Kỹ thuật lập trình C
Ngôn ngữ lập trình C là một ngôn ngữ mệnh lệnh được phát triển từ đầu thập niên 1970 bởi Ken Thompson và Dennis Ritchie để dùng trong hệ điều hành UNIX. Từ dó, ngôn ngữ này đã lan rộng ra nhiều hệ điều hành khác và trở thành một những ngôn ngữ phổ dụng nhất. C là ngôn ngữ rất có hiệu quả và được ưa chuộng nhất để viết các phần mềm hệ thống, mặc dù nó cũng được dùng cho việc viết các ứng dụng. Ngoài ra, C cũng thường được dùng làm phương tiện giảng dạy...
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ
KHOA ĐIỆN
KỸ THUẬT LẬP TRÌNH C
GIÁO TRÌNH THỰC HÀNH
ảng viên: NGUYỄN THỊ HÀ QUYÊN
Đà Nẵng, 2009
Sử dụng phần mềm C
Để thực hành lập trình C, có thể sử dụng một trong các phần mềm sau: TC hoặc TC30 hoặc
BorlandC. Ở phòng máy khu B trường CĐCN, sinh viên (SV) có thể lựa chọn TC hoặc TC30.
Thông thường, TC hoặc TC30 được chứa trong ổ đĩa D (D:\Soft); nếu không thì sinh viên có thể
tìm kiếm bằng công cụ Search của Window với từ khóa tìm kiếm là TC (hoặc TC30).
Nếu sử dụng TC thì SV mở TC ở ổ đĩa D (D:\Soft\TC) vào thư mục BIN double click
chuột vào biểu tượng vàng đỏ có chữ MSDS được tô đậm để chạy TC như hình sau:
Còn nếu sử dụng TC30 thì mở TC30 trong ổ đĩa D(D:\Soft\TC30) double click cũng vào
biểu tượng vàng đỏ có chữ MSDS được tô đậm để chạy TC30. Lưu ý rằng, với TC30 không
có thư mục BIN như TC.
Lưu ý: sau khi mở chương trình C xong, SV cần phải nhớ đường dẫn chứa chương trình C
đó (để sau này sử lỗi ‘Unable to open…’). Nhìn vào 2 hình trên, đường dẫn đã mở TC là
D:\Soft\TC\BIN; còn đường dẫn đã mở TC30 là D:\Soft\TC30.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 1
Sử dụng phần mềm C
Dù sử dụng TC hay TC30 thì giao diện vẫn giống nhau, như sau:
Các phím thường hay sử dụng đối với chương trình C là:
Alt-Enter: phóng to/thu nhỏ màn hình C
F5: phóng to cửa sổ của một file chương trình *.cpp hoặc *.c
F6: chuyển đồi giữa các cửa sổ file chương trình
F2: lưu một file chương trình
F3: mở một cửa sổ mới để tạo một file chương trình
Alt-F5: xem kết quả chạy chương trình
F7/F8: chạy chương trình từng bước
F9: biên dịch chương trình
Ctrl-F9: chạy chương trình
Để hiệu chỉnh trình bày trong C, vào Options Environment Editor, một giao diện hiệu
chỉnh hiện ra như dưới đây, sửa đổi mục Tab size từ 8 xuống 4 để khoảng cách Tab ngắn hơn.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 2
Sử dụng phần mềm C
Lưu ý: Khi trình bày một chương trình C, SV nên biết sử dụng phím Tab trên bàn phím với
quy tắc là tất cả các câu lệnh có cùng phạm vi ảnh hưởng thì thẳng hàng dọc với nhau, còn
nếu một hoặc nhiều câu lệnh được thực hiện phụ thuộc vào một câu lệnh phía trước nó thì
canh lề trái của nó phải được Tab vô một lần Tab.
1) Tạo một file chương trình trong C
Để tạo một file chương trình trong C, sau khi đã mở C xong click vào menu File chọn
New (hoặc cũng có thể ấn phím F3), màn hình xuất hiện như sau:
Ví dụ: tạo một chương trình lưu với tên Vidu.cpp để xuất ra câu Xin chao!!!
