Cuộc chiến Catfish:
Xuất khẩu cá tra và cá basa của Việt Nam sang thị trường Mỹ
Nguyễn Xuân Thành
2003
Nội dung
Nuôi cá tra và basa ở Đồng bằng sông Cửu Long, chế
biến đông lạnh và xuất khẩu sang Mỹ
Nghề nuôi cá da trơn và thị trường cá da trơn ở Mỹ
Cuộc chiến về tên gọi ‘catfish’
Vụ kiện bán phá giá
Nuôi cá tra và basa ở Đồng bằng sông Cửu Long
Tháng 5 năm 1995: áp dụng thành công công nghệ
tạo giống nhân tạo cho cá tra và basa. Từ đó, con
giống với số lượng lớn và chi phí thấp được cung cấp
thường xuyên cho nông dân.
Hoạt động nuôi cá tra, cá basa bắt đầu phát triển dưới
hình thức bè cá và hầm cá tại An Giang và Đồng
Tháp. Nuôi cá bè, vốn được du nhập theo kinh
nghiệm của ngư dân trên Hồ Tônglêsáp của
Campuchia, nhanh chóng trở thành hình thức chủ yếu
nuôi cá tra và basa.
Tóm tắt chi phí nuôi cá tra bè
Chi phí đầu tư bè: 200 triệu đ; khấu hao trong 10 năm
Chi phí đầu tư máy nấu và nghiền thức ăn: 9 triệu đ; khấu hao
trong 5 năm
Giống nuôi: 44.000 con với trọng lượng trung bình 0,075 kg/con và
giá 1.400 đ/con; (với tỷ lệ hao hụt là 10%, 44.000 con cá giống sẽ
cho 40.000 con cá thành phẩm khi thu hoạch).
Thời gian nuôi: 8 tháng (cá tăng trọng từ 0,075 kg lên 1 kg)
Sản lượng: 40 tấn cá
Thức ăn: giá bình quân 2.500 đ/kg; hệ số tiêu tốn thức ăn: 3,0 kg
thức ăn/kg cá; chi phí thức ăn bình quân 1 kg cá thành phẩm: (1 kg
– 0,075 kg)*3*2.500 đ/kg = 6937.5 đ
Lao động: bình quân 1,5 lao động với mức lương 750.000 đ/tháng
Nhiên liệu: chi phí nhiên liệu 3.800 đ/lít; hệ số sử dụng nhiên liệu
20 lít/tấn cá
Phòng chống bệnh: 10 triệu đ; Thuế môn bài và phí: 1 triệu đ
Nợ vay: 140 triệu đ với lãi suất 1%/tháng
Cơ cấu chi phí nuôi cá tra bè Chi phí (đ)
Giá vốn hàng bán 389.194.000
Con giống (44.000 con * 1.400 đ/con) 61.600.000
Thức ăn (6.937,5 đ/kg * 44.000 kg) 305.250.000
Lương công nhân (750.000 đ/ng/t * 1.5 ng * 8 t) 9.000.000
Nhiên liệu (20 lít/tấn * 44 tấn * 3.800 đ) 3.344.000
Phòng và chữa bệnh 10.000.000
Khấu hao 14.533.333
Khấu hao bè cá (200.000.000 đ * 10% * 8/12) 13.333.333
Khấu hao máy móc (9.000.000 đ * 20% * 8/12) 1.200.000
Lãi vay (140.000.000 đ * 1%/tháng * 8 tháng) 11.200.000
Thuế và phí 1.000.000
Tổng chi phí 415.927.333
Chi phí bình quân 1 kg cá thành phẩm 10.398
Cơ cấu chi phí chế biến cá tra Giá trị
(đ)
Tỷ
trọng
Giá 1 kg philê (giá ròng tại cửa nhà máy) 43.000
Chi phí cá tra nguyên liệu (VND/kg cá nguyên liệu) 12.000
Hệ số chế biến (trọng lượng cá tra tươi/1kg cá philê) 3,2
Chi phí cá nguyên liệu (VND/kg cá philê) (12,000 đ * 3,2) 38.400
Phụ phẩm thu hồi (VND/kg philê) 3.200
Cơ cấu chi phí (VND/kg cá philê)
