̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
ĐÔNG HOA HOC
̣ ́ ̣
̣ ̀ ̉ ́
Nôi Dung Cân Hiêu Biêt:
1- Vân tôc phan ứng, phương trinh đông hoc, hăng số vân tôc phan ứng.
̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ̉
2- Bâc phan ứng, năng lượng hoat hoa, phương trinh Arrhenius.
̣ ̉ ̣ ́ ̀
3- Phương trinh phan ứng bâc nhât, bâc hai.
̀ ̉ ̣ ́ ̣
4- Thời gian ban huỷ (half-life).
́
5- Anh hưởng cua nhiêt đô, nông độ đên vân tôc phan
̉ ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ̉
ứng.
6- Cơ chế phan ứng.
̉
7- Anh hưởng cua xuc tac đên vân tôc phan ứng.
̉ ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
ĐÔNG HOA HOC
̣ ́ ̣
̣ ̣
Đông hoc (kinetics = from a Greek stem meaning “to move”)
- Nghiên cứu vân tôc phan ứng, diên biên để xac đinh cơ chê, điêu khiên phan
̣ ́ ̉ ̃ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̉
ứng.
Để phan ứng xay ra
̉ ̉
- Phân tử va cham có hiêu qua, năng lượng tao ra từ liên kêt mới hinh
̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̀
̀
thanh.
- Va cham hiêu quả theo đung hướng.
̣ ̣ ́
Vân tôc được xac đinh từ vân tôc cua giai đoan châm cua cơ chế phan ứng
̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̉
- Chuôi cac giai đoan phan ứng được goi là cơ chế phan ứng .
̃ ́ ̣ ̉ ̣ ̉
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
1 VÂN TÔC PHAN ƯNG
̣ ́ ̉ ́
̣ ̃
1.1 Đinh nghia:
- Đai lượng cho biêt diên biên nhanh, châm cua phan ứng.
̣ ́ ̃ ́ ̣ ̉ ̉
- Được xac đinh băng thực nghiêm đo độ giam số mol chât đâu hoăc độ tăng
́ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̀ ̣
số mol san phâm trong môt đơn vị thời gian.
̉ ̉ ̣
1.2 Phương trinh đông hoc phan ứng
̀ ̣ ̣ ̉
A + B C + D
Δ[A] Δ[B] Δ[C] Δ[D] d[A]
V=
Δt Δt Δt Δt dt
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
1 VÂN TÔC PHAN ƯNG
̣ ́ ̉ ́
1.3 Nghiên cứu thực nghiêm chứng minh
̣
m n
Điêu quan trong cân lưu y: cac=số mũ m,x [B]
̀ ̣ ̀ ́ V́ k x [A] n trong phương trinh vân tôc trên
̀ ̣ ́
không liên quan đên cac hệ số cân băng trong phương trinh phan ứng.
́ ́ ̀ ̀ ̉
Va cham hiêu quả theo đung hướng.
̣ ̣ ́
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
2 BÂC PHAN ƯNG
̣ ̉ ́
Thứ tự thí nghiêm
̣ ̣ ́
Vân tôc (M. s- Nông độ băt đâu cac chât ban đâu phan
̀ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̉
1) ứng
[NO] [O2]
Thí nghiêm 1
̣ 1,2 x 10-8 0,10 0,10
Thí nghiêm 2
̣ 2,4 x 10-8 0,10 0,20
Thí nghiêm 3
̣ 2
1,08 x 10-7 2
0,30 0,10
2 NO (k) + O (k) 2 NO (k)
Xac đinh bâc riêng phân cua NO, xet 2 thí nghiêm 1 và 3
́ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ̣
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
2 BÂC PHAN ƯNG
̣ ̉ ́
́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̀ ̀
1.1 Khai niêm bâc riêng phân, bâc toan phân
Từ kêt quả thực nghiêm đưa đên kêt
́ ̣ ́ ́
quả
Bâc toan phân là 2 + 1 = 3
̣ ̀ ̀
Xac đinh hăng số vân tôc k, chon bât kỳ kêt quả thí nghiêm từ bang trên
́ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̉
V
k=
2
k không phụ thuôc nông độ
̣ ̀
[NO] k phụ thuôc nhiêt độ
̣ ̣
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
2 BÂC PHAN ƯNG
̣ ̉ ́
Thứ tự thí nghiêm
̣ ̣ ́
Vân tôc (M. s- Nông độ băt đâu cac chât ban đâu phan
̀ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̉
1) ứng
[H2O2] (M) [I-] (M)
7 -3
Thí nghiêm 1
̣
2,3 x 10 2,0 x 10
2 2 2 2
2HO (l) 2 H O ( l ) + O (k)
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
2 BÂC PHAN ƯNG
̣ ̉ ́
Phan ứng tao phosgen
̉ ̣
2 2
CO (k ) + Cl (k) COCl (k)
Thực nghiêm cho biêt
̣ ́
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
3NĂNG LƯƠNG HOAT HOÁ
̣ ̣
Để phan ứng xay ra
̉ ̉
- Phân tử va cham có hiêu qua, không phai tât cả phân tử đêu va cham hiêu
̣ ̣ ̉ ̉ ́ ̀ ̣ ̣
qua.̉
- Va cham theo đung hướng.