#include
#include
void main()
{
printf(“Xin chao!!!”);
getch();
}
Sau khi biên dịch (ấn F9), nếu xuất hiện câu thông báo ‘Error …’ thì sử dụng mục 2 để sửa lỗi;
nếu là ‘Warning …’ thì chỉ mang tính cảnh báo và không nhất thiết phải sửa đổi file chương trình
(xem mục 3); còn nếu thông báo có dạng ‘Success : Press any key’ như dưới đây thì có nghĩa là
chương trình viết đúng cú pháp và có thể chạy được:
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 3
Sử dụng phần mềm C
#include
#include
void main()
//dấu mở ngoặc nhọn ở dưới
{
printf(“Xin chao!!!”);
getch();
}
Ấn Enter để trở về cửa sổ chương trình, và sau đó ấn Ctrl-F9 để chạy chương trình này, màn
hình màu đen sẽ xuất hiện và hiển thị ra câu thông báo ‘Xin chao!!!’ theo như yêu cầu:
Gõ Enter để trở về giao diện xanh của chương trình.
Trong ví dụ trên, dòng đầu tiên #include là khai báo để sử dụng thư viện, mà cụ thể
trong chương trình có sử dụng câu lệnh printf(“Xin chao!!!”) thuộc thư viện stdio.h, do đó cần phải
khai báo thư viện này.
Ngoài ra, nếu muốn biết thư viện stdio.h có chứa những câu lệnh nào, chỉ cần bôi đen cụm tự
stdio.h rồi ấn Ctrl-F1 (đây là cách sử dụng Help – Trợ giúp trong phần mềm C hữu hiệu), màn hình
sau sẽ xuất hiện với danh sách các câu lệnh thuộc thư viện này.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 4
Sử dụng phần mềm C
Để trở về lại màn hình chương trình, có thể ấn phím F6 cho đến khi xuất hiện cửa sổ của chương
trình, hoặc click vào dấu chấm vuông xanh lá cây ở góc trên trái của màn hình C theo đường mũi
tên ở trên.
Tương tự, do trong chương trình có sử dụng câu lệnh getch()-để dừng màn hình đen khi chạy
chương trình, mà lệnh này thuộc thư viện conio.h (hoặc cũng có thể bôi đen cụm từ getch rồi ấn
Ctrl-F1 thì sẽ biết được câu lệnh getch() thuộc thư viện nào), nên cần phải khai báo thêm thư viên
này ở dòng thứ hai của chương trình: #include.
Lưu ý:
Bố cục của một chương trình C luôn bao gồm 3 phần: phần khai báo thư viện nằm trên cùng
của chương trình; phần hàm main() là hàm chính của chương trình; và ký hiệu bắt đầu (dấu
‘{‘ - begin) và kết thúc (dấu ‘}’ – end).
Trong C luôn sử dụng các hàm và mỗi hàm đều phải có giá trị trả về, và cả hàm main() cũng
vậy. Chính vì vậy, trong ví dụ trên có dòng lệnh: void main() – có nghĩa là hàm main() này
không có giá trị trả về (không dùng câu lệnh return)
2) Các lỗi và cách sửa lỗi
Dưới đây là các lỗi thông dụng hay gặp phải khi sử dụng phần mềm C, và vị trí sai được phát
hiện chính là dòng được tô đậm màu xanh:
a) Lỗi không khai báo thư viện cho các câu lệnh được sử dụng trong file chương trình
Câu thông báo cho lỗi này thường gặp là Function ‘tên câu lệnh’ should have a prototype như
hình vẽ dưới, có nghĩa là câu lệnh ‘tên câu lệnh’ được sử dụng trong chương trình nhưng chưa
khai báo thư viện chứa câu lệnh này. (hoặc gõ sai tên câu lệnh)
Sửa lỗi bằng cách bôi đen ‘tên câu lệnh’ trong file chương trình ấn Ctrl-F1 xác định
thư viện chứa câu lệnh quay trở về cửa sổ chương trình thêm vào file chương trình
dòng khai báo thư viện tương ứng sau đó ấn F2 để lưu lại file chương trình vừa được sửa
đổi và ấn F9 để biên dịch trở lại.