Cá nguyên liệu ròng (38.400 – 3.200) 35.200 81,86
%
Lao động 3.397 7,90%
Điện, nước, bao bì 594 1,38%
Thuê đất 63 0,15%
Khấu hao 365 0,85%
Lãi vay
453 1,05%
Cơ cấu kim ngạch xuất khẩu cá tra và basa đông
lạnh năm 2000 theo doanh nghiệp chế biến
Doanh nghiệp Tỷ Trước khi Hiệp định
trọng Thương mại Song
Agifish (Cty CP) 40% phương có hiệu lực
(12/2001), cá tra và basa
Vĩnh Hoàn (Cty TNHH) 25%
philê đông lạnh của Việt
Cafatex (DNNN) 10% Nam xuất sang Mỹ chỉ
Afiex (DNNN) 9% phải chịu thuế 4,4
xen/kg. Sau đó, sản
Cataco (DNNN) 6%
phẩm cá tra và basa
Nam Việt (Cty TNHH) 5% philê đông lạnh của Việt
Công ty khác 5% Nam không còn chịu
thuế khi nhập khẩu vào
Nguồn: Agifish, “Bản cáo bạch”, 2002.
Mỹ.
Sản lượng và kim ngạch xuất khẩu cá tra và
basa philê đông lạnh
25000 Năm Giá trị Tốc độ
20965
USD (%)
20000 1996 455.880 -
1997 1.369.428 200
Saû löôï g (taá)
n
15000 13475 1998 4.295.350 214
n
1999 13.370.882 211
n
10000 8624
2000 29.667.246 122
5000 3269
2001 38.286.449 29
958
98 299
0 2002 62.777.855 64
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Nguồn: Cơ sở dữ liệu trên mạng của Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (Dataweb).
Nghề nuôi cá catfish và thị trường cá catfish ở Mỹ
Cho tới năm 1970, cá da trơn hay catfish theo tên tiếng
Anh vẫn chỉ là một thứ đặc sản của một số vùng ở Mỹ
và nhu cầu đối với sản phẩm này rất hạn chế.
Thực phẩm chế biến từ catfish trở nên ngày một phổ
biến hơn sau các chiến dịch tiếp thị của các trại nuôi cá
catfish và doanh nghiệp chế biến.
Sản lượng cá nuôi ở Mỹ tăng từ 2.580 tấn năm 1970 lên
271.000 tấn năm 2001 với doanh số trên dưới nửa tỷ đô
la.
Các trại nuôi cá catfish được tập trung chủ yếu ở Đồng
bằng sông Mississippi (ĐBSMI) tại các bang
Mississippi, Alabama, Arkansas và Louisiana.
Mức tiêu dùng cá catfish b/q đầu người ở Mỹ tăng từ
0,41 pao vào năm 1985 lên 1 pao vào năm 2001.
Tác động của hàng nhập khẩu
Giá bình quân một pao mà các nhà nuôi cá catfish
nhận được giảm từ 75 xen năm 2000 xuống 66 xen
năm 2001 và 50 xen năm 2002. Hiệp hội các nhà
nuôi cá catfish Mỹ (CFA) lập luận rằng giá bán hiện
thấp hơn chi phí sản xuất tới 15 xen.
Tổng doanh số cá catfish nội địa bán cho các đơn vị
chế biến giảm 20% từ 446 triệu USD năm 2000 xuống
385 triệu USD năm 2001.
Các chủ trại nuôi cá catfish ‘cáo buộc’ các sản phẩm
cá tra và basa nhập khẩu từ Việt Nam chính là
nguyên nhân gây ra sự giảm sút này.
Cuộc chiến về tên gọi catfish
Lập luận của CFA
Cá tra và basa của Việt Nam không phải là catfish.
Cá catfish nuôi ở ĐBSMI thuộc họ Ictaluridae. Cá tra
và basa nuôi ở ĐBSCL thuộc họ Pangassiidae.