̣ ́
- Năng lượng tao ra từ liên kêt mới bù đăp năng lượng cân bẻ gay liên kêt cu.
̣ ́ ́ ̀ ̃ ́ ̃
- Trước khi SM chuyên thanh P, năng lượng tự do cua hệ cân vượt qua A.E.
̉ ̀ ̉ ̀
Tai sao phan ứng có năng lượng hoat hoá (A.E.)?
̣ ̉ ̣
- Phân tử va cham, săp xêp trât tự hệ lam phân tử gân nhau, đung hướng, lam
̣ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ̀
tăng năng lượng tự do cua hê, lam giam entropy.
̉ ̣ ̀ ̉
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
3NĂNG LƯƠNG HOAT HOÁ
̣ ̣
- Năng lượng tôi thiêu mà SM cân phai có thêm so với trang thai ban đâu để tao
́ ̉ ̀ ̉ ̣ ́ ̀ ̣
phan ứng hoá hoc được goi năng lượng hoat hoá.
̉ ̣ ̣ ̣
- Tai trang thai năng lượng cao cua SM goi là phức hoat hoá.
̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣
- Năng lượng hoat hoá cang cao, vân tôc cang châm, k cang nho.
̣ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ̉
- Phân tử số cua phan ứng là số phân tử SM cân để tao phức hoat hoa.
̉ ̉ ̀ ̣ ̣ ́
O
N Cl N O
O
- Va cham theo đung hướng.
̣ ́
O
N N O
O Cl
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
3NĂNG LƯƠNG HOAT HOÁ
̣ ̣
1
R H
-I C Cl -
1 2
R R
Starting Materials I- + H C Cl
(Reactants) R
2
Products
1
R
I C H + Cl-
Tiên trinh phan ứng
́ ̀ ̉ R
2
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
3NĂNG LƯƠNG HOAT HOÁ
̣ ̣
Starting Materials
(Reactants)
2 2 - 2 -
HO (l)+I (l) H O ( l ) + OI ( l )
Products
Tiên trinh phan ứng
́ ̀ ̉ 2 2 - 2 2 -
H O ( l ) + OI ( l ) H O ( l ) + O (k) + I ( l )
2 2 2 2
2HO (l) 2 H O ( l ) + O (k)
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
Vân tôc phan ứng tuỳ thuôc nhiêt đô, khi nhiêt độ tăng cac phân tử chuyên
̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉
đông nhanh và va cham nhiêu, đông năng tăng. Vì thê, phân va đung hiêu quả
̣ ̣ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ̣
để vượt qua hang rao năng lượng hoat hoá cung tăng theo nhiêt đô.
̀ ̀ ̣ ̃ ̣ ̣
In 1889, Svante Arrhenius đưa ra công thức toan về môi liên hệ giữa T và k
́ ́
-Ea/R
T
Ea = năng lượng hoat hoa. = A x e
̣ k
́
R = 8,314 J/mol.K.
T = nhiêt độ tuyêt đôi Kelvins.
̣ ̣ ́
A là hệ số lệ thuôc vân tôc va cham và hệ số đinh hướng không gian.
̣ ̣ ́ ̣ ̣
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
-Ea/R
Lây logarithm tự nhiên hai vế cua
́ ̉ T
k=Axe
ln k a
ln A 1
ln k = ln A – E /RT
ln k = + ln A
R R T
1
1 lg k = + lg A
2,303R T
T
1 1
ln =
R
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
Ví du: xac đinh năng lượng hoat hoá cua phan ứng phân huỷ HI. Tinh hăng số
̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ ̀
Nhiêt độ (K)
̣ Hăng số vân tôc (M/s)
̀ ̣ ́
-6
573
2,91 x 10
673 -4
8,38 x 10
773
-2
7,65 x 10
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
Nhiêt độ (K)
̣ Hăng số vân tôc (M/s)
̀ ̣ ́ ln k 1/T
-6
573 - 12,75 0,00175
2,91 x 10
673 -4 - 7,08 0,00149
8,38 x 10
773 - 2,57 0,00129
-2
7,65 x 10
Xây dựng đồ thị đường thăng và xac đinh hệ số goc, - 22,200 K
̉ ́ ̣ ́
ln k
- 22,200 K =
8,314 J/mol.K
1/T
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
1 1
ln =
R
184 J/mol 1 1
ln =
2
8,314 J/mol.K 873 K 573 K
k
ln = - 13,20 =
2 2
k 2 k
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM
k = 1,6 M/s TS. ĐẶNG VĂN
̣
HOÁ HOC ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HỒ CHÍ MINH
4 PHƯƠNG TRINH ARRHENIUS
̀
Ví du: xac đinh năng lượng hoat hoá cua phan ứng (J/mol). Vân tôc phan ứng
̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ́ ̉
được nghiên cứu tai hai nhiêt độ khac nhau, cho kêt quả hăng số vân tôc:
̣ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ́
Nhiêt độ (C)
̣ Hăng số vân tôc (M/s)
̀ ̣ ́
-4
25
1,55 x 10
50 -4
3,88 x 10
̣ ́ ̣
ĐÔNG HOA HOC – Y – DƯỢC – RHM TS. ĐẶNG VĂN