Lặp lại cho đến khi không còn gặp câu báo lỗi như trên.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 5
Sử dụng phần mềm C
b) Lỗi không chỉ đúng đường dẫn đến các tệp thư viện của chương trình C
Câu thông báo lỗi thường gặp là Unable to open include file ‘STDIO.H’/’CONIO.H’ như
hình vẽ dưới, nghĩa là phần mềm C không tìm thấy các file thư viện mà chương trình có sử dụng.
Sửa lỗi này bằng cách vào Options Directories gõ vào đường dẫn chứa file thuộc thư
mục Include ở ô trống đầu tiên, và gõ vào đường dẫn chứa file thuộc thư mục Lib ở ô trống
thứ hai sau đó ấn OK.
Có sự khác biệt rõ ràng khi sử dụng phần mềm TC và phần mềm TC30:
Nếu sử dụng phần mềm TC thì đường gõ vào ô trống thứ nhất đường dẫn chỉ đến thư mục
Include trong TC (cụ thể ở đây là D:\Soft\TC\Include); và gõ vào ô trống thứ hai đường
dẫn chỉ đến thư mục Lib trong TC (cụ thể là D:\Soft\TC\Lib).
Nếu sử dụng TC30 thì cả 2 dòng đều gõ vào đường dẫn chứa TC30 (cụ thể là
D:\Soft\TC30), bởi vì trong TC30 không có chứa các thư mục Include và Lib như trong
TC, đồng thời các file thư viện trong TC30 đều thuộc trực tiếp thư mục TC30 này.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 6
Sử dụng phần mềm C
c) Lỗi thiếu dấu chấm phẩy (dấu kết thúc mỗi câu lệnh trong C)
Câu thông báo lỗi thường gặp là Statement missing ; như hình dưới, có nghĩa là thiếu một dấu
chấm phẩy ở một dòng lệnh nào đó trong chương trình.
Sửa lỗi bằng cách xác định dòng được tô đậm màu xanh, và dấu chấm phẩy thông thường sẽ
bị thiếu ở ngay dòng kề trên dòng tô xanh đậm này (hoặc đôi khi ngay chính dòng đó hoặc
dòng kề sau nó).
3) Các cảnh báo (Warning)
Các cảnh báo thường không ảnh hưởng đến việc chạy chương trình, tuy nhiên khi có cảnh báo
thì chúng ta cũng nên điều chỉnh các dòng lệnh để khắc phục cảnh báo đó.
a) Cảnh báo ‘Function should return a value’
Cảnh báo này cho biết rằng trong chương trình có sử dụng hàm (ví dụ hàm main()) nhưng không
khai báo kiểu giá trị trả về của hàm như hình sau:
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 7
Sử dụng phần mềm C
Khắc phục cảnh báo này bằng cách thêm vào phía trước chữ main() từ khóa void như dưới
đây:
b) Cảnh báo ‘… i assigned a value that is never used’
Cảnh báo này cho biết trong chương trình có khai báo biến, gán giá trị cho biến nhưng lại không
sử dụng biến này khắc phục cảnh báo này bằng cách xóa đi biến được khai đó.
4) Chương trình chạy vô hạn
Lỗi này xảy ra khi đã biên dịch chương trình (ấn F9) thành công và sau khi ấn Ctrl-F9 để chạy
chương trình thì nó chạy vô hạn không thể thoát ra trở lại cửa sổ chương trình được sau khi ấn
Enter nhiều lần.
Để tạm dừng chương trình và trở về cửa sổ chương trình, gõ tổ hợp phím Ctrl-Break sau
đó gõ phím Ctrl-F2 để làm mất dòng được tô màu xanh đậm.
Tiến hành chỉnh sửa code chương trình và lại lưu, biên dịch và chạy chương trình.
