Đề tài: Bàn về hạch toán chênh lệch tỷ giá hối đoái
Trong điều kiện của một nền kinh tế thị trường mở, thương mại quốc tế trở thành phổ biến. Việc thanh toán giữa các quốc gia nhất thiết phải sử dụng tiền tệ của nước này hay nước khác. thường được gọi tắt là tỷ giá
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 1 Khoa Kế toán
----------
LUẬN VĂN
Đề Tài: Bàn về hạch toán chênh lệch tỷ giá hối
đoái
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 2 Khoa Kế toán
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU………………………………………………………………...3
NỘI DUNG…………………………………………………………………......4
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI………..4
I. Tỷ giá hối đoái…………………………………………………………….4
II. Chênh lệch tỷ giá hối đoái……………………………………………….4
1. Khái niệm………………………………………………………………...5
2. Các trường hợp phát sinh………………………………………………...5
III. Quy định…………………………………………………………………6
1. Nguyên tắc ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng ngoại tệ và
đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ ở thời điểm cuối năm tài
chính.....................................................................................................................6
2. Nguyên tắc xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái.............................................7
IV. So sánh chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS 10 và chuẩn mực kế toán
quốc tế IAS 21......................................................................................................8
1. Đơn vị tiền tệ kế toán…………………………………………………….8
2. Ghi nhận chênh lệch tỷ giá hối đoái…………………………………...8
V. Kế toán Mỹ về ngoại tệ và tỷ giá hối đoái.................................................10
PHẦN II:THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI ĐƯỢC BIỂU HIỆN QUA CHẾ ĐỘ
TÀI CHÍNH, KẾ TOÁN HIỆN HÀNH..............................................................12
I. Tài khoản sử dụng.....................................................................................12
II. Phương pháp hạch toán kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu……..16
1. Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ của hoạt động kinh
doanh, kể cả hoạt động đầu tư XDCB của doanh nghiệp đang sản xuất, kinh
doanh...................................................................................................................16
2. Kế toán chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ của hoạt động đầu tư XDCB
(Giai đoạn trước hoạt động)................................................................................18
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 3 Khoa Kế toán
3. Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do đánh giá lại cuối năm tài
chính của các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ................................................20
PHẦN III: ĐÁNH GIÁ VÀ KIẾN NGHỊ......................................................25
KẾT LUẬN........................................................................................................33
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................34
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 4 Khoa Kế toán
LỜI MỞ ĐẦU
Trong điều kiện của một nền kinh tế thị trường mở, thương mại quốc tế trở
thành phổ biến. Việc thanh toán giữa các quốc gia nhất thiết phải sử dụng tiền tệ
của nước này hay nước khác. Để thực hiện việc chuyển đổi tiền tệ nước này
sang nước khác, các quốc gia phải dựa vào tỷ giá hối đoái
Hiện nay, các giao dịch kinh tế của doanh nghiệp diễn ra với rất nhiều đối
tượng khác nhau, đơn vị tiền tệ được sử dụng rất đa dạng. Trong kế toán, doanh
nghiệp sử dụng thống nhất một đơn vị tiền tệ để hạch toán để đảm bảo tính nhất
quán và tính so sánh được của số liệu kế toán.Tuy nhiên, doanh nghiệp là thực
hiện giao dịch kinh tế bằng rất nhiều đồng tiền khác nhau. Do đó, việc quy định
thống nhất phương pháp hạch toán Chênh lệch tỷ giá phát sinh giữa đồng tiền
hạch toán và đồng tiền giao dịch là rất cần thiết.
Từ thực tế trên và đồng thời qua môn học kế toán tài chính em muốn nghiên
cứu sâu hơn về vấn đề này nên em chọn đề tài là “Bàn về hạch toán chênh lệch
tỷ giá hối đoái”. Em xin cảm ơn sự giúp đỡ, góp ý tận tình của ThS. Nguyễn Thị
Mai Anh đã giúp em hoàn thành đề án này.
