logo

Điện tử công xuất - Chương 1


Dàn bài điện tử công suất 1 Moân hoïc ÑIEÄN TÖÛ COÂNG SUAÁT ( Maïch ñieän töû coâng suaát, ñieàu khieån vaø öùng duïng ) Taøi lieäu tham khaœo: - tieáng Anh: - POWER ELECTRONICS – Circuits, devices and applications , M.H. Rashid Pearson Education Inc. Pearson Prentice Hall 2004. - tieáng Vieät: - Baøi giaûng Ñieän tuû coâng suaát 1 & Baøi taäp, PTS. Nguyeãn vaên Nhôø, Khoa Ñieän & Ñieän töû, ÑHBK TP HCM - Ñieän tuû coâng suaát, NGUYEÃN BÍNH, Haønoäi, nhaø xuaát baûn KHKT - Ñieän töû coâng suaát vaø ñieàu khieån ñoäng cô ñieän, ( dòch töø tieáng Anh ) Chöông 1 : MÔÛ ÑAÀU I.1 CAÙC KHAÙI NIEÄM: - Caùc teân goïi cuûa moân hoïc: Ñieän töû coâng suaát (Power Electronics) Ñieän töû coâng suaát lôùn. Kyõ thuaät bieán ñoåi ñieän naêng. - ÑTCS laø moät boä phaän cuûa Ñieän töû öùng duïng hay Ñieän töû coâng nghieäp. BBÑ Hình 1.0 : Sô ñoà khoái thieát bò ÑTCS - Phaân loaïi caùc boä Bieán Ñoåi (BBÑ - Converter) theo muïc ñích: AC --> DC: chænh löu AC --> AC: BBÑ aùp AC, Bieán taàn. DC --> DC: BBÑ aùp DC DC --> AC: Nghòch löu - Boä Bieán Ñoåi = Maïch ÑTCS + boä ÑIEÀU KHIEÅN Maïch ÑTCS giôùi haïn ôû caùc sô ñoà söû duïng linh kieän ñieän töû laøm vieäc ôû cheá ñoä ñoùng ngaét, goïi laø Ngaét Ñieän Ñieän Töû (NÑBD) hay Baùn Daãn duøng cho bieán ñoåi naêng löôïng ñieän. Boä ÑIEÀU KHIEÅN = Maïch ñieàu khieån voøng kín (neáu coù) + Maïch phaùt xung. Maïch phaùt xung cung caáp doøng, aùp ñieàu khieån caùc NÑBD ñeå chuùng coù theå ñoùng ngaét theo trình töï mong muoán. Ví duï Ngaét Ñieän Baùn Daãn: Diod, Transistor, SCR ... - BBÑ coøn coù theå phaân loaïi theo phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa NÑBD. I.2 NGAÉT ÑIEÄN BAÙN DAÃN: Coøn goïi laø ngaét ñieän ñieän töû ( NÑÑT ), laø caùc linh kieän ñieän töû duøng trong maïch ÑTCS ñöôïc lyù töôûng hoùa ñeå caùc khaûo saùt cuûa maïch ÑTCS coù giaù trò toång quaùt bao goàm ( hình 1.1 ): - DIODE ( chænh löu ): Phaàn töû daãn ñieän moät chieàu coù hai traïng thaùi: Trang 1/ Chương 1_Mở đầu © Huỳnh Văn Kiểm Học kì 2 năm học 2004-2005 ON : khi phaân cöïc thuaän: VAK > 0, coù theå xem suït aùp thuaän VF = 0, doøng qua maïch phuï thuoäc nguoàn vaø caùc phaàn töû thuï ñoäng khaùc. OFF : khi phaân cöïc ngöôïc: VAK < 0, coù theå xem nhö hôû maïch. G Diode NDBDMC SCR Hình 1.1: Caùc loaïi ngaét ñieän baùn daãn. - SCR ( Chænh löu coù ñieàu khieån ): Hoaït ñoäng nhö sau: OFF : Coù theå ngaét maïch caû hai chieàu ( VAK > 0 vaø VAK < 0 ) khi khoâng coù tín hieäu ñieàu khieån : G = 0. ON : SCR trôû neân daãn ñieän ( ñoùng maïch ) khi coù tín hieäu ñieàu khieån: G ≠ 0 vaø phaân cöïc thuaän VAK > 0. Ñieåm ñaët bieät laø SCR coù khaû naêng töï giöõ traïng thaùi daãn ñieän: noù khoâng caàn tín hieäu G khi ñaõ ON, SCR chæ trôû veà traïng thaùi ngaét khi doøng qua noù giaûm veà 0. - Ngaét ñieän baùn daãn moät chieàu ( NÑBDMC ), goïi taét laø ngaét ñieän hay TRANSISTOR coù hoaït ñoäng nhö sau: OFF : Ngaét maïch khi khoâng coù tín hieäu ñieàu khieån : G = 0. Cuõng nhö caùc TRANSISTOR, NÑBDMC khoâng cho pheùp phaân cöïc ngöôïc ( VS luoân luoân > 0 ) . ON : NÑBDMC trôû neân daãn ñieän ( ñoùng maïch ) khi coù tín hieäu ñieàu khieån: G ≠ 0 vaø trôû veà traïng thaùi ngaét maïch khi maát tín hieäu G. NÑBDMC coù hai loaïi chính : BJT töông öùng tín hieäu G laø doøng cöïc B, vaø MOSFET coâng suaát vôùi G laø aùp VGS . Caùc NÑBD lyù thuyeát treân chæ laøm vieäc vôùi moät chieàu cuûa doøng ñieän, trong khi caùc linh kieän ñieän töû coâng suaát thöïc teá coù theå daãn ñieän caû hai chieàu, luùc ñoù maïch khaûo saùt seõ bieåu dieãn baèng toå hôïp caùc NÑBD lyù thuyeát. I.3 NOÄI DUNG KHAÛO SAÙT MAÏCH ÑTCS: Ñaàu vaøo khaûo saùt : Maïch ÑTCS + tín hieäu ñieàu khieån NÑBD + ñaëc tính taûi. Ñaàu ra: hoaït ñoäng cuûa maïch: u(t), i(t) caùc phaàn töû => Caùc ñaëc tröng aùp, doøng, coâng suaát 1. Caùc ñaëc tröng aùp, doøng: - Giaù trò cöïc ñaïi: - Giaù trò trung bình VO, IO - Giaù trò hieäu duïng VR, IR Caùc bieåu thöùc cho doøng ñieän trung bình vaø hieäu duïng: Trang 2/ Chương 1_Mở đầu Dàn bài điện tử công suất 1 1 1 [i (t )]2 dt T ∫T ∫ I0 = i (t )dt IR = T T Caùc bieåu thöùc cho ñieän aùp VO, VR cuõng coù daïng töông töï. 2. Soùng haøi baäc cao vaø heä soá hình daùng: ∞ ∞ v( t ) = V0 + ∑ ( An sin nωt +Bn cos nωt ) = V0 + n=1 ∑v n=1 n vôùi vn = Vn sin( nωt − ϕ n ) 2 2 An = T ∫T v( t ) ⋅ sin nωt ⋅ dt Bn = ∫ v( t ) ⋅ cos nωt ⋅ dt vaø T T ⎡A ⎤ 1 ∞ Vn = An2 + Bn2 ϕ n = tg − 1 ⎢ n ⎥ VR = Vo2 + ∑ Vn2 ⎣ Bn ⎦ 2 n=1 trong ñoù : V0 : trò soá trung bình ( thaønh phaàn moät chieàu ) cuûa v(t) ω : taàn soá goùc cuûa v(t), chu kyø T=ω/2π . vn: soùng haøi baäc n – coù taàn soá nω An , Bn : caùc thaønh phaàn sin, cos cuûa soùng haøi baäc n Vn , ϕn : bieân ñoä vaø leäch pha cuûa soùng haøi baäc n . VR : Trò hieäu duïng cuûa v(t). Heä soá hình daïng ( form factor ): tæ soá giöõa giaù trò höõu duïng vaø giaù trò hieäu duïng, ví duï vôùi