Những đợt cá đầu tiên nhập từ VN vào Mỹ được mang
những thương hiệu dựa vào chữ “basa” hay “tra”. Việc
tiêu thụ không được thành công. Các nhà nhập khẩu
Mỹ sau đó chuyển sang dùng nhãn hiệu catfish.
Bao bì đóng gói của sản phẩm nhập từ VN cũng
giống với các nhà sản xuất tại Mỹ; thậm chí nhiều
hãng nhập khẩu cá của Mỹ sử dụng nhãn hiệu "Delta
fresh" làm cho người tiêu dùng nhầm tưởng cá được
nuôi từ Đồng bằng sông Mississippi.
Cuộc chiến về tên gọi catfish
Lập luận của phía Việt Nam
“Catfish” là một từ tiếng Anh thông dụng chỉ hàng
trăm loại cá. Theo định nghĩa của từ điển Webster thì
catfish là “bất kỳ loại cá nước ngọt nào có da trơn, có
ria gần miệng thuộc bộ Siluriformes”. Như vậy thì rõ
ràng cá tra và basa của Việt Nam là catfish.
Cơ quản quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ
(FDA) đã cho rằng hoàn toàn có thể sử dụng các tên
như là “basa catfish” cho sản phẩm của Việt Nam.
Trên tất cả các bao bì của sản phẩm thủy sản xuất
khẩu của Việt Nam đều ghi rõ dòng chữ tiếng Anh
“Product of Vietnam” hay “Made in Vietnam” và thực
hiện việc ghi đầy đủ cả tên khoa học lẫn tên thương
mại theo đúng quy định của FDA.
Hậu đổi tên
Tháng 5/2002, dự luật phát triển nông nghiệp được
Quốc hội Mỹ đưa ra và Tổng thống Mỹ phê chuẩn quy
định chỉ đặt tên, dán nhãn mác hoặc quảng cáo
''catfish'' cho các loại cá da trơn họ Ictaluridae.
Trong vòng 12 tháng sau khi có quy định sử dụng
các nhãn hiệu mới, sản lượng xuất khẩu cá tra và
basa đông lạnh sang Mỹ có giảm do các doanh
nghiệp chế biến thủy sản của Việt Nam phải in lại và
thay nhãn hiệu mới nên phải tạm ngưng xuất hàng
sang Mỹ.
Vụ tranh chấp tên gọi đã làm cho cá tra và basa trở
nên nổi tiếng. Với nhãn hiệu và chiến lược tiếp thị mới,
sản lượng lẫn giá cá tra và basa philê đông lạnh xuất
sang Mỹ đều tăng.
Vụ kiện bán phá giá
Ngày 28 tháng 6 năm 2002, Hiệp Hội chủ trại nuôi cá
da trơn Mỹ (CFA) đã đệ đơn kiện một số doanh
nghiệp chế biến thuỷ sản Việt Nam lên Bộ Thương
mại Mỹ (DOC) và Ủy Ban Thương Mại Quốc tế Mỹ
(ITC) là các sản phẩm cá tra và basa philê đông lạnh
được bán thấp hơn giá trị hợp lý tại thị trường Mỹ, gây
thiệt hại về vật chất cho sản xuất nội địa.
Trong đơn kiện, CFA đưa ra hai đề xuất áp dụng thuế
chống phá giá để DOC xem xét. Nếu Việt Nam được
xác định không phải là một nước theo nền kinh tế thị
trường, thì mức thuế suất thuế chống phá giá áp dụng
sẽ là 190%. Còn nếu Việt Nam được xác định là có
nền kinh tế thị trường, thì mức thuế suất thuế chống
phá giá áp dụng sẽ là 144%.
Lập luận của Giá trị hợp lý là 4,19 USD/pao, trong
CFA khi giá xuất khẩu là 1,44 USD/pao.
Mức độ bán phá giá là 190,20%.