5) Không xem được kết quả chạy chương trình
Lỗi này xảy ra sau khi ấn tổ hợp phím Ctrl-F9 mà vẫn không xem được kết quả chạy chương
trình, đồng thời vẫn giữ nguyên cửa sổ file chương trình.
Khắc phục bằng cách ấn tổ hợp phím Alt-F5 để xem kết quả chạy chương trình hoặc vào
chỉnh sửa code (thêm dòng getch() ở kề cuối chương trình).
6) Các định dạng hay sử dụng đối với các kiểu dữ liệu
Kiểu dữ liệu int: định dạng %d
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 8
Sử dụng phần mềm C
Kiểu dữ liệu float: địnhdạng %f
Kiểu dữ liệu long int: định dạng %ld
Kiểu dữ liệu double: định dạng %lf
Kiểu dữ liệu char: định dạng %c
Kiểu dữ liệu chuỗi (khai báo char[chiều dài tối đa]): định dạng %s
7) Khai báo và sử dụng chuỗi ký tự trong C
Trong C không có kiểu dữ liệu chuỗi ký tự (xâu). Chính vì vậy, để sử dụng được chuỗi ký tự
(tức là một biến nhận giá trị chứa nhiều hơn một ký tự, ví dụ như biến hoten thường nhận giá trị là
‘Nguyen Van A’ hoặc ‘Le Thi B’) thì cần phải khai báo biến đó có kiểu dữ liệu char và độ dài của
nó.
Ví dụ: giả sử chương trình yêu cầu khai một biến hoten để nhận giá trị của một chuỗi ký tự nhập
vào như ‘Nguyen Thi Ha Quyen’ thì cần khai báo như sau:
char hoten[30];
Con số 30 cho biết biến họ tên này chỉ nhận chuỗi ký tự có chiều dài không nhiều hơn 30 ký tự.
8) Chuyển chế độ viết đè sang chế độ chèn
Con trỏ nhấp nháy trong C thông thường có dạng là một dấu gạch ngang. Tuy nhiên, nếu vô tình
chúng ta ấn vào phím Insert trên bàn phím thì con nháy sẽ biến thành dạng hình chữ nhật tô màu
vàng, và lúc này chúng ta không thể ấn Enter để xuống dòng cũng như chế độ soạn thảo trong C
chuyển sang chế độ viết đè.
Khắc phục lỗi này bằng cách ấn phím Insert một lần nữa, con trỏ nhấp nháy sẽ trở về dạng
dấu gạch ngang như bình thường.
9) Các câu lệnh đơn trong C thường dùng
Một câu lệnh (statement) xác định một công việc mà chương trình phải thực hiện để xử lý dữ
liệu đã được mô tả và khai báo. Các câu lệnh được ngăn cách với nhau bởi dấu chấm phẩy (;).
Phân loại: có hai loại lệnh, đó là lệnh đơn và lệnh có cấu trúc.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 9
Sử dụng phần mềm C
Lệnh đơn là một lệnh không chứa các lệnh khác. Các lệnh đơn gồm: lệnh gán, các câu lệnh
nhập xuất dữ liệu…
Lệnh có cấu trúc là lệnh trong đó chứa các lệnh khác. Lệnh có cấu trúc bao gồm: cấu trúc điều
kiện rẽ nhánh, cấu trúc điều kiện lựa chọn, cấu trúc lặp và cấu trúc lệnh hợp thành. Lệnh hợp
thành (khối lệnh) là một nhóm bao gồm nhiều khai báo biến và các lệnh được gom vào trong
cặp dấu {}.
a) Lệnh gán
Lệnh gán (assignment statement) dùng để gán giá trị của một biểu thức cho một biến.