Bài viết này của em gồm 3 phần:
Phần I: Cơ sở lý luận về chênh lệch tỷ giá hối đoái
Phần II: Một số vấn đề về chênh lệch tỷ giá hối đoái trong doanh nghiệp
Phần III: Đánh giá và kiến nghị
Sinh viên thực hiện
Lê Thị Mai
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 5 Khoa Kế toán
NỘI DUNG
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
I. Tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái (thường được gọi tắt là tỷ giá) là sự so sánh về mặt giá cả
giữa hai đồng tiền của hai nước khác nhau. Cũng có thể gọi tỷ giá hối đoái là
giá của một đồng tiền này tính bằng giá của một đồng tiền khác. Thông thường
tỷ giá hối đoái được biểu diễn thông qua tỷ lệ bao nhiêu đơn vị đồng tiền nước
này (nhiều hơn một đơn vị) bằng một đơn vị đồng tiền của nước kia
Tỷ giá hối đoái có thể được quy định bởi thị trường trong chế độ tỷ giá hối
đoái thả nổi, và được gọi là tỷ giá thị trường. Tỷ giá hối đoái cũng có thể được
quy định bởi các cơ quan hữu trách trong chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Ở
nhiều nước, cả thị trường lẫn cơ quan hữu trách cùng tham gia quy định tỷ giá
hối đoái. Tỷ giá hối đoái khi đổi tại ngân hàng thương mại và quầy giao dịch
ngoại hối phục vụ khách hàng lẻ thường chênh lệch so với tỷ giá công bố có thể
vì một trong hai lý do sau: (1) đã được tính gộp cả phí dịch vụ; (2) có hai tỷ giá
đồng thời, một tỷ giá hối đoái chính thức (có thể do cơ quan hữu trách qui định,
hoặc do cả thị trường lẫn cơ quan hữu trách quy định) và một tỷ giá không
chính thức (còn gọi là tỷ giá hối đoái song song hay tỷ giá chợ đen) do thị
trường quyết định.
Ở Việt Nam, tỷ giá hối đoái chính thức có vài loại: tỷ giá bình quân liên
ngân hàng, tỷ giá tính thuế xuất nhập khẩu, tỷ giá giao dịch của ngân hàng
thương mại, và tỷ giá hạch toán. Tỷ giá mua vào và bán ra ngoại tệ niêm yết tại
một số ngân hàng để phục vụ khách đổi tiền là tỷ giá giao dịch của ngân hàng
thương mại có tính thêm phí dịch vụ. Còn tỷ giá đổi tiền tại các cửa hàng kinh
doanh vàng bạc ngoại tệ của tư nhân hay khi đổi tiền trong nhân dân chính là tỷ
giá hối đoái song song.
II. Chênh lệch tỷ giá hối đoái
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 6 Khoa Kế toán
1. Khái niệm
Chênh lệch tỷ giá hối đoái là chênh lệch phát sinh từ việc trao đổi thực tế hoặc
quy đổi của cùng một số lượng ngoại tệ sang đơn vị tiền tệ kế toán theo các tỷ
giá hối đoái khác nhau
2. Các trường hợp phát sinh
a. Thực tế mua bán, trao đổi, thanh toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh
bằng ngoại tệ trong kỳ (chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện); Chênh lệch tỷ
giá hối đoái thực tế phát sinh trong kỳ (chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện)
ở doanh nghiệp, bao gồm:
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái thực tế phát sinh trong kỳ của hoạt động đầu
tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái thực tế phát sinh trong kỳ của hoạt động kinh
doanh, kể cả của hoạt động đầu tư XDCB của doanh nghiệp sản xuất, kinh
doanh vừa có hoạt động đầu tư XDCB.
b. Đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ ở thời điểm cuối năm
tài chính. Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do đánh giá lại các khoản mục có
tính chất tiền tệ có gốc ngoại tệ ở thời điểm cuối năm tài chính, bao gồm:
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái ở thời điểm cuối năm tài chính do đánh giá lại
các khoản mục có tính chất tiền tệ có gốc ngoại tệ liên quan đến giai đoạn đầu
tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái ở thời điểm cuối năm tài chính do đánh giá lại
các khoản mục có tính chất tiền tệ có gốc ngoại tệ liên quan đến hoạt động kinh
doanh.
Đối với các doanh nghiệp có sử dụng công cụ tài chính để dự phòng rủi ro
hối đoái thì các khoản vay, nợ phải trả có gốc ngoại tệ được hạch toán theo tỷ
giá hối đoái thực tế phát sinh. Doanh nghiệp không được đánh giá lại các khoản
vay, nợ phải trả có gốc ngoại tệ đã sử dụng công cụ tài chính để dự phòng rủi ro
hối đoái.
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 7 Khoa Kế toán
III. Quy định
1. Nguyên tắc ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng ngoại tệ và
đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ ở thời điểm cuối năm tài
chính.