Nhân tố sản xuất Tỉ lệ sử dụng Giá đầu vào so Chi phí (¢/lb)
đầu vào sánh (¢/lb)
Cá nguyên liệu 4 0,53 2,12
Thu hồi phụ phẩm 3 0,01 (0,03)
Chi phí khác 0,41
Chi phí đơn vị ròng 2,50
Tỷ lệ % so với chi phí đơn vị ròng
Chi phí cố định 20,4% 0,51
Lãi vay + khấu hao 46,0% 1,15
Lợi nhuận 1,2% 0,03
Giá trị hợp lý 4,19
Lịch trình vụ kiện bán phá giá cá tra và basa
philê đông lạnh
28/06/2002
CFA đệ đơn lên ITC và DOC kiện một số doanh
nghiệp Việt Nam bán phá giá cá tra, basa.
24/07/2002
DOC đưa ra kết luận có khởi xướng điều tra hay
không dựa trên thông tin do bên nguyên đơn cung
cấp sơ khởi.
08/08/2002
ITC đưa ra kết luận sơ khởi xem có “bằng chứng hợp
lý” cho thấy ngành sản xuất trong nước của Mỹ bị
thiệt hại hay bị đe dọa chịu thiệt hại do tác động của
hàng nhập khẩu hay không.
Nếu kết luận là không thì vụ kiện được kết thúc.
Nếu kết luận là có thì vụ kiện được chuyển sang DOC.
Lịch trình vụ kiện bán phá giá cá tra và basa
philê đông lạnh
24/01/2002 (dự kiến ban đầu 5/12/2001)
DOC công bố kết quả điều tra sơ khởi về cáo buộc
bán phá giá.
DOC chỉ phải xác định xem có “cơ sở hợp lý để khẳng
định hay nghi ngờ” bán phá giá hay không.
Nếu kết quả cuối cùng là không thấy có bán phá giá
hay mức bán phá giá là không đáng kể (thấp hơn 2%
giá trị sản phẩm) thì vụ kiện vẫn được chuyển tiếp
sang giai đoạn sau.
Còn nếu kết quả là có bán phá giá thì DOC sẽ yêu
cầu doanh nghiệp nhập khẩu phải ký quỹ với Hải
quan một khoản tiền tương đương với mức thuế dự
kiến.
Lịch trình vụ kiện bán phá giá cá tra và basa
philê đông lạnh
16/06/2003 (dự kiến ban đầu là 8/02/2003)
DOC công bố kết quả điều tra cuối cùng về cáo buộc
bán phá giá. Vụ kiện được kết thúc nếu kết luận là
không có bán phá giá. Còn nếu có, vụ kiện được
chuyển lại ITC.
31/07/2003 (dự kiến ban đầu là 04/04/2003)
ITC công bố kết quả điều tra cuối cùng về cáo buộc
ngành chế biến catfish philê đông lạnh của Mỹ có bị
thiệt hại vật chất hay không.
7/08/2003 (dự kiến)
Lệnh áp thuế chống phá giá (nếu có).
Thiết hại vật chất
Quyết định sơ khởi của ITC
Thị phần sản phẩm nhập khẩu từ Việt Nam tăng từ
3,4% năm 1999 lên 15,5% năm 2001.
Kết luận chung của ITC là “có bằng chứng hợp lý cho
thấy ngành sản xuất cá catfish philê đông lạnh trong
nước […] bị đe dọa chịu thiệt hại vật cho gây ra bởi
hàng nhập khẩu từ Việt Nam hiện đang bị cáo buộc
bán thấp hơn giá trị hợp lý ở Hoa Kỳ”.
Kinh tế thị trường hay phi thị trường?
Sáu tiêu chí
Đồng tiền có khả năng chuyển đổi ở tài khoản vãng
lai và tài khoản vốn hay không;
Mức lương có được xác định trên cơ sở thỏa thuận tự
do người lao động và giám đốc quản lý doanh nghiệp
hay không;
Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài có bị hạn chế
hay không;
Chính phủ có duy trì sở hữu và kiểm soát các phương
thức sản xuất ở trong nước hay không;
Chính phủ có kiểm soát việc phân bổ nguồn lực và
các quyết định về giá và sản lượng của doanh nghiệp
hay không; và
Các yếu tố quan trọng khác.
Copyright by webtailieu.net