boä bieán ñoåi coù ngoû ra moät chieàu: Vo VO : trò soá trung bình aùp ra KFDC = VR : trò soá hieäu duïng aùp ra VR ví duï vôùi boä bieán ñoåi coù ngoû ra xoay chieàu: V1 V1 : trò soá hieäu duïng soùng haøi baäc 1 (cô baûn) aùp ra KFAC = VR : trò soá hieäu duïng aùp ra VR Ñoä bieán daïng (THD - Total harmonic distortion): VR2 − Vo2 Ñoái vôùi ngoû ra DC: THD = Vo VR2 − V12 Ñoái vôùi ngoû ra AC: THD = V1: soùng haøi baäc 1 (cô baûn) V1 3. Coâng suaát vaø heä soá coâng suaát: Bao goàm: - Coâng suaát taùc duïng P : bieåu thò naêng löôïng söû duïng trong moät ñôn vò thôøi gian. - Coâng suaát bieåu kieán S : tính baèng tích soá giaù trò hieäu duïng doøng vaø aùp, bieåu thò naêng löôïng söû duïng trong moät ñôn vò thôøi gian neáu xem taûi laø thuaàn trôû. - Heä soá coâng suaát HSCS hay cos ϕ : cho bieát hieäu quaû söû duïng naêng löôïng. Khi taûi laø thuaàn trôû , nguoàn ñieän hình sin hay moät chieàu seõ coù HSCS baèng 1. 1 P P= T ∫T v(t ) ⋅ i(t ) ⋅ dt S = VR ⋅ I R HSCS = cos ϕ = S Coù nhieàu bieåu thöùc tính coâng suaát trong maïch ÑTCS, phuï thuoäc vaøo muïc ñích söû duïïng: Trang 3/ Chương 1_Mở đầu © Huỳnh Văn Kiểm Học kì 2 năm học 2004-2005 Po = V0 ⋅ I 0 P1 = 12 V1 ⋅ I1 cos ϕ1 P1 :Khi quan taâm ñeán thaønh phaàn cô baûn cuûa ngoû ra ( hình sin taàn soá ω ), coù ñieän aùp vaø doøng ñieän 1 bieân ñoä V1, I1 , goùc leäch ϕ1 . T ∫T P= v( t ) ⋅ i( t ) ⋅ dt ∞ PO hay PDC: coâng suaát moät chieàu (taûi ñieäân moät = Po + ∑ 1V 2 n ⋅ I n cos ϕ n chieàu) vôùi V0, I0 laø caùc trò soá aùp, doøng trung n=1 bình. P : coâng suaát toaøn phaàn ôû ngoû ra, goàm thaønh phaàn moät chieàu vaø soùng haøi baäc cao. ÔÛ caùc BBÑ ngoû ra aùp moät chieàu, V0, I0 , PDC laø caùc thaønh phaàn mong muoán, soùng haøi baäc cao (caùc thaønh phaàn hình sin ) laø khoâng mong muoán, chæ taïo ra caùc taùc duïng phuï. - Tröôøng hôïp thöôøng gaëp: aùp nguoàn hình sin hieäu duïng V, doøng khoâng sin, giaù trò hieäu duïng thaønh phaàn cô baûn laø IR1 : P VI R1 cos ϕ1 I R1 cos ϕ1 HSCS = = = S VI R IR Keát quaû: Chæ coù tröôøng hôïp doøng moät chieàu phaúng ôû nguoàn moät chieàu phaúng, vaø doøng hình sin ñoàng pha vôùi aùp nguoàn(cuõng hình sin) laø coù HSCS baèng 1. Hình vd1: Tröôøng hôïp nguoàn hình sin, doøng laø xung 4. Phöông phaùp nghieân cöùu maïch: vuoâng HSCS khoâng theå baèng 1. a. Maïch ñieän töû coâng suaát = toå hôïp nhieàu maïch tuyeán tính thay ñoåi theo traïng thaùi cuûa caùc ngaét ñieän: Suy ra ñeå giaûi