GIÁO ÁN SINH HỌC 11(nâng cao)
Bài 28: ĐIỆN THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG
Người dạy:
Phan Trường An 3060457
Nguyễn Thị Kim Hoa 3060476
I. MỤC TIÊU:
Sau khi học xong bài này học sinh có khả năng.
1. Kiến thức:
• Trình bài được khái niệm điện thế nghỉ và điện thế hoạt động.
• Giải thích được cơ chế hình thành 2 loại điện thế trên.
• Trình bài được vai trò và chức năng của bơm Na+/K+.
• Mô tả và giải thích thích được cơ chế hình thành điện thế hoạt động trên sợi
thần kinh.
• So sánh và giải thích sự truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin và
không có bao miêlin.
2. Kỹ năng:
• Rèn luyện kỹ năng quan sát và suy luận.
• Kỹ năng mô tả, giải thích hình và biểu đồ.
3. Thái độ:
• Làm học sinh có hứng thú với môn sinh học, khi nhận ra mọi tế bào trong cơ thể
đều có tích điện,và cơ chế liên hệ của hệ thần kinh. Giúp chống lại những quan
điểm duy tâm, mê tín dị đoan.
Kiến thức trọng tâm của bài: cơ chế hình thành điện thế hoạt động và sự dẫn truyền xung
thần kinh trên 2 loại sợi trục có bao và không bao miêlin.
II. PHƯƠNG PHÁP VÀ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
1. Phương pháp dạy:
• Sử dụng chương trình powerpoint để hỏi đáp,trình chiếu hình - film cho học sinh
quan sát và thảo luận nhóm. Dẫn dắt học sinh tự nhận thức được nội dung bài
học.
2. phương tiện dạy học.
• Máy tính và máy chiếu dùng để trình chiếu. Kết hợp với một số hình ảnh và các
đoạn film từ nhiều nguồn khác nhau.
III. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1. Chuẩn bị:
1
• Kiểm tra bài cũ.
• Vào bài: (3 phút)
Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta khá quen với khái niệm điện, điện giúp các các
thiết bị điện hoạt động, như bóng đèn, quạt máy… và chúng ta thường chỉ nghĩ chỉ có
các vật vô tri, vô giác mới có điện. Vậy ở sinh vật có điện không? ở sinh vật cũng có
mang điện, đó là điện sinh học. Vậy điện sinh học là gì? Điện thế nghỉ và điện thế
hoạt động là gì? Để trả lời các câu hỏi trên. Hôm nay chúng ta sẽ học bài 28 ĐIỆN
THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG.
2. Nội dung tài liệu mới:
TG Nội dung bài dạy Hoạt động của thầy Hoạt động của học sinh
Đặt câu hỏi gợi mở và dẫn Thảo luận nhóm và trả
dắt học sinh trả lời. lời.
5 phút I. ĐIỆN THẾ NGHỈ
1. Khái niệm
? Quan sát hình 28.3 và mô
tả cách đo điện thế nghỉ trên o Đặt một điện cực ở
nơron mực ống?
mặt ngoài, và cái còn
lại xuyên qua màng
vào mặt trong, và nối
với một điện kế cực
?
Cho biết bên trong và bên nhạy.
ngoài màng tích điện gì? Và
o Mặt trong tích điện
đưa ra khái niệm điện thế
Là sự chênh lệch điện âm, mặt ngoài tích
nghỉ.
thế giữa 2 bên màng của điện dương.
nơron, mặt trong tích điện Nhận xét và ghi bảng.
âm (-) và mặt ngoài tích
điện dương (+), khi tế bào
nghỉ.
10
phút 2. Cơ chế hình thành Quan sát hình 28.4 và thảo
điện thế nghỉ luận nhóm 2 HS ngồi cạnh
nhau, trả lời các câu hỏi sau.
