Giáo trình Tài chính doanh nghiệp_ Chương 30
Tài liệu tham khảo môn Tài chính doanh nghiệp_ Chương " Quản trị hàng tồn kho và tiền mặt" dành cho sinh viên chuyên ngành kinh tế, tài chính ngân hàng.
CHÖÔNG 30
QUAÛN TRÒ HAØNG TOÀN KHO
VAØ TIEÀN MAËT
30.1 QUAÛN TRÒ HAØNG TOÀN KHO
Caùc nhaø quaûn trò taøi chính thöôøng khoâng taäp trung öu
tieân vaøo vieäc quaûn trò haøng toàn kho, maø thay vaøo ñoù laø hoï
thöôøng öu tieân tìm kieám nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö naøo seõ
phuø hôïp vôùi muïc tieâu toái ña hoaù giaù trò taøi saûn cuûa caùc coå
ñoâng.
Tuy nhieân, ñeå coù theå thöïc hieän toát chöùc naêng naøy, nhaø
quaûn trò taøi chính buoäc phaûi coù moät hieåu bieát nhaát ñònh veà
kyõ thuaät kieåm soaùt haøng toàn kho.
30.1 QUAÛN TRÒ HAØNG TOÀN KHO
Caùc doanh nghieäp saûn xuaát thöôøng coù ba loaïi haøng toàn
kho öùng vôùi ba giai ñoaïn khaùc nhau cuûa moät quaù trình saûn
xuaát:
Toàn kho nguyeân vaät lieäu
Toàn kho saûn phaåm dôû dang
Toàn kho thaønh phaåm
1
Toàn kho nguyeân vaät lieäu
Toàn kho nguyeân vaät lieäu bao goàm :
Caùc loaïi nguyeân vaät lieäu cô baûn (ví duï saét quaëng ñöôïc
duøng laø nguyeân vaät lieäu thoâ ñeå saûn xuaát theùp),
Baùn thaønh phaåm (ví duï, chíp boä nhôù duøng ñeå laép raùp
maùy vi tính), hoaëc caû hai.
Vieäc duy trì moät löôïng haøng toàn kho thích hôïp seõ mang laïi
cho doanh nghieäp söï thuaän lôïi trong hoaït ñoäng mua vaät tö
vaø hoaït ñoäng saûn xuaát.
Toàn kho saûn phaåm dôû dang
Toàn kho saûn phaåm dôû dang bao goàm taát caû caùc maët haøng
maø hieän ñang coøn naèm taïi moät coâng ñoaïn naøo ñoù cuûa quaù
trình saûn xuaát.
Saûn phaåm dôû dang coù theå ñang naèm trung chuyeån giöõa
caùc coâng ñoaïn,
Hoaëc coù theå ñang ñöôïc caát giöõ taïi moät nôi naøo ñoù, chôø
böôùc tieáp theo trong quaù trình saûn xuaát.
Toàn kho thaønh phaåm
Toàn khothaønh phaåm bao goàm nhöõng saûn phaåm ñaõ hoaøn
thaønh chu kyø saûn xuaát cuûa mình vaø ñang naèm chôø tieâu
thuï.
Ngoaïi tröø caùc saûn phaåm ñaëc bieät thöôøng ñöôïc ñaët haøng
tröôùc khi ñöôïc saûn xuaát, coøn laïi caùc saûn phaåm tieâu duøng ,
caùc saûn phaåm coâng nghieäp ñeàu ñöôïc saûn xuaát haøng loaït vaø
toàn tröõ trong kho nhaèm ñaùp öùng möùc tieâu thuï döï kieán
trong töông lai.
