Giáo trình Rối loạn cân bằng Acid Base
Đại cương:
- Tình trạng bệnh lý thường gặp trên lâm sàng
- Có thể đe dọa sinh mạng do làm thay đổi nội môi.
- Phân tích acid-base bạn cần có công cụ gì?
- Bù trừ hoàn toàn các rối loạn chuyển hóa
-
ROÁI LOAÏN CAÂN BAÈNG
ACID - BASE
H+
HCO3 TS. BS Ñoã Quoác Huy
Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc
Beänh vieän Nhaân Daân 115
pH
ÑAÏI CÖÔNG
Tình traïng beänh lyù thöôøng gaëp treân laâm saøng.
Coù theå ñe doïa sinh maïng do laøm thay ñoåi noäi moâi.
pH
Bình thöôøng pH noäi moâi luoân oån ñònh
Khí maùu ñoäng maïch - Arterial Blood Gases (ABG):
pH = 7,4 ± 0,05
PaCO2 = 40 ± 5 mmHg
HCO3 = 24 ± 4 mmol/l
Henderson - Hasselbalch:
-
pH = 6,1 + log ([HCO3 ] / 0,03 PCO2)
-
[H+] = 24 x (PCO2 / [HCO3 ])
⇒RLCB Acid - Bases gaén lieàn vôùi söï thay ñoåi PCO2 /
-
HCO3
Cô theå luoân ñöùng tröôùc moái ñe doïa
nhieãm toan sinh hoïc
CH glucose aùi khí → CO2 + H2O →H2CO3 → [H+] + HCO3-
CH glucose yeám khí → a. lactic
CH lipid → a. ketonic
H+
CH protid, lipid → H2SO4, H3PO4
pH
⇒ Chuyeån hoùa cuûa moïi teá baøo cô theå ñeàu saûn sinh ra [H+]
Noäi moâi luoân oån ñònh vì nhôø coù...
Heä thoáng ñeäm:
Ngoaïi baøo (ECF): HCO3-
Noäi baøo (ICF): protein, phosphat.
Phoåi:
Thaûi CO2 : ≈ 13 000 mmol/24h (H2CO3 → CO2 + H2O)
Thaän:
Thaûi H+ ≈ 50 - 60 mmol/24h (H2SO4,H3PO4 ,NH4, lactic, ketonic)
Taùi haáp thu HCO3- → khoâi phuïc heä ñeäm
Tieáp caän BN coù roái loaïn toan kieàm
1. Nhieãm gì ?
haáp ?
2. Chuyeån hoùa hay hoâ
3. Buø tröø ra sao ?
?
4. Ng u yeân nhaân vaø cô cheá gì
g?
5. Coù c aàn thieát can thieäp khoân
aøo ?
6. Can thieäp nhö theá n
Phaân tích Acid-Base, Baïn caàn coù
coâng cuï gì ?
Khí maùu (pH, CO2)
Ñieän giaûi ñoà (Na, Cl, HCO3)
Maùy tính boû tuùi
30 giaây
1. Nhieãm toan hay kieàm ?
Haõy nhìn vaøo pH:
Neáu pH7,45 → Nhieãm kieàm maát buø
Neáu pH≈7,35 - 7,45 → Coøn ñöôïc heä ñeäm, phoåi, thaän
buø
RLCB acid - base coù maáy loaïi ?
pH7,45
Nhieãm toan Nhieãm kieàm
PCO2↑ HCO3-↓ HCO3-↑ PCO2 ↓
Hoâ haáp Chuyeån hoùa Chuyeån hoùa Hoâ haáp
2. RL do chuyeån hoùa hay hoâ haáp ?
Haõy nhìn vaøo töông quan giöõa pH vaø PCO2:
RL chuyeån hoùa nguyeân phaùt:
Khi pH ↓↑ nhöng PCO2 ⊥ hoaëc
Khi pH & PCO2 thay ñoåi cuøng höôùng.