? Quan sát hình 28.4 và cho o Quan sát hình 28.4
Nồng độ K+ trong dịch biết sự phân bố của Na+ và K+ và trả lời.
bào lớn hơn ngoài dịch mô trong dịch bào và dịch mô?
và Na+ thì ngược lại.
o K+ đi ra ngoài và Na+
? Hãy cho biết chiều di đi vào dịch bào.
chuyển của các Iôn trên?
?
2
Quan sát hình 28.5 và cho
biết trên màng có các loại o Thảo luận và trả
kênh nào, kênh nào đóng, kênh
lời.
nào mở? và tại sao?
Kênh K+ mở và kênh Na+
đóng, vì màng có tính thấm
chọn lọc.
? Nhận xét gì về sự di
chuyển của các Iôn trên? Ý
nghĩa của sự di chuyển đó?
K+ từ dịch bào đi ra dịch Nhận xét và lưu bảng
mô, làm mặt dịch mô tích o Thảo luận và trả
điện dương và dịch bào tích lời.
điện âm. ? Tại sao K khi đi ra ngoài
+
màng lại tập chung gần màng
mà không đi xa hơn?
Do lực hút tĩnh điện nên
K+ bị giữ lại ở gần màng. o Thảo luận và trả
10 ? Nếu K+ra ngoài màng mãi
lời.
phút thì sẽ như thế nào?
Bơm Na+/K+ thường o Sẽ gây mất cân
xuyên hoạt động nhầm duy bằng nồng độ Iôn K+.
trì sự chênh lệch này. Lưu ý: điện thế nghỉ của mực
ống là -70 mV.
II. ĐIỆN THẾ HOẠT
ĐỘNG Quan sát hình 28.7 và thảo
luận, trả lời các câu hỏi các
1. Khái niệm
câu hỏi sau.
? Khi tế bào ở trạng thái
nghỉ chúng ta có điện thế nghỉ
vậy điện thế nghỉ chuyển
sang điện thế hoạt động khi
nào?
o Khi màng tế bào
? Khi điện thế động phát
nhận được một kích
Mất phân cực(khử cực) – sinh sẽ trải qua các giai đoạn
thích đủ ngưỡng.
đảo cực – tái phân cực. nào?
Nhận xét và lưu bảng
o Thảo luận và trả lời
? Quan sát đoạn film 28.8
thảo luận nhóm 2 HS ngồi
3
cạnh nhau, trong thời gian 2
phút. Hãy cho biết trong từng
giai đoạn trên thì loại kênh
iôn nào mở, loại Iôn nào di
chuyển, và ý nghĩa của sự di
Kênh Na+ mở, Na+ tràn
chuyển đó?
vào trong dịch bào.
Dẫn dắt học sinh trả lời,
Mất phân nhận xét, hoàn chỉnh, và lưu o Quan sát film, thảo
cực và đảo bảng luận và trả lời.
cực. trong màng tích
Bên
điện dương và ngoài
tích điện âm.
5 phút
Kênh Na+ đóng lại và kênh
K+ mở ra, K+ tràn ra
Tái phân
cực
Ngoài màng lại tích điện
dương và trong màng tích
điện âm
? Từ cơ chế hình thành điện
thế động, hãy rút ra khái
Điện thế hoạt động (hay niệm điện thế động
xung thần kinh) là sự biến o Vận dụng kiến thức
đổi từ điện thế nghỉ qua các Nhận xét và lưu bảng và trả lời.
5 phút giai đoạn mất phân cực(khử
cực) => đảo cực => tái phân
cực để trở lại trạng thái ban
đầu. ? Sau giai đoạn tái phân cực
thì sự phân bố các Iôn trong
dịch bào và dịch mô như thế
Lúc này trong dịch bào nào? o Thảo luận và trả
chứa nhiều Na+ hơn ngoài
lời.
dịch mô và ngược lại với Nhận xét và lưu bảng
K+.
Bằng cách nào mà màng
?
Bơm Na+/K+ giúp lập lại tế bào phân bố lại các Iôn? o Vận dụng kiến thức
4
3 phút trật tự nồng độ các Iôn như và trả lời.
ban đầu.
2. Sự lan truyền xung
thần kinh trên sợi trục
không có bao miêlin
?