- Các doanh nghiệp có nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng ngoại tệ phải thực
hiện ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính theo một đơn vị tiền tệ thống nhất là
Đồng Việt Nam, hoặc đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán (Sau khi
được chấp thuận của Bộ Tài chính). Việc quy đổi đồng ngoại tệ ra đồng Việt
Nam, hoặc ra đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán về nguyên tắc
doanh nghiệp phải căn cứ vào tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch là tỷ giá giao
dịch thực tế của nghiệp vụ kinh tế phát sinh hoặc tỷ giá giao dịch bình quân trên
thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố
để ghi sổ kế toán.
Doanh nghiệp đồng thời phải theo dõi nguyên tệ trên sổ kế toán chi tiết các
Tài khoản: Tiền mặt, Tiền gửi Ngân hàng, Tiền đang chuyển, Các khoản phải
thu, Các khoản phải trả và Tài khoản 007 “Ngoại tệ các loại” (Tài khoản ngoài
Bảng Cân đối kế toán).
- Đối với Tài khoản thuộc loại doanh thu, hàng tồn kho, TSCĐ, chi phí sản
xuất, kinh doanh, chi phí khác, bên Nợ các Tài khoản vốn bằng tiền, Nợ phải
thu, bên có các tài khoản Nợ phải trả khi phát sinh các nghiệp vụ kinh tế bằng
ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán bằng Đồng Việt Nam, hoặc bằng đơn vị tiền tệ
chính thức sử dụng trong kế toán theo tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch (Là tỷ
giá giao dịch thực tế hoặc tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên
ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm nghiệp vụ
kinh tế phát sinh).
- Đối với bên Có của các Tài khoản vốn bằng tiền, khi phát sinh các nghiệp
vụ kinh tế bằng ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán bằng Đồng Việt Nam, hoặc
bằng đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán theo tỷ giá ghi trên sổ kế
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 8 Khoa Kế toán
toán (Theo một trong các phương pháp: tỷ giá đích danh; tỷ giá bình quân gia
quyền; tỷ giá nhập trước, xuất trước; tỷ giá nhập sau, xuất trước).
- Đối với bên Nợ của các Tài khoản Nợ phải trả, hoặc bên Có của các Tài
khoản Nợ phải thu, khi phát sinh các nghiệp vụ kinh tế bằng ngoại tệ phải được
ghi sổ kế toán bằng Đồng Việt Nam, hoặc bằng đơn vị tiền tệ chính thức sử
dụng trong kế toán theo tỷ giá ghi trên sổ kế toán
- . Cuối năm tài chính, doanh nghiệp phải đánh giá lại các khoản mục tiền
tệ có gốc ngoại tệ theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên
ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm cuối năm
tài chính.
- Trường hợp mua, bán ngoại tệ bằng Đồng Việt Nam thì hạch toán theo tỷ
giá thực tế mua, bán.
2. Nguyên tắc xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái.
a). Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ và chênh lệch đánh giá
lại cuối kỳ của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu tư XDCB (Của
doanh nghiệp SXKD vừa có hoạt động đầu tư XDCB):
- Toàn bộ chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ và chênh lệch tỷ giá
hối đoái phát sinh do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối
năm tài chính được ghi nhận ngay vào chi phí tài chính, hoặc doanh thu hoạt
động tài chính trong kỳ.
- Doanh nghiệp không được chia lợi nhuận hoặc trả cổ tức trên lãi chênh
lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối năm tài chính của các khoản mục tiền tệ có
gốc ngoại tệ.
b). Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ và chênh lệch do đánh
giá lại cuối kỳ của hoạt động đầu tư XDCB (Giai đoạn trước hoạt động) như
sau:
- Trong giai đoạn đầu tư XDCB, khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực
hiện và chênh lệch tỷ giá đánh giá lại cuối năm tài chính của các khoản mục tiền
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 9 Khoa Kế toán
tệ có gốc ngoại tệ phản ánh luỹ kế trên Bảng cân đối kế toán (chỉ tiêu “Chênh
lệch tỷ giá hối đoái”).
