CẢI LƯƠNG NAM BỘ
Vọng cổ hoài lang
Người yêu, yêu đến si tình, nhưng người ghét thì ghét cay, ghét đắng. Chỉ nghe
tên đã muốn đào đất đổ đi, có khi vì sự ghen ghét ấy mà sân khấu cải lương cũng bị vạ
lây. Có lẽ vì thế mà sau khi ra đời bài Vọng cổ đã phải bao lần thay tên, đổi họ "hóa
thân", mới sống được tới ngày hôm nay.
Dạ cổ hoài lang (Vọng cổ hoài lang) ra đời được hơn
nửa thế kỷ. Nó đã làm cho nền móng cho nhiều bài vọng cổ
không ngừng phát triển. Ðó là một hiện tượng có liên quan
đế cuộc đời tác giả-nhạc sĩ Cao Văn Lầu.
Xuất thân từ một gia đình bần nông thuộc tỉnh Long
An (trước là Tân An), lúc lên sáu tuổi, nhạc sĩ đã phải cam chịu cảnh bị áp bức bóc lột
như muôn ngàn gia đình nông dân nghèo khổ khác.
Tuy còn nhỏ nhưng cậu bé Cao Văn Lầu đã chứng kiến nhiều sự ngang trái
trong cuộc sống tha phương cầu thực, rày đây mai đó, hết làm nghề này lại chuyển
sang nghề khác và trong con tim nhỏ bé đã chớm nở dần những xúc cảm về cuộc đời.
Từ khi gia đình định cư ở một vùng đất biển Bạc Liêu thì tính nghệ sĩ của chàng trai
ngày càng được thể hiện rõ rệt. Ðược sự dạy bảo cẩn thận về âm nhạc của lão nghệ sĩ
Hai Khị, Cao Văn Lầu bắt đầu cống hiến cuộc đời mình cho sự nghiệp âm nhạc. Nhạc
sĩ rất thành thạo về môn nhạc lễ và nhạc tài tử khi nhạc sĩ đang độ 20 tuổi và cũng
đồng thời với phong trào "ca ra bộ" bắt đầu phát triển ra khắp lục tỉnh Nam Kỳ lúc bấy
giờ.
Bản Vọng cổ trước hết có tên là Dạ cổ được nhạc sỹ Cao Văn Lầu sáng chế hồi
năm 1920 (sau ba năm khi cải lương ra đời). Sanh 1890, ông Sáu Lầu được 30 tuổi khi
ông chế bản Vọng cổ. Lúc ấy ông cưới vợ được 10 năm, nhưng không có con. Cha mẹ
ông buộc phải cưới vợ khác vì sợ tuyệt tự. Ông buồn rầu không còn muốn làm ăn gì
nữa. Ban ngày ra ngoài đồng, ông nghiền ngẫm những lời vợ ông nói trước khi chia
tay. Ông biết đờn cổ nhạc nên trong tâm trạng người chồng đau khổ trước cảnh gia
đình tan rã, ông cảm hứng tạo ra bản nhạc 20 câu gọi "Dạ cổ hoài lang" (Ðêm khuya
nghe tiếng trống nhớ chồng), có ý để kỷ niệm mối tâm tình của vợ ông với ông. Không
biết có phải ông trời vì thấu hiểu và cảm thông cho đôi vợ chồng mà ít lâu sau, vợ ông
thụ thai...
Về sau, bản nhạc ấy được đổi tên là "Vọng cổ hoài lang" cho rộng nghĩa thêm
(Trông mối tình xưa mà nhớ đến chồng).
Biên bản nguyên thủy của "Dạ cổ hoài lang" của ông Sáu Lầu như sau:
Từ là từ phu tướng,
Bửu kiếm sắc phong lên đàng.
Vào ra luống trông tin chàng,
Ðêm năm canh mơ màng.
Em luống trông tin nhàn,
Ôi, gan vàng quặn đau.
Ðường dầu xa ong bướm,
Xin đó đừng phụ nghĩa tào khang.
Còn đêm luống trông tin bạn,
Ngày mỏi mòn như đá vọng phu.
Vọng phu vọng, luống trông tin chàng,
Lòng xin chớ phụ phàng.
Chàng hỡi chàng có hay,
Ðêm thiếp nằm luống những sầu tây.
Biết bao thuở đó đây xum vầy,
Duyên sắt cầm đừng lạt phai.
Thiếp cũng nguyện cho chàng,
Nguyện cho chàng hai chữ bình an.
Mau trở lại gia đàng,
Cho én nhạn hiệp đôi.
Bài Dạ Cổ Hoài Lang không những khái quát được tâm tư tình cảm của một lớp
người ở thời đại đó, mà còn nêu lên tính độc đáo của một loại hình mới về nghệ thuật
âm nhạc được phát triển dựa trên những đường nét cổ truyền. Ðiều này đã nói lên bản
lĩnh của tác giả do được rèn luyện và tích lũy vốn nghệ thuật dân gian lâu đời một cách
vững chắc. Nó hoàn toàn thoát ly những đường nét định hình của nền nhạc truyền
thống, không chạm trổ hoa mỹ, không dài dòng văn tự như một số bài bản trong nền
cổ nhạc.
Về cấu tạo âm hưởng đó là sự phối hợp một cách khéo léo những điệu thức
khác nhau làm cho tác phẩm được tăng cường sức hấp dẫn và sự thể hiện phong phú
về mặt hình tượng nghệ thuật, khiến cho người nghèo cảm như thấy có cuộc đời của
mình ở trong đó.
Trong cái buồn man mác có chất chứa nỗi oán hờn tủi nhục. Bài Dạ Cổ Hoài
Lang không phải là bài ca tâm sự của một con người cụ thể. Nó đã hòa đồng nỗi lòng
của một con người trong nỗi lòng của hàng triệu con người khác đang phải sống một
cuộc đời cơ cực.
Dạ cổ hoài lang là một bản vọng cổ có hình thức cấu trúc âm nhạc hoàn chỉnh
cho một làn điệu bài bản, làm nền tảng cho vốn ca nhạc cải lương. Dạ cổ hoài lang đã
sống với sân khấu cải lương gần 80 năm và vẫn được nhiều người hâm mộ.
Copyright by webtailieu.net