Khi điện thế động phát
sinh tại một điểm nó sẽ được
truyền trên sợi thần kinh. Có
Xung thần kinh không phải nó được truyền đi bằng
chạy dọc trên sợi thần cách chạy dọc trên sợi thần
kinh. kinh không?
Nó kích thích làm xuất Nhận xét và lưu bảng.
hiện xung thần kinh ở o Thảo luận và trả
vùng kế tiếp và cứ như thế lời.
xung thần kinh truyền đi.
? Quan sát hình 28.10 và giải
thích tạ sao xung thần kinh
Vùng kế tiếp bị kích thích tại điểm B không truyền trở
nhưng vùng nó vừa đi qua lại điểm A?
thì không vì vùng này đang o Quan sát hình, thảo
ở giai đoạn trơ tuyệt đối. luận và trả lời.
? Nếu ta kích thích ở giữa
sợi trục thì xung thần kinh sẽ
Xung thần kinh truyền đi truyền đi như thế nào?
theo 2 chiều kể từ điểm o Vận dụng kiến thức
xuất phát. và trả lời.
3. Sự lan truyền xung
thần kinh trên sợi thần
kinh có bao miêlin
?
Quan sát hình 28.11 và cho
biết cấu tạo của sợi thần
Bao miêlin có tích chất kinh có bao miêlin? o Là sợi thần kinh bị
cách điện. bao bởi bao miêlin có
tính chất cách điện,
Giữa 2 bao miêlin là eo tuy nhiên vẫn còn các
ranvie có khả năng dẫn eo gọi là eo ranvie có
điện. khả năng dẫn điện.
?
5
Hãy dự đoán cơ chế dẫn
truyền xung thần kinh trên
sợi trục có bao miêlin?
Xung thần kinh được o Vận dụng kiến thức
truyền đi theo lối nhảy cóc và trả lời.
qua các eo ranvie.
? So sánh và giải thích sự
truyền xung thần kinh trên 2
loại sợi trên?
Tổ chức trò chơi truyền kẹo.
chia 2 dãi mỗi dãi 1 cục kẹo. Tham gia trò chơi, nhận
dãi 1 truyền cục kẹo bằng thấy là dãi 2 truyền kẹo
cách lần lượt đưa cho từng nhanh hơn vì cục kẹo
bạn. dãi 2 truyền bằng cách không phải qua tay từng
cứ 1 bạn lại bỏ một bạn theo người, và bỏ được một
lối nhảy cóc. Cho các em tự số khoảng. Từ đó liên
nhận xét là dãi nào sẽ truyền hệ với sự lan truyền
nhanh hơn. xung thần kinh trên sợi
Sợi thần kinh có bao miêlin Nhận xét và lưu bảng trục không có và có bao
dẫn truyền nhanh hơn và miêlin, thì sợi có bao
tiết kiệm năng lượng hơn. truyền nhanh hơn.
Trên sợi thần kinh có bao
miêlin nhanh hơn là do xung
thần kinh được truyền đi theo
lối nhảy cóc, bỏ qua được
một số đoạn, còn ở sợi trục
không có bao miêlin xung
thần kinh phải chạy dọc suốt
chiều dài của sợi trục.
Tiết kiệm năng lượng hơn là
do ở sợi thần kinh có bao
miêlin thì bơm Na+/K+ chỉ cần
hoạt động để phân bố lại Iôn
ở các eo ranvie, còn sợi trục
không có bao miêlin, bơm
Na+/K+ phải hoạt động suốt
dọc sợi nên tốn nhiều năng
lượng hơn.
Ghi chú: ? Thầy đặt câu hỏi, yêu cầu học sinh quan sát hình, thảo luận và trả lời.
Thầy giảng bài.
o Học sinh quan sát hình, thảo luận và trả lời.
3. Củng cố và tổng kết: (4 phút)
6
Đưa ra sơ đồ tổng kết kiến thức của bài 28 và yêu cầu học sinh bổ sung để hoàn
chỉnh.