- Khi kết thúc quá trình đầu tư xây dựng, toàn bộ chênh lệch tỷ giá hối đoái
thực tế phát sinh trong giai đoạn đầu tư xây dựng (Lỗ hoặc lãi tỷ giá hối đoái)
không tính vào trị giá TSCĐ mà kết chuyển toàn bộ một lần (nếu nhỏ) vào chi
phí tài chính, hoặc doanh thu hoạt động tài chính của năm tài chính có TSCĐ và
các tài sản đầu tư hoàn thành bàn giao đưa vào hoạt động hoặc phân bổ tối đa là
5 năm (Nếu lớn, kể từ khi công trình đưa vào hoạt động).
c) Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do chuyển đổi báo cáo tài chính của hoạt
động ở nước ngoài không thể tách rời với hoạt động của doanh nghiệp báo cáo
được ghi nhận ngay vào chi phí tài chính hoặc doanh thu hoạt động tài chính
trong kỳ
IV. So sánh chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS 10 và chuẩn mực kế toán
quốc tế IAS 21
1) Đơn vị tiền tệ kế toán
IAS: Chuẩn mực không đưa ra một đơn vị tiền tệ cụ thể để các doanh
nghiệp trình bày báo cáo tài chính. Tuy nhiên, các doanh nghiệp thường sử dụng
đơn vị tiền tệ của nước sở tại.
Nếu sử dụng đơn vị tiền tệ khác, chuẩn mực yêu cầu doanh nghiệp phải
trình bày các lý do của việc sử dụng đơn vị tiền tệ đó.
Chuẩn mực cũng yêu cầu phải trình bày nguyên nhân của sự thay đổi đơn
vị tiền tệ kế toán.
VAS: Các doanh nghiệp phải sử dụng Đồng Việt Nam làm đơn vị tiền tệ
kế toán. Việc sử dụng các đơn vị tiền tệ khác cần phải được đăng ký và được sự
chấp thuận của Bộ Tài chính.
2) Ghi nhận chênh lệch tỷ giá hối đoái
IAS: Phương pháp chuẩn: Chênh lệch tỷ giá phát sinh khi thanh toán các
khoản mục tiền tệ hoặc trong việc báo cáo các khoản mục tiền tệ của doanh
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 10 Khoa Kế toán
nghiệp theo các tỷ giá hối đoái khác với tỷ giá hối đoái áp dụng để ghi nhận ban
đầu hoặc đã được báo cáo trong báo cáo tài chính trước, cần được ghi nhận là
thu nhập hoặc chi phí trong kỳ phát sinh, ngoại trừ khoản đầu tư ròng được hạch
toán vào vốn chủ sở hữu.
Phương pháp thay thế được chấp nhận: Đối với trường hợp chênh lệch tỷ
giá là kết quả từ sự sụt giảm giá trị mạnh một đồng tiền mà không có các công
cụ tự bảo vệ dẫn tới các khoản công nợ mà doanh nghiệp không có khả năng
thanh toán và các khoản công nợ phát sinh trực tiếp từ các nghiệp vụ mua tài
sản bằng ngoại tệ gần đây, thì khoản chênh lệch tỷ giá sẽ được hạch toán vào
giá trị còn lại của tài khoản liên quan, với điều kiện giá trị tài sản sau khi điều
chỉnh không vượt quá mức thấp hơn giữa giá trị có thể thu hồi được và chi phí
thay thế tài sản.
Kế toán các nghiệp vụ bảo tự vệ cho các khoản mục có gốc ngoại tệ được
hạch toán theo IAS 39, Công cụ tài chính: Ghi nhận và xác định giá trị.
VAS: Trong giai đoạn đầu tư xây dựng để hình thành tài sản cố định của
doanh nghiệp mới thành lập, chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh khi thanh toán
các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ để thực hiện đầu tư xây dựng và chênh
lệch tỷ giá hối đoái phát sinh khi đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc
ngoại tệ cuối năm tài chính được phản ánh luỹ kế, riêng biệt trên Bảng cân đối
kế toán. Khi TSCĐ hoàn thành đầu tư xây dựng đưa vào sử dụng thì chênh lệch
tỷ giá hối đoái phát sinh trong giai đoạn đầu tư xây dựng được phân bổ dần vào
thu nhập hoặc chi phí sản xuất, kinh doanh trong thời gian tối đa là 5 năm.
Trong giai đoạn sản xuất, kinh doanh, kể cả việc đầu tư xây dựng để hình
thành TSCĐ của doanh nghiệp đang hoạt động, chênh lệch tỷ giá hối đoái phát
sinh khi thanh toán các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ và đánh giá lại các
khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính sẽ được ghi nhận là thu
nhập hoặc chi phí trong năm tài chính.
Đối với doanh nghiệp sử dụng công cụ tài chính để dự phòng rủi ro hối
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 11 Khoa Kế toán
đoái thì các khoản vay, nợ phải trả có gốc ngoại tệ được hạch toán theo tỷ giá
thực tế tại thời điểm phát sinh. Doanh nghiệp không được đánh giá lại các
khoản vay, nợ phải trả có gốc ngoại tệ đã sử dụng công cụ tài chính để dự
phòng rủi ro hối đoái.