maïch ÑTCSù, ta luoân phaûi kieåm tra caùc ñieàu kieän ñeå tìm ra traïng thaùi cuûa caùc ngaét ñieän ñeå choïn ra sô ñoà noái maïch. Ví duï 0: Maïch chænh löu hình (a) coù theå laø caùc maïch hình (b), (c), (c) tuøy thuoäc vaøo doøng ñieän taûi iO: D1 i i i i o o o o R v R R R D2 v v v v o o o o v L L L L (a) (b) (c) (d) Maïch chænh löu baùn soùng ÔÛ baùn kyø v > 0, D1 Khi D2 daãn ñieän, Khi doøng iO = 0 coù diod phoùng ñieän D2, v laø daãn doøng iO > 0 D1 khoâng daãn: v 0. diod daãn ñieän. b. Giaûi tröïc tieáp QTQÑ maïch ÑTCS baèng PT vi phaân hay bieán ñoåi Laplace: Trang 4/ Chương 1_Mở đầu Dàn bài điện tử công suất 1 Vôùi ñieàu kieän daàu ñöôïc bieát ôû t = 0, ta giaûi maïch ñieän theo t khi löu yù traïng thaùi cuûa caùc ngaét ñieän. Keát quaû thu ñöôïc caùc phöông trình moâ taû doøng , aùp caùc phaàn töû maïch theo t. Ví duï1: Khaûo saùt chænh löu 1 diod taûi RL coù D phoùng ñieän cuûa ví duï 0, moâ taû hoaït ñoäng cuûa maïch vaø tính trò trung bình aùp. AÙp nguoàn v = 2V sin wt , ñieàu kieän ñaàu t = 0, iO = 0 Giaû söû ta ñoùng nguoàn ôû t = 0 : v > 0, D1 daãn ñieän, maïch ñieän töông ñöông hình (b): phöông trình vi phaân moâ taû maïch ñieän laø: dio V 2⎡ −t ⎤ v = R.io + L ñieàu kieän ñaàu io = 0 => io = ⎢ sin(ω t − φ ) + sin φ ⋅ e τ ⎥ dt Z ⎣ ⎦ wL , toång trôû taûi Z = R 2 + (ω L ) vaø goùc pha φ = tg-1 2 vôùi τ = L R R Khi ωt = π, doøng io = Io > 0 phoùng qua diod phoùng ñieän D2. Thöïc vaäy, neáu D1 tieáp töïc daãn ñieän seõ laøm D2 cuõng daãn ñieän: voâ lyù. D2 daãn ñieän laøm D1 phaân cöïc ngöôïc vaø maïch ñieän trôû thaønh (c): dio 0 = R.io + L ñieàu kieän ñaàu io (0) = Io khi laáy laïi goác thôøi gian. Giaûi ptvp naøy: dt −t −π io = Io .e τ . ÔÛ ñaàu chu kyø keá io = Io .e wτ = I1 > 0 Chu kyø keá tieáp ñieãn ra töông töï vôùi doøng ban ñaàu qua taûi I1 > 0. Sau thôøi gian quaù ñoä, Heä thoáng ñaït traïng thaùi töïa xaùc laäp: daïng doøng aùp trong maïch laäp laïi theo chu kyø. Nhaän xeùt: Phöông phaùp naøy cho ta caùi nhìn chính xaùc hoaït ñoäng cuûa maïch nhöng khoâng theå cho ta phöông trình doøng aùp qua caùc phaàn töû ôû cheá ñoä töïa xaùc laäp. c. Giaûi chu kyø töïa xaùc laäp maïch ÑTCS baèng PT vi phaân hay bieán ñoåi Laplace: Ñaëc tính maïch ñieän ôû cheá ñoä töïa xaùc laäp coù theå ñöôïc tính khi ta khaûo saùt hoaït ñoäng trong moät chu kyø vôùi giaû söû caùc giaù trò ban ñaàu cuûa bieán traïng thaùi cuûa maïch ñöôïc bieát. Keát quaû cho ta moät heä phöông trình