Kê biên tài sản
Đó là một thời điểm khó quên nhưng ai cũng muốn quên... Đây là những câu chuyện mà nhà báo Đình Phong cùng nhóm phóng viên truyền hình túc trực ngày đêm
"Kê biên tài sản"
Sau tháng 4/1975, nhà báo Đinh Phong cùng nhóm phóng viên truyền hình túc trực ngày đêm
theo những tổ công tác làm công việc “kê biên tài sản” của những nhà tư sản Sài Gòn ở chợ
Bến Thành, chợ Tạ Thu Thâu... Bây giờ, những câu chuyện cũ trở về trong ông như một đoạn
phim quay chậm, buồn bã.
Những chuyện ai cũng muốn quên.
Đó là một thời điểm khó quên nhưng ai cũng muốn quên. Ông Đinh Phong (ủy viên Ủy ban
MTTQ VN TP.HCM, nguyên phó giám đốc Đài truyền hình TP.HCM) hồi tưởng về những ngày
ông và nhiều đồng nghiệp được ban tuyên huấn giao những nhiệm vụ đặc biệt nhưng bí mật
đến phút cuối cùng. Ngay cả cái tên của những chiến dịch này cũng được mã hóa thành X1,
X2...
Những tổ công tác mật được gấp rút thành lập, bắt đầu rà soát, lên danh sách những hộ gia
đình kinh doanh, những gia đình giàu có phải “cải tạo tư sản”. Nguyên tắc hàng đầu của chiến
dịch này là bí mật. Những nhà tư sản chỉ bàng hoàng nhận biết những gì xảy ra khi cửa mở và
tổ công tác đặc biệt bất ngờ có mặt, đọc quyết định “kê biên tài sản”.
Từng làm phóng viên tuyên truyền về cải tạo công thương nghiệp ở miền Bắc những năm 1960
khi còn công tác ở báo Nhân Dân, sau năm 1975 ông Đinh Phong lại là một trong những chứng
nhân của một giai đoạn lịch sử mới. Trong ký ức của mình sau gần ba thập niên kể từ ngày ấy,
nhà báo Đinh Phong trầm ngâm: “Chúng tôi vác máy đi tuyên truyền mà lòng trĩu nặng, ngơ ngác
nhìn nhau hỏi tại sao lại như vậy?
Có lần, chúng tôi mang máy ra chợ Tạ Thu Thâu quay cảnh niêm phong tài sản một hộ kinh
doanh hàng điện tử. Chưa kịp ghi hình ảnh nào, ông chủ hộ kinh doanh bước ra gạt máy, rồi chỉ
vô mặt tôi bảo: “Chú về mà hỏi Huỳnh Văn Tiểng (giám đốc đài truyền hình lúc bấy giờ - NV)
xem ngày xưa tôi đã gửi linh kiện vô chiến khu lắp ráp đài phát thanh như thế nào, hỏi coi thời
chống Mỹ tôi đã giúp đỡ các ông những gì? Bây giờ tôi buôn bán, có tội tình gì mà bay bắt tôi về
làm ruộng hả?”. Thời gian sau tôi có trở lại tìm ông chủ ấy nhưng không gặp, chỗ cũ đã trở
thành một cửa hàng quốc doanh”.
Ông Đinh Phong kể tiếp: “Một tối, tôi tiếp hai vợ chồng anh bạn trong cơ quan. Họ đến bảo rằng
cả gia đình là cơ sở điệp báo của ta trước năm 1975, họ dùng chính cửa hàng vải sợi của mình
làm bình phong cho cơ sở liên lạc của cách mạng. Những câu chuyện ấy chưa kịp được xác
nhận sau năm 1975 thì gia đình trở thành điểm “cải tạo” với cửa hàng vải sợi.
Tài sản bị niêm phong, mọi người trong nhà chuẩn bị nhận quyết định đi “xây dựng vùng kinh tế
mới”. Tôi nghe mà toát mồ hôi, ngay trong đêm chạy đến gặp ông Dương Văn Đầy (lúc ấy là chủ
tịch Q.1, TP.HCM), bảo: “Họ sắp đưa một gia đình có công với cách mạng đi kinh tế mới”. Ông
Đầy nói: “Đâu được”. Tôi bảo: “Họ hẹn sáng sớm 5 giờ là phải đi rồi”. Tờ mờ sáng hôm sau, ông
Đầy phải đến chặn ngay trước cửa nhà can thiệp cho trường hợp này. Vậy là quyết định mới
được hủy bỏ”.
Mầm sống mới mọc lên.
