mA.
Trong mçi tÇng th−êng dïng tô trung hoμ ®Ó triÖt tiªu dao ®éng tù kÝch. C¸c m¹ch
céng h−ëng ®−îc chØnh lÖch tÇn sè ®Ó t¹o ra ®¸p tuyÕn chän läc tÇn sè réng. Trong
tÇng nμy, ng−êi ta cßn dïng m¹ch céng h−ëng nèi tiÕp ®Ó nÐn tÝn hiÖu tiÕng nh»m
gi¶m ¶nh h−ëng cña nhiÔu tiÕng vμo ®−êng h×nh.
9
10
8 K§TT T¸ch K§CS
TiÕng Sãng ¢than
1
2 3 4 5 6
7
K§CT M¹ch K§TT T.sãng K§¹i K§CS
Trén H×nh H×nh Thóc H×nh
Dao
§éng
TrÔ K§¹i Cæng
AGC AGC AGC
T¸ch
xg ®bé
9
+ Khèi t¸ch sãng tÝn hiÖu h×nh:
§Ó lÊy tÝn hiÖu h×nh ra khái tÝn hiÖu trung tÇn h×nh. Khèi nμy th−êng dïng
mét Dio®e ®Ó t¸ch sãng biªn ®é, lÊy tÝn hiÖu video ra khái trung tÇn h×nh. Trong tÝn
hiÖu t¸ch ra, cßn cã tÝn hiÖu trung tÇn thø 2 cña tiÕng (SIF), d¹ng ®iÒu chÕ FM, cã
tÇn sè lμ 4,5MHz, 5,5MHz hoÆc 6,5MHz t−¬ng øng víi c¸c chuÈn FCC, CCIR hoÆc
OIRT.
+ Khèi khuÕch ®¹i thóc tÝn hiÖu h×nh:
Do biªn ®é tÝn hiÖu video cÇn ®ñ lín ®Ó cung cÊp cho tÇng AGC kho¸, tÇng
t¸ch xung ®ång bé, tÇng khuÕch ®¹i tÝn hiÖu h×nh nªn ®Ó gi¶m ¶nh h−ëng nÆng t¶i
lªn tÇng t¸ch sãng h×nh, ng−êi ta thiÕt kÕ thªm tÇng khuÕch ®¹i thóc. §èi víi tÝn hiÖu
h×nh, tÇng nμy lμm viÖc ë chÕ ®é C chung nªn chØ khuÕch ®¹i dßng, nh−ng trë kh¸ng
vμo cña nã lín nªn gi¶m ¶nh h−ëng nÆng t¶i lªn tÇng t¸ch sãng.
+ Khèi khuÕch ®¹i h×nh:
Nh»m n©ng cao t¸c dông cña tÝn hiÖu h×nh ë ©m cùc ®Ìn h×nh hiÖu qu¶ h¬n,
ng−êi ta dïng tÇng khuÕch ®¹i h×nh ®Ó t¨ng biªn ®é tÝn hiÖu h×nh lªn trªn 40 Vpp.
§Ó tÝn hiÖu ra Ýt bÞ mÐo, t¶i ë cùc C ph¶i lμ phÇn tö trë, do ®ã muèn lÊy ®−îc biªn ®é
tÝn hiÖu cao, ®iÖn ¸p cung cÊp ph¶i lín (lín h¬n 100V). Trong tÇng nμy th−êng cã
chiÕt ¸p Contrast ®Ó ®iÒu chØnh hÖ khuÕch ®¹i ®iÖn ¸p tÝn hiÖu, nh»m ®iÒu chØnh ®é
t−¬ng ph¶n cña h×nh.
+ Khèi khuÕch ®¹i tÝn hiÖu trung tÇn tiÕng thø 2:
10
ë cùc C cña tÇng khuÕch ®¹i thóc, ng−êi ta ®Æt m¹ch céng h−ëng ®Ó lÊy tÝn
hiÖu trung tÇn tiÕng thø 2 SIF. Sau ®ã tÝn hiÖu ®−îc tiÕp tôc khuÕch ®¹i ë 2 hay 3
m¹ch khuÕch ®¹i trung tÇn cho ®ñ lín ®Ó ®−a vμo khèi t¸ch sãng ©m thanh.
+ Khèi t¸ch sãng ©m thanh:
Lμ khèi t¸ch sãng FM ®Ó lo¹i bá tÇn sè trung tÇn tiÕng thø 2 cã tÇn sè
4,5MHz (FCC), 5,5MHz (CCIR), hoÆc 6,5MHz (OIRT). KiÓu t¸ch sãng FM tØ lÖ ®−îc
sö dông phæ biÕn trong khèi nμy.