Cú pháp: =
Ví dụ:
int main()
{
int x,y;
x =10; /*Gán hằng số 10 cho biến x*/
y = 2*x; /*Gán giá trị 2*x=2*10=20 cho x*/
return 0;
}
Nguyên tắc khi dùng lệnh gán là kiểu của biến và kiểu của biểu thức phải giống nhau, gọi là có sự
tương thích giữa các kiểu dữ liệu. Chẳng hạn ví dụ sau cho thấy một sự không tương thích về kiểu:
int main()
{
int x,y;
x = 10; /*Gán hằng số 10 cho biến x*/
y = “Xin chao”;
/*y có kiểu int, còn “Xin chao” có kiểu char* */
return 0;
}
Khi biên dịch chương trình này, C sẽ báo lỗi "Cannot convert ‘char *’ to ‘int’" tức là C không thể tự
động chuyển đổi kiểu từ char * (chuỗi ký tự) sang int.
Tuy nhiên trong đa số trường hợp sự tự động biến đổi kiểu để sự tương thích về kiểu sẽ được thực
hiện.
Ví dụ:
int main()
{
int x,y;
float r;
char ch;
r = 9000;
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 10
Sử dụng phần mềm C
x = 10; /* Gán hằng số 10 cho biến x */
y = 'd'; /* y có kiểu int, còn ‘d’ có kiểu char*/
r = 'e'; /* r có kiểu float, ‘e’ có kiểu char*/
ch = 65.7; /* ch có kiểu char, còn 65.7 có kiểu float*/
return 0;
}
Trong nhiều trường hợp để tạo ra sự tương thích về kiểu, ta phải sử dụng đến cách thức chuyển đổi
kiểu một cách tường minh.
Cú pháp của phép toán này như sau: (Tên kiểu)
Chuyển đổi kiểu của thành kiểu mới . Chẳng hạn như:
float f;
f = (float) 10 / 4; /* f lúc này là 2.5*/
Chú ý:
Khi một biểu thức được gán cho một biến thì giá trị của nó sẽ thay thế giá trị cũ mà biến đã
lưu giữ trước đó.
Trong câu lệnh gán, dấu = là một toán tử; do đó nó có thể được sử dụng là một thành phần
của biểu thức. Trong trường hợp này giá trị của biểu thức gán chính là giá trị của biến.
Ví dụ:
int x, y;
y = x = 3; /* y lúc này cùng bằng 3*/
Ta có thể gán trị cho biến lúc biến được khai báo theo cách thức sau:
= ;
Ví dụ: int x = 10, y=x;
b) Lệnh nhập giá trị từ bàn phím cho biến (hàm scanf)
Hàm scanf là hàm cho phép đọc dữ liệu từ bàn phím và gán cho các biến trong chương trình khi
chương trình thực thi. Trong ngôn ngữ C, đó là hàm scanf nằm trong thư viện stdio.h.
Cú pháp: scanf(“Chuỗi định dạng”, địa chỉ của các biến);
Giải thích:
Chuỗi định dạng: dùng để qui định kiểu dữ liệu, cách biểu diễn, độ rộng, số chữ số thập
phân... Một số định dạng khi nhập kiểu số nguyên, số thực, ký tự.
Định dạng Ý nghĩa
%[số ký số]d Nhập số nguyên có tối đa
%[số ký số]f Nhập số thực có tối đa tính cả dấu chấm
%c Nhập một ký tự
Ví dụ:
%d Nhập số nguyên
%4d Nhập số nguyên tối đa 4 ký số, nếu nhập nhiều hơn 4 ký số thì chỉ nhận được 4
ký số đầu tiên
%f Nhập số thực
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 11
Sử dụng phần mềm C
%6f Nhập số thực tối đa 6 ký số (tính luôn dấu chấm), nếu nhập nhiều hơn 6 ký số
thì chỉ nhận được 6 ký số đầu tiên (hoặc 5 ký số với dấu chấm)
Địa chỉ của các biến: là địa chỉ (&) của các biến mà chúng ta cần nhập giá trị cho nó. Được
viết như sau: &.