Vieäc toàn tröõ ñuû moät löôïng thaønh phaåm toàn kho mang laïi
lôïi ích cho caû hai boä phaän saûn xuaát vaø boä phaän marketing
cuûa moät doanh nghieäp
2
30.2 CAÙC CHI PHÍ LIEÂN QUAN ÑEÁN
TOÀN KHO
Khi moät doanh nghieäp ñöôïc höôûng nhöõng lôïi ích töø vieäc
söû duïng haøng toàn kho thì caùc chi phí coù lieân quan cuõng
phaùt sinh töông öùng, bao goàm:
Chi phí ñaët haøng (Ordering costs)
Chi phí toàn tröõ (Carrying costs)
Chi phí thieät haïi do kho khoâng coù haøng (Stockout costs)
Chi phí ñaët haøng
Chi phí ñaët haøng bao goàm:
Chi phí giao dòch.
Chi phí vaän chuyeån vaø chi phí giao nhaän haøng.
Chi phí ñaët haøng ñöôïc tính baèng ñôn vò tieàn teä cho moãi
laàn ñaët haøng
Chi phí ñaët haøng
Chi phí ñaët haøng bao goàm:
¾ Chi phí giao dòch.
¾ Chi phí vaän chuyeån vaø chi phí giao nhaän haøng.
¾ Chi phí ñaët haøng ñöôïc tính cho moãi laàn ñaët haøng
Trong moâ hình quaûn lyù haøng toàn kho EOQ giaû ñònh chi
phí cho moãi laàn ñaët haøng laø coá ñònh vaø ñoäc laäp vôùi soá ñôn
vò haøng ñöôïc ñaët mua.
3
Chi phí toàn tröõ
Chi phí toàn tröõ bao goàm taát caû caùc chi phí löu giöõ haøng
trong kho trong moät khoaûng thôøi gian xaùc ñònh tröôùc, bao
goàm:.
Chi phí löu giöõ vaø chi phí baûo quaûn;
9Chi phí kho haøng
9Chi phí khaáu hao caùc thieát bò
9Tieàn löông traû cho nhaân vieân coi kho
Chi phí hö hoûng vaø chi phí thieät haïi do haøng toàn kho bò
loãi thôøi;
Chi phí baûo hieåm; Chi phí thueá
Chi phí ñaàu tö vaøo haøng toàn kho.
Chi phí thieät haïi khi khoâng coù
haøng (haøng toàn kho heát)
Chi phí thieät haïi do haøng toàn kho heát (Stockout costs)
xaûy ra baát cöù khi naøo doanh nghieäp khoâng coù khaû naêng
giao haøng.
¾ Chi phí thieät haïi do kho khoâng coù nguyeân vaät lieäu seõ
bao goàm chi phí ñaët haøng khaån caáp vaø chi phí thieät haïi do
ngöøng treä saûn xuaát.
¾ Chi phí thieät haïi do toàn kho saûn phaåm dôû dang heát : keá
hoaïch saûn xuaát bò thay ñoåi vaø gaây ra nhöõng thieät haïi do
saûn xuaát bò ngöøng treä vaø phaùt sinh chi phí.
¾ Chi phí thieät haïi do haøng toàn kho heát ñoái vôùi thaønh
phaåm coù theå gaây neân haäu quaû laø lôïi nhuaän bò maát trong
ngaén haïn vaø gaây neân nhöõng maát maùt tieàm naêng trong daøi
haïn.
30.3 MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ HAØNG
TOÀN KHO - EOQ
Moâ hình EOQ laø moät moâ hình quaûn lyù haøng toàn kho
mang tính ñònh löôïng ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh möùc toàn
kho toái öu cho doanh nghieäp.
Muïc ñích cuûa quaûn lyù haøng toàn kho laø caân baèng hai loaïi
chi phí: chi phí löu giöõ vaø chi phí ñaët haøng sao cho toång
chi phí toàn kho laø
thaáp nhaát.
Trong moâ hình EOQ, vieäc phaân tích döïa treân nhöõng giaû
ñònh:
¾ Nhu caàu vaø möùc ñoä söû duïng laø ñeàu ñaën theo thôøi gian
vaø ñöôïc xaùc ñònh tröôùc.