Trải qua các Sợi trục không
? ? giai đoạn nào.
có bao miêlin
Điện thế Điện thế hoạt Diễn biến
nghỉ động của các giai Sợi trục có
? ? bao miêlin
đoạn đó.
Kích thích đ? ngưỡng
ủ ? So sánh và giải
Kích thích các vùng lân cận, thích sự dẫn
và truyền đi. truyền xung
thần kinh trên
2 loại sợi trên
4. Dặn dò:
• Yêu cầu học sinh về nhà lập lại sơ đồ kiến thức của bài.
• Trả lời các câu hỏi và bài tập của bài 28/ trang 112, SGK lớp 11(nc).
• Xem trước bài mới, bài 29/ trang 113, SGK lớp 11(nc). Trả lời câu hỏi: Tại sao
trong sợi thần kinh, xung thần kinh được truyền đi theo cả hai chiều, còn trong
cung phản xạ xung thần kinh chỉ được dẫn truyền theo một chiều nhất định?
Tự nhận xét:
Hoa: Sau khi dạy xong phần I. Điện thế nghỉ, em cảm thấy:
Tâm đắc
Tâm đắc nhất là phần vào bài, sử dụng hình động giải thích cho cơ chế
hình thành điện thế nghỉ.
Làm nổi bật được phần trọng tâm là cơ chế hình thành điện thế nghỉ
Chưa làm được
Phương pháp sử dụng chủ yếu là diễn giảng, hỏi đáp nếu được làm lại
em sẽ cho học sinh thảo luận nhóm nhiều hơn.
Đặt câu hỏi chỉ ở mức độ biết được làm lại em sẽ cho học sinh quan sát
hình và đặt những câu hỏi mang tính tư duy để học sinh tự khám phá
Chưa tự tin lắm khi đứng giảng trước lớp, chưa bao quát hết lớp.
Trình bài bảng: lưu bảng chưa đầy đủ những phần trọng tâm của bài
học.
7
Powerpoint: màu chữ và màu nền chưa hợp lý nên khó quan sát, nội
dung hơi nhiều trên slide sạch.
An: Sau khi dạy xong phần II. Điện thế hoạt động, em tự nhận thấy:
Tâm đắc:
Làm rõ được cơ chế truyền xung thần kinh trên sợi trục không có bao
mielin.
Có một số đoạn flash minh họa sự lan truyền xung thần kinh.
Chưa làm được:
Các hình của Powerpoint chưa đánh số, màu nền và màu chữ chưa thống
nhất.
Cần thêm một số đoạn flash minh họa cơ chế hình thành điện thế động.
Chưa đưa ra được các câu hỏi hiểu, phát triển tư duy cho học sinh.
Chưa biết cách lưu bảng.
Còn cho học sinh xem nội dung trang sạch.
Khi giải thích câu hỏi cho học sinh, chỉ giải thích được xung thần kinh
sẽ không truyền theo chiều ngược lại, mà chưa làm rõ, xung thần kinh sẽ
truyền đi 2 chiều trên sợi trục khi nhận kích thích.
Nhận xét của các bạn:
Thu Ý:
- Tâm đắc phần vào bài, hình ảnh và đoạn flash
- Phong cách tự tin
- Góp ý các bạn về file Powerpoint, chưa đồng nhất.
Xuân Nhựt:
- Tâm đắc phần vào bài
- Phương pháp diễn giảng chủ yếu
- Tác phong: Hoa chưa tự tin
An phần phát âm chưa tốt
- Powerpoint : không hợp lý về phối màu
ThanhTâm:
- Tâm đắc chuẩn bị tốt, tìm được những đoạn flash phù hợp học sinh dễ hiểu
- Khuyết điểm chưa lưu bảng
8
Xuân Thùy:
- Tâm đắc phần dẫn truyền xung thần kinh có đoạn flash, so sánh, nhấn mạnh
những nội dung quan trọng
- Chưa lưu bảng
- Powerpoint màu nền và màu chữ chưa hợp lý
- Tác phong sư phạm chưa bao quát hết lớp
Khanh Hưng
- Tâm đắc phần dẫn truyền xung thần kinh trên sợi không có bao mielin
- Chưa giải thích rõ sự dẫn truyền trên sợi trục của sợi có bao myelin
- Nên đưa thêm phim vào
- Tác phong chưa tiếp xúc với học sinh, chưa thoải mái.