ñeå tính caùc giaù trò ban ñaàu naøy khi cho giaù trò ñaàu baèng giaù trò cuoái. Ví duï 2: Giaûi tieáp tuïc ví duï 1 ôû cheá ñoä töïa xaùc laäp. Giaû söû ta ñoùng nguoàn ôû t = 0 : D1 daãn ñieän, phöông trình vi phaân moâ taû maïch ñieän laø: dio v = R.io + L ñieàu kieän ñaàu io = I1 dt V 2 ⎡ V 2 ⎤ −τ t => io = sin(ω t − φ ) + ⎢ I1 − sin φ ⎥ ⋅ e Z ⎣ Z ⎦ ÔÛ baùn kyø keá, D2 cuõng daãn ñieän, phöông trình vi phaân moâ taû maïch ñieän laø: dio V 2 ⎡ V 2 ⎤ −π 0 = R.io + L ñieàu kieän ñaàu io (0) = Io , vôùi Io = sin(π − φ ) + ⎢ I1 − sin φ ⎥ ⋅ e wτ dt Z ⎣ Z ⎦ Trang 5/ Chương 1_Mở đầu © Huỳnh Văn Kiểm Học kì 2 năm học 2004-2005 −t −π => io = Io .e τ vaø ôû cuoái chu kyø I1 = Io .e wτ , cho pheùp ta tính I1 vaø Io töø ñoù veõ ñöôïc daïng doøng iO . Nhaän xeùt: Phöông phaùp naøy cho pheùp ta tính ñaëc tính maïch trong cheá ñoä xaùc laäp, nhöng vieäc ruùt ra caùc ñaëc tröng doøng, aùp cuûa maïch raát khoù khaên, ñoøi hoûi tích phaân nhöõng haøm löôïng giaùc coù caû haøm muõ. d. Khaûo saùt doøng aùp treân taûi baèng nguyeân lyù xeáp choàng: Nguyeân lyù xeáp choàng ñöôïc phaùt bieåu nhö sau: Taùc duïng cuûa moät tín hieäu coù chu kyø treân heä thoáng tuyeán tính coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng toång caùc taùc duïng treân heä tuyeán tính naøy cuûa caùc thaønh phaàn Fourier hôïp thaønh tín hieäu ñoù. Vaäy nguyeân lyù xeáp choàng cho thaáy yù nghiaõ cuûa caùc thaønh phaàn Fourier vaø cho ta moät phöông phaùp khaûo saùt caùc maïch ñieän töû coâng suaát ôû cheá ñoä xaùc laäp, ví duï doøng taûi coù theå tính nhö sau: - Giaù trò trung bình doøng qua taûi coù theå xaùc ñònh baèng caùch tính doøng qua taûi khi ñaët leân taûi ñieän aùp moät chieàu baèng giaù trò trung bình aùp treân taûi. - Caùc soùng haøi (hình sin) baäc cao cuûa ñieän aùp nguoàn seõ taïo ra doøng ñieän hình sin coù cuøng taàn soá chaïy qua taûi. Vaø doøng ñieän thöïc söï chaïy qua maïch seõ laø toång cuûa caùc thaønh phaàn naøy. Phöông phaùp naøy khoâng cho ta keát keát quaû chính xaùc vì khoâng theå tính heát caùc soùng haøi cuõng nhö toång chuùng laïi. Thöïc teá ta chæ caàn tính taùc duïng cuûa nhöõng thaønh phaàn coù aûnh höôûng lôùn maø thoâi. R1 100 ohm v C1 R2 1 microF 100 ohm Hình vd2: Maïch RC cung caáp baèng xung vuoâng Ví duï 3: Tính doøng vaø aùp trung bình qua ñieän trôû R2 cuûa maïch ñieän hình Vd2. aùp nguoàn v coù daïng treân hình Vd2.a, V = 200 volt. T 2T / 6 1 1 V Giaûi: Trò trung bình aùp