¾ Thôøi gian chuaån bò giao nhaän haøng toàn kho laø khoâng
thay ñoåi.
4
30.3 MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ HAØNG
TOÀN KHO - EOQ
Goïi Q laø löôïng haøng toàn kho cho moãi laàn ñaët haøng.
Soá löôïng toàn kho bình quaân trong kyø laø: Q/2
Möùc ñoä toàn kho
Q
Haøng toàn kho bình quaân =
Q 2
0 T1 T2 T3 Thôøi gian
30.3 MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ HAØNG
TOÀN KHO - EOQ
Goïi C laø chi phí löu giöõ cho moãi ñôn vò haøng toàn kho thì
toång chi phí löu giöõ haøng toàn kho trong kyø laø = (Q/2 x C)
Goïi S laø löôïng haøng tieâu thuï trong kyø neân soá laàn ñaët
haøng trong kyø laø = S/Q
Goïi O laø chi phí cho moãi laàn ñaët haøng thì toång chi phí
ñaët haøng trong kyø laø = (S/Q x O)
Goïi T laø toång chi phí thì = T = (Q/2xC)+(S/Qx O)
30.3 MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ HAØNG TOÀN
KHO - EOQ
5
30.3 MOÂ HÌNH QUAÛN LYÙ HAØNG TOÀN
KHO - EOQ
Goïi Q* laø löôïng haøng döï tröõ toái öu :
2SO
Q* =
C
Goïi T* laø thôøi gian döï tröõ toái öu:
Q*
T* =
S / 365
Moâ hình EOQ môû roäng
Thôøi gian chuaån bò giao nhaän haøng khaùc khoâng
Chieát khaáu theo soá löôïng
Moâ hình kieåm soaùt haøng toàn kho theo xaùc suaát
Heä thoáng quaûn lyù haøng toàn kho Just-In-Time
Thôøi gian chuaån bò giao
nhaän haøng khaùc khoâng
Ñieåm ñaët haøng laïi : laø möùc ñoä toàn kho maø taïi
ñoù thöïc hieän moät ñôn ñaët haøng keá tieáp.
S
Qr = n x
365
•Ví duï : thôøi gian chuaån bò giao nhaän haøng cuûa coâng
ty Dayton Hudson laø 5 ngaøy, nhu caàu haøng naêm laø
3.600 taám neäm, ñieåm ñaët haøng laïi seõ laø:
3.600
Qr = 5 x = 49,3 taám neäm
365
6
Thôøi gian chuaån bò giao
nhaän haøng khaùc khoâng
Möùc ñoä toàn kho
Q
Ñieåm ñaët
haøng laïi
Qr
0 (T1–n)T (T2-n)T2 (T3-n) T
Thôøi ñieåm 1 3 Thôøi
ñaët haøng gian
Thôøi ñieåm nhaän haøng
Thôøi gian chuaån bò
giao nhaän haøng
Chieát khaáu theo soá löôïng
Vôùi caùch thöùc chieát khaáu theo soá löôïng, chi
phí mua treân moãi ñôn vò haøng seõ thay ñoåi vaø
tuyø thuoäc vaøo soá löôïng haøng ñöôïc ñaët.
Caùch tieáp caän naøy ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh
aûnh höôûng cuûa tröôøng hôïp chieát khaáu theo soá
löôïng ñoái vôùi soá löôïng ñaët haøng toái öu.
Chieát khaáu theo soá löôïng
Böôùc 1 :
Tính toaùn möùc sinh lôïi roøng haøng naêm khi
soá löôïng ñaët haøng ñöôïc gia taêng töø möùc toàn
kho EOQ leân tôùi möùc ñaët haøng caàn thieát ñeå
coù theå nhaän ñöôïc khoaûn chieát khaáu.