Ví dụ:
scanf(“%d”,&bien1);/*Doc gia tri cho bien1 co kieu nguyen*/
scanf(“%f”,&bien2); /*Doc gia tri cho bien2 co kieu thưc*/
scanf(“%d%f”,&bien1,&bien2);
/*Doc gia tri cho bien1 co kieu nguyen, bien2 co kieu thuc*/
scanf(“%d%f%c”,&bien1,&bien2,&bien3);
/*bien3 co kieu char*/
Lưu ý:
Chuỗi định dạng phải đặt trong cặp dấu nháy kép (“”).
Các biến (địa chỉ biến) phải cách nhau bởi dấu phẩy (,).
Có bao nhiêu biến thì phải có bấy nhiêu định dạng.
Thứ tự của các định dạng phải phù hợp với thứ tự của các biến.
Để nhập giá trị kiểu char được chính xác, nên dùng hàm fflush(stdin) để loại bỏ các ký tự
còn nằm trong vùng đệm bàn phím trước hàm scanf().
Để nhập vào một chuỗi ký tự (không chứa khoảng trắng hay kết thúc bằng khoảng trắng),
chúng ta phải khai báo kiểu mảng ký tự hay con trỏ ký tự, sử dụng định dạng %s và tên
biến thay cho địa chỉ biến.
Để đọc vào một chuỗi ký tự có chứa khoảng trắng (kết thúc bằng phím Enter) thì phải
dùng hàm gets().
Ví dụ:
int biennguyen;
float bienthuc;
char bienchar;
char chuoi1[20], *chuoi2;
Nhập giá trị cho các biến:
scanf(“%3d”,&biennguyen);
Nếu ta nhập 1234455 thì giá trị của biennguyen là 3 ký số đầu tiên (123). Các ký số còn
lại sẽ còn nằm lại trong vùng đệm.
scanf(“%5f”,&bienthuc);
Nếu ta nhập 123.446 thì giá trị của bienthuc là 123.4, các ký số còn lại sẽ còn nằm trong
vùng đệm.
scanf(“%2d%5f”,&biennguyen, &bienthuc);
Nếu ta nhập liên tiếp 2 số cách nhau bởi khoảng trắng như sau: 1223 3.142325, thì:
2 ký số đầu tiên (12) sẽ được đọc vào cho biennguyen.
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 12
Sử dụng phần mềm C
2 ký số tiếp theo trước khoảng trắng (23) sẽ được đọc vào cho bienthuc.
scanf(“%2d%5f%c”,&biennguyen, &bienthuc,&bienchar)
Nếu ta nhập liên tiếp 2 số cách nhau bởi khoảng trắng như sau: 12345 3.142325:
2 ký số đầu tiên (12) sẽ được đọc vào cho biennguyen.
3 ký số tiếp theo trước khoảng trắng (345) sẽ được đọc vào cho bienthuc.
Khoảng trắng sẽ được đọc cho bienchar.
Nếu ta chỉ nhập 1 số gồm nhiều ký số như sau: 123456789:
2 ký số đầu tiên (12) sẽ được đọc vào cho biennguyen.
5 ký số tiếp theo (34567) sẽ được đọc vào cho bienthuc.
bienchar sẽ có giá trị là ký số tiếp theo ‘8’.
scanf(“%s”,chuoi1); hoặc scanf(“%s”,chuoi2)
Nếu ta nhập chuỗi như sau: Nguyen Van Linh ( ) thì giá trị của biến chuoi1 hay chuoi2
chỉ là Nguyen .
scanf(“%s%s”,chuoi1, chuoi2);
Nếu ta nhập chuỗi như sau: Duong Van Hieu ( ) thì giá trị của biến chuoi1 là Duong và
giá trị của biến chuoi2 là Van.
Vì sao như vậy? C sẽ đọc từ đầu đến khi gặp khoảng trắng và gán giá trị cho biến đầu
tiên, phần còn lại sau khoảng trắng là giá trị của các biến tiếp theo.
gets(chuoi1);
Nếu nhập chuỗi : Nguyen Van Linh ( ) thì giá trị của biến chuoi1 là Nguyen Van Linh
c) Lệnh xuất giá trị của biểu thức lên màn hình (hàm printf)
Hàm printf (nằm trong thư viện stdio.h) dùng để xuất giá trị của các biểu thức lên màn hình.