ra: Vo = T0∫ v.dt = T ∫ 0 V .dt = 3 => trò trung bình doøng ra IO = (200/3)/200 = 1/3 A vaø trò trung bình aùp treân moãi ñieän trôû taûi Vo1 = Vo/ 2 = 33.3 V Io R1 100 ohm Vo R2 Vo1 100 ohm Trang 6/ Chương 1_Mở đầu Dàn bài điện tử công suất 1 v V Hình Vd2.b: Maïch töông ñöông vôùi thaønh phaàn moät chieàu t T Hình Vd2.a: daïng aùp nguoàn tính baèng soá e. Duøng bieán ñoåi Laplace rôøi raïc. f. Khaûo saùt moâ hình toaùn maïch ÑTCS baèng maùy tính (duøng chöông trình moâ phoûng) hay khaûo saùt moâ hình thöïc teá trong phoøng thí nghieäm: Thuaät toaùn toång quaùt ñeå khaûo saùt maïch ÑTCS baèng maùy tính: Böôùc môû ñaàu: Xaùc ñònh doøng aùp qua caùc Nhaän xeùt: Vieäc khaûo saùt baèng maùy tính öùng duïng phöông phaàn töû ôû thôøi gian t = phaùp soá ñeå giaûi phöông trình vi phaân cho ta doøng aùp qua caùc phaàn 0+ töû theo töøng sai phaân thôøi gian Δ t. Böôùc 1: Döïa vaøo I.4 TOÙM TAÉT CAÙC YÙ CHÍNH: tín hieäu ñieàu khieån vaø Sau khi hoïc chöông 1, caàn naém vöõng caùc noäi dung sau: doøng, aùp qua caùc ngaét ñieän, - Coâng thöùc tính toaùn trò trung bình, hieäu duïng cuûa doøng ñieän (ñieän aùp) vaø yù nghiaõ cuûa noù. - Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa caùc ngaét ñieän ñieän töû, caùch vaän duïng vaøo khaûo saùt moät maïch ñieän töû coâng suaát. I.5 BAØI TAÄP: io 1. Tính vaø veõ daïng doøng iO qua taûi. Cho bieát quaù K v trình laøm vieäc cuûa maïch nhö sau: R R + v _ o - t = 0: khoùa K ñoùng vôùi doøng ban ñaàu qua taûi iO = 0. e D v L L - Sau khi K ñoùng ñuû laâu ñeå doøng qua taûi iO xem nhö ñaït giaù trò xaùc laäp, ta môû khoùa K. AÙp nguoàn moät chieàu e = E. v C 2. Tính vaø veõ daïng doøng qua taûi iO, aùp treân tuï io vC theo thôøi gian trong caùc ñieàu kieän ñaàu (khi K ñoùng): K v =v C o R a. L vaø C khoâng tích tröõ naêng löôïng. + R _ e =E b. vC (0) = - E; iO (0) = 0. v L L Trang 7/ Chương 1_Mở đầu © Huỳnh Văn Kiểm Học kì 2 năm học 2004-2005 v C 3. Giaûi laïi baøi 2 khi coù diod D noái io tieáp vôùi nguoàn. K v =v C D o R R ñuû nhoû ñeå doøng aùp coù tính dao + R ñoäng. _ e=E v L L v C 4. Giaûi laïi baøi 2 khi coù diod D song song ngöôïc io vôùi RLC. Khaûo saùt theâm tröôøng hôïp c: K v =v C o R c. vC (0) = - E; iO (0) = I1 khi khoùa K ñoùng. + R _ e =E D R ñuû nhoû ñeå doøng aùp coù tính dao ñoäng. v L L I.6 CAÙC TAÏP CHÍ VAØ WEBSITE CUÛA CAÙC TOÅ CHÖÙC KHKT QUOÁC TEÁ: Trang 8/ Chương 1_Mở đầu
DMCA.com Protection Status Copyright by webtailieu.net