+ Khèi khuÕch ®¹i c«ng suÊt ©m thanh:
Dïng ®Ó khuÕch ®¹i tÝn hiÖu ©m thanh ®Õn møc ®ñ lín ®Ó ®−a ra loa. Nã gåm
cã tÇng khuÕch ®¹i thóc vμ tÇng khuÕch ®¹i c«ng suÊt tÝn hiÖu ©m tÇn.
+ §Ìn phãng tia ©m cùc (CRT: Cathode Ray Tube):
§Ìn th−êng cã d¹ng h×nh phÔu, mÆt ®Ìn cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt. D−íi t¸c
dông cña ®iÖn thÕ rÊt lín (®¹i cao thÕ) ë v¸ch d−¬ng cùc ®Ìn h×nh, c¸c tia ®iÖn tö
®−îc hót tõ bÒ mÆt Cathode ®−îc ®èt nãng, víi vËn tèc lín, ®Ëp vμo mμn h×nh lμm
ph¸t s¸ng chÊt phètpho ®−îc phun trªn bÒ mÆt mμn h×nh t¹o ra c¸c ®iÓm s¸ng tèi. ë
cç ®Ìn h×nh, cã bè trÝ c¸c cuén d©y lÖch däc vμ lÖch ngang ®Ó l¸i tia ®iÖn tö theo
chiÒu däc vμ theo chiÒu ngang trªn mμn h×nh. Khi tÝn hiÖu video ®−a vμo Cathode
thay ®æi th× sè ®iÖn tö ®Ëp vμo mμn h×nh còng thay ®æi theo, lμm cho c¸c ®iÓm kh¸c
nhau trªn mμn h×nh cã ®é s¸ng tèi (®é chãi) thay ®æi vμ t¹o ra h×nh ¶nh.
+ Cæng AGC:
§Ó æn ®Þnh ®é t−¬ng ph¶n cña h×nh, gi¶m ¶nh h−ëng cña h×nh biÕn ®æi theo
c−êng ®é sãng thu ®−îc ë anten, ng−êi ta dïng m¹ch tù ®éng ®iÒu chØnh ®é lîi (hÖ sè
khuÕch ®¹i) AGC. M¹ch ®o biªn ®é tÝn hiÖu h×nh, qua ®ã chØnh l¹i ®é lîi cña c¸c
tÇng khuÕch ®¹i trung tÇn vμ cao tÇn.
Trong c¸c m¸y thu h×nh Transistor, ng−êi ta dïng kü thuËt AGC kho¸ (cæng
AGC) ®Ó gi¶m sù g©y rèi bëi c¸c nhiÔu biªn ®é cao trong tÝn hiÖu h×nh. M¹ch AGC
chØ më ®Ó ®o biªn ®é cña xung ®ång bé ngang vμ c¨n cø vμo ®ã ®Ó ®iÒu chØnh l¹i ®é
lîi, cßn trong c¸c kho¶ng thêi gian cßn l¹i th× m¹ch ®ãng cæng.
+ KhuÕch ®¹i AGC (AGC Amp):
KhuÕch ®¹i tÝn hiÖu AGC nh»m t¨ng hiÖu qu¶ cho viÖc tù ®éng ®iÒu chØnh.
+ TrÔ AGC (AGC Delay):
T¸c dông th−êng xuyªn cña m¹ch AGC vμo tÇng khuÕch ®¹i cao tÇn sÏ lμm
t¨ng nhiÔu hét vμ gi¶m chÊt l−îng cña h×nh. M¹ch trÔ AGC cã t¸c dông chØ cho tÝn
hiÖu AGC t¸c ®éng vμo m¹ch khuÕch ®¹i cao tÇn khi tÝn hiÖu vμo anten qu¸ lín, t¸c
®éng gi¶m ®é lîi cña tÇng khuÕch ®¹i trung tÇn kh«ng bï ®ñ cho møc t¨ng cña tÝn
hiÖu vμo, lóc ®ã m¹ch trÔ AGC sÏ cho tÝn hiÖu AGC qua m¹ch khuÕch ®¹i cao tÇn
lμm gi¶m ®é lîi cña nã, tr¸nh cho nã bÞ b¶o hoμ v× tÝn hiÖu vμo qu¸ lín.
+ Khèi t¸ch xung ®ång bé, khuÕch ®¹i xung vμ ®¶o pha xung:
§Ó ®ång bé tÝn hiÖu gi÷a m¸y ph¸t vμ c¸c m¸y thu, trong tÝn hiÖu truyÒn h×nh,
ngoμi tÝn hiÖu h×nh, ng−êi ta cßn ph¸t ®i c¸c xung ®ång bé däc vμ ®ång bé ngang.