Böôùc 2 :
Neáu möùc sinh lôïi roøng taêng theâm haøng naêm
laø döông thì soá löôïng ñaët haøng toái öu laø soá
löôïng ñaët haøng caàn thieát ñeå coù theå ñöôïc
höôûng möùc chieát khaáu.
Neáu aâm soá löôïng ñaët haøng toái öu seõ laø giaù
trò EOQ.
7
Moâ hình kieåm soaùt haøng toàn
kho theo xaùc suaát
Thöôøng thì nhu caàu haøng toàn kho bieán ñoäng
theo muøa vuï vaø nhöõng döï baùo khoâng chính xaùc
möùc caàu haøng toàn kho trong töông lai.
Thôøi gian chuaån bò giao nhaän haøng cuõng bò taùc
ñoäng bôûi nhöõng yeáu toá nhö quaù trình chuyeân chôû
bò hoaõn, ñình coâng vaø caùc thaûm hoaï töï nhieân khaùc.
Ñeå khaéc phuïc söï thieät haïi trong nhöõng tröôøng
hôïp nhö vaäy, haàu heát caùc doanh nghieäp söû duïng
caùch thöùc boå sung moät löôïng haøng toàn kho an
toaøn
Heä thoáng quaûn lyù haøng toàn
kho Just-In-Time
Heä thoáng cung öùng ñuùng thôøi ñieåm (toàn
kho baèng khoâng) döïa treân yù töôûng taát caû caùc
maët haøng ñöôïc cung caáp moät caùch chính xaùc
caû veà thôøi ñieåm giao haøng laãn soá löôïng haøng
ñöôïc giao.
Caùch tieáp caän naøy laàn ñaàu tieân ñöôïc phaùt
trieån bôûi coâng ty Toyota cuûa Nhaät vaøo
nhöõng naêm 90.
Ngöôïc laïi vôùi moâ hình “toàn kho baèng
khoâng – Just-In-Time” laø moâ hình “toàn kho
ñuùng tình huoáng – Just-In-Case”.
Moâ hình kieåm soaùt haøng toàn
kho theo ruûi ro
Caùc yeáu toá xem xeùt trong loaïi phaân tích naøy coù
theå ñöôïc toùm löôïc nhö sau:
Neáu taát caû nhöõng taùc ñoäng khaùc ñöôïc caân baèng
thì haøng toàn kho an toaøn toái öu seõ gia taêng khi coù
söï khoâng chaéc chaén cuøng vôùi nhu caàu söû duïng döï
kieán gia taêng vaø thôøi gian giao haøng taêng leân.
Neáu taát caû nhöõng yeáu toá khaùc khoâng thay ñoåi thì
möùc haøng toàn kho an toaøn toái öu seõ gia taêng khi
chi phí thieät haïi taêng do haøng trong kho heát haøng.
8
Moâ hình kieåm soaùt haøng toàn
kho Just – In - Time
Moâ hình toàn kho baèng khoâng toû ra hieäu quaû
nhaát ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp coù nhöõng hoaït
ñoäng saûn xuaát mang tính chaát laëp ñi laëp laïi.
Vieäc söû duïng heä thoáng toàn kho Just-In-Time ñoøi
hoûi moät söï keát hôïp chaët cheõ giöõa nhaø saûn xuaát vaø
nhaø cung caáp.
30.5 MOÂ HÌNH QUAÛN TRÒ TIEÀN MAËT
Trong phaàn naøy seõ trình baøy caùc noäi dung
sau:
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët EOQ
Ñaùnh ñoåi quaûn trò tieàn maët
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët Miller Orr
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët EOQ
William Baumol laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän
coù söï gioáng nhau giöõa moâ hình quaûn trò tieàn
maët vaø moâ hình quaûn trò haøng toàn kho.
Khi döï tröõ tieàn maët, doanh nghieäp seõ maát cô
hoäi phí, töùc laø maát laõi suaát, chi phí naøy töông
ñöông vôùi chi phí toàn tröõ haøng toàn kho.