Chương trình thời sự khoảng 30 phút của Đài truyền hình
TP.HCM ngày ấy tập trung nhiều thời lượng để tuyên
truyền cho công cuộc cải tạo công thương nghiệp trên địa
bàn. Đằng sau những hình ảnh ấy, các nhà báo là những
người đã chứng kiến những giọt nước mắt, những cái nhìn
ngạc nhiên, thảng thốt của đồng bào mình. Lần đầu tiên Chợ Dân Sinh (quận 1, TP.HCM)
trong đời nhà báo Đinh Phong mới biết thế nào là mảnh - nơi đã từng là một trong những
“vàng lá”. Ông ngơ ngác với hình ảnh những rổ kim cương, địa chỉ của công cuộc cải tạo
vàng... được mang ra niêm phong, cất lại. Số tài sản dư ra công thương nghiệp sau năm
được xử lý bằng cách tịch thu, trưng thu, trưng mua... 1975 (ảnh chụp ngày
10/12/1985). C
ho đến ngày giải phóng 1975, Sài
Ông Đinh Phong kể rằng có lần được hỏi chuyện với ông
Gòn đã có một cơ sở vật chất, kinh
Mười Cúc (Nguyễn Văn Linh) lúc bấy giờ là ủy viên Bộ
tế kỹ thuật lớn nhất miền Nam, nơi
Chính trị phụ trách phía Nam về công cuộc cải tạo công
thương nghiệp, ông thấy ông Mười Cúc rất ưu tư. Trong hồi tập trung hơn 80% năng lực sản
xuất công nghiệp cả miền Nam.
ký của mình, ông Đinh Phong kể: “Thời mới giải phóng,
trong một lần gặp gỡ các nhà tư sản, ông Mười Cúc đã nói: Nơi đây tập trung hơn 38.000 cơ
sở công nghiệp, tiểu thủ công
“Các bạn đã đi với chúng tôi trong cách mạng dân tộc dân nghiệp lớn nhỏ, trong đó có 766
chủ nên gọi là tư sản dân tộc, nay các bạn đi với chúng tôi công ty và 8.548 cơ sở công
nghiệp tư nhân.
lên thời kỳ quá độ lên XHCN, không biết gọi các bạn là gì
cho phù hợp?”. Sau đó, khi nhắc đến chuyện “ngăn sông
Để công hữu hóa tư liệu sản xuất
cấm chợ”, ông Mười Cúc hay trầm tư, thậm chí có lúc
và đưa công nhân lao động làm
muộn phiền: Sắp có quyết định lập trạm mới nữa rồi...”.
chủ nhà máy, xí nghiệp, sau năm
Những nhà tư sản lớn của Sài Gòn thời đó phần lớn đã ra 1975 chính quyền cách mạng đã
tiến hành vận động hai đợt cải tạo
nước ngoài, thành phố chỉ còn các doanh nghiệp loại vừa
công thương nghiệp. Kết quả là đã
như chủ nhà in, chủ các xưởng thủ công, các cửa hàng...
Các ông chủ này bị buộc phải kê khai tài sản, vốn liếng rồi quốc hữu hóa tài sản của 171 tư
trưng thu, tịch thu, trưng mua và buộc họ không được kinh sản mại bản, 59 tư sản thương
nghiệp cỡ lớn, khôi phục 400 xí
doanh, phải chuyển qua sản xuất nông nghiệp, nhiều
nghiệp quốc doanh, 14.000 cơ sở
người phải rời khỏi thành phố. Nhiều cửa hàng nhỏ, vốn
tiểu thủ công nghiệp, thu hút 27
liếng chẳng có bao nhiêu, một số tiệm ăn, tiệm cà phê...
vạn công nhân và lao động, vận
cũng bị niêm phong, định giá và chuyển qua sản xuất.
động hồi hương lập nghiệp và
từng bước phân bố lại lao động.
Trong số này có các anh chị vốn là cán bộ kháng chiến bị
mất liên lạc, phải làm ăn, buôn bán... để đợi dịp liên lạc với
cách mạng. Đó là những người yêu nước, quyết không rời (Trích thông tin lịch sử của
bỏ quê hương, ở lại và mong muốn đóng góp xây dựng đất website TP.HCM)
nước. Ông Đinh Phong nhớ lại: “Lúc đó tôi biết chúng ta đã
làm một điều gì đó chưa thật sự hợp với lòng dân”.
Ông Đinh Phong kể: “Tôi lại gặp ông Mười Cúc và tiếp tục những câu chuyện về “cải tạo tư
sản”: Sao người ta kêu nhiều quá anh Mười ơi! Ông Mười Cúc đăm chiêu nhiều lắm. Tôi nghĩ đó
là một thời điểm quá khó khăn giữa cái cũ, cái mới và những hướng đi cho đất nước.
Nhưng tôi nhìn thấy những mầm sống mới đã mọc lên từ những chiếc lá rơi xuống của ngày
hôm trước...”.
>> “Nhảy rào" làm y tế tư nhân
Tiến Hùng (TTO)