V. Kế toán Mỹ về ngoại tệ và tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái là tỷ giá giữa đơn vị của một tiền tệ với số tiền tệ khác mà
đơn vị tiền tệ đó có thể đổi (exchanged) hay chuyển đổi (converted) vào một
thời điểm đặc thù. Tỷ giá hối đoái có thể tính trực tiếp hay gián tiếp.
Tỷ giá dùng trong tính toán các hoạt động và qui đổi ở nước ngoài là
những tỷ giá tại chỗ, tỷ giá hiện hành và tỷ giá lịch sử. Tỷ giá tại chỗ là từ
ngữ của thị trường; tỷ giá hiện hành và lịch sử là từ ngữ của kế toán. Những
định nghĩa như sau:
Tỷ giá tại chỗ (Spot rate) - tỷ giá cho giao ngay tiền tệ được đổi
Tỷ giá hiện hành (Current rate) - tỷ giá theo đó một đơn vị tiền tệ có
thể đổi lấy một thứ tiền khác vào ngày lập bảng cân đối hay ngày giao dịch.
Tỷ giá lịch sử (Historical rate) - Tỷ giá có hiệu lực vào ngày giao dịch
đặc biệc hay sự kiện xảy ra
* Ủy ban tiêu chuẩn kế toán tài chính (FASB) xem xét một số biện pháp để
qui đổi các báo cáo tài chính ngoại tệ thành đống $US, thì gồm:
- Phương pháp hiện hành - không hiện hành, nêu rõ trong Tuyên bố năm
1939,qui đổi các tài khoản hiện hành theo tỷ giá hiện hành và các tài khoản
không hiện hành theo tỷ giá lịch sử.
- Phương pháp tiền tệ - phi tiền tệ, qui đổi các mục tiền tệ theo tỷ giá
hiện hành và các mục phi tiền tệ theo tỷ giá lịch sử.
- Phương pháp thời gian, qui đổi các mục có (carried) theo giá cả ở quá
khứ, hiện hành, và tương lai theo một cách giữ các nguyên tắc kế toán dùng đo
lường chúng. Thí dụ như: tiền mặt, các món phải thu, phải trả, và tài sản, và nợ
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 12 Khoa Kế toán
có theo giá hiện tại hay tương lai thì được qui đổi theo tỷ giá hiện hành, vàtài
sản và nợ có theo giá quá khứ thì được qui đổi theo tỷ giá lịch sử áp dụng.
- Phương pháp tỷ giá hiện hành, qui đổi tất cả tài sản và nợ theo tỷ giá
hiện hành.
*Các điều khoản của FASB Statement No 52 chỉ áp dụng cho các giao dịch
ngoại tệ và các báo cáo tài chính viết bằng ngoại tệ. Statement No 52 (đoạn 16)
yêu cầu các giao dịch bằng ngoại tệ là :
- Vào thời điểm của giao dịch được công nhận, mỗi tài khoản tài sản,
nợ,lợi nhuận,chi phí, lãi,hay lỗ phát sinh từ giao dịch phải được đo lường và vào
sổ sách theo đồng tiền chức năng trên bút toán vào sổ bằng dùng tỷ giá có hiệu
lực vào ngày đó.
- Vào mỗi ngày lập bảng cân đối, Các cân đối vào sổ viết theo một tiền
tệ khác hơn là tiền tệ chức năng của thực thể công ty vào sổ sẽ được điều chỉnh
để phản ánh tỷ giá hiện hành.
* Yêu cầu đối với giao dịch bằng ngoại tệ
Yêu cầu thứ là các giao dịch đó phải qui đổi theo $US với tỷ giá tại chỗ
hiệu lực vào ngày giao dịch.Mỗi tài khoản tài sản, nợ, lợi nhuận, và chi phí do
giao dịch được qui đổi ra $US. Đơn vị đo lường thay đổi từ ngoại tệ sang $US
là tiền tệ chức năng.