Nhận xét của cô:
(Hoa ) Phần vào bài tốt:
- Khi cho học sinh quan sát hình nên hỏi: những thiết bị này muốn hoạt động
được phải cần gì?
- Liên hệ ở sinh vật có mang điện không?
- Cần dừng lại định nghĩa cho học sinh biết thế nào là điện sinh học? dòng điện
phải có cực âm, cực dương. Điện thế là gì? Điện thế nghỉ là gì?
Điện thế nghỉ
- Hình 28.1 nên xóa những chữ tiếng Anh học sinh sẽ không biết.
- Yêu cầu học sinh lên bảng mô tả cách đo điện thế nghỉ trên nơron của mực
ống.
- Từ thí nghiệm rút ra khái niệm
Cơ chế hình thành điện thế nghỉ
- Cần có đoạn flash cho thấy chiều di chuyển ion để học sinh biết được Na+ bên
ngoài nhiều hơn và K+ bên trong nhiều hơn
- Đặt những câu hỏi hiểu thay vì những câu hỏi biết.
- Sự phân bố ion, sự di chuyển của các ion, có mấy loại kênh? Đều gì xảy ra khi
các ion di chuyển?
- Ghi phần trả lời câu hỏi lệnh lên bảng
(An) Điện thế hoạt động
- Nội dung chưa lưu bảng nên kết hợp ghi bảng khi học sinh trả lời.
- Phần truyền xung thần kinh trên sợi không có bao mielin và có bao mielin nên
thiết kế trò chơi truyền kẹo để tạo hứng thú cho học sinh, học sinh có thể so
9
sánh được sự khác biệt về sự truyền xung thần kinh trên 2 loại sợi có bao và
không có bao myelin.
Phương pháp
- Cả 2 đều dùng phương pháp diễn giảng và hỏi đáp
- Chỉ tập trung vào vài học sinh chưa bao quát hết lớp
- Yêu cầu học sinh học thuộc bài sẽ nhớ rõ đó không phải là mục tiêu của bài
Powerpoint
- Sử dụng những đoạn flash để minh họa thay vì những hình tĩnh trong sách giáo
khoa học sinh không thấy được những cơ chế thầy giảng
- Hình nhỏ khó quan sát
- Màu nền màu chử câu hỏi không nổi bật.
- Tạo hiệu ứng cho sơ đồ.
Những kinh nghiệm rút ra để những lần sao làm tốt hơn.
Phương pháp:
Chuẩn bị bài kỹ hơn nữa. Cần hiểu rõ nội dung kiến thức cần giảng
dạy.
Đứng trước một nội dung trong SGK sẽ suy nghĩ theo nhiều hướng,
bằng phương pháp, phương tiện nào sẽ giúp học sinh hiểu bài tốt nhất.
Lưu bảng nội dung chính, khi học sinh trả lời, thầy sẽ lưu bảng luôn.
Đứng ghi bảng phải lệch một bên, thuận lợi cho học sinh quan sát.
Bao quát lớp, gần với học sinh hơn.
Chú ý đưa ra các câu hỏi hiểu hơn là biết. dẩn dắt học sinh tự hiểu bài.
Tác phong sư phạm:
Tự tin hơn.
Bình tĩnh hơn.
Rèn luyện phát âm cho đúng.
Rèn luyện chữ.
Giáo án Powerpoint:
Cần thống nhất.
Màu nền và màu chữ cần hợp lý, rõ ràng, phải thể hiện rõ ràng nội dung
cần diễn đạt.
Hình trong file Powerpoint cần đánh số.
Trong file Powerpoint cần có nhiều đoạn film, flash minh họa.
10
11
Copyright by webtailieu.net