Khèi nμy tiÕn hμnh t¸ch c¸c xung ®ång bé, khuÕch ®¹i vμ cã khi ®¶o pha chóng ®Ó
11
thùc hiÖn ®ång bé c¸c m¹ch quÐt ngang vμ däc ®Ó gi÷ cho h×nh ¶nh ®øng yªn theo
chiÒu ngang vμ theo chiÒu däc trªn mμn h×nh.
+ Khèi quÐt däc gåm dao ®éng däc, khuÕch ®¹i thóc vμ khuÕch ®¹i c«ng suÊt
däc:
Dao ®éng däc cã tÇn sè 50 Hz (CCIR, OIRT) hoÆc 60Hz (FCC) ®−îc t¹o ra tõ
m¹ch dao ®éng ®a hμi, dao ®éng nghÑt hoÆc dao ®éng th¹ch anh (®−îc chia xuèng
tõ tÇn sè cao). Sau ®ã, ®−îc khuÕch ®¹i thóc vμ khuÕch ®¹i c«ng suÊt ®Ó ®−a ®Õn
cuén lÖch däc. §iÖn ¸p tÝn hiÖu quÐt däc th−êng cã d¹ng h×nh thang biªn ®é trªn
60Vpp, sao cho dßng ®iÖn quÐt t¹o ra trong cuén lÖch däc ph¶i cã d¹ng r¨ng c−a
tuyÕn tÝnh ®Ó t¹o lùc tõ l¸i tia ®iÖn tö theo chiÒu däc trªn mμn h×nh.
+ Khèi tù ®éng ®iÒu chØnh tÇn sè AFC:
TÝn hiÖu ®ång bé ngang ®−îc so pha víi tÝn hiÖu dao ®éng ngang (sau khi ®·
®−îc söa d¹ng cho phï hîp viÖc so pha) ®Ó lÊy ra ®iÖn ¸p sai lÖch VAFC , ®iÒu chØnh
m¹ch dao ®éng ngang ch¹y ®óng tÇn sè vμ pha cña ®μi ph¸t.
+ Khèi quÐt ngang gåm dao ®éng ngang, khuÕch ®¹i thóc vμ khuÕch ®¹i c«ng
suÊt ngang:
Dao ®éng ngang cã tÇn sè 15.625 Hz (CCIR, OIRT) hoÆc 15.750Hz (FCC)
®−îc t¹o ra tõ m¹ch dao ®éng ®a hμi, dao ®éng nghÑt hoÆc dao ®éng th¹ch anh
(®−îc chia xuèng tõ tÇn sè cao). Sau ®ã, ®−îc khuÕch ®¹i thóc vμ khuÕch ®¹i c«ng
suÊt ®Ó ®−a ®Õn cuén lÖch ngang. TÇng khuÕch ®¹i c«ng suÊt ngang lμm viÖc theo c¬
chÕ kho¸. §iÖn ¸p tÝn hiÖu quÐt ngang th−êng cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt biªn ®é trªn
80Vpp, sao cho dßng ®iÖn quÐt t¹o ra trong cuén lÖch ngang ph¶i cã d¹ng r¨ng c−a
tuyÕn tÝnh ®Ó t¹o lùc tõ l¸i tia ®iÖn tö theo chiÒu ngang trªn mμn h×nh.
+ BiÕn thÕ Flyback:
Lμ lo¹i biÕn thÕ lμm viÖc víi xung håi ngang, cã sè vßng d©y rÊt lín, ®Æc biÖt
lμ sè vßng d©y thø cÊp, t¹o ra c¸c xung ®¹i cao thÕ, trung thÕ vμ c¸c tÝn hiÖu dïng
cho m¹ch so pha, cung cÊp xung më cæng cho m¹ch AGC kho¸, ®−a ®Õn cùc E cña
m¹ch khuÕch ®¹i h×nh ®Ó xo¸ tia quÐt ng−îc trªn mμn h×nh...
+ M¹ch n¾n ®iÖn ®¹i cao thÕ:
Cung cÊp ®iÖn ¸p ®iÖn thÕ rÊt lín (tõ 9Kv-24Kv) ®Ó cung cÊp d−¬ng cùc ë
v¸ch ®Ìn h×nh.
+ B+:
m¹ch n¾n ®iÖn trung thÕ, cung cÊp ®iÖn cho tÇng xuÊt h×nh, tÇng khuÕch ®¹i
c«ng suÊt däc, ©m thanh, vμ cung cÊp ®iÖn cho ch©n ®Ìn h×nh gåm l−íi mμn (Screen)
l−íi héi tô (Focus)...