Yêu cầu thứ nhì là tiền mặt và các con số xí nghiệp nợ hay được nợ mà viết
bằng ngoại tệ phải được điều chỉnh để phản ánh tỷ giá hiện hành vào ngày lập
bảng cân đối. Điều dự trù nầy có nghĩa lãi và lỗ do giao dịch ngoại tệ không thể
triển hạn cho đến khi ngoại tệ được chuyển đổi sang $US hay cho đến khi các
món phải thu liên quan đã được thu hay các món phải trả được thanh toán. Thay
vào đó, những con số nầy phải được điều chỉnh để phản ánh hối suất hiện hành
vào ngày lập bảng cân đối, và bất cứ lãi hay lỗ nào mà do điều chỉnh phải được
phản ánh trong lợi tức hiện hành.
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 13 Khoa Kế toán
PHẦN II: THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI ĐƯỢC BIỂU HIỆN
QUA CHẾ ĐỘ TÀI CHÍNH, KẾ TOÁN HIỆN HÀNH
I. Tài khoản sử dụng
Tài khoản này dùng để phản ánh số chêng lệch tỷ giá hối đoái phát sinh
trong hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động); chênh lệch tỷ giá hối
đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính;
khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở
nước ngoài và tình hình xử lý số chênh lệch tỷ giá hối đoái đó.
Hạch toán Tài khoản 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái cần tôn trọng một số
quy định sau:
1. Doanh nghiệp chỉ phản ánh các khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái vào TK
413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái, trong các trường hợp:
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện và chênh lệch tỷ giá hối đoái do
đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính của hoạt
động đầu tư XDCB trong giai đoạn trước hoạt động của doanh nghiệp mới
thành lập (Khi chưa hoàn thành đầu tư);
- Khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại của khoản mục tiền tệ có
gốc ngoại tệ cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu
tư XDCB (doanh nghiệp kinh doanh vừa có hoạt động đầu tư XDCB );
- Khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ
sở ở nước ngoài hoạt động độc lập.
2. Cuối năm tài chính, kế toán đánh giá lại các khoản mục tiền tệ bao gồm số
dư các Tài khoản “Tiền mặt”, “Tiền gửi Ngân hàng”, “Tiền đang chuyển”, các
khoản tương đương tiền, các khoản phải thu, các khoản phải trả có gốc ngoại tệ
theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân
hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm cuối năm tài chính. Khoản
chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư ngoại tệ của các khoản mục tiền
tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh được hạch toán
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 14 Khoa Kế toán
vào Tài khoản 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đoái”; sau khi bù trừ giữa chênh lệch
tỷ giá hối đoái tăng, hoặc giảm do đánh giá lại phải kết chuyển ngay vào chi phí
tài chính hoặc doanh thu tài chính
3. Khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện và chênh lệch tỷ giá hối
đoái đánh giá lại cuối năm tài chính đối với các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại
tệ của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động) được phản ánh luỹ
kế trên BCĐKT.
Khi kết thúc quá trình đầu tư xây dựng, khoản chênh lệch hối đoái này được
tính ngay, hoặc phân bổ tối đa 5 năm vào doanh thu hoạt động tài chính, hoặc
chi phí tài chính kể từ khi công trình hoàn thành đưa vào hoạt động.
4. Khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ
sở ở nước ngoài phải tuân thủ quy định tại Đoạn 24, Chuẩn mực 10 - Ảnh
hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoáivà được hạch toán trên TK413 và được
ghi nhận vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo quy định tại Đoạn 30,
Chuẩn mực số 10
5. Đối với doanh nghiệp không chuyên kinh doanh mua, bán ngoại tệ, thì
các nghiệp vụ kinh tế mua, bán ngoại tệ phát sinh được quy đổi ra đồng Việt
Nam theo tỷ giá mua, bán thực tế phát sinh. Chênh lệch tỷ giá thực tế mua vào
và tỷ giá thực tế bán ra của ngoại tệ được hạch toán vào tài khoản 515 “Doanh
thu hoạt động tài chính” hoặc vào tài khoản 635 “Chi phí tài chính”.
6- Đối với các Tổng công ty, khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái phản ánh
trên
Bảng CĐKT hợp nhất chỉ phản ánh khoản chênh lệch tỷ giá khi chuyển đổi báo
cáo tài chính của cơ sở nước ngoài để hợp nhất báo cáo tài chính và khoản
chênh lệch tỷ giá của hoạt động đầu tư XDCB chưa hoàn thành (giai đoạn trước
hoạt động) của các đơn vị thành viên.
Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 413 - Chênh lệch tỷ giá hối
đoái
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 15 Khoa Kế toán
Bên Nợ:
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại
tệ (lỗ tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu
tư XDCB (doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có cả hoạt động đầu tư XDCB);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có
gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước
ngoài (lỗ tỷ giá);
- Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại khoản mục tiền tệ có gốc
ngoại tệ cuối năm tài chính (lãi tỷ giá) của hoạt động kinh doanh vào doanh thu
hoạt động tài chính;
- Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục
tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (khi kết thúc giai
đoạn đầu tư XDCB) vào doanh thu hoạt động tài chính, hoặc phân bổ dần;
Bên Có:
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại
tệ (lãi tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu
tư XDCB (doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có cả hoạt động đầu tư XDCB);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản mục tiền tệ
có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt
động);
- Chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước
ngoài (lãi tỷ giá);
- Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có
gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh vào chi phí
tài chính;
- Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản
mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (khi hoàn
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 16 Khoa Kế toán
thành đầu tư giai đoạn trước hoạt động) vào chi phí hoạt động tài chính hoặc
phân bổ dần;
Tài khoản 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” có thể có số dư bên Nợ hoặc số
dư bên Có.
Số dư bên Nợ:
Số chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản mục tiền
tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt
động, chưa hoàn thành đầu tư) ở thời điểm lập Bảng CĐKT cuối năm tài chính;
Số dư bên Có:
Số chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục tiền tệ
có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt
động, chưa hoàn thành đầu tư) ở thời điểm lập Bảng CĐKT cuối năm tài chính;
Tài khoản 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái, có 3 Tài khoản cấp hai:
Tài khoản 4131 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối năm tài chính:
Phản ánh khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ
có gốc ngoại tệ (lãi, lỗ tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể
cả hoạt động đầu tư XDCB (doanh nghiệp kinh doanh có hoạt động đầu tư
XDCB).
Tài khoản 4132 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái trong giai đoạn đầu tư XDCB:
Phản ánh khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, và chênh lệch tỷ giá do
đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi, lỗ tỷ giá) của hoạt động
đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động, chưa hoàn thành đầu tư).
Tài khoản 4133 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái từ chuyển đổi báo cáo tài chính:
Phản ánh khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái khi chuyển đổi báo cáo tài chính của
cơ sở ở nước ngoài hoạt động độc lập.
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 17 Khoa Kế toán
II- Phương pháp hạch toán kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
1. Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ của hoạt động kinh
doanh, kể cả hoạt động đầu tư XDCB của doanh nghiệp đang sản xuất, kinh
doanh
1. Khi mua vật tư, hàng hoá, TSCĐ, dịch vụ thanh toán bằng ngoại tệ:
- Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái trong giao dịch mua ngoài vật tư, hàng
hoá, TSCĐ, dịch vụ, ghi:
Nợ các TK 151, 152, 153, 156, 157, 158, 211, 213, 217, 241, 623, 627,
641, 642, 133... (Theo tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Theo tỷ giá ghi sổ kế toán).
- Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái trong giao dịch mua ngoài vật tư, hàng
hoá, TSCĐ, dịch vụ, ghi:
Nợ các TK 151, 152, 153, 156, 157, 158, 211, 213, 217, 241, 623, 627,
641, 642, 133... (Theo tỷ giá hối đoái tại ngày giao
dịch)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Theo tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi tỷ giá hối đoái).
2. Khi nhận vật tư, hàng hoá, TSCĐ, dịch vụ của nhà cung cấp chưa thanh toán
tiền, hoặc khi vay ngắn hạn, vay dài hạn, nợ dài hạn, hoặc nhận nợ nội bộ...
bằng ngoại tệ, căn cứ tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch, ghi:
Nợ các TK 111, 112, 152, 153, 156, 211, 627, 641, 642... (Theo tỷ giá hối
đoái tại ngày giao dịch)
Có các TK 331, 311, 341, 342, 336... (Theo tỷ giá hối đoái tại ngày
giao dịch).
3. Khi thanh toán nợ phải trả bằng ngoại tệ (Nợ phải trả người bán, nợ vay ngắn
hạn, vay dài hạn, nợ dài hạn, nợ nội bộ...):
- Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán nợ phải trả
bằng ngoại tệ, ghi:
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 18 Khoa Kế toán
Nợ các TK 311, 315, 331, 336, 341, 342,... (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán).
- Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán nợ phải trả
bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 311, 315, 331, 336, 341, 342,... (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán).
4. Khi phát sinh doanh thu, thu nhập khác bằng ngoại tệ, căn cứ tỷ giá hối đoái
tại ngày giao dịch, ghi:
Nợ các TK 111(1112), 112(1122), 131... (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao
dịch)
Có các TK 511, 711 (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch).