Cú pháp: printf(“Chuỗi định dạng ”, Các biểu thức);
Giải thích:
Chuỗi định dạng: dùng để qui định kiểu dữ liệu, cách biểu diễn, độ rộng, số chữ số thập
phân... Một số định dạng khi đối với số nguyên, số thực, ký tự.
Định dạng Ý nghĩa
%d Xuất số nguyên
%[.số chữ số thập phân]f Xuất số thực có theo quy tắc làm tròn số.
%o Xuất số nguyên hệ bát phân
%x Xuất số nguyên hệ thập lục phân
%c Xuất một ký tự
%s Xuất chuỗi ký tự
%e hoặc %E hoặc %g hoặc %G Xuất số nguyên dạng khoa học (nhân 10 mũ x)
Ví dụ:
%d In ra số nguyên
%4d In số nguyên tối đa 4 ký số, nếu số cần in nhiều hơn 4 ký số thì in hết
%f In số thực
%6f In số thực tối đa 6 ký số (tính luôn dấu chấm), nếu số cần in nhiều hơn 6 ký số
thì in hết
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 13
Sử dụng phần mềm C
%.3f In số thực có 3 số lẻ, nếu số cần in có nhiều hơn 3 số lẻ thì làm tròn.
Các biểu thức: là các biểu thức mà chúng ta cần xuất giá trị của nó lên màn hình, mỗi biểu
thức phân cách nhau bởi dấu phẩy (,).
Ví dụ:
include
int main()
{
int bien_nguyen=1234, i=65;
float bien_thuc=123.456703;
printf(“Gia tri nguyen cua bien nguyen =%d\n”,bien_nguyen);
printf(“Gia tri thuc cua bien thuc =%f\n”,bien_thuc);
printf(“Truoc khi lam tron=%f \n
Sau khi lam tron=%.2f”,bien_thuc, bien_thuc);
return 0;
}
Kết quả in ra màn hình như sau:
Lưu ý:
Đối với các ký tự điều khiển, ta không thể sử dụng cách viết thông thường để hiển thị chúng.
Ký tự điều khiển là các ký tự dùng để điều khiển các thao tác xuất, nhập dữ liệu.
Một số ký tự điều khiển được mô tả trong bảng:
Giá trị thập lục Ký tự được hiển thị Ý nghĩa
Ký tự điều khiển
phân
\a 0x07 BEL Phát ra tiếng chuông
BS Di chuyển con trỏ sang trái 1 ký tự và xóa ký tự
\b 0x08
bên trái (backspace)
\f 0x0C FF Sang trang
\n 0x0A LF Xuống dòng
\r 0x0D CR Trở về đầu dòng
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 14
Sử dụng phần mềm C
\t 0x09 HT Tab theo cột (giống gõ phím Tab)
\\ 0x5C \ Dấu \
\’ 0x2C ‘ Dấu nháy đơn (‘)
\” 0x22 “ Dấu nháy kép (“)
\? 0x3F ? Đấu chấm hỏi (?)
\ddd ddd Ký tự có mã ACSII trong hệ bát phân là số ddd
\xHHH oxHHH Ký tự có mã ACSII trong hệ thập lục phân là HHH
Ví dụ:
#include
#include
int main ()
{
clrscr();
printf("\n Tieng Beep \a");
printf("\n Doi con tro sang trai 1 ky tu\b");
printf("\n Dau Tab \tva dau backslash \\");
printf("\n Dau nhay don \' va dau nhay kep \"");
printf("\n Dau cham hoi \?");
printf("\n Ky tu co ma bat phan 101 la \101");
printf("\n Ky tu co ma thap luc phan 41 la \x041");
printf("\n Dong hien tai, xin go enter");
getch();
printf("\rVe dau dong");
getch();
return 0;
}
Kết quả trước khi gõ phím Enter:
Kết quả sau khi gõ phím Enter:
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 15
Sử dụng phần mềm C
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 16
Bài thực hành
ỰC HÀNH SỐ 1
(Chương I: CÁC THÀNH PHẦN CƠ BẢN CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C)
Hãy đọc thật kỹ phần hàm và biểu thức trong giáo trình C, và làm các bài tập sau:
1) Viết chương trình nhập vào một số nguyên n và x. Hãy cho biết thương nguyên và số
dư của phép chia n cho x; và phép chia phân của n cho x.