Khi tieàn maët xuoáng thaáp baïn seõ boå sung tieàn
maët baèng caùch baùn caùc traùi phieáu kho baïc. Chi
phí ñaët haøng chính laø chi phí haønh chính cho
moãi laàn baùn traùi phieáu kho baïc.
9
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët EOQ
Neáu goïi S laø toång thanh toaùn baèng tieàn maët
haøng naêm. Q* laø soá löôïng traùi phieáu kho baïc baùn
moãi laàn ñeå boå sung vaøo soá döï tieàn maët.
Tieàn maët thanh toaùn haøng naêm × Chi phí cho moãi laàn baùn traùi phieáu kho baïc
Q* = 2 ×
Laõi suaát
Ví duï:
Coù toång soá tieàn maët chi traû trong naêm cuûa moät
doanh nghieäp laø 1.260.000$. Laõi suaát traùi phieáu
kho baïc laø 8%/naêm. Moãi laàn baùn chöùng khoaùn ñeå
gia taêng tieàn maët, doanh nghieäp phaûi toán chi phí
giao dòch laø 20$.
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët EOQ
Q* toái öu seõ laø:
2 x1.260.000 x 20
Q* = = 25.100$ hoaëc xaáp xó 25.000$
8%
Nhö vaäy doanh nghieäp cuûa baïn seõ baùn moãi
laàn laø 25.000$ traùi phieáu kho baïc cho moãi
tuaàn vaø 4 laàn trong moät thaùng. Soá dö tieàn
maët bình quaân laø 25.000/2 hoaëc 12.500$.
Ñaùnh ñoåi quaûn trò tieàn maët
Moâhình Baumol khoâng thöïc tieãn khi giaû ñònh
doanh nghieäp chi traû tieàn maët moät caùch oån ñònh:
¾Doanh nghieäp coù theå nhaän veà moät doøng thu
thuaàn hay nhaän veà moät doøng chi thuaàn baèng tieàn
maët.
¾Moät soá trong caùc doøng tieàn naøy coù theå döï baùo
chính xaùc vôùi ñoä tin caäy cao, moät soá khaùc thì
khoâng chaéc chaén veà thôøi gian phaùt sinh.
10
Ñaùnh ñoåi quaûn trò tieàn maët
Moâ hình quaûn trò tieàn maët Baumol ñaõ laøm noåi
baät söï ñaùnh ñoåi giöõa chi phí coá ñònh cuûa vieäc
baùn caùc chöùng khoaùn vaø chi phí toàn tröõ cuûa vieäc
naém giöõ tieàn maët.
Moâ hình Baumol giuùp hieåu ñöôïc taïi sao caùc
doanh nghieäp vöøa vaø nhoû löu giöõ moät soá dö tieàn
maët ñaùng keå. Trong khi caùc coâng ty lôùn, coù caùc
chi phí giao dòch mua vaø baùn chöùng khoaùn quaù
nhoû so vôùi cô hoäi phí maát ñi do löu giöõ moät soá
löôïng tieàn maët nhaøn roãi.
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët Miller Orr
Moâ hình quaûn lyù tieàn maët Miller Orr
Moâ hình Miller Orr xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa
giôùi haïn treân vaø giôùi haïn döôùi laø:
3 / 4 phöông sai tieàn maët thanh toaùn x chi phí moãi laàn baùn traùi phieáu
Khoaûng caùch = 3 3
Laõi suaát
Giaû söû doanh nghieäp coù soá dö tieàn maët toái thieåu laø
10.000$, phöông sai cuûa tieàn maët thanh toaùn haøng
ngaøy laø 6.250.000, laõi suaát laø 0,025%/ngaøy, chi phí
giao dòch cho moãi laàn baùn traùi phieáu laø 20$.
Khoaûng caùch = 21.634$
Giôùi haïn treân = 10.000 + 21.634 = 31.634$
Ñieåm trôû laïi = 17.211$
11