5. Khi phát sinh các khoản nợ phải thu bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 136, 138 (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi tỷ giá hối đoái).
6. Khi thu được tiền nợ phải thu bằng ngoại tệ (phải thu của khách hàng, phải
thu nội bộ...):
- Nếu phát sinh lỗ chênh lệch tỷ giá trong giao dịch thanh toán nợ phải
thu bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 131, 136, 138 (Tỷ giá ghi sổ kế toán).
- Nếu phát sinh lãi chênh lệch tỷ giá hối đoái khi thanh toán nợ phải thu
bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 19 Khoa Kế toán
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi tỷ giá hối đoái)
Có các TK 131, 136, 138 (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
2. Kế toán chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ của hoạt động đầu tư XDCB
(Giai đoạn trước hoạt động)
1. Khi mua ngoài vật tư, thiết bị, hàng hoá, TSCĐ, dịch vụ, khối lượng xây
dựng, lắp đặt do người bán hoặc bên nhận thầu bàn giao:
- Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán bằng ngoại
tệ, ghi:
Nợ các TK 151, 152, 211, 213, 241... (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132) (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán).
- Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán bằng ngoại
tệ , ghi:
Nợ các TK 151, 152, 211, 213, 241... (Tỷ giá hối đoái tại ngày giao dịch)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132) (lãi tỷ giá hối đoái).
2. Khi thanh toán nợ phải trả bằng ngoại tệ (Nợ phải trả người bán, nợ vay dài
hạn, ngắn hạn, nợ nội bộ (nếu có)...):
- Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán nợ phải trả
bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 311, 315, 331, 336, 341, 342... (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132) (Lỗ tỷ giá hối đoái)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán).
- Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái trong giao dịch thanh toán nợ phải trả
bằng ngoại tệ, ghi:
Nợ các TK 311, 315, 331, 336, 341, 342... (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có các TK 111 (1112), 112 (1122) (Tỷ giá ghi sổ kế toán)
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132) (Lãi tỷ giá hối
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
Trường Đại học Kinh tế quốc dân 20 Khoa Kế toán
đoái).
3. Hàng năm, chênh lệch tỷ giá đã thực hiện phát sinh trong hoạt động đầu tư
xây dựng cơ bản (Giai đoạn trước hoạt động) được phản ánh luỹ kế trên TK 413
“Chênh lệch tỷ giá hối đoái” (4132) cho đến khi hoàn thành đầu tư XDCB.
4. Khi kết thúc hoạt động đầu tư XDCB (Giai đoạn trước hoạt động), kết
chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện (Theo số thuần sau khi bù trừ số
phát sinh bên Nợ và bên Có Tài khoản 4132) của hoạt động đầu tư XDCB (Giai
đoạn trước hoạt động) trên TK 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” (TK 4132) tính
ngay (nếu nhỏ) vào chi phí tài chính, hoặc kết chuyển (nếu lớn) sang TK 242
“Chi phí trả trước dài hạn” (Nếu lỗ tỷ giá) hoặc tính ngay (nếu nhỏ) vào doanh
thu hoạt động tài chính, hoặc kết chuyển (nếu lớn) sang TK 3387 “Doanh thu
chưa thực hiện” (Nếu lãi tỷ giá) để phân bổ trong thời gian tối đa là 5 năm:
- Trường hợp phát sinh lãi tỷ giá hối đoái, ghi:
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
Có TK 3387 - Doanh thu chưa thực hiện (Lãi tỷ giá hối đoái) (Nếu
phải phân bổ dần); hoặc
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu ghi ngay vào
doanh thu hoạt động tài chính).
- Trường hợp phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái, ghi:
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Nếu ghi ngay vào chi phí tài chính)
Nợ TK 242 - Chi phí trả trước dài hạn (Nếu phải phân bổ dần)
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132).
5. Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện (Lỗ hoặc lãi tỷ giá) trong giai
đoạn đầu tư XDCB được luỹ kế đến thời điểm quyết toán bàn giao TSCĐ đưa
vào sử dụng cho hoạt động SXKD:
- Trường hợp lỗ tỷ giá hối đoái phải phân bổ dần, định kỳ khi phân bổ
chênh lệch lỗ tỷ giá hối đoái đã thực hiện phát sinh trong giai đoạn đầu tư
SV: Lê Thị Mai - Lớp Kế toán 48A Đề án môn chuyên ngành kế toán