Hướng dẫn: sử dụng phép toán số học /(phép chia thương nguyên), %(phép chia lấy số dư), và
chuyển đổi số nguyên n hoặc x thành số thực.
2) Viết chương trình nhập vào một số thực x và tính giá trị y của các biểu thức sau:
a.y=x7.ex + 3x – 8
b.y=(xx + 9)/(5x + 7)
c. y=I5x – 30I . (2x2 + 9)
d.y= 7x+15
e.y= 725x3–9 (căn bậc 7)
Hướng dẫn: sử dụng các hàm chuẩn trong C gồm hàm pow(double x,double y) – tính xy, hàm
exp(x) – tính ex, hàm fabs(x) – tính trị tuyệt đối của một số thực x và hàm sqrt(x) – tính căn bậc 2
của x.
3) Viết chương trình nhập vào các giá trị điện trở R1, R2, R3 của một mạch điện và tính
tổng trở theo công thức:
1R=1/R1+1/R2+1/R3
4) Viết chương trình nhập vào họ tên và tuổi của một sinh viên, rồi xuất ra các thông tin
vừa nhập.
Hướng dẫn: do yêu cầu nhập họ tên và tuổi nên cần khai báo 2 biến: hoten và tuoi. Họ tên của một
người thì nhiều hơn một ký tự cho nên phải khai báo như sau: char hoten[30] (với 30 là chiều dài tối
đa được phép nhập cho họ tên một người).
Đoạn chương trình có dạng sau:
char hoten[30];
int tuoi;
printf(“Nhap ho ten : “);
gets(hoten); //câu lệnh gets dùng để lấy các ký tự vừa nhập và gán cho biến hoten
fflush(stdin) //xóa sạch bộ đệm mỗi khi nhập dữ liệu giữa kiểu chuỗi và kiểu số
printf(“Nhap tuoi : “);
scanf(“%d”,&tuoi);
printf(“Sinh vien %s - %d tuoi”,hoten,tuoi);
//vì biến hoten là một chuỗi ký tự cho nên phải sử dụng định dạng %s khi xuất ra màn hình
5) Viết một đoạn mã giả và vẽ một lưu đồ để nhập một giá trị là độ 0C (Celsius) và chuyển
nó sang độ 0F (Fahrenheit). [Hướng dẫn: C/5 = (F-32)/9]
Giảng viên Nguyễn Thị Hà Quyên – Trường CĐCN 17
Bài thực hành
ỰC HÀNH SỐ 2
(Chương II: CÁC LỆNH CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH C)
1) Viết chương trình nhập vào một số thực x từ bàn phím. Hãy xuất ra màn hình câu
thông báo “Bạn đã nhập đúng yêu cầu” nếu x€[5,10]; nếu không thì xuất ra câu thông
báo “Bạn đã nhập x nằm ngoài đoạn [5,10]”.
Hướng dẫn: sử dụng biểu thức điều kiện và phép toán logic (&& hoặc ||).
float x;
printf(“%s”,(x=10)?”Ban da nhap dung yeu cau”:”Ban da nhap x nam ngoai doan
[5,10]”;
2) Viết chương trình nhập vào 4 số thực từ bàn phím. Hãy xuất ra màn hình giá trị lớn
nhất và giá trị nhỏ nhất trong 4 số vừa nhập.
Hướng dẫn: sử dụng biểu thức điều kiện
float x,y,u,v;
float min,max;
max=((x>=y?x:y) >= (u>=v?u:v)) ? (x>=y?x:y) : (u>=v?u:v);
min=((x Bài thực hành
delta=b*b-4*a*c;
nếu delta