-
HCO3 PCO2
RL hoâ haáp nguyeân phaùt:
pH and PCO2 thay ñoåi ngöôïc höôùng
pH
3. Buø tröø ra sao ?
Tieáp tuïc nhìn vaøo töông quan
thay ñoåi PCO2 & pH ñeå ñaùnh
giaù ñaùp öùng buø tröø cuûa cô
theå.
Coù theå döïa vaøo baûng tính
hoaëc bieåu ñoà saün coù (…).
Döï baùo ñaùp öùng buø tröø
ROÁI LOAÏN DÖÏ BAÙO BUØ TRÖØ
• PaCO2=1,5(HCO3-) + 8
Toan CH
• PaCO2 ↓1,25 mmHg ⇔ HCO3- ↓ 1 mmol/l
• PaCO2= (HCO3-) + 15
Kieàm CH • PaCO2 ↑ 0,75 mmHg ⇔ HCO3- ↑ 1 mmol/l
• PaCO2 ↑ 6 mmHg ⇔ HCO3- ↑ 10 mmol/l
Kieàm HH Caáp • HCO3- ↓ 2 mmol/l ⇔ PaCO2↓10 mmHg
Maïn • HCO3- ↓ 4 mmol/l ⇔PaCO2↓10 mmHg
Toan HH Caáp • HCO3- ↑ 1 mmol/l ⇔ PaCO2↑10 mmHg
Maïn • HCO3- ↑ 4 mmol/l ⇔ PaCO2↑10 mmHg
Buø tröø moät phaàn
moät
an
øm
g la oïc! Toan hoâ haáp ñöôïc buø
T oâi ñ aëng nh
v ieäc
n moät phaàn
Giaûm pH,
Taêng PCO2,
Taêng HCO3
Kieàm hoâ haáp ñöôïc buø
moät phaàn
Taêng pH,
Giaûm PCO2,
Giaûm HCO3
Buø tröø moät phaàn õng vaäy!
cu
Toâi
Toan chuyeån hoaù ñöôïc buø
moät phaàn
Giaûm pH,
Giaûm PCO2,
Giaûm HCO3
Kieàm chuyeån hoùa ñöôïc buø
moät phaàn
Taêng pH,
Taêng PCO2,
Taêng HCO3
Buø tröø hoaøn toaøn
caùc roái loaïn hoâ haáp
Toan hoâ haáp coøn buø
pH bình thöôøng,
Taêng PCO2,
Taêng HCO3
Kieàm Hoâ Haáp coøn buø
pH bình thöôøng,
Giaûm PCO2,
Giaûm HCO3
Buø tröø hoaøn toaøn
caùc roái loaïn chuyeån hoùa
Toan Chuyeån Hoùa coøn buø
pH bình thöôøng,
Giaûm PCO2,
Giaûm HCO3.
Kieàm Chuyeån Hoùa coøn
buø
pH bình thöôøng,
Taêng PCO2,
Lôøi vaøng ngoïc
“As a general rule, the secondary
or compensatory processes do not
completely normalize the pH
because to do this removes the
stimulus to compensation”.
Problems in Critical Care , S. Koch
4. Nguyeân nhaân, cô cheá ?
Döïa vaøo beänh söû, khaùm laâm saøng
vaø keát quaû phaân tích (1), (2), (3).
Phaân loaïi:
Toan chuyeån hoùa.
Toan hoâ haáp.
Kieàm chuyeån hoùa.
Kieàm hoâ haáp
Nhieãm toan chuyeån hoùa
Do öù ñoïng acid (AG taêng)
Ketonic (tieåu ñöôøng, ngoä ñoäc röôïu, nhòn ñoùi), lactic (…)
Suy thaän
Ngoä ñoäc: methanol, ethylene glycol, salicylates
Do maát NaHCO3 (AG bình thöôøng) gaây taêng chlor
Qua ñöôøng tieâu hoaù: tieâu chaûy, doø ruoät...
Taïi thaän: N Cations
he
r
a+ t
↓kali: proximal RTA (t2), distal RTA(t1) O
ANION GAP
↑kali: roái loaïn chöùc naêng oáng löôïn xa.
HC
Kali bình thöôøng: suy thaän giai ñoaïn sôùm -
Cl O3
Nguyeân nhaân